Stomatitis: Ontsteking van slijmvlies in en rond mond

Stomatitis is een aandoening waarbij het mondslijmvlies ontstoken is. Dit kan variëren van milde ontstekingen tot ernstigere vormen met aanzienlijke pijn en ongemak. De meest voorkomende vorm van stomatitis is afteuze stomatitis, maar de aandoening kan ook veroorzaakt worden door koortsblaasjes. Symptomen van stomatitis verschijnen vaak aan de lippen, de mond, de wangen, het tandvlees en/of de keel. Deze ontsteking kan leiden tot pijn, slik- en eetproblemen, en moeilijkheden bij het spreken. Het is essentieel om de oorzaak van stomatitis te achterhalen om een effectieve behandeling te kunnen starten. Enkele tips kunnen helpen om de klachten te verminderen of te voorkomen.

• Soorten mondslijmvliesontsteking
• Locatie van stomatitis
• Oorzaken van ontsteking in en rond het mondslijmvlies
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van stomatitis
• Prognose van stomatitis
• Complicaties van stomatitis
• Preventie van stomatitis

Soorten mondslijmvliesontsteking

Stomatitis kent voornamelijk twee typen: afteuze stomatitis en koortsblaasjes.

Aften

Afteuze stomatitis is de meest voorkomende vorm van mondslijmvliesontsteking. Bij deze aandoening ontstaan er aften, kleine zweren die bleek, wit of geelachtig van kleur zijn met een rode rand. Aften kunnen alleen voorkomen of in clusters verschijnen. Ze verschijnen vaak aan de binnenkant van de lippen, wangen of op de tong. De pijn is doorgaans scherp en tijdelijk. Hoewel koorts zelden voorkomt bij afteuze stomatitis, genezen de zweren meestal binnen vier tot veertien dagen. Ongeveer 10% van de patiënten ervaart een ernstigere vorm, waarbij de genezing tot zes weken kan duren. Deze aandoening komt vaker voor bij vrouwen en adolescenten en is niet besmettelijk.

Koortsblaasjes

Koortsblaasjes, ook bekend als koortslip, zijn kleine, pijnlijke, met vloeistof gevulde blaasjes die meestal op of rond de lippen verschijnen. Het herpes simplex virus (HSV) veroorzaakt deze aandoening, ook wel 'herpes stomatitis' genoemd. Symptomen zijn een tintelend of branderig gevoel vóór de verschijning van de blaasjes, en gevoelige lippen. Na enkele dagen vormen de blaasjes een gele korst en verdwijnen ze binnen vijf tot zeven dagen, hoewel de aandoening vaak terugkeert. Koortsblaasjes kunnen gepaard gaan met verkoudheids- of griepachtige symptomen.

Locatie van stomatitis

Stomatitis kan zich op verschillende gebieden van de mond manifesteren:

• Cheilitis: ontsteking van de lippen en rond de mond
• Faryngitis: keelontsteking
• Gingivitis: ontsteking van het tandvlees, vaak door plaque
• Glossitis: ontsteking van de tong, vaak gepaard met een rood en glad tongoppervlak

Oorzaken van ontsteking in en rond het mondslijmvlies

Stomatitis is een vorm van mucositis (mondslijmvliesontsteking), waarbij het slijmvlies ontstoken en pijnlijk is. De aandoening kan veroorzaakt worden door diverse aandoeningen en omgevingsfactoren.

Aandoeningen en medische behandelingen

Stomatitis kan ontstaan door:

• [bacteriële infecties zoals gonorroe (infecties aan urinewegen, ogen, keel en bloedbaan), Mycoplasma-infecties, necrotiserende parodontitis (ontsteking en schade aan weefsel en bot die tanden ondersteunen), syfilis, actinomycose (infectie met zwelling en ettering), tuberculose (infectie met longproblemen)
• [bepaalde auto-immuunziekten, waaronder de ziekte van Kawasaki (ontstoken bloedvaten in de slagaders), de ziekte van Behçet (aandoening met o.a. zweren en uveïtis), de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn), lupus, het Stevens-Johnson syndroom (reactie op medicatie of infectie) en erythema multiforme
• [brandwonden veroorzaakt door heet eten en drinken
• chemotherapie (behandeling voor kanker)
• [eenschimmelinfectie zoals mondspruw (orale candidiasis)
• [eenv]verzwakt of deficiënt immuunsysteem
• radiotherapie (toepassing bij bijvoorbeeld mondkanker)
• seksueel overdraagbare aandoeningen
• [virale infecties zoals herpes, hand-, mond- en voetziekte, herpangina (milde virusinfectie met blaasjes in de mond en keel), klierkoorts (virale infectie met pijn in de keel), mazelen (virale infectie met symptomen aan de ogen en huid)

Omgevingsfactoren
Stomatitis kan ook veroorzaakt worden door omgevingsfactoren zoals:

• allergische reacties op bijvoorbeeld tandpasta
• [bepaalde voedingsmiddelen zoals aardappelen, citrusvruchten, koffie, chocolade, kaas en noten
• [een slaapgebrek
• [een]trauma door slecht passende kunstgebitten of beugels, bijten op de binnenzijde van de wangen, de tong of de lip, en na chirurgische ingrepen
• [irritatie door sterke chemicaliën
• medicijnen, waaronder sulfa-medicijnen, anti-epileptica en sommige antibiotica
• [plotseling gewichtsverlies
• roken of het gebruik van pruimtabak
• stress
• [voedingstekorten zoals pellagra (ondervoeding door tekort aan niacine)

Symptomen

Stomatitis kan zich manifesteren in verschillende delen van de mond, waaronder de lippen, wangen, het tandvlees, de tong en de keel. Symptomen kunnen onder meer zijn:

• blijfjes in de mond, vaak op de tong (tongbultjes) of wang, of op het gehemelte, die samenkomen om zweren te vormen. Deze zweren zijn doorgaans 1-5 millimeter in diameter, grijsachtig wit in het midden en rood rond de randen
• [een brandend of tintelend gevoel in de mond
• [een stinkende adem (halitose)
• [gevoelloosheid
• [gezwollen, geïrriteerd en/of bloedend tandvlees
• jeukende lippen
• koorts
• kwijlen
• [letsels die binnen vier tot veertien dagen genezen maar vaak terugkeren
• [moeilijkheden met eten, drinken en/of praten
• mondzweren met een witte of gele laag en een rode basis, vaak binnen de lippen, wang of de tong
• [pijn
• rode vlekken
• slaapstoornissen
• slikproblemen
• [zwelling

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van stomatitis begint met een gedetailleerd gesprek over de symptomen, medische geschiedenis en huidig of eerder medicijngebruik van de patiënt. De arts zal ook vragen naar de seksuele geschiedenis en rookgewoonten. Bij lichamelijk onderzoek beoordeelt de arts het uiterlijk en de verspreiding van de mondzweren om een voorlopige diagnose te stellen. Verdere diagnostische stappen kunnen zijn:

• [eenn]allergietest (om eventuele allergieën op te sporen)
• [een] bloedonderzoek
• [het afnemen van een stukje weefsel of cellen (biopsie) voor nader onderzoek
• [een uitstrijkje (om bacteriën of virussen te detecteren)
• [het afnemen van weggeschraapt weefsel (om schimmels op te sporen)

Behandeling van stomatitis

De behandeling van stomatitis richt zich primair op het aanpakken van de oorzaak. Indien medicijnen de oorzaak zijn, zal de arts deze, indien mogelijk, aanpassen of stopzetten. Bij allergische reacties is het essentieel om de uitlokkende factor te vermijden. Bij infecties zijn specifieke medicijnen nodig, zoals antibiotica voor bacteriële infecties of antimycotica voor schimmelinfecties. Voedingstekorten kunnen worden behandeld met supplementen of dieetveranderingen. Als stomatitis voortkomt uit een andere ziekte, richt de behandeling zich op het beheersen van die aandoening. Pijnverlichting en ontstekingsremming kan worden bereikt met topische medicatie (aangebracht op de huid), systemische corticosteroïden of andere immunosuppressiva. Daarnaast zijn er diverse mondspoelingen, vrij verkrijgbare medicijnen, verdovende middelen (analgetica), en beschermende pasta's en gels beschikbaar om de symptomen te verlichten.

Prognose van stomatitis

De prognose van stomatitis hangt af van de onderliggende oorzaak en de ernst van de aandoening. In de meeste gevallen, zoals bij afteuze stomatitis, genezen de zweren binnen vier tot veertien dagen zonder blijvende gevolgen. Voor de meeste patiënten is de prognose positief, vooral als de oorzaak tijdig wordt geïdentificeerd en adequaat behandeld.

