Netelroos (urticaria): Huidziekte met jeukende bultjes

Netelroos is een veel voorkomende huidaandoening gekenmerkt door een acute ontwikkeling van hevig jeukende bultjes of zwellingen in de huid. Deze huidaandoening verschijnt meestal zonder bekende oorzaak. Niettemin zijn enkele risicofactoren bekend, zoals onder andere een aandoening, medicatiegebruik, contact met bepaalde stoffen of het consumeren van bepaalde voedingsmiddelen. De behandeling van deze ziekte is mogelijk met enkele zelfzorgmaatregelen in combinatie met medicijnen en het vermijden van de mogelijk uitlokkende factor. Enkele milde tot ernstige complicaties zijn mogelijk bij netelroos waarbij vaak ook andere lichaamsdelen zijn aangetast. De prognose van netelroos is tot slot variabel.

• Synoniemen netelroos
• Epidemiologie huidaandoening
• Oorzaken urticaria: Vrijkomen van histamine door allergische reactie
• Risicofactoren huidziekte
• Symptomen: Jeukende bultjes op de huid
• Fysieke netelroos
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via antihistaminica
• Prognose
• Complicaties
• Urticariële vasculitis

Synoniemen netelroos

Netelroos kent diverse synoniemen die zowel in de volksmond als in de medische wereld gekend zijn. Voorbeelden hiervan zijn:

• cnidosis
• netelkoorts
• netelzucht
• porseleinkoorts
• urticaria

Epidemiologie huidaandoening

Vooral kinderen en jongeren zijn getroffen door de huidziekte. Ook vrouwen tussen de dertig en zestig jaar lijden vaak aan netelroos. Ongeveer één op de vijf personen krijgt ergens gedurende in het leven te maken met netelroos. De chronische vorm van de ziekte komt wel minder vaak voor, met een prevalentie van ongeveer 5 op 1.000 personen.

Oorzaken urticaria: Vrijkomen van histamine door allergische reactie

Wanneer de patiënt een allergische reactie op een stof ervaart, geeft het lichaam histamine en andere chemische stoffen in het bloed vrij. Dit veroorzaakt jeuk, zwelling en andere symptomen. De huidgezwellen (gekend als galbulten) die hierdoor verschijnen, komen vaak voor.

Risicofactoren huidziekte

In de meeste gevallen is de onderliggende oorzaak van netelroos onbekend (idiopathische netelroos). Netelroos is soms een uiting van een atopische reactie (overgevoeligheid door erfelijke voorbeschiktheid), maar veelal is de uitlokkende factor van fysische aard. Bij het ontstaan van de symptomen van netelroos, spelen ook overgevoeligheidsreacties een rol. Deze reacties bestaan ten opzichte van diverse stimuli (uitlokkende factoren).

Aandoeningen en infecties

Enkele aandoeningen en infecties zoals een insectenbeet, systemische lupus erythematosus, de ziekte van Sjögren (aandoening aan ogen, mond en keel), reuma, een spierziekte, leukemie, klierkoorts en hepatitis vormen een risicofactor voor de totstandkoming van de huidziekte.

Contact met stoffen

Graspollen, huisstofmijt, planten, dieren, latex en schimmels, … zijn andere allergische prikkels voor urticaria wanneer de patiënt hiermee in contact komt.

Medicijnen

Diverse chemische stoffen en geneesmiddelen zoals bijvoorbeeld NSAID’s, penicilline (soort antibioticum), ACE-remmers (bloeddrukverlagende medicijnen) en opioïden (krachtige pijnstillers) zijn uitlokkende factoren voor netelroos.

Voeding

Ook reageert de patiënt mogelijk allergisch op voedsel (aardbeien, noten, vis, eieren, tomaten, kaas enzovoort) of voedseladditieven (conserveringsmiddelen, smaakversterkers, kleurstoffen).

Symptomen: Jeukende bultjes op de huid

De huidziekte kent zowel een acute als chronische vorm. Netelroos is acuut indien de symptomen minder dan zes weken aanhouden. Een chronisch verloop is eveneens mogelijk; dan houden de symptomen langer dan zes weken aan. Netelroos produceert huidzwellingen (huidbultjes, galbultjes) of striemen (rode en witte strepen op de huid) die meer dan een paar minuten aanwezig zijn. Deze ontstaan mogelijk overal op de huid en houden diverse minuten en uren aan alvorens ze spontaan verdwijnen. De huidletsels zijn voorts intens jeukend en vertonen geen oppervlakkige veranderingen. Ze hebben een rode kleur, maar bij een zeer acute zwelling, zijn ze vleeskleurig of wit gekleurd, en dan verwarren patiënten deze wel eens met blaren.

Fysieke netelroos

Soms is netelroos het gevolg van fysieke prikkels zoals koude (koude-urticaria), een diepe druk (vertraagde druk netelroos), spanning of warmte (cholinerge urticaria), zonlicht (zonne-urticaria), water (aquagenische netelroos) of chemicaliën zoals latex (contactnetelroos).

Cholinerge netelroos

Cholinergische netelroos is één van de meest voorkomende vormen van fysieke netelroos en heeft klinische letsels die verschillend zijn dan deze van de andere vormen. Hierbij ontstaan kleine jeukende pukkels in plaats van striemen op de bovenste romp en armen na het sporten of bij angst.

Druk netelroos

Druk veroorzaakt mogelijk twee soorten netelroos. Oppervlakkige druk leidt tot dermografisme. Dit presenteert zich als netelroosstriemen die gedurende enkele minuten verschijnen nadat lichte druk is uitgeoefend op de huidplek. Zelfs krabben of wrijven veroorzaakt bij patiënten met dermografische netelroos al lineaire striemen. Vertraagde druk netelroos is zeldzaam en presenteert zich als diepe zwellingen enkele uren nadat de druk verwijderd is (bijvoorbeeld op de voetzolen).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De geschiedenis van de patiënt is nuttig bij het stellen van de diagnose van netelroos. Fysieke netelroos moet verder reproduceerbaar zijn door toepassing van de relevante stimulus. Verder stelt de huidarts (dermatoloog) lde diagnose op basis van de zichtbare symptomen.

Differentiële diagnose

Volgende differentiële diagnoses zijn gekend voor netelroos; de arts moet deze aandoeningen met andere woorden uitsluiten:

• bulleuze huidziekten (vroege stadia)
• erythema multiforme (reactie op medicatie of infectie met algemene symptomen en problemen met huid, slijmvliezen en ogen)
• jeuk door andere oorzaken (droge huid, cholestase (galstuwing door vernauwing van de galwegen), kanker, …)
• papulaire urticaria (huidziekte met rode en jeukende bultjes, als gevolg van insectenbeten)
• schurft (scabiës)
• urticaria pigmentosa (cutane mastocytose: huidaandoening met ophoping van mestcellen)
• urticariële vasculitis

Behandeling via antihistaminica

Zeker niet aanbevolen zijn warme baden en douches en te strakke kledij want hierdoor verergeren de symptomen van netelroos. De arts behandelt verder elke identificeerbare onderliggende oorzaak. Verder vermijdt de patiënt salicylaten (aspirine) en opiaten. Orale antihistaminica (H1-blokkers) zijn het meest bruikbaar bij de behandeling van patiënten met idiopathische netelroos. Soms zet de arts een combinatie van diverse antihistaminica in. Bovendien krijgen sommige patiënten met chronische netelroos het advies om bepaalde additieven en kleurstoffen uit de voeding te schrappen, al is dit zeker niet bij alle patiënten effectief.

Prognose

Bij de meeste patiënten met idiopathische netelroos (netelroos zonder duidelijk oorzaak) houden de symptomen van netelroos enkele weken tot maanden aan voordat ze herstellen van de huidziekte. De meerderheid van de patiënten neemt hiervoor bepaalde medicijnen, gekend als antihistaminica. Een klein percentage van de patiënten ontwikkelt chronische netelroos die enkele maanden of jaren aanhoudt. De fysische netelroos (vooral cholinerge netelroos) heeft vaak een meer aanhoudend karakter waardoor de symptomen lang aanhouden. Ook is deze vorm van netelroos resistent (weerstandig) tegen de therapie.

Complicaties

Chronische urticaria tast ook andere inwendige organen aan zoals de longen, de spieren en het maag-darmkanaal. Symptomen zijn onder meer spierpijn, kortademigheid, braken en diarree. Soms zijn diepere huidlagen van een patiënt aangetast, wat resulteert in angio-oedeem (onderhuidse zwelling van de diepere huidlagen). Vooral de ogen, lippen, geslachtsdelen, handen en voeten zijn hierdoor getroffen. Anafylaxie (levensbedreigende allergische reactie die ademhalingsproblemen veroorzaakt) is een andere, ernstige complicatie van netelroos. Een ander mogelijke complicatie is een zwelling in de keel wat dan resulteert in een levensbedreigende luchtwegverstopping

Urticariële vasculitis

Urticariële vasculitis is een variant van netelroos. Hierbij ontwikkelt de patiënt afzonderlijke netelroosletsels die langer dan 24 uur aanhouden en blauwe plekken achterlaten nadat deze verdwenen zijn. Vaak gaat deze aandoening gepaard met gewrichtspijn (artralgie) of spierpijn (myalgie). Een klein deel van de patiënten ontwikkelt hierbij een bindweefselziekte. De diagnose van urticariële vasculitis (bloedvatontsteking) wordt bevestigd door middel van een huidbiopsie, waarbij de arts een stukje van het betrokken weefsel wegneemt en dit vervolgens microscopisch verder laat onderzoeken. De patiënt krijgt hierbij wel een grondige screening naar de oorzaak van de vaatontsteking. De behandeling hiervan verloopt met antihistaminica, orale (via de mond ingenomen) dapson (50-100 mg per dag) of immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken).

Lees verder

• Jeukende huid (pruritus): Oorzaken van jeukend huidgebied
• Urticariële vasculitis: Ontsteking bloedvaten en netelroos
• Cholinerge urticaria: Netelroos (galbulten) door warmte
• Stressgerelateerde netelroos: Galbulten op huid door stress
• Koude-urticaria: Allergie voor kou met netelroos en zwelling