Netelroos (urticaria): Huidziekte met jeukende bultjes

Netelroos is een veel voorkomende huidaandoening die wordt gekenmerkt door het plotseling verschijnen van hevig jeukende bultjes of zwellingen in de huid. Deze huidaandoening verschijnt meestal zonder bekende oorzaak. Niettemin zijn enkele risicofactoren bekend, zoals onder andere bepaalde aandoeningen, medicatiegebruik, contact met specifieke stoffen, of het consumeren van bepaalde voedingsmiddelen. De behandeling van deze ziekte is mogelijk met enkele zelfzorgmaatregelen in combinatie met medicijnen en het vermijden van de mogelijk uitlokkende factor. Er kunnen milde tot ernstige complicaties optreden bij netelroos, waarbij vaak ook andere lichaamsdelen zijn aangetast. De prognose van netelroos varieert.

• Synoniemen van netelroos
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Epidemiologie van de huidaandoening
• Oorzaken van urticaria: Vrijkomen van histamine door een allergische reactie
• Risicofactoren voor de huidziekte
• Risicogroepen
• Symptomen: Jeukende bultjes op de huid
• Fysieke netelroos
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via antihistaminica
• Prognose
• Complicaties
• Urticariële vasculitis
• Preventieve maatregelen bij netelroos

Synoniemen van netelroos

Netelroos kent diverse synoniemen die zowel in de volksmond als in de medische wereld bekend zijn. Voorbeelden hiervan zijn:

• cnidosis
• netelkoorts
• netelzucht
• porseleinkoorts
• urticaria

Epidemiologie

Prevalentie en incidentie van netelroos

Netelroos, ook bekend als urticaria, is wereldwijd een veelvoorkomende huidaandoening die naar schatting tussen de 15 en 20% van de bevolking minstens één keer in het leven treft. Acute netelroos komt het meest voor, terwijl chronische netelroos minder frequent voorkomt, met een jaarlijkse prevalentie van ongeveer 0,5 tot 1%. Deze aandoening kan op elke leeftijd ontstaan, maar acute vormen worden vaker bij kinderen en jongvolwassenen gezien, terwijl chronische urticaria meer voorkomt bij volwassenen.

Geografische variatie en invloeden

Hoewel urticaria wereldwijd voorkomt, worden regionale verschillen beïnvloed door omgevingsfactoren, allergenen, en genetische predisposities. In stedelijke gebieden met hogere niveaus van luchtvervuiling is de prevalentie vaak verhoogd. Studies suggereren ook dat blootstelling aan bepaalde allergenen en levensstijlkeuzes een rol kunnen spelen in het optreden van netelroos.

Geslachtsverschillen

Vrouwen hebben een iets hogere kans op het ontwikkelen van chronische urticaria vergeleken met mannen. Dit verschil kan samenhangen met hormonale factoren die invloed hebben op het immuunsysteem, hoewel de exacte mechanismen nog niet volledig begrepen zijn.

Mechanisme

Immunologische reacties

Netelroos ontstaat door de activering van mestcellen in de huid, die histamine en andere ontstekingsstoffen vrijmaken. Dit veroorzaakt zwelling, roodheid en jeuk. In veel gevallen van acute netelroos wordt dit proces getriggerd door een allergische reactie, waarbij het immuunsysteem op bepaalde stoffen overmatig reageert.

Niet-immunologische triggers

In andere gevallen wordt urticaria veroorzaakt door niet-immunologische factoren, zoals stress, temperatuurveranderingen of fysieke druk op de huid. Deze vormen komen vooral voor bij chronische spontane urticaria, waarbij geen duidelijke allergische trigger aanwezig is.

Chronische inflammatie en auto-immuunreacties

Chronische urticaria wordt soms in verband gebracht met auto-immuunreacties, waarbij het lichaam antistoffen aanmaakt die mestcellen activeren zonder aanwezigheid van externe allergenen. Dit kan leiden tot een langdurige ontstekingsreactie.

