Chondrodermatitis nodularis chronica helicis: Ooraandoening

Chondrodermatitis nodularis chronica helicis (CNH) is een veel voorkomende, pijnlijke maar goedaardige ontsteking van de oorschelp. Deze aandoening ontstaat vermoedelijk door overmatige en langdurige druk op het oor, bijvoorbeeld door langdurig op één oor te slapen. Kenmerkende symptomen zijn oorpijn en een klein, verhoogd, schilferig en zwerend bultje. Hoewel zelfzorgmaatregelen en levensstijlveranderingen vaak effectief zijn, kan soms medicatie of een operatie nodig zijn. Onbehandeld kan de aandoening aanhouden en kunnen er complicaties ontstaan.

• Synoniemen van ooraandoening
• Terminologie van chondrodermatitis nodularis chronica helicis
• Epidemiologie van ontsteking aan de oorschelp
• Oorzaken en risicofactoren: Druk aan het oor
• Geassocieerde aandoeningen
• Symptomen: Bultje op oorschelp en oorpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van het oor
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van ooraandoening

‘Ziekte van Winkler’ en ‘pericochondritis van pinna’ zijn synoniemen voor deze ooraandoening.

Terminologie van chondrodermatitis nodularis chronica helicis

Bij chondrodermatitis nodularis chronica helicis is de helix getroffen. De helix is de buitenrand van de oorschelp. Wanneer de antehelix aangetast is, is in principe sprake van chondrodermatitis nodularis chronica antehelicis. De antehelix is de drempelvormige plooi in het oorschelpkraakbeen die evenwijdig met de helix loopt, op de grens van de concha (het kuipvormige deel van de oorschelp dat tegen de schedel ligt) en het vrijstaande deel van de oorschelp.

Epidemiologie van ontsteking aan de oorschelp

Chondrodermatitis nodularis chronica helicis komt het vaakst voor bij mannen van middelbare leeftijd of oudere mannen, hoewel ook vrouwen en jongvolwassenen kunnen worden getroffen. De exacte incidentie is onbekend, maar de aandoening komt relatief vaak voor. Mensen met een lichte huidskleur en een door de zon beschadigde huid lijken een verhoogd risico te hebben, maar iedereen kan getroffen worden.

Oorzaken en risicofactoren: Druk aan het oor

De oorzaak van chondrodermatitis nodularis chronica helicis lijkt voort te komen uit langdurige en overmatige druk op het oor, zoals bij mensen die vaak op één kant slapen. Kleine trauma's, zoals het dragen van een strakke hoofdband, een telefoonheadset, of blootstelling aan koude, kunnen de klachten verergeren of de symptomen doen ontstaan. Risicofactoren zijn ook verkoudheid, langdurige blootstelling aan schadelijke UV-stralen van de zon, huidontstekingen, en andere vormen van druk.

Geassocieerde aandoeningen

In sommige gevallen is chondrodermatitis nodularis chronica helicis geassocieerd met auto-immuunziekten of bindweefselaandoeningen, zoals:

• auto-immuunthyroïditis (verminderde schildklierfunctie) dermatomyositis (huiduitslag en spierproblemen) lupus erythematosus sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen)

Deze aandoeningen komen vaker voor bij kinderen of jongvolwassenen van het vrouwelijke geslacht.

Symptomen: Bultje op oorschelp en oorpijn

Meestal is één oor (meestal het rechteroor) aangetast, hoewel de ontsteking ook aan beide oren kan voorkomen. De patiënt heeft een goedaardig, zacht of stevig, goed afgebakend knobbel in het kraakbeenachtige deel van het oor. Het getroffen gebied heeft een breedte van drie tot twintig millimeter. Het knobbeltje verschijnt vaak snel en groeit om daarna langdurig stabiel te blijven. Het rode bultje heeft een verhoogde, opgerolde rand en een uiterst kleine centrale huidzweer of korst waaruit een kleine hoeveelheid schilferig materiaal vloeit. Liggen op het aangetaste oor kan oorpijn en ongemak veroorzaken. De symptomen kunnen maanden of zelfs jaren aanhouden als ze onbehandeld blijven.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

In de meeste gevallen wordt de diagnose klinisch gesteld. De patiënt vertoont namelijk een typische geschiedenis van een pijnlijke wonde aan het oor en een zichtbaar klein zacht bultje dat soms verzweerd is. Vaak geeft de patiënt aan veel op de kant van het aangetaste oor te slapen. Soms wordt de diagnose bevestigd door een huidbiopsie, die een typisch microscopisch beeld oplevert.

