Dermatitis artefacta: Huidletsels door psychische problemen

Dermatitis artefacta is een zeldzame huidaandoening waarbij patiënten opzettelijk huidletsels bij zichzelf veroorzaken. Deze vorm van zelfbeschadiging wordt gedreven door onderliggende psychische problemen, waarbij de huidletsels fungeren als krachtige fysieke uitingen van emotionele nood. Artsen herkennen deze aandoening door de ongewone en niet typische morfologie van de huidletsels, die niet kunnen worden toegeschreven aan andere dermatologische aandoeningen. Een effectieve behandeling vereist een solide arts-patiëntrelatie, waarin de arts professioneel blijft en samenwerking zoekt met psychiatrische experts. De prognose varieert aanzienlijk en is afhankelijk van de onderliggende psychische problematiek.

• Epidemiologie
• Prevalentie en incidente
• Leeftijd en geslacht
• Geografische spreiding
• Mechanisme
• Psychologische mechanismen
• Auto-agressie en somatisatie
• Neurologische factoren
• Oorzaken en Risicofactoren
• Risicofactoren
• Psychologische en emotionele stress
• Voorgeschiedenis van misbruik of traumatische ervaringen
• Psychiatrische stoornissen
• Risicogroepen
• Adolescenten en jongvolwassenen
• Patiënten met psychische stoornissen
• Vrouwen en genderfactoren
• Symptomen
• Huidletsels
• Alarmsymptomen
• Onverklaarbare Huidletsels
• Chronische en recidiverende letsels
• Gevoelens van schaamte of schuld
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Goede maar professionele arts-patiëntrelatie
• Psychiatrische verwijzing
• Prognose
• Zelfbeschadiging en langdurige gevolgen
• Verbetering met psychologische behandeling
• Complicaties
• Preventie van dermatitis artefacta
• Praktische tips voor het leven met dermatitis artefacta
• Zoek ondersteuning bij een therapeut
• Zorg voor een kalmerend huidverzorgingsregime
• Beperk stress en zoek ontspanningstechnieken
• Betrek je omgeving bij je zorgplan
• Let op eventuele onderliggende medische aandoeningen
• Misvattingen rond Dermatitis Artefacta
• Dermatitis artefacta is een besmettelijke aandoening
• Mensen met dermatitis artefacta doen dit opzettelijk om aandacht te krijgen
• Dermatitis artefacta komt alleen voor bij mensen met ernstige psychische aandoeningen
• Dermatitis artefacta veroorzaakt altijd zichtbare, ernstige schade aan de huid
• De behandeling van dermatitis artefacta is eenvoudig en snel
• Dermatitis artefacta is altijd het gevolg van bewust zelfbeschadiging
• Personen met dermatitis artefacta moeten gewoon stoppen met het beschadigen van hun huid

Epidemiologie

Dermatitis artefacta is een huidziekte die wordt gekarakteriseerd door huidletsels die bewust of onbewust worden veroorzaakt door de patiënt zelf. Het komt vaak voor in de dermatologiepraktijk, maar de epidemiologische gegevens zijn beperkt door de moeilijkheid om de aandoening correct te diagnosticeren, gezien de psychologische component.

Prevalentie en incidente

De prevalentie van dermatitis artefacta is niet goed gedocumenteerd, maar het wordt vaak gezien in dermatologische klinieken, vooral wanneer de oorzaak van de huiduitslag onduidelijk is. Het wordt geschat dat de aandoening voorkomt bij ongeveer 0,5% tot 2% van de patiënten die dermatologische zorg zoeken. Gezien de aard van de aandoening kunnen sommige gevallen echter onopgemerkt blijven of verkeerd gediagnosticeerd worden.

Leeftijd en geslacht

Dermatitis artefacta kan zich op elke leeftijd voordoen, maar wordt vaker gezien bij adolescenten en jonge volwassenen. De aandoening komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, hoewel het niet exclusief is voor een bepaald geslacht. De specifieke redenen voor deze genderdiscrepanties zijn nog niet volledig begrepen, maar kunnen te maken hebben met sociale en psychologische factoren.

