Telogeen effluvium: Haaruitval hoofdhuid door externe bron

Telogeen effluvium (telogeen haarverlies) is een haaraandoening waarbij een grote hoeveelheid haarzakjes door een externe, niet-genetische factor aangetast wordt. Hierdoor gebeurt een verstoring van de normale haarcyclus. De patiënt heeft bijgevolg gelijkmatig verspreide (diffuse) haaruitval aan de behaarde hoofdhuid. Het haarverlies is meestal slechts tijdelijk, bijvoorbeeld als gevolg van een bevalling, maar soms zijn de symptomen chronisch van aard of treedt een herhaling van het haarverlies op. Een medische behandeling van het verlies van het haar is niet nodig omdat de haren na enkele weken, maanden of jaren weer terug gaan groeien. De arts behandelt indien nodig wel het onderliggend probleem zodat de symptomen van de haaraandoening sneller verdwijnen.

• Groeicyclus van het haar (haarcyclus)
• Anagene fase
• Katagene fase
• Telogene fase
• Epidemiologie van telogeen effluvium
• Oorzaken: Haaruitval door externe bron
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van diffuus haarverlies op hoofdhuid
• Prognose van haaraandoening

Groeicyclus van het haar (haarcyclus)

De haarcyclus is ingedeeld in drie fasen, want niet alle haren groeien gelijktijdig.

Anagene fase

In de anagene fase groeit het haar. In de anagene fase zijn ongeveer 85-90% van de haren aanwezig. Bij vrouwen duurt de groeifase wat langer omdat ze vaker langer hebben dan mannen. De anagene kenmerkt zich door dikke, sterke en goed gekleurde haren.

Katagene fase

Circa 0-6% van de haren bevinden zich in de katagene fase. In de katagene fase zijn de haren gestopt met groeien. Het haar bevindt zich nog wel op de hoofdhuid, maar het haarzakje verschrompelt stilaan. In deze overgangsfase gaat de huid verdunnen en is de haarkleur ook minder gekleurd.

Telogene fase

Tussen 2-18% van alle haren bevinden zich in de telogene fase van de haargroeicyclus. In deze gebeurt een uitval van het haar. Op hetzelfde moment start een nieuwe groeicyclus in hetzelfde haarzakje.

Epidemiologie van telogeen effluvium

Gegevens over de epidemiologie van telogeen effluvium zijn beperkt anno oktober 2020. Telogeen effluvium lijkt geen voorliefde te hebben voor bepaalde raciale of etnische groepen. Vrouwen zijn veel vaker dan mannen aangetast door de veel voorkomende haarafwijking.

Oorzaken: Haaruitval door externe bron

Telogeen effluvium duidt op een afwijking in de haarcyclus, waarbij te veel haren terechtkomen in de telogene fase (uitvalfase van de haren). Telogeen effluvium is een vorm van haarverlies die steeds het gevolg is van een externe bron. Veel voorkomende oorzaken zijn:

• arteriitis temporalis (ontsteking van slagaders bij de slaap)
• bloedingen
• chronisch nierfalen
• dermatomyositis (huiduitslag en spierproblemen)
• een chronische huidziekte zoals allergische contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk), atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeuk), seborroïsch eczeem (huidziekte met hoofdroos en rode huid), psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers), …
• een hoge koortsperiode
• een hormonale onbalans:
• androgene alopecia (jaaruitval en kaalheid, vooral bij mannen)
• de bevalling
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• het stoppen met de anticonceptiepil
• hormoontherapie
• hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• een operatie (onder narcose)
• een slecht voedingspatroon zoals een crashdieet volgen of ondervoeding
• extreme stress
• het gebruik van bepaalde medicijnen zoals onder andere ACE-remmers (bloeddrukverlagende medicatie), anticoagulantia (antistollingsmiddelen), antidepressiva, antimycotica (medicatie voor de behandeling van schimmelinfecties), bètablokkers (hartslag- en bloeddrukverlagende medicatie), corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers), NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen), protonpompremmers (medicijnen die het maagzuur verminderen), retinoïden (inclusief een teveel van vitamine A), statines (cholesterolverlagende middelen), ...
• ferriprieve anemie (bloedarmoede door ijzertekort)
• hiv / aids
• kanker in een vergevorderd stadium
• leverfalen
• metaalvergiftiging: arsenicum, goud, kwiklood, selenium en thallium
• syfilis
• systemische lupus erythematosus
• voedings- en vitaminetekorten zoals een tekort aan zink, een mineralentekort, een tekort aan essentiële vetzuren, een biotinetekort

Bij ongeveer één op de drie patiënten is het wel lastig om de uitlokkende factor te identificeren. Het is eveneens mogelijk dat meerdere uitlokkende factoren aan de basis liggen van telogeen effluvium.

Symptomen

Bij telogeen effluvium valt het haar van de hoofdhuid gelijkmatig uit. Dit gebeurt acuut (bijvoorbeeld door stress) of chronisch (bijvoorbeeld bij een chronische ziekte) en soms gebeurt een herhaling van de symptomen. Bij de vorm van alopecia (haaruitval) gebeurt een terugloop van de haargrenzen. De patiënt ervaart soms pijn of tintelingen aan de hoofdhuid bij de haaruitval. De meeste gevallen brengen echter helemaal geen pijn of andere symptomen met zich mee, tenzij de patiënt bijvoorbeeld lijdt aan psoriasis. In het begin is de haaruitval nog niet zichtbaar maar wanneer meer dan twintig procent haarverlies is opgetreden, is dit ook goed te zien.

Diagnose en onderzoeken

De arts luistert naar het verhaal van de patiënt en bekijkt de hoofdhuid en het haar. De arts voert daarna een bloedonderzoek en/of een biopsie van de hoofdhuid uit. Als de symptomen aanhouden na het verwijderen van mogelijke externe factoren, lijdt de patiënt mogelijk aan een andere vorm van alopecia (haaruitval), omdat de symptomen hiervan in de beginstadia soms wel doen denken aan deze van telogeen effluvium. Bij androgene alopecia ontstaat bijvoorbeeld een plaatselijke haarverdunning bovenop het hoofd.

Behandeling van diffuus haarverlies op hoofdhuid

In de acute vorm van de haaraandoening is het verwijderen van de omgevingsfactor voldoende om het haarverlies op te lossen. De haren groeien daarna helemaal terug. De arts schrijft soms medicatie voor bij aanhoudende telogeen effluvium. Minoxidil stimuleert bijvoorbeeld de haargroei, maar de patiënt moet dit medicijn wel regelmatig innemen. Verder behandelt de arts het onderliggend probleem. Indien bijvoorbeeld medicijnen aan de basis liggen van telogeen effluvium, moet de patiënt dit medicament minimaal drie maanden staken indien mogelijk. Sommige patiënten opteren tot slot voor het (tijdelijk) dragen van een pruik.

Prognose van haaraandoening

Telogeen effluvium is meestal een tijdelijke aandoening die in de loop van de tijd omkeerbaar is. De meeste patiënten herstellen binnen een paar weken tot maanden van de haaraandoening, al is het wel mogelijk dat de haardichtheid weer helemaal normaal is na meerdere maanden tot jaren. Sommige patiënten kampen wel met langdurig klachten (langer dan zes maanden). Het is bovendien mogelijk dat de symptomen terugkeren.

Lees verder

• Haaruitval (alopecia): Haaraandoeningen met haarverlies
• Jeukende hoofdhuid: Oorzaken van jeuk aan het hoofd
• Infecties aan hoofdhuid: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Pijnlijke hoofdhuid: Oorzaken van pijn en gevoeligheid