Differentiële diagnose

De symptomen van chondrodermatitis nodularis chronica helicis kunnen lijken op die van de volgende aandoeningen:

• actinische keratose (huidletsels door blootstelling aan de zon) cystische chondromalacie een atypisch fibroxanthoom een keratoacanthoom (goedaardige, snelgroeiende huidtumor) een pseudocyste van het oor huidkanker, zoals:
• een basaalcelcarcinoom (langzaam groeiende huidkanker)
• een cutaan plaveiselcelcarcinoom
• een Merkelcelcarcinoom (zeer agressieve huidkanker)
elastische knobbeltjes van de oren

Behandeling van het oor

Zelfzorg

De patiënt moet vermijden op het aangetaste oor te slapen. Het kussen moet zacht zijn, en indien nodig kan een gat in het kussen worden gemaakt om druk op de pijnlijke plek te voorkomen. Het is ook belangrijk om op beide zijden gelijkmatig te slapen. De patiënt kan zelf een oorbeschermer maken voor gebruik tijdens de nacht, bijvoorbeeld van schuimrubber of badspons. Een elastische hoofdband kan helpen om de oorbeschermer op zijn plaats te houden. Er zijn ook speciale oorbeschermers beschikbaar op de markt. Sommige patiënten kiezen voor een op maat gemaakte siliconen spalk ter bescherming van het aangetaste oor. Koude en wind kunnen de klachten verergeren, dus het dragen van een warme muts over de oren kan nuttig zijn.

Professionele medische zorg

Wanneer een zwerend bultje aanwezig is, kan de patiënt een antibiotische zalf of vaseline aanbrengen en een licht verband gebruiken. Andere behandelingen zijn onder andere cortisone-injecties of cryotherapie (bevriezen met vloeibare stikstof) om de genezing te bevorderen. In sommige gevallen injecteert de arts collageen onder de huid boven het kraakbeen om een beschermende laag te bieden. Bij ernstige gevallen kan topische (op de huid aangebrachte) glyceryltrinitraat (nitroglycerine) worden ingezet, wat de patiënt twee keer per dag op het getroffen gebied moet aanbrengen. Mogelijke bijwerkingen zijn hoofdpijn, blozen, en een daling van de bloeddruk. Fototherapie is een andere behandelingsoptie. In sommige gevallen kan een operatieve behandeling, zoals excisiebiopsie, noodzakelijk zijn. Hiervoor zijn verschillende operatietechnieken beschikbaar.

Prognose

De prognose voor patiënten met chondrodermatitis nodularis chronica helicis is over het algemeen goed, hoewel langdurige morbiditeit gebruikelijk is. Spontaan herstel komt slechts zelden voor.

Complicaties

Bij een beperkte lokale bloedtoevoer naar het oor door koude of veroudering kan de ontsteking slecht genezen. Door de anatomische kenmerken van het oor kan de genezing vertragen, wat soms kan leiden tot perichondritis (infectie van het kraakbeenvlies van het buitenoor). Chondrodermatitis nodularis chronica helicis kan na een chirurgische ingreep bij 10-30% van de patiënten terugkeren.

Preventie

Preventie van chondrodermatitis nodularis chronica helicis omvat het vermijden van langdurige druk op de oorschelp. Dit kan worden bereikt door:

• Regelmatig van slaaphouding te wisselen om druk op één kant van het oor te voorkomen.
• Gebruik van een zacht kussen of het aanbrengen van een gat in het kussen om druk op het oor te minimaliseren.
• Draag een oorbeschermer, vooral tijdens de nacht, om direct contact en druk op het getroffen gebied te vermijden.
• Bescherm het oor tegen extreme kou en wind door het dragen van een warme muts of hoofddeksel.
• Het is belangrijk om deze preventieve maatregelen in acht te nemen, vooral voor mensen die al gevoelig zijn voor deze aandoening of bij wie de aandoening reeds is vastgesteld.