Keratoacanthoom: Goedaardige snelgroeiende huidtumor

Een keratoacanthoom (keratoacanthoma) is een snelgroeiende goedaardige huidtumor die doorgaans ontstaat op plekken die aan de zon zijn blootgesteld. Hoewel het huidletsel meestal geen andere symptomen veroorzaakt, wordt het vaak verwijderd omdat het sterk lijkt op een plaveiselcelcarcinoom, een vorm van huidkanker. Zonder behandeling kan de tumor vanzelf verdwijnen, maar dit proces duurt lang en laat vaak een litteken achter. Zodra de tumor wordt verwijderd, is de prognose zeer goed. Het is belangrijk om adequate zonbescherming te gebruiken om de vorming van keratoacanthomen te voorkomen.

• Epidemiologie van keratoacanthomen
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen: Snelgroeiende knobbel met hoornprop zonder pijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van het huidgezwel
• Prognose van de goedaardige huidtumor
• Complicaties van keratoacanthomen
• Preventie van keratoacanthomen

Epidemiologie van keratoacanthomen

Ongeveer 6 tot 106 mensen per 100.000 worden getroffen door een keratoacanthoom. De prevalentie varieert, met een lagere frequentie in Hawaï en een hogere frequentie in de Verenigde Staten. Er zijn echter weinig landen waar uitgebreide prevalentiestudies zijn uitgevoerd. Het is ook belangrijk op te merken dat er enige discussie bestaat over de definitie van keratoacanthoom. Sommige onderzoekers beschouwen keratoacanthomen als een milde vorm van plaveiselcelcarcinoom, terwijl anderen het als een aparte entiteit beschouwen. Hierdoor zijn de prevalentie- en incidentiegegevens variabel. Keratoacanthomen komen het vaakst voor bij mensen ouder dan 60 jaar, met zeldzame gevallen bij jongeren onder de 20 jaar. Mannen hebben ongeveer twee keer zoveel kans op keratoacanthomen als vrouwen, en mensen met een lichte huid hebben een hogere kans op het ontwikkelen van deze huidtumor.

Oorzaken en risicofactoren

De exacte oorzaak van keratoacanthomen is niet volledig begrepen, maar langdurige blootstelling aan schadelijke UV-stralen van zonlicht speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van deze tumoren. In sommige gevallen kan een keratoacanthoom ontstaan na huidtrauma, blootstelling aan ultraviolet licht of contact met chemische kankerverwekkende stoffen zoals pek en teer. Er is ook een mogelijke associatie met het humaan papillomavirus (HPV). Genetische factoren en de toestand van het immuunsysteem kunnen eveneens bijdragen aan de ontwikkeling van keratoacanthomen. Bij patiënten met het Muir-Torre syndroom, een erfelijke aandoening, komen keratoacanthomen vaak voor samen met andere vormen van kanker, zoals dikkedarmkanker.

Symptomen: Snelgroeiende knobbel met hoornprop zonder pijn

Een keratoacanthoom verschijnt meestal op de armen, handen, oren, romp, gezicht, nek en rug, maar kan ook op andere plekken voorkomen.

Vaak

Meestal heeft de patiënt slechts één keratoacanthoom, hoewel meerdere letsels mogelijk zijn, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Het begint als een klein, stevig, rond, huidkleurig tot rood bultje dat binnen ongeveer twaalf weken uitgroeit tot een symmetrisch, koepelvormig knobbeltje met een glad, glanzend oppervlak en een karakteristieke inzinking met een hoornprop (keratine) in het midden. Het uiterlijk lijkt op een vulkaan. De meeste letsels hebben een diameter van één tot drie centimeter, maar in zeldzame gevallen kunnen ze tot vijftien centimeter groot worden. In sommige gevallen kan het gezwel een gele talgkleur hebben. Pijn, jeuk of bloeding komen niet voor bij deze goedaardige huidtumor.

Zelden

Een keratoacanthoom kan zelden voorkomen onder de nagels, vooral onder de distale nagelplaat van de duim (subunguaal keratoacanthoom). Dit kan pijnlijk zijn en schade aan het onderliggende bot veroorzaken. Er zijn ook gevallen gerapporteerd van keratoacanthomen op het oogbindvlies (conjunctiva). Bovendien zijn er zeldzame meldingen van keratoacanthomen op plekken die niet aan zonlicht zijn blootgesteld, zoals in een neusgat, wat kan leiden tot een gezwollen neus.

Diagnose en onderzoeken

Een diepe huidbiopsie is nodig om een keratoacanthoom te bevestigen. Het onderscheiden van een keratoacanthoom van een goed gedifferentieerd plaveiselcelcarcinoom kan uitdagend zijn. Daarom is het belangrijk dat de arts de medische voorgeschiedenis van de patiënt (snelgroeiende, pijnloze knobbeltje met hoornprop), klinische bevindingen en histopathologie zorgvuldig beoordeelt om onnodige uitgebreide chirurgische ingrepen te vermijden. Keratoacanthomen kunnen ook andere aandoeningen nabootsen, waaronder:

• actinische keratose (huidletsels door zonblootstelling)
• angiosarcoom (kwaadaardig bloedvatgezwel)
• merkelcelcarcinoom (zeer agressieve vorm van huidkanker)
• een verruceus carcinoom (kanker van huid, slijmvliezen en organen)
• het Muir-Torre syndroom
• metastatische (uitgezaaide) carcinomen (kanker van huid, slijmvliezen en organen)
• molluscum contagiosum (huidinfectie met parelwitte letsels)
• prurigo nodularis (huidaandoening met jeukende knobbeltjes)
• sporotrichose (huidinfectie door schimmel)

Behandeling van het huidgezwel

Over het algemeen is een eenvoudige chirurgische uitsnijding of het uitlepelen van het huidletsel (curettage) met elektrocoagulatie van de bodem voldoende om een keratoacanthoom te verwijderen. Kleine bloedingen worden gestelpt door het dichtbranden van de bodem (elektrocoagulatie). Het is essentieel om de onderste laag cellen van het keratoacanthoom te verwijderen om een terugkeer van het huidletsel te voorkomen. Deze procedure wordt uitgevoerd onder lokale verdoving in een poliklinische setting, waarna de patiënt doorgaans direct weer naar huis kan.

Prognose van de goedaardige huidtumor

Een keratoacanthoom groeit aanvankelijk snel gedurende enkele weken, blijft vervolgens een tijd stabiel en verdwijnt meestal vanzelf binnen vier tot zes maanden, en maximaal een jaar. Het is echter belangrijk om de huidtumor chirurgisch te laten verwijderen om zeker te zijn dat het geen kanker betreft. Als een patiënt kiest om het huidletsel niet te laten behandelen, zal het huidletsel wel verdwijnen, maar met een blijvend litteken.

Complicaties van keratoacanthomen

In sommige gevallen kunnen keratoacanthomen meerdere letsels veroorzaken die lokaal infiltreren in omliggende weefsels en daar schade aanrichten. Zeer zelden kan een keratoacanthoom ontaarden in een plaveiselcelcarcinoom.

Preventie van keratoacanthomen

Zonbescherming

De belangrijkste preventiemaatregel tegen keratoacanthomen is het verminderen van blootstelling aan schadelijke UV-stralen van de zon. Dit kan door het regelmatig gebruiken van zonnebrandcrème met een hoge SPF (Sun Protection Factor), het dragen van beschermende kleding, hoeden en zonnebrillen, en het vermijden van zonnebaden tijdens de piekuren van zonlicht, meestal tussen 10:00 en 16:00 uur.

Vermijden van kunstmatige zonbronnen

Het gebruik van zonnebanken en andere kunstmatige zonbronnen verhoogt het risico op huidkanker, inclusief keratoacanthomen. Het is raadzaam om deze bronnen te vermijden en veilige alternatieven voor een gebruinde huid te overwegen, zoals zelfbruiners of spray tans.

Huidverzorging en regelmatige controles

Regelmatige huidcontroles door een dermatoloog kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van huidveranderingen en eventuele keratoacanthomen. Het is belangrijk om nieuwe huidletsels of veranderingen in bestaande huidletsels te laten onderzoeken, vooral bij mensen met een geschiedenis van veel zonblootstelling of eerdere huidkanker.

Gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl, inclusief een evenwichtig voedingspatroon rijk aan antioxidanten en het vermijden van roken, kan bijdragen aan de algehele gezondheid van de huid en het verminderen van het risico op huidproblemen. Voldoende hydratatie en het vermijden van schadelijke chemicaliën en irriterende stoffen kunnen ook helpen om de huid gezond te houden.

Educatie en bewustwording

Educatie over de risico’s van UV-straling en het belang van bescherming tegen de zon speelt een cruciale rol in de preventie van keratoacanthomen. Het verhogen van bewustzijn over de symptomen en risico’s van deze huidtumoren kan leiden tot een snellere detectie en behandeling, wat de kans op complicaties verkleint.

Lees verder

• Soorten bultjes, knobbeltjes en gezwelletjes op huid