Keratoacanthoom: Goedaardige snelgroeiende huidtumor

Een keratoacanthoom (keratoacanthoma) is een snelgroeiende goedaardige huidtumor. Meestal ontstaat dit huidletsel op een plek die is blootgesteld aan de zon, al is dit niet altijd het geval. De tumor brengt buiten de fysieke verschijning geen andere symptomen met zich mee. De arts verwijdert meestal de tumor omdat het huidletsel bijna niet te onderscheiden is van een plaveiselcelcarcinoom, een vorm van huidkanker. Onbehandeld verdwijnt de tumor wel, maar dit kent dan een heel lange duurtijd en daarnaast houdt de patiënt hieraan een litteken over. Wanneer de arts het huidletsel verwijdert heeft, is de prognose zeer goed. Het is tot slot nodig om zich voldoende te beschermen tegen de zon om deze goedaardige gezwellen te voorkomen.

• Epidemiologie keratoacanthoom
• Oorzaken en risicofactoren: Door blootstelling aan de zon
• Symptomen: Snelgroeiende knobbel met hoornprop zonder pijn
• Diagnose en onderzoeken huidletsel
• Behandeling huidgezwel
• Prognose goedaardige huidtumor is goed
• Complicaties keratoacanthomen

Epidemiologie keratoacanthoom

Ongeveer 6-106 op 100.000 menen zijn getroffen door een keratoacanthoom. De prevalentie is het laagst in Hawaï en het hoogst in de Verenigde Staten, maar Emedicine meldt slechts enkele landen waar prevalentiestudies gebeurd zijn. Daarnaast vormt zich een probleem met betrekking tot de definitie van een keratoacanthoom. Sommige wetenschappers melden dat een keratoacanthoom een milde vorm is van een plaveiselcelcarcinoom (vorm van huidkanker), terwijl anderen de goedaardige huidtumor als een aparte entiteit zien. Daarnaast is het verschil tussen de huidkanker en een keratoacanthoom zelfs na grondig onderzoek soms niet te achterhalen. De prevalentie- en incidentiegegevens zijn daarom erg variabel. Zestigplussers zijn het vaakst aangetast door een keratoacanthoom en de medische literatuur meldt slechts zelden patiënten jonger dan twintig jaar. Mannen zijn dubbel zo vaak als vrouwen aangetast door de huidtumor. Mensen met een blanke huidskleur krijgen het vaakst te maken met het huidgezwel.

Oorzaken en risicofactoren: Door blootstelling aan de zon

De oorzaak van een keratocanthoom is niet bekend, maar de langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht speelt een rol in de totstandkoming van dit gezwel. In sommige gevallen volgt het huidletsel na een verwonding aan de huid, na de blootstelling aan ultraviolet licht of na de blootstelling aan chemische kankerverwekkende stoffen (zoals pek en teer). Ook is mogelijk het humaan papillomavirus geassocieerd met de ziekte. Genetische factoren en de toestand van het immuunsysteem spelen tevens een rol in de totstandkoming van keratoacanthomen. De huidletsels komen tot slot voor bij het Muir-Torre syndroom, een erfelijke aandoening waarbij naast keratoacanthomen, vaak dikkedarmkanker of een andere vorm van kanker optreedt.

Symptomen: Snelgroeiende knobbel met hoornprop zonder pijn

Een keratoacanthoom verschijnt voornamelijk op de armen, de handen, de oren, de romp, het gezicht, de nek en de rug, al presenteert de aandoening zich mogelijk op andere plaatsen.

Vaak

Meestal heeft de patiënt slechts één keratoacanthoom, al zijn ook meerdere letsels mogelijk en dit dan vooral bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Eerst ontstaat een klein, vast, rond, huidkleurig tot rood bultje. Dit groeit in circa twaalf weken uit tot een zeer symmetrisch koepelvormig knobbeltje met een glad, glanzend oppervlak en een kenmerkende inzinking met een hoornprop (keratine) in het midden. Het uiterlijk van een keratoacanthoom doet daarom sterk denken aan een vulkaan. De meeste letsels hebben een grootte van één tot drie centimeter in diameter. Soms is een letsel echter groter want in de medische literatuur is sprake van een grootte tot vijftien centimeter. In zeldzame gevallen heeft een keratoacanthoom een gele talgkleur. Pijn, jeuk of een bloeding komen verder niet voor bij deze goedaardige huidtumor.

Zelden

Een keratoacanthoom verschijnt zelden onder de nagels, en dan met name onder de distale nagelplaat van de duim (subunguaal keratoacanthoom). Dit wel pijnlijke gezwel veroorzaakt mogelijk schade aan het onderliggende bot. In de medische literatuur is eveneens sprake van een keratoacanthoom dat optreedt in het oogbindvlies (conjunctiva). Ook is in de medische literatuur reeds melding gemaakt van een patiënt die een keratoacanthoom had op een plaats die niet blootgesteld werd aan de zon. Dit huidletsel verscheen namelijk in een neusgat waardoor een gezwollen neus optrad.

Diagnose en onderzoeken huidletsel

Een diepe huidbiopsie is nodig bij de aanwezigheid van een keratoacanthoom. Het verschil tussen een keratoacanthoom en een goed gedifferentieerd plaveiselcelcarcinoom is moeilijk. Daarom moet de arts zorgvuldig de geschiedenis van de symptomen van de patiënt (snelgroeiend, pijnloos knobbeltje met hoornprop), de klinische bevindingen en de histopathologie bekijken om onnodige grote chirurgische behandelingen te voorkomen. Af en toe bootst het huidknobbeltje ook nog volgende aandoeningen na:

• actinische keratose (huidletsels door blootstelling aan de zon)
• een angiosarcoom (kwaadaardig bloedvatgezwel)
• een merkelcelcarcinoom (zeer agressieve vorm van huidkanker)
• een verruceus carcinoom (kanker op huid, in slijmvliezen en in organen)
• het Muir-Torre syndroom
• metastatische (uitgezaaide) carcinomen (kanker op huid, in slijmvliezen en in organen)
• molluscum contagiosum (huidinfectie met parelwitte letsels)
• prurigo nodularis (huidaandoening met erg jeukende knobbeltjes)
• sporotrichose (huidinfectie door schimmel)

Behandeling huidgezwel

Over het algemeen is een eenvoudige chirurgische uitsnijding, of het uitlepelen van het huidletsel (curettage) met het elektrisch dichtschroeien van de bodem, voldoende om een keratoacanthoom te verwijderen. Kleine bloedingen stelpen na het verwijderen van de tumor, gebeurt door het dichtbranden van de bodem (elektrocoagulatie). Hitte is bovendien nodig om de onderste laag cellen van het keratoacantoom te verwijderen om een terugkeer van het huidletsel te voorkomen. Deze procedure gebeurt onder lokale verdoving in een poliklinische setting in het ziekenhuis waardoