Schurft (scabiës): Besmettelijke huidaandoening door mijt
Scabiës, beter bekend als schurft, is een zeer besmettelijke huidziekte die wordt veroorzaakt door een mijt, een parasitair organisme. Deze aandoening leidt tot intense jeuk en huidirritaties. Afhankelijk van de leeftijd en immuunstatus van de patiënt, kunnen de huidproblemen zich op verschillende delen van het lichaam manifesteren. Schurft kent twee varianten: de klassieke vorm en de Noorse variant (korstschurft), waarbij de laatste ernstiger en moeilijker te behandelen is. De diagnose wordt meestal klinisch gesteld, maar er zijn ook diagnostische testen beschikbaar om schurft te bevestigen. Behandeling is doorgaans effectief en omvat zowel zelfzorgmaatregelen als medicatie, waaronder speciale crèmes.
Synoniemen scabiës
Scabiës staat ook bekend onder de volgende synoniemen:
- dermatitis scabiosa
- scabies
- schurftmijt
Epidemiologie
Schurft wordt beschouwd als een verwaarloosde tropische ziekte, maar de
besmettelijke huidziekte komt wereldwijd voor, inclusief in gematigde klimaten. Jaarlijks worden ongeveer 300 miljoen mensen getroffen door schurft, ongeacht hun leeftijd, ras of geslacht. Uitbraken komen vaker voor in dichtbevolkte omgevingen zoals verpleeghuizen, scholen, gevangenissen, slaapzalen, sportteams en kinderdagverblijven. Ook in situaties van oorlogen en natuurrampen, waar mensen dicht op elkaar leven in vaak slechte hygiënische omstandigheden, neemt het risico op schurft toe. Vooral in armere regio’s en (sub)tropische gebieden waar de leefomstandigheden niet optimaal zijn, is schurft een veelvoorkomend probleem.
Oorzaken van schurft: De rol van de mijt
Veroorzaker
Schurft wordt veroorzaakt door de vrouwelijke mijt
Sarcoptes scabiei hominis, die ongeveer 0,3-0,4 mm groot is. Deze mijt heeft vier paar poten en kan zich met een snelheid van 2,5 cm per minuut over de huid verplaatsen. Het vrouwtje graaft zich in de opperhuid en legt daar haar eieren, die binnen maximaal 21 dagen uitkomen. De jeukende
huiduitslag die ontstaat, is een
allergische reactie op de mijt. In tegenstelling tot wat soms wordt gedacht, kunnen huisdieren en dieren geen menselijke schurft overdragen.
Overdracht en besmetting
Schurft verspreidt zich voornamelijk door direct huid-op-huidcontact met een besmette persoon. Minder vaak kan de besmetting plaatsvinden via het delen van kleding, beddengoed of andere voorwerpen die in contact zijn geweest met een besmet persoon. De schurftmijt kan tot twee à drie dagen buiten het lichaam overleven bij kamertemperatuur. Hele gezinnen kunnen soms tegelijkertijd getroffen worden. Bij de klassieke vorm van schurft heeft de patiënt gemiddeld 10 tot 15 levende vrouwelijke schurftmijten op zijn lichaam. Bij de Noorse variant kunnen dit er duizenden tot miljoenen zijn, wat deze vorm van schurft extreem besmettelijk maakt.
Risicofactoren
Schurft, veroorzaakt door de Sarcoptes scabiei-mijt, is een huidaandoening die gepaard gaat met jeuk en ontsteking. De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van schurft zijn vaak gerelateerd aan de mate van blootstelling aan de mijt en de gezondheidstoestand van de patiënt. Het begrijpen van deze risicofactoren is cruciaal voor preventie, diagnose, en behandeling van de aandoening.
Direct contact met besmette personen
Schurft wordt voornamelijk overgedragen door direct huid-op-huidcontact met een besmette persoon. Dit verhoogt het risico op het ontwikkelen van schurft, vooral in omgevingen waar nauw contact frequent voorkomt, zoals huishoudens, kinderdagverblijven, en verzorgingstehuizen. Het delen van beddengoed, handdoeken, en kleding kan ook bijdragen aan de verspreiding van de schurftmijt.
