Stomatitis: Ontsteking van slijmvlies in en rond mond

Stomatitis is een aandoening waarbij het mondslijmvlies ontstoken is. In de meeste gevallen is sprake van afteuze stomatitis, maar stomatitis bestaat ook in de vorm van koortsblaasjes. De symptomen verschijnen meestal aan de lippen, de mond, de wangen, het tandvlees en/of de keel. Door de mondslijmvliesontsteking krijgt de patiënt te maken met onder andere pijn in combinatie met slik-, eet-, spreekproblemen. De oorzaak van stomatitis identificeren is nodig om een juiste medicamenteuze behandeling in te kunnen zetten. Enkele tips helpen tevens bij het verminderen of voorkomen van de klachten.

• Soorten mondslijmvliesontsteking
• Locatie stomatitis
• Oorzaken ontsteking in en rond het mondslijmvlies
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoening aan mond
• Preventie van ontstoken slijmvlies in mond

Soorten mondslijmvliesontsteking

Stomatitis bestaat hoofdzakelijk uit twee types: met aften en met koortsblaasjes.

Aften

Afteuze stomatitis is de meest voorkomende mondaandoening. Bij de mondslijmvliesontsteking komen eveneens aften tot stand. De wonden zijn bleek, wit of gelig van kleur en hebben een rode buitenste ring. Aften komen solitair of in een cluster voor. Meestal verschijnen ze aan de binnenkant van de lippen of wangen of op de tong. De patiënt ervaart acute, tijdelijke pijn als gevolg van de aften. Bij afteuze stomatitis is koorts niet gebruikelijk. Meestal genezen de zweren binnen vier tot veertien dagen. Ongeveer 10% van de patiënten met stomatitis lijdt aan een ernstige vorm, waarbij de genezing van de aften tot zes weken duurt. Vrouwen en adolescenten zijn het vaakst getroffen door deze niet besmettelijke aandoening.

Koortsblaasjes

Koortsblaasjes (koortslip) zijn kleine, pijnlijke, met vloeistof gevulde zweren die gewoonlijk op of rond de lippen verschijnen. Het herpesvirus (HSV) veroorzaakt deze aandoening, ook gekend als 'herpes stomatitis'. Enkele bekende symptomen zijn een tintelend of branderig gevoel voordat de zweer verschijnt, evenals gevoelige lippen. Na enkele dagen verschijnt een gele korst over de opgedroogde blaasjes. Na ongeveer vijf à zeven dagen zijn de koortsblaasjes verdwenen, maar deze besmettelijke aandoening keert snel terug. Een verkoudheid of griepachtige symptomen verschijnen soms in combinatie met koortsblaasjes.

Locatie stomatitis

Stomatitis valt in te delen in diverse types, afhankelijk van het getroffen gebied:

• cheilitis: ontsteking van de lippen en rond de mond
• faryngitis: keelontsteking
• gingivitis: ontsteking van het tandvlees door de aanwezigheid van plaque op de tanden
• glossitis: ontsteking van de tong met rood en glad tongoppervlak

Oorzaken ontsteking in en rond het mondslijmvlies

Stomatitis is een vorm van mucositis (mondslijmvliesontsteking), een aandoening waarbij het slijmvlies ontstoken en pijnlijk is. Stomatitis is het gevolg van een aantal verschillende aandoeningen alsook omgevingsfactoren.

Aandoeningen en medische behandelingen

Volgende aandoeningen en medische behandelingen veroorzaken stomatitis:

• bacteriële infecties zoals gonorroe (symptomen aan urinewegen, ogen, keel en bloedbaan), Mycoplasma-infecties, necrotiserende parodontitis (ontsteking en schade aan weefsel en bot die tanden ondersteunen), syfilis, actinomycose (infectie met zwelling en ettering), tuberculose (infectie met longproblemen)
• bepaalde auto-immuunziekten, waaronder de ziekte van Kawasaki (ontstoken bloedvaten in de slagaders), de ziekte van Behçet (aandoening met o.a. zweren en uveïtis), de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn), lupus, het Stevens-Johnson syndroom (reactie op medicatie of infectie) en erythema multiforme
• brandwonden veroorzaakt door warm eten en drinken
• chemotherapie (behandeling voor kanker)
• een schimmelinfectie zoals mondspruw (orale candidiasis)
• een verzwakt of deficiënt immuunsysteem
• elke aandoening waarbij een droge mond (xerostomie) tot stand komt
• radiotherapie (gebruik bij bijvoorbeeld mondkanker)
• seksueel overdraagbare aandoeningen
• virale infecties zoals herpes, hand van mond- en voetziekte, herpangina (milde virusinfectie met blaasjes in de mond en keel), klierkoorts (virale infectie met pijn in de keel), mazelen (virale infectie met symptomen aan de ogen en huid)

Omgevingsfactoren
Ook enkele omgevingsfactoren leiden tot een mondslijmvliesontsteking zoals:

• allergische reacties op bijvoorbeeld tandpasta
• bepaalde voedingsmiddelen zoals aardappelen, citrusvruchten, koffie, chocolade, kaas en noten
• een slaapgebrek
• een trauma door slecht passende kunstgebitten of beugels, bijten op de binnenzijde van de wangen, de tong of de lip en chirurgie
• irritatie door sterke chemicaliën
• medicijnen, waaronder sulfa-medicijnen, anti-epileptica en sommige antibiotica
• plotseling gewichtsverlies
• roken of het gebruik van pruimtabak
• stress
• voedingstekorten zoals pellagra (vorm van ondervoeding met tekort aan niacine)

Symptomen

Een mondslijmvliesontsteking tast de binnenkant van de lippen, de wangen, het tandvlees, de tong en de keel mogelijk aan. Volgende tekenen komen hierbij mogelijk tot stand:

• blaasjes in de mond, vaak op de tong (tongbultjes) of wang of het gehemelte, die dan samenkomen en een zweer vormen; deze kleine zweren zijn ongeveer 1-5 millimeter in diameter, grijsachtig wit in het midden en rood rond de randen
• een brandend of tintelend gevoel in de mond
• een stinkende adem (halitose)
• gevoelloosheid
• gezwollen, geïrriteerd en/of bloedend tandvlees
• jeukende lippen
• koorts
• kwijlen
• letsels die genezen binnen vier tot veertien dagen maar vaak terugkeren
• moeilijkheden met eten, drinken en/of praten
• mondzweren met een witte of gele laag en rode basis, gewoonlijk binnen de lippen, wang of de tong
• pijn
• rode vlekken
• slaapstoornissen
• slikproblemen
• zwelling

Diagnose en onderzoeken

De arts noteert de symptomen, de medische geschiedenis en het huidige of vorige medicatiegebruik van de patiënt. Tevens bevraagt hij de patiënt inzake zijn seksuele geschiedenis en ook over het rookgedrag. Bij een lichamelijk onderzoek bekijkt de arts het uiterlijk en de verdeling van de mondzweren. Zo krijgt hij al een idee over de mogelijke oorzaak, hetgeen nodig is om verdere onderzoeken uit te voeren. Bijkomende onderzoeken omvatten:

• een allergietest (om de aanwezigheid van een allergie te identificeren)
• een bloedonderzoek
• een stukje weefsel of cellen weghalen (biopsie) voor verder onderzoek
• een uitstrijkje (om de aanwezigheid van bacteriën of virussen te achterhalen)
• weggeschraapt weefsel (om de aanwezigheid van schimmels te achterhalen)

Behandeling van aandoening aan mond

Bij het bepalen van een behandeling, bekijkt de arts vooreerst wat de oorzaak is van stomatitis. Medicijnen die resulteren in stomatitis, stopt de patiënt onder medisch toezicht. Is een allergische reactie de oorzaak van de mondslijmvliesontsteking, dan is het nodig om de uitlokkende factoren indien mogelijk te vermijden. Een infectie vereist specifieke medicijnen, zoals antibiotica (geneesmiddelen tegen een bacteriële infectie) of antimycotica (geneesmiddelen tegen een schimmelinfectie). Voedingstekorten behandelt de arts met medicatie of een aangepaste voeding. Soms lijdt de patiënt aan een ziekte waarbij stomatitis tot stand komt. De arts behandelt dan de symptomen die bij deze ziekte gepaard gaan. Om de pijn en andere ontstekingsverschijnselen te verminderen en genezing te bevorderen, is vaak topische (op de huid aangebrachte) medicatie nodig. Systemische corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) of andere immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken) zijn dan weer inzetbaar bij systemische aandoeningen. Verder zijn diverse mondspoelingen, vrij verkrijgbare geneesmiddelen, verdovende medicijnen (analgetica) en beschermende pasta’s en gels beschikbaar voor het verlichten van de symptomen.

Preventie van ontstoken slijmvlies in mond

Stomatitis is via enkele voorzorgsmaatregelen te voorkomen:

• het behandelen van een chronisch droge mond
• het behoud van een gezonde en evenwichtige voeding en hydratatie (vochtbalans)
• het gebruik van een antiseptische en alcoholvrije mondspoeling
• het gebruik van een zachte tandenborstel
• het regelmatig krijgen van een tandheelkundig onderzoek
• het vermijden van warme dranken en voedsel evenals zout, kruidig, heet en zuur voedsel

Lees verder

• Afteuze mondzweren: Pijnlijke aften (zweren) in de mond
• Orale mucositis: Oorzaken van mondslijmvliesontsteking
• Mondzweren: Oorzaken van aften (zweertjes) in mond
• Mondkanker: Kanker in mond met slikproblemen en gezwel
• Mondspruw: Schimmelinfectie aan mond met witte vlekken