Epidemiologie van de huidaandoening

Vooral kinderen en jongeren worden getroffen door deze huidziekte. Ook vrouwen tussen de dertig en zestig jaar lijden vaak aan netelroos. Ongeveer één op de vijf personen krijgt ergens in het leven te maken met netelroos. De chronische vorm van de ziekte komt echter minder vaak voor, met een prevalentie van ongeveer 5 op 1.000 personen.

Oorzaken van urticaria: Vrijkomen van histamine door een allergische reactie

Wanneer de patiënt een allergische reactie op een stof ervaart, geeft het lichaam histamine en andere chemische stoffen in het bloed vrij. Dit veroorzaakt jeuk, zwelling en andere symptomen. De huidgezwellen (bekend als galbulten) die hierdoor verschijnen, komen vaak voor.

Risicofactoren voor de huidziekte

In de meeste gevallen is de onderliggende oorzaak van netelroos onbekend (idiopathische netelroos). Netelroos is soms een uiting van een atopische reactie (overgevoeligheid door erfelijke aanleg), maar veelal is de uitlokkende factor van fysische aard. Bij het ontstaan van de symptomen van netelroos spelen ook overgevoeligheidsreacties een rol. Deze reacties ontstaan door diverse stimuli (uitlokkende factoren).

Aandoeningen en infecties

Enkele aandoeningen en infecties zoals een insectenbeet, systemische lupus erythematosus, de ziekte van Sjögren (aandoening aan ogen, mond en keel), reuma, een spierziekte, leukemie, klierkoorts en hepatitis vormen een risicofactor voor de ontwikkeling van de huidziekte.

Contact met stoffen

Graspollen, huisstofmijt, planten, dieren, latex en schimmels zijn andere allergische prikkels voor urticaria wanneer de patiënt hiermee in contact komt.

Medicijnen

Diverse chemische stoffen en geneesmiddelen zoals bijvoorbeeld NSAID’s, penicilline (een soort antibioticum), ACE-remmers (bloeddrukverlagende medicijnen) en opioïden (krachtige pijnstillers) kunnen netelroos uitlokken.

Voeding

Ook reageert de patiënt mogelijk allergisch op voedsel zoals aardbeien, noten, vis, eieren, tomaten, kaas, en dergelijke, of op voedseladditieven zoals conserveringsmiddelen, smaakversterkers en kleurstoffen.

Risicogroepen

Patiënten met allergieën en atopische aandoeningen

Patiënten die al bekend zijn met allergieën of atopische aandoeningen, zoals astma en eczeem, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van netelroos. Dit komt omdat hun immuunsysteem gevoeliger kan zijn voor bepaalde stoffen, wat urticaria kan uitlokken.

Patiënten met auto-immuunziekten

Netelroos komt vaker voor bij patiënten met auto-immuunziekten, zoals lupus of schildklieraandoeningen. Auto-immuunreacties kunnen bijdragen aan de activering van mestcellen, wat leidt tot chronische urticaria zonder dat er een allergische oorzaak aanwezig is.

Ouderen

Hoewel netelroos bij mensen van alle leeftijden kan voorkomen, kunnen ouderen vaker te maken krijgen met chronische vormen van de aandoening. Leeftijdsgerelateerde veranderingen in het immuunsysteem, zoals een verminderde efficiëntie in ontstekingsreacties, kunnen bij ouderen bijdragen aan een verhoogd risico op langdurige urticaria.