Geografische spreiding

Er zijn geen significante geografische verschillen in de prevalentie van dermatitis artefacta, hoewel de diagnose vaker wordt gesteld in meer ontwikkelde landen waar dermatologische zorg toegankelijker is. In ontwikkelingslanden kunnen gevallen mogelijk onopgemerkt blijven of verkeerd gediagnosticeerd worden.

Mechanisme

Dermatitis artefacta is een aandoening die meestal wordt gekarakteriseerd door zelfbeschadiging van de huid. De mechanismen achter de aandoening zijn voornamelijk psychologisch van aard, waarbij patiënten vaak onbewust of opzettelijk letsel aan hun eigen huid toebrengen, wat leidt tot de zichtbare huidafwijkingen.

Psychologische mechanismen

Dermatitis artefacta is vaak gerelateerd aan psychologische stress of psychische aandoeningen zoals depressie, angststoornissen of persoonlijkheidsstoornissen. Het is een uiting van interne conflicten die zich manifesteren in fysieke symptomen. Bij sommige patiënten wordt de aandoening veroorzaakt door een onbewuste drang om de huid te beschadigen (psychodermatose), terwijl bij anderen bewust schade wordt toegebracht als gevolg van verschillende psychologische factoren, zoals de wens om aandacht te krijgen.

Auto-agressie en somatisatie

In veel gevallen is dermatitis artefacta een vorm van zelfbeschadiging die het gevolg is van somatisatie, waarbij psychologische pijn zich uit in fysieke symptomen. Dit kan variëren van het krabben, snijden of branden van de huid, tot het gebruik van scherpe voorwerpen om littekens te veroorzaken. Patiënten ervaren vaak een gevoel van opluchting of bevrediging na het beschadigen van de huid, hoewel dit doorgaans gevolgd wordt door gevoelens van schuld of schaamte.

Neurologische factoren

Er zijn ook aanwijzingen dat neurologische factoren, zoals sensorische afwijkingen, kunnen bijdragen aan het mechanisme van dermatitis artefacta. Patiënten met deze aandoening hebben soms een afwijkend pijn- of gevoelservaringsniveau, waardoor ze mogelijk minder gevoelig zijn voor de gevolgen van hun acties.

Oorzaken en Risicofactoren

Dermatitis artefacta ontstaat door onderliggende psychische problemen die variëren van ernstige emotionele stress tot complexe psychiatrische aandoeningen. Patiënten beschadigen zichzelf als een vorm van emotionele ontlading of om aandacht te krijgen. In zeldzame gevallen kan zelfbeschadiging voortkomen uit pogingen om juridische of financiële compensatie te verkrijgen, bijvoorbeeld via verzekeringsclaims.

Risicofactoren

De risicofactoren voor het ontwikkelen van dermatitis artefacta zijn talrijk en vaak multifactorieel. Ze omvatten onder andere:

• Neuropsychologisch trauma, zoals posttraumatische stressstoornis of kindermishandeling.
• Persoonlijkheidsstoornissen, zoals de borderline persoonlijkheidsstoornis.
• Psychosociale factoren, waaronder een slecht copingmechanisme, interpersoonlijke conflicten, of problemen binnen het gezin.

Psychologische en emotionele stress

De meest significante risicofactor voor dermatitis artefacta is psychologische stress. Patiënten met een geschiedenis van trauma, emotionele verwaarlozing, of psychische stoornissen zoals angst, depressie of persoonlijkheidsstoornissen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van de aandoening. De aandoening wordt vaak gezien in situaties van ernstige stress, waarbij het beschadigen van de huid als een manier van emotionele regulatie fungeert.

Voorgeschiedenis van misbruik of traumatische ervaringen

Er is een significant verband tussen dermatitis artefacta en een voorgeschiedenis van fysiek of seksueel misbruik, evenals andere traumatische ervaringen, zoals verwaarlozing in de kindertijd. Deze vroege trauma's kunnen de emotionele en gedragsmatige reactie op stress beïnvloeden, wat bijdraagt aan het ontwikkelen van zelfbeschadiging.

Psychiatrische stoornissen

Naast trauma kunnen psychiatrische stoornissen zoals borderline persoonlijkheidsstoornis, depressie, en schizofrenie ook risicofactoren zijn voor dermatitis artefacta. Deze aandoeningen gaan vaak gepaard met moeilijkheden in emotionele regulatie en kunnen de neiging om de huid te beschadigen versterken als een copingmechanisme.

Risicogroepen

Patiënten die het meest vatbaar zijn voor het ontwikkelen van dermatitis artefacta behoren vaak tot risicogroepen die lijden aan psychische aandoeningen of onder ernstige emotionele stress staan. De aandoening kan echter iedereen treffen, ongeacht leeftijd, geslacht of sociaaleconomische status.

Adolescenten en jongvolwassenen

Dermatitis artefacta komt vaak voor bij adolescenten en jongvolwassenen, die in een periode van psychologische en sociale ontwikkeling verkeren. De hormonale veranderingen en de stress die vaak optreden in deze levensfase kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de aandoening. Het kan ook verband houden met het zoeken naar identiteitsvorming of het omgaan met de druk van sociale verwachtingen.

Patiënten met psychische stoornissen

Mensen met een voorgeschiedenis van psychische stoornissen, zoals depressie, angst, of borderline persoonlijkheidsstoornis, vormen een risicogroep voor dermatitis artefacta. Deze patiënten vertonen vaak moeilijkheden bij het reguleren van emoties, wat hen vatbaarder maakt voor zelfbeschadiging.

Vrouwen en genderfactoren

Hoewel dermatitis artefacta mannen en vrouwen gelijk kan treffen, komt het vaker voor bij vrouwen. Dit kan gedeeltelijk te maken hebben met de hogere prevalentie van psychische aandoeningen bij vrouwen, evenals de invloed van maatschappelijke normen en verwachtingen die emotionele stress kunnen veroorzaken.

Symptomen

Dermatitis artefacta kenmerkt zich door diverse huidletsels die moeilijk te herkennen zijn en atypisch zijn voor andere huidaandoeningen. De patiënt creëert deze letsels met verschillende mechanische of chemische middelen, zoals vingernagels, scherpe voorwerpen, sigaretten of bijtende chemicaliën.

Huidletsels

De huidletsels kunnen bestaan uit:

• Roodheid en ontvelling
• Zwellingen en blaren
• Ontblote of ruwe gebieden
• Korsten, snijwonden, brandwonden en littekens

De letsels hebben vaak een ongebruikelijke vorm met lineaire of geometrische patronen en zijn meestal duidelijk afgebakend van de omliggende gezonde huid. Ze verschijnen voornamelijk op plaatsen die gemakkelijk toegankelijk zijn voor de patiënt, zoals het gezicht, de handen, de armen, de benen, de romp en de hoofdhuid.

Alarmsymptomen

Dermatitis artefacta kan vaak moeilijk te onderscheiden zijn van andere huidaandoeningen, maar er zijn enkele specifieke alarmsymptomen die de arts kunnen helpen bij het stellen van de juiste diagnose.

Onverklaarbare Huidletsels

Een van de belangrijkste alarmsymptomen van dermatitis artefacta zijn de onverklaarbare huidletsels die vaak op verschillende delen van het lichaam voorkomen. Deze letsels kunnen bestaan uit krassen, brandwonden, of snijwonden die door de patiënt zelf zijn veroorzaakt. De letsels zijn vaak symmetrisch en kunnen variëren in ernst.

Chronische en recidiverende letsels

Dermatitis artefacta wordt gekarakteriseerd door chronische of recidiverende huidletsels die moeilijk te genezen zijn. Dit kan wijzen op herhaalde zelfbeschadiging, vaak als reactie op stress of emotionele spanning.

