Chondrodermatitis nodularis chronica helicis: Ooraandoening

Chondrodermatitis nodularis chronica helicis (CNH) is een veel voorkomende, pijnlijke maar goedaardige ontsteking aan het oor, meer bepaald de oorschelp. De ooraandoening komt vermoedelijk tot stand door overmatige en langdurige druk aan het oor, bijvoorbeeld door het langdurig slapen op één oor. Oorpijn en een klein, verhoogd, schilferig en zwerend bultje zijn kenmerkende symptomen. De patiënt is met enkele zelfzorgmaatregelen en veranderingen in de levensstijl zelf in staat om de meeste klachten te verlichten, maar soms is medicatie of een operatie nodig. Onbehandeld houdt de ziekte gewoonlijk aan en ontstaan soms nog andere complicaties.

• Synoniemen van ooraandoening
• Terminologie van chondrodermatitis nodularis chronica helicis
• Epidemiologie van ontsteking aan oorschelp
• Oorzaken en risicofactoren: Druk aan het oor
• Geassocieerde aandoeningen
• Symptomen: Bultje op oorschelp en oorpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van het oor
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose
• Complicaties

Synoniemen van ooraandoening

‘Ziekte van Winkler’ en ‘pericochondritis van pinna’ zijn synoniemen voor de ooraandoening.

Terminologie van chondrodermatitis nodularis chronica helicis

Bij chondrodermatitis nodularis chronica helicis is de helix getroffen. De helix is de buitenrand van de oorschelp. Wanneer de antehelix aangetast is, is in principe sprake van chondrodermatitis nodularis chronica antehelicis. De antehelix is de ongeveer evenwijdig met de helix verlopende drempelvormige plooi in het oorschelpkraakbeen op de grens van de concha (het tegen de schedel liggende kuipvormig deel van de oorschelp tussen uitwendige gehoorgang en antehelix) en het vrijstaande deel van de oorschelp.

Epidemiologie van ontsteking aan oorschelp

Chondrodermatitis nodularis chronica helicis komt het vaakst voor bij mannen van middelbare leeftijd of bij oudere mannen, maar vrouwen en jongvolwassenen zijn mogelijk ook aangetast. De exacte incidentie van de aandoening is onbekend, maar de oorschelpaandoening komt wel vaak voor. Chondrodermatitis nodularis chronica helicis komt verder het meest voor bij patiënten met een lichte huidskleur met een door de zon beschadigde huid, maar iedereen is mogelijk getroffen.

Oorzaken en risicofactoren: Druk aan het oor

De oorzaak van chondrodermatitis nodularis chronica helicis is wellicht langdurige en overmatige druk tussen het hoofd en het kussen. Chondrodermatitis nodularis chronica helicis komt voor bij patiënten die die overwegend aan één kant slapen. Een klein trauma, zoals een strakke hoofdband, een telefoonheadset of blootstelling aan koude, verergert de klachten of doet de symptomen ontstaan. Ook een verkoudheid, langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht, een huidontsteking of andere vormen van druk zijn risicofactoren voor de aandoening.

Geassocieerde aandoeningen

Chondrodermatitis nodularis chronica helicis is sommige gevallen geassocieerd met auto-immuunziekten of bindweefselaandoeningen, waaronder:

• auto-immune thyroïditis (verminderde schildklierfunctie)
• dermatomyositis (huiduitslag en spierproblemen)
• lupus erythematosus
• sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen)

Dergelijke aandoeningen komen vaker voor bij kinderen of jongvolwassen van het vrouwelijke geslacht.

Symptomen: Bultje op oorschelp en oorpijn

Meestal is één oor (het rechteroor) aangetast, maar af en toe komt de ontsteking voor aan beide oren. De patiënt heeft een goedaardig zacht of stevig goed afgebakend knobbel in het kraakbeenachtige deel van het oor. Het getroffen gebied is drie tot twintig millimeter breed. Het knobbeltje verschijnt en groeit meestal snel om dan langdurig stabiel te blijven in grootte. Het rode bultje heeft een verhoogde, opgerolde rand en een uiterst kleine centrale huidzweer of korst waaruit een kleine hoeveelheid schilferig materiaal vloeit. Wanneer de patiënt echter gaat liggen op het oor, veroorzaakt dit oorpijn en ongemak. De symptomen houden onbehandeld maanden of soms jaren aan.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
In de meeste gevallen gebeurt de diagnose van de ooraandoening klinisch. De patiënt heeft namelijk een typische geschiedenis van een pijnlijke wonde aan het oor en een zichtbare klein zacht bultje dat soms verzweerd is. Daarnaast geeft de arts aan dat hij vaak op de kant van het aangetaste oor slaapt. Soms gebeurt de diagnose door middel van een huidbiopsie wat een typisch microscopisch beeld oplevert.

Differentiële diagnose
De symptomen van chondrodermatitis nodularis chronica helicis verwart de arts soms met volgende aandoeningen:

• actinische keratose (huidletsels door blootstelling aan de zon)
• cystische chondromalacie
• een atypisch fibroxanthoom
• een keratoacanthoom (goedaardige, snelgroeiende huidtumor)
• een pseudocyste van het oor
• een vorm van huidkanker zoals:
• een basaalcelcarcinoom (langzaam groeiende vorm van huidkanker)
• een cutaan plaveiselcelcarcinoom
• een Merkelcelcarcinoom (zeer agressieve vorm van huidkanker)
• elastische knobbeltjes van de oren

Behandeling van het oor

Zelfzorg

De patiënt mag niet slapen op het aangetaste oor. Het kussen moet verder zacht zijn en eventueel moet de patiënt hierin zelfs een gat maken, zodat er geen druk ontstaat op de pijnlijke plek. Verder is het nodig om op beide kanten gelijkmatig te slapen. De patiënt kan zelf ook een oorbeschermer maken om tijden de nacht te dragen. Dit is mogelijk met schuimrubber of een badspons. Door het dragen van een elastische hoofdband is het mogelijk om de oorbeschermer op zijn plaats te houden. Op de markt zijn verder speciale oorbeschermers beschikbaar voor patiënten met dit oorprobleem. Sommige patiënten opteren voor een op maat gemaakte siliconen spalk ter bescherming van het aangetaste oor. Koude en wind verergeren mogelijk de klachten; daarom is het verstandig een warme muts over de oren te dragen.

Professionele medische zorg

Wanneer bij chondrodermatitis nodularis chronica helicis een zwerend bultje aanwezig is, brengt de patiënt een antibiotische zalf of vaseline aan en brengt hij daarna een licht verband aan. Andere behandelingsmethoden van de ooraandoening zijn cortisone-injecties of cryotherapie (vloeibare stikstof bevriezen) om de genezing te bevorderen. De arts injecteert bij een aantal patiënten collageen onder de huid boven het kraakbeen om een beschermende laag te bieden. In ernstige gevallen zet de arts topische (op de huid aangebrachte) glyceryltrinitraat (nitroglycerine) in wat de patiënt tweemaal per dag op het getroffen gebied moet aanbrengen. Bijwerkingen zijn hoofdpijn, blozen en een daling van de bloeddruk. Fototherapie is een andere behandelingsoptie. Af en toe is een operatieve behandeling noodzakelijk zijn (excisiebiopsie). Hiervoor bestaan verschillende operaties.

Prognose

De prognose voor patiënten met chondrodermatitis nodularis chronica helicis is uitstekend, hoewel een langdurige morbiditeit gebruikelijk is. Slechts af en toe herstellen patiënten spontaan.

Complicaties

Bij een beperkte lokale bloedtoevoer van het oor door een koude of veroudering geneest de ontsteking slecht. Door anatomische kenmerken van het oor, is de genezing mogelijk ook vertraagd, en soms leidt dit zelfs tot perichondritis (infectie van kraakbeenvlies van het buitenoor). Verder komt chondrodermatitis nodularis chronica helicis echter na een chirurgische ingreep terug bij 10-30% van de patiënten.