Afteuze stomatitis

De meeste mensen ervaren slechts tijdelijke ongemakken, en de zweren genezen meestal binnen twee weken. Bij een ernstigere vorm kunnen de zweren tot zes weken aanhouden, maar met de juiste behandeling kunnen de symptomen effectief worden beheerd en genezen. Recidieven komen vaak voor bij personen met een onderliggende predispositie, zoals een auto-immuunziekte of een genetische aanleg.

Koortsblaasjes

Koortsblaasjes verdwijnen meestal binnen vijf tot zeven dagen. Hoewel de blaasjes meestal zonder blijvende schade verdwijnen, kan het herpesvirus latent in het lichaam blijven en recidieven veroorzaken. Preventieve behandelingen en antivirale medicatie kunnen helpen de frequentie en ernst van terugkerende uitbraken te verminderen.

Stomatitis veroorzaakt door infecties of aandoeningen

Bij stomatitis veroorzaakt door bacteriële of virale infecties, hangt de prognose af van de effectiviteit van de behandeling van de infectie. Bij goed beheer van de onderliggende infectie of aandoening kan stomatitis effectief worden genezen. Voor aandoeningen zoals de ziekte van Crohn of lupus, kan stomatitis een chronisch probleem zijn dat verergerd kan worden door de voortgang van de ziekte.

Complicaties van stomatitis

Hoewel stomatitis doorgaans geen ernstige complicaties veroorzaakt, kunnen er in sommige gevallen complicaties optreden, vooral als de aandoening ernstig of onbehandeld blijft:

Infecties

Ernstige gevallen van stomatitis kunnen secundaire infecties veroorzaken, zoals een bacteriële infectie van de mondzweren. Dit kan leiden tot een verergering van de symptomen en extra pijn en ongemak.

Voedingsproblemen

Chronische of ernstige stomatitis kan slik- en eetproblemen veroorzaken, wat kan leiden tot gewichtsverlies en voedingstekorten. Dit kan bijzonder problematisch zijn voor kinderen en ouderen, die meer vatbaar zijn voor voedingsproblemen door verminderde eetlust of pijn bij het eten.

Pijn en ongemak

Langdurige stomatitis kan aanzienlijke pijn en ongemak veroorzaken, wat invloed kan hebben op de dagelijkse activiteiten en de kwaliteit van leven. Bij sommige mensen kan deze pijn chronisch worden, vooral als er een onderliggende aandoening aanwezig is die niet adequaat wordt behandeld.

Voortgang van onderliggende aandoeningen

Voor mensen met auto-immuunziekten of chronische aandoeningen kan stomatitis een symptoom zijn dat wijst op een progressie van de onderliggende ziekte. Het beheer van deze aandoeningen is cruciaal om de stomatitis te beheersen en complicaties te voorkomen.

Recidieven

Vooral bij afteuze stomatitis en koortsblaasjes kunnen terugkerende episodes voorkomen. Deze recidieven kunnen leiden tot terugkerende pijn en ongemak, en kunnen het moeilijk maken om de aandoening effectief te beheren zonder continue behandeling of preventieve maatregelen.

Psychologische impact

De chronische pijn en ongemak van stomatitis kunnen een psychologische impact hebben, zoals stress, angst of depressie, vooral als de symptomen langdurig zijn of de kwaliteit van leven aanzienlijk beïnvloeden.

Het is belangrijk om bij persistente of ernstige symptomen van stomatitis medische hulp te zoeken om complicaties te voorkomen en een effectieve behandeling te krijgen. Regelmatige opvolging en preventieve zorg kunnen helpen om de prognose te verbeteren en complicaties te minimaliseren.

Preventie van stomatitis

Stomatitis kan voorkomen worden door enkele voorzorgsmaatregelen:

• [het behandelen van een chronisch droge mond
• [het handhaven van een gezonde en evenwichtige voeding en goede hydratatie
• [het gebruik van een antiseptische en alcoholvrije mondspoeling
• [het gebruik van een zachte tandenborstel
• [regelmatige tandheelkundige controles
• [het vermijden van warme dranken en voedsel, evenals zout, kruidig, heet en zuur voedsel

Lees verder

• Afteuze mondzweren: Pijnlijke aften (zweren) in de mond
• Orale mucositis: Oorzaken van mondslijmvliesontsteking
• Mondzweren: Oorzaken van aften (zweertjes) in mond
• Mondkanker: Kanker in mond met slikproblemen en gezwel
• Mondspruw: Schimmelinfectie aan mond met witte vlekken