Gevoelens van schaamte of schuld

Patiënten met dermatitis artefacta ervaren vaak gevoelens van schaamte of schuld in verband met hun huidletsels. Dit kan hen ervan weerhouden om medische hulp te zoeken, waardoor de aandoening vaak niet tijdig wordt behandeld.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Bij het diagnosticeren van dermatitis artefacta vraagt de arts naar de geschiedenis van de huidletsels en hun ontstaan. Anders dan bij veel andere huidziekten, ontstaan de letsels bij dermatitis artefacta vaak abrupt en zonder voorafgaande symptomen. Het lichamelijk onderzoek onthult meestal ongewone huidletsels die moeilijk te plaatsen zijn binnen het kader van andere huidaandoeningen. Indien de diagnose onduidelijk blijft, kan een biopsie worden uitgevoerd.

Een opvallend kenmerk van patiënten met dermatitis artefacta is hun emotioneel vlakke reactie op mislukte behandelingen; ze tonen weinig tot geen frustratie, verdriet of woede, wat afwijkend is ten opzichte van patiënten met andere dermatologische aandoeningen.

Differentiële diagnose
Dermatitis artefacta moet worden onderscheiden van andere huidziekten zoals:

• Dermatitis neglecta (huidaandoening door gebrekkige hygiëne)
• T-cellymfoom (bloedkanker met huidmanifestaties)
• Erysipelas (vuurrode huiduitslag met een verhoogde rand)
• Hepatitis C-geassocieerde porfyria cutanea tarda
• Pyoderma gangrenosum (huidaandoening met pijnlijke zweren)
• Trichotillomanie (dwangmatig uittrekken van haren)
• Verworven hemofilie (bloedingsziekte door ontbreken van stollingsfactoren)

De symptomen van dermatitis artefacta kunnen verwarrend zijn en sterk lijken op die van andere fysieke ziekten, wat de diagnose bemoeilijkt.

Behandeling

Goede maar professionele arts-patiëntrelatie

Een effectieve behandeling van dermatitis artefacta vereist een zorgvuldige balans in de arts-patiëntrelatie. De arts moet empathisch en accepterend zijn zonder directe confrontatie, terwijl hij professioneel blijft en oog houdt voor de onderliggende psychische problematiek. Een te grote mate van empathie kan averechts werken, omdat de patiënt zich hierdoor bevestigd voelt in zijn gedrag.

Het is essentieel dat de arts zich bewust is van de uitdagingen die de patiënt stelt, zoals de aanhoudende neiging tot zelfbeschadiging die verdere diagnostische en therapeutische ingrepen uitlokt. Een snelle en nauwkeurige diagnose kan onnodige behandelingen en complicaties voorkomen.

Psychiatrische verwijzing

Hoewel de arts probeert een vertrouwensband op te bouwen, is een verwijzing naar een psychiater vaak noodzakelijk. De patiënt kan dit echter afwijzen. In dat geval kan de arts samenwerken met een psychiatrisch expert die de patiënt in een veilige omgeving confronteert met de diagnose. Dit kan helpen om de patiënt open te stellen voor de noodzakelijke psychologische behandeling.

Prognose

De prognose van dermatitis artefacta is sterk afhankelijk van de tijdigheid van de diagnose en de behandeling van de onderliggende psychologische oorzaken. Wanneer de aandoening vroeg wordt herkend en adequaat wordt behandeld, kunnen de meeste patiënten een verbetering in hun gezondheid en welzijn ervaren.

Zelfbeschadiging en langdurige gevolgen

De langdurige gevolgen van dermatitis artefacta kunnen variëren, afhankelijk van de mate van zelfbeschadiging en de psychologische ondersteuning die de patiënt ontvangt. Bij onbehandelde gevallen kunnen de huidletsels leiden tot littekens of chronische huidproblemen, evenals aanhoudende psychologische problemen.