Symptomen: Jeukende bultjes op de huid

Netelroos kent zowel een acute als een chronische vorm. Netelroos is acuut indien de symptomen minder dan zes weken aanhouden. Een chronisch verloop is eveneens mogelijk; dan houden de symptomen langer dan zes weken aan. Netelroos produceert huidzwellingen (huidbultjes, galbultjes) of striemen (rode en witte strepen op de huid) die langer dan een paar minuten aanwezig blijven. Deze kunnen overal op de huid ontstaan en houden diverse minuten tot uren aan alvorens ze spontaan verdwijnen. De huidletsels zijn verder intens jeukend en vertonen geen oppervlakkige veranderingen. Ze hebben een rode kleur, maar bij zeer acute zwelling zijn ze vleeskleurig of wit gekleurd, waardoor patiënten deze soms verwarren met blaren.

Fysieke netelroos

Soms is netelroos het gevolg van fysieke prikkels zoals koude (koude-urticaria), diepe druk (vertraagde druknetelroos), spanning of warmte (cholinerge urticaria), zonlicht (zonne-urticaria), water (aquagenische netelroos) of chemicaliën zoals latex (contactnetelroos).

Cholinerge netelroos

Cholinerge netelroos is een van de meest voorkomende vormen van fysieke netelroos en heeft klinische letsels die verschillend zijn van die van andere vormen. Hierbij ontstaan kleine jeukende pukkels in plaats van striemen op de bovenste romp en armen na het sporten of bij angst.

Druknetelroos

Druk veroorzaakt mogelijk twee soorten netelroos. Oppervlakkige druk leidt tot dermografisme. Dit presenteert zich als netelroosstriemen die gedurende enkele minuten verschijnen nadat lichte druk is uitgeoefend op de huid. Zelfs krabben of wrijven veroorzaakt bij patiënten met dermografische netelroos al lineaire striemen. Vertraagde druknetelroos is zeldzaam en presenteert zich als diepe zwellingen enkele uren nadat de druk is verwijderd (bijvoorbeeld op de voetzolen).

Alarmsymptomen

Angio-oedeem

Bij sommige patiënten met netelroos kan er sprake zijn van angio-oedeem, waarbij zwelling zich uitbreidt naar diepere lagen van de huid, vaak rond de ogen, lippen en keel. Dit kan ademhalingsproblemen veroorzaken en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Ademhalingsproblemen

Netelroos gepaard met ademhalingsmoeilijkheden, piepende ademhaling of pijn op de borst kan wijzen op een ernstige allergische reactie, zoals anafylaxie. Deze symptomen vereisen spoedeisende zorg, aangezien ze levensbedreigend kunnen zijn.

Langdurige, ernstige jeuk en ongemak

Bij chronische urticaria kunnen patiënten te maken krijgen met ernstige jeuk die het dagelijks functioneren aanzienlijk belemmert. Dit kan wijzen op een onderliggende aandoening en vereist medische opvolging voor verdere diagnostiek en behandeling.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De geschiedenis van de patiënt is nuttig bij het stellen van de diagnose van netelroos. Fysieke netelroos moet verder reproduceerbaar zijn door toepassing van de relevante stimulus. Verder stelt de huidarts (dermatoloog) de diagnose op basis van de zichtbare symptomen.

Differentiële diagnose

Volgende differentiële diagnoses zijn bekend voor netelroos; de arts moet deze aandoeningen met andere woorden uitsluiten:

• bulleuze huidziekten (vroege stadia)
• erythema multiforme (reactie op medicatie of infectie met algemene symptomen en problemen met huid, slijmvliezen en ogen)
• jeuk door andere oorzaken (droge huid, cholestase (galstuwing door vernauwing van de galwegen), kanker, …)
• papulaire urticaria (huidziekte met rode en jeukende bultjes, als gevolg van insectenbeten)
• schurft (scabiës)
• urticaria pigmentosa (cutane mastocytose: huidaandoening met ophoping van mestcellen)
• urticariële vasculitis

Behandeling via antihistaminica

Warme baden en douches en te strakke kleding worden afgeraden, omdat deze de symptomen van netelroos kunnen verergeren. De arts behandelt verder elke identificeerbare onderliggende oorzaak. Verder vermijdt de patiënt salicylaten (aspirine) en opiaten. Orale antihistaminica (H1-blokkers) zijn het meest bruikbaar bij de behandeling van patiënten met idiopathische netelroos. Soms zet de arts een combinatie van diverse antihistaminica in. Bovendien krijgen sommige patiënten met chronische netelroos het advies om bepaalde additieven en kleurstoffen uit de voeding te schrappen, al is dit niet bij alle patiënten effectief.

Prognose

Bij de meeste patiënten met idiopathische netelroos (netelroos zonder duidelijke oorzaak) houden de symptomen enkele weken tot maanden aan voordat ze herstellen van de huidaandoening. De meerderheid van de patiënten gebruikt hiervoor antihistaminica. Een klein percentage van de patiënten ontwikkelt chronische netelroos die enkele maanden tot jaren aanhoudt. Fysieke netelroos (vooral cholinerge netelroos) heeft vaak een meer aanhoudend karakter waardoor de symptomen lang aanhouden. Deze vorm van netelroos is ook resistent tegen de therapie.

Complicaties

Chronische urticaria tast ook andere inwendige organen aan, zoals de longen, de spieren en het maag-darmkanaal. Symptomen zijn onder meer spierpijn, kortademigheid, braken en diarree. Soms zijn diepere huidlagen van een patiënt aangetast, wat resulteert in angio-oedeem (onderhuidse zwelling van de diepere huidlagen). Vooral de ogen, lippen, geslachtsdelen, handen en voeten zijn hierdoor getroffen. Anafylaxie (levensbedreigende allergische reactie die ademhalingsproblemen veroorzaakt) is een andere, ernstige complicatie van netelroos. Een andere mogelijke complicatie is een zwelling in de keel, wat dan resulteert in een levensbedreigende luchtwegverstopping.

Urticariële vasculitis

Urticariële vasculitis is een variant van netelroos. Hierbij ontwikkelt de patiënt afzonderlijke netelroosletsels die langer dan 24 uur aanhouden en blauwe plekken achterlaten nadat deze verdwenen zijn. Vaak gaat deze aandoening gepaard met gewrichtspijn (artralgie) of spierpijn (myalgie). Een klein deel van de patiënten ontwikkelt hierbij een bindweefselziekte. De diagnose van urticariële vasculitis (bloedvatontsteking) wordt bevestigd door middel van een huidbiopsie, waarbij de arts een stukje van het betrokken weefsel wegneemt en dit vervolgens microscopisch onderzoekt. De patiënt krijgt hierbij wel een grondige screening naar de oorzaak van de vaatontsteking. De behandeling hiervan verloopt met antihistaminica, orale (via de mond ingenomen) dapson (50-100 mg per dag) of immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken).

Preventieve maatregelen bij netelroos

Om het risico op het ontwikkelen van netelroos te verminderen, kunnen enkele preventieve maatregelen worden genomen:

• Vermijd bekende allergenen, zoals bepaalde voedingsmiddelen, medicijnen, en stoffen waarvoor u gevoelig bent.
• Draag losse, comfortabele kleding om huidirritatie te minimaliseren.
• Vermijd extreme temperaturen en plotselinge temperatuursveranderingen.
• Probeer stress te beheersen door middel van ontspanningstechnieken zoals yoga, meditatie of diepe ademhalingsoefeningen.
• Houd een dagboek bij van uw symptomen en mogelijke triggers om patronen te identificeren en toekomstige uitbraken te voorkomen.

Door deze maatregelen te nemen, kunt u de kans op het ontwikkelen van netelroos verkleinen en de symptomen beter beheersen.

Lees verder

• Jeukende huid (pruritus): Oorzaken van jeukend huidgebied
• Urticariële vasculitis: Ontsteking bloedvaten en netelroos
• Cholinerge urticaria: Netelroos (galbulten) door warmte
• Stressgerelateerde netelroos: Galbulten op huid door stress
• Koude-urticaria: Allergie voor kou met netelroos en zwelling