Gezondheidstoestand van de patiënt
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals diegenen die immunosuppressieve medicatie gebruiken, of mensen met HIV, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van schurft. Deze patiënten kunnen vatbaarder zijn voor infecties, waaronder schurft, en kunnen mogelijk ernstigere symptomen ontwikkelen. Ouderen en jonge kinderen zijn ook gevoeliger voor schurft, aangezien hun huidbarrière mogelijk minder sterk is dan bij gezonde volwassenen.
Overbevolkte omgevingen
Overbevolking speelt een belangrijke rol in de verspreiding van schurft. In plaatsen zoals gevangenissen, militaire kazernes, en verzorgingstehuizen kunnen mensen elkaar gemakkelijk besmetten door dicht op elkaar te leven. In dergelijke omgevingen komt schurft vaak voor, omdat de besmette mijten zich snel verspreiden door de nabijheid van mensen. Preventieve maatregelen zoals regelmatige gezondheidscontroles en hygiënemaatregelen kunnen de verspreiding in dergelijke settings helpen beperken.
Slechte hygiënepraktijken
Slechte hygiënepraktijken verhogen het risico op schurft, omdat de mijt zich gemakkelijker kan verspreiden wanneer de huid niet goed wordt gereinigd. Bij onvoldoende wasbeurten of het niet regelmatig verschonen van beddengoed en kleding, kunnen de mijten zich langdurig ophopen en zich verder verspreiden. Het handhaven van een goede persoonlijke hygiëne is essentieel voor het voorkomen van schurft.
Gezondheid van de huid
Bepaalde huidomstandigheden, zoals eczeem of andere huidaandoeningen die de huidbarrière verzwakken, kunnen het risico op schurft verhogen. Mensen met een beschadigde huid hebben een grotere kans op infectie omdat de beschermende barrière van de huid is aangetast, waardoor de schurftmijt makkelijker binnenkomt. Het is belangrijk om huidaandoeningen goed te behandelen om het risico op secundaire infecties, zoals schurft, te verkleinen.
Risicogroepen
Er zijn verschillende risicogroepen die vatbaarder zijn voor schurft. Deze groepen hebben vaak specifieke omstandigheden die hun kans op besmetting vergroten. Door deze risicogroepen te identificeren, kunnen preventieve maatregelen effectiever worden ingezet om de verspreiding van de aandoening te beperken.
Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van schurft, vooral wanneer ze in zorginstellingen of verpleeghuizen verblijven. De verminderde mobiliteit en de frequente interactie met andere bewoners verhogen de kans op besmetting. Bovendien kunnen gezondheidsproblemen, zoals een verzwakt immuunsysteem, het risico op ernstigere vormen van schurft verhogen. Regelmatige controle en hygiëne in deze settings kunnen het risico aanzienlijk verminderen.
Kinderen en jonge volwassenen
Kinderen, vooral degenen die in kinderdagverblijven of scholen verblijven, lopen een groter risico op schurft. In deze omgevingen is er vaak fysiek contact tussen kinderen, wat de verspreiding van de schurftmijt bevordert. Jonge volwassenen die in drukke, overbevolkte omgevingen wonen of werken, zoals studentenhuizen of militaire dienst, kunnen ook vatbaar zijn voor schurft.
Mensen met een verzwakt immuunsysteem
Patiënten met immunosuppressieve aandoeningen, zoals HIV, diabetes, of diegenen die immuunsuppressiva gebruiken, lopen een verhoogd risico op schurft. Hun zwakkere immuunsysteem maakt het moeilijker om infecties te bestrijden, waardoor ze vatbaarder zijn voor schurftmijten. Ook mensen die chemotherapie ondergaan of andere behandelingen die het immuunsysteem onderdrukken, vallen in deze risicogroep.
Mensen die in overbevolkte instellingen wonen
Mensen die in overbevolkte instellingen zoals gevangenissen, asielzoekerscentra of verpleeghuizen wonen, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van schurft. In deze instellingen kan de schurftmijt zich snel verspreiden door nauw contact tussen bewoners. Het is belangrijk dat dergelijke instellingen voorzorgsmaatregelen treffen, zoals het regelmatig controleren van de bewoners en het toepassen van hygiënische maatregelen om de verspreiding van de mijt te voorkomen.