Verbetering met psychologische behandeling

Psychotherapie, vooral cognitieve gedragstherapie, kan effectief zijn in het behandelen van dermatitis artefacta, omdat het zich richt op het verminderen van de onderliggende psychologische stress en het verbeteren van de copingmechanismen van de patiënt. Door therapie kan de frequentie van zelfbeschadiging afnemen, wat resulteert in een betere prognose.

Complicaties

Zonder adequate behandeling kan dermatitis artefacta leiden tot blijvende huidbeschadiging en ontsierende littekens. In ernstige gevallen kan het resulteren in complicaties zoals amputatie of zelfs de dood. Bovendien is het risico op zelfdoding verhoogd bij patiënten met comorbide psychiatrische aandoeningen.

Preventie van dermatitis artefacta

Preventie van dermatitis artefacta richt zich voornamelijk op vroege herkenning en behandeling van onderliggende psychische problemen. Een multidisciplinaire aanpak, waarbij dermatologen, psychiaters en huisartsen nauw samenwerken, kan bijdragen aan het voorkomen van ernstige huidletsels en de progressie van de aandoening. Regelmatige psychosociale evaluaties bij risicogroepen kunnen helpen om de aandoening in een vroeg stadium te identificeren en te behandelen.

Praktische tips voor het leven met dermatitis artefacta

Zoek ondersteuning bij een therapeut

Dermatitis artefacta wordt vaak gekarakteriseerd door zelf veroorzaakte huidbeschadigingen, en kan verband houden met psychologische problemen. Het is belangrijk om steun te zoeken bij een psychotherapeut of psychiater. Therapie kan helpen om onderliggende emotionele of psychologische oorzaken van de aandoening aan te pakken. Een psycholoog die ervaring heeft met huidgerelateerde aandoeningen kan samen met jou werken om de triggers van de aandoening te identificeren en te behandelen.

Zorg voor een kalmerend huidverzorgingsregime

Omdat dermatitis artefacta vaak leidt tot ontstekingen en huidschade, is het belangrijk om een kalmerend huidverzorgingsregime te volgen. Gebruik zachte, niet-irriterende producten en vermijd alles wat de huid verder kan beschadigen. Hydrateer de huid regelmatig om droogheid en jeuk te voorkomen. Het gebruik van producten met kalmerende ingrediënten, zoals aloë vera of havermout, kan helpen de symptomen te verlichten.

Beperk stress en zoek ontspanningstechnieken

Stress kan een belangrijke trigger zijn voor het verergeren van dermatitis artefacta. Het is cruciaal om manieren te vinden om stress te verminderen, bijvoorbeeld door ontspanningsoefeningen, meditatie of yoga. Het regelmatig toepassen van ontspanningstechnieken kan helpen om emotionele spanningen te verlichten en kan bijdragen aan het verbeteren van je algehele welzijn. Overweeg om ontspanningsoefeningen toe te voegen aan je dagelijkse routine om jezelf te helpen ontspannen.

Betrek je omgeving bij je zorgplan

Het is belangrijk dat je omgeving, zoals familieleden of andere zorgverleners, betrokken raakt bij het zorgproces voor dermatitis artefacta. Door openlijk te communiceren over je aandoening, kunnen ze je beter ondersteunen in het herkennen van mogelijke triggers en het aanmoedigen van gezondere copingmechanismen. Samenwerking met anderen kan ook helpen bij het verminderen van gevoelens van schaamte en het bevorderen van een ondersteunend netwerk.

Let op eventuele onderliggende medische aandoeningen

Dermatitis artefacta kan soms geassocieerd worden met andere medische of psychische aandoeningen, zoals depressie of angststoornissen. Het is belangrijk om met je arts of zorgverlener te praten over eventuele andere onderliggende gezondheidsproblemen. Regelmatige medische controleafspraken kunnen helpen om andere gezondheidsproblemen die dermatitis artefacta kunnen verergeren te identificeren en te behandelen.

Misvattingen rond Dermatitis Artefacta

Dermatitis artefacta is een huidaandoening die vaak verkeerd begrepen wordt. Het is een aandoening waarbij de huidbeschadiging veroorzaakt wordt door het zelftoebrengen van verwondingen. Hier volgen enkele misvattingen over dermatitis artefacta.

Dermatitis artefacta is een besmettelijke aandoening

Een veelvoorkomende misvatting is dat dermatitis artefacta een besmettelijke aandoening is. Dit is absoluut niet het geval. Dermatitis artefacta wordt niet door een virus of bacterie veroorzaakt, maar het is het resultaat van zelfbeschadiging van de huid. Deze aandoening is dus niet besmettelijk en kan niet van persoon tot persoon worden overgedragen.

Mensen met dermatitis artefacta doen dit opzettelijk om aandacht te krijgen

Er is vaak de misvatting dat mensen met dermatitis artefacta bewust de aandoening veroorzaken om aandacht te krijgen. In werkelijkheid is dermatitis artefacta vaak een psychische aandoening, waarbij de persoon onbewust de schade aan de huid veroorzaakt door bijvoorbeeld krabben, snijden of wrijven. Het is vaak een reactie op psychologische stress, en het is belangrijk om de onderliggende oorzaken van de aandoening te begrijpen, in plaats van het als een zoektocht naar aandacht te zien.

Dermatitis artefacta komt alleen voor bij mensen met ernstige psychische aandoeningen

Hoewel dermatitis artefacta vaak wordt geassocieerd met psychische aandoeningen, komt het voor bij mensen met verschillende niveaus van psychologisch welzijn. Het kan voorkomen bij mensen met angst, depressie, of stress, maar ook bij mensen zonder een duidelijke psychische aandoening. De aandoening is dus niet exclusief voor mensen met ernstige psychische problemen, hoewel psychologische begeleiding vaak nuttig kan zijn.

Dermatitis artefacta veroorzaakt altijd zichtbare, ernstige schade aan de huid

Veel mensen denken dat dermatitis artefacta altijd zichtbare en ernstige schade aan de huid veroorzaakt. In werkelijkheid kunnen de schade en de symptomen variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van de ernst van de zelfbeschadiging. Soms zijn de tekenen van dermatitis artefacta subtieler en moeilijker te herkennen, vooral als de beschadigingen slechts tijdelijk zijn.

De behandeling van dermatitis artefacta is eenvoudig en snel

Hoewel de behandeling van dermatitis artefacta mogelijk effectief kan zijn, is het vaak complex en langdurig. De behandeling richt zich niet alleen op de fysieke symptomen, maar ook op het onderliggende psychologische probleem. Het kan nodig zijn om psychotherapie, zoals cognitieve gedragstherapie, te ondergaan om de oorzaak van de aandoening te begrijpen en om te leren omgaan met de stress en psychologische druk die tot de huidbeschadiging leiden.

Dermatitis artefacta is altijd het gevolg van bewust zelfbeschadiging

Een andere misvatting is dat dermatitis artefacta altijd het gevolg is van opzettelijke zelfbeschadiging. In werkelijkheid kan de huidbeschadiging soms onbewust optreden, bijvoorbeeld door herhaaldelijk krabben of wrijven, wat in sommige gevallen niet altijd bewust wordt gedaan. Het is belangrijk om te begrijpen dat mensen die lijden aan deze aandoening vaak geen opzettelijke schade willen veroorzaken, maar eerder een manier zoeken om met emotionele pijn om te gaan.

Personen met dermatitis artefacta moeten gewoon stoppen met het beschadigen van hun huid

Het idee dat mensen met dermatitis artefacta simpelweg moeten stoppen met het beschadigen van hun huid, is te simplistisch. Aangezien de aandoening vaak verband houdt met onderliggende psychologische problemen, is het essentieel dat de behandeling gericht is op zowel de fysieke symptomen als de psychologische oorzaak. Alleen het stoppen met het aanbrengen van schade aan de huid zal de onderliggende problemen niet verhelpen, en dus is een holistische benadering noodzakelijk voor effectieve behandeling.

Lees verder

• Dermatitis (ontsteking van de huid): Soorten huidontsteking