Symptomen en vormen van schurft: Klassieke en Noorse schurft
Schurft kent twee hoofdvormen: de klassieke schurft en
Noorse schurft (korstschurft). Klassieke schurft komt voor bij gezonde individuen, terwijl Noorse schurft vaker voorkomt bij mensen met een
verzwakt immuunsysteem.
Klassieke schurft
Bij klassieke schurft verschijnen er witte of donkere dunne draadachtige verhogingen (streepjes) op de huid, gemiddeld 2 tot 15 mm lang. De huid vertoont daarnaast vaak uitslag in de vorm van vlekken, pukkels,
blaren,
knobbels of
zweren. Deze uitslag komt vooral voor tussen de vingers, op de flanken, in de
oksels, en aan de onderzijde van de polsen. De jeuk, die 's nachts meestal verergert, kan ook andere delen van het lichaam treffen, zoals
de voeten,
de handen of
de vagina. Bij
baby’s en jonge kinderen kan de uitslag zich op andere plaatsen manifesteren, zoals op de romp, het
gezicht, de hoofdhuid, de nek, de
handpalmen en de voetzolen. Bij oudere kinderen en volwassenen treft de uitslag vooral de
handen, polsen, genitaliën (zoals het scrotum bij mannen en de tepelhof bij vrouwen) en de buik. Bij ouderen komt de uitslag vaker voor op de rug.
Noorse schurft of korstschurft
Noorse schurft (korstschurft) is een ernstige en zeer besmettelijke vorm van schurft die voornamelijk voorkomt bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met
hiv of aids, of mensen die
chemotherapie ondergaan. Deze vorm van schurft wordt gekenmerkt door dikke korsten op de huid, die duizenden tot miljoenen mijten en eieren bevatten. Patiënten met Noorse schurft hebben niet altijd een
jeukende huiduitslag, maar de huid is vaak dik, grijs,
schilferig en korstig.
Alarmsymptomen
Bij de diagnose van schurft is het belangrijk om alarm te slaan bij bepaalde symptomen. Deze symptomen kunnen wijzen op de aanwezigheid van de aandoening en kunnen helpen bij het tijdig herkennen en behandelen van schurft. Schurft kan in het beginstadium subtiele symptomen vertonen, maar naarmate de infectie zich ontwikkelt, kunnen de symptomen verergeren.
Jeuk
Jeuk is het belangrijkste symptoom van schurft en kan ernstig zijn, vooral 's nachts. De schurftmijt veroorzaakt een immuunreactie in de huid, wat leidt tot intense jeuk. Dit symptoom is meestal het eerste dat patiënten merken, en het kan leiden tot onophoudelijke krabben. Jeuk is vaak het gevolg van de huidreactie op de eitjes en de uitwerpselen van de mijt.
Huiduitslag en ontsteking
Na verloop van tijd kan jeuk leiden tot huiduitslag en ontsteking. Dit kan zich uiten in kleine blaasjes, korstjes, of roodheid, vooral op plaatsen waar de mijten zich bevinden, zoals de polsen, handen, enkels, en tussen de vingers. De huid kan er verergerd uitzien door secundaire infecties als gevolg van het krabben.
Korsten en schilfering
In meer ernstige gevallen van schurft, zoals bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, kunnen er dikke korsten en schilfering van de huid ontstaan. Deze toestand wordt ook wel "Norwegian scabies" genoemd, en het kan gepaard gaan met een verhoogd aantal mijten en een grotere verspreiding van de infectie. Dit type schurft vereist intensieve behandeling en opvolging.
Zweren en infecties
Krabben kan leiden tot zweren op de huid, die vervolgens geïnfecteerd kunnen raken door bacteriën. Secundaire bacteriële infecties, zoals impetigo, kunnen optreden, waardoor de behandeling van schurft moeilijker wordt. Het is belangrijk om dergelijke complicaties snel te behandelen om verdere schade en verspreiding te voorkomen.
Diagnose en onderzoeken bij schurft
Lichamelijk onderzoek
De diagnose van schurft wordt meestal gesteld door een arts op basis van de klinische symptomen en de huidafwijkingen. De arts onderzoekt de huid zorgvuldig op tekenen van schurft, zoals de typische gangen en de verspreiding van de uitslag.
Diagnostisch onderzoek
Om de diagnose te bevestigen, kan de arts een huidschraapsel of een huidbiopsie uitvoeren, waarbij een klein stukje huid wordt afgenomen en onder de microscoop wordt onderzocht.
Differentiële diagnose
Schurft kan qua symptomen lijken op andere huidaandoeningen. De arts moet bij de diagnose onderscheid maken tussen schurft en andere mogelijke aandoeningen zoals:
Behandeling
Zelfzorg
De behandeling van schurft begint met het grondig wassen van ondergoed, handdoeken en nachtkleding in heet water van minstens 60°C. Ook andere objecten en oppervlakken die in contact zijn geweest met de besmette persoon, zoals beddengoed, tapijten en gestoffeerde meubels, moeten grondig worden gereinigd of gedurende ten minste 72 uur niet worden aangeraakt. Daarnaast zijn er diverse lotions verkrijgbaar die de jeuk kunnen verlichten.
Professionele medische zorg
Indien de jeuk aanhoudt, kan de arts een oraal
antihistaminicum voorschrijven om de allergische reactie te onderdrukken. Daarnaast wordt vaak de hele familie of alle seksuele partners van de patiënt behandeld, zelfs als zij nog geen symptomen vertonen, om verdere verspreiding te voorkomen. De arts kan ook een corticosteroïdcrème voorschrijven die over het hele lichaam moet worden aangebracht. In sommige gevallen wordt een speciale pil voorgeschreven om de jeuk te verminderen. Bij secundaire infecties door krabben kunnen
antibiotica nodig zijn.
Prognose
De jeuk kan twee tot vier weken, of zelfs langer, aanhouden nadat de behandeling is begonnen. In de eerste week van de behandeling kunnen de symptomen zelfs verergeren. Bij de meeste patiënten verdwijnen de klachten echter na deze periode. Bij een juiste diagnose en behandeling is de prognose voor gezonde patiënten met klassieke schurft uitstekend. In sommige gevallen kunnen zich korsten op de huid ontwikkelen, wat kan wijzen op een onderliggende aandoening of een verzwakt immuunsysteem, zoals bij hiv. Noorse schurft is vaak moeilijker te behandelen en heeft een minder gunstige prognose.
Complicaties
Door het veelvuldig krabben kan de huid beschadigd raken, wat kan leiden tot secundaire
bacteriële huidinfecties, zoals
impetigo (een bacteriële
huidinfectie die vaak voorkomt op het gezicht en de ledematen). Daarnaast kunnen patiënten last krijgen van stigmatisering,
depressie, slapeloosheid en aanzienlijke financiële kosten als gevolg van de behandeling en preventieve maatregelen.
Preventie
Preventie van schurft is essentieel, vooral in instellingen waar de kans op uitbraken groter is, zoals verpleeghuizen, scholen en gevangenissen. Regelmatig handen wassen, het vermijden van direct contact met besmette personen, en het grondig reinigen van kleding en beddengoed kunnen het risico op verspreiding van schurft aanzienlijk verminderen. In situaties waarin schurft veel voorkomt, zoals in vluchtelingenkampen of bij natuurrampen, is het belangrijk dat gezondheidsautoriteiten snel ingrijpen met voorlichting, preventieve behandelingen en verbetering van de hygiënische omstandigheden.
Praktische tips voor het omgaan met schurft
Begrijp de oorzaak van schurft en de verspreiding
Schurft wordt veroorzaakt door een parasiet, de schurftmijt, die zich onder de huid nestelt en ernstige jeuk veroorzaakt. De besmetting gebeurt meestal door langdurig huid-op-huidcontact met een geïnfecteerde persoon, maar het kan ook verspreiden via besmette kleding, beddengoed of handdoeken. Het is belangrijk om te begrijpen hoe schurft zich verspreidt om verdere besmetting te voorkomen. Zorg ervoor dat je nauw contact met anderen, vooral mensen met een bekend besmetting, vermijdt totdat je behandeling is afgerond.
Volg de voorgeschreven behandeling nauwkeurig
De behandeling van schurft omvat meestal het gebruik van medicijnen die op de huid worden aangebracht, zoals permethrine crème of ivermectine, afhankelijk van de ernst van de infectie. Het is essentieel om de voorgeschreven behandeling nauwkeurig te volgen, inclusief de tijdsduur van het aanbrengen van de crème of het innemen van medicijnen. In veel gevallen moet de behandeling na een week opnieuw worden herhaald om alle mijten te doden. Het is belangrijk om jezelf, en indien nodig andere gezinsleden, tegelijkertijd te behandelen om herinfectie te voorkomen.
Houd je omgeving schoon
Omdat schurft zich gemakkelijk via contact met besmette materialen verspreidt, is het belangrijk om je omgeving grondig schoon te maken. Was alle kleding, beddengoed, handdoeken en andere persoonlijke voorwerpen die je hebt gebruikt in heet water (minimaal 60 graden Celsius) en droog ze in de droger op een hoge temperatuur. Dit helpt om de schurftmijten te doden en verdere besmetting te voorkomen. Voor items die niet gewassen kunnen worden, zoals bepaalde meubels of zachte speelgoed, kan het helpen om ze gedurende enkele dagen in een afgesloten zak te bewaren, aangezien de mijten na een paar dagen zonder menselijk contact sterven.
Verzacht de jeuk en irritatie
Een van de meest vervelende symptomen van schurft is de jeuk, die vaak erger wordt na de behandeling als de mijten worden gedood. Om de jeuk te verlichten, kun je antihistaminica gebruiken, zoals cetirizine, of een kalmerende lotion zoals calamine-lotion aanbrengen op de aangetaste huid. Koude kompressen kunnen ook helpen om de jeuk te verminderen en irritatie te kalmeren. Probeer niet te krabben, aangezien dit kan leiden tot secundaire bacteriële infecties.
Vermijd verdere verspreiding
Om schurft te voorkomen, is het belangrijk om nauw contact met anderen te vermijden totdat je behandeling is afgerond. Als je kinderen of andere gezinsleden hebt, zorg er dan voor dat zij eveneens worden behandeld, zelfs als ze geen symptomen vertonen, aangezien schurft vaak zonder duidelijke symptomen kan overgaan van persoon tot persoon. Houd ook rekening met het reinigen van gemeenschappelijke ruimtes, zoals badkamers en keukens, zodat je de kans op verspreiding minimaliseert.
Raadpleeg een arts bij complicaties
In sommige gevallen kan schurft leiden tot complicaties, zoals secundaire bacteriële infecties door het krabben van de huid. Als je merkt dat de jeuk niet vermindert na de behandeling, of als je symptomen zoals koorts, etterige huidinfecties of uitgebreide uitslag ontwikkelt, neem dan contact op met je arts. Het kan nodig zijn om een aanvullende behandeling of antibiotica te krijgen.
Pas je kleding en persoonlijke hygiëne aan
Hoewel je schurft behandelt, is het belangrijk om aandacht te besteden aan je kleding en persoonlijke hygiëne. Draag losse, ademende kleding die de huid niet irriteert. Vermijd synthetische stoffen die de huid kunnen verergeren, en kies voor katoenen kleding die comfortabeler is. Douche regelmatig met een milde zeep en vermijd het gebruik van sterke, geurige producten die de huid kunnen uitdrogen of verder irriteren.
Blijf alert op herinfectie
Zelfs nadat je de behandeling hebt afgerond, kan schurft opnieuw opduiken als je opnieuw in contact komt met een besmette persoon of object. Let op de symptomen van schurft, zoals jeuk, uitslag en roodheid, en neem onmiddellijk actie als je denkt dat je weer besmet bent. Het is belangrijk om in deze gevallen snel naar je arts te gaan voor een herbehandeling en om verdere besmetting te voorkomen.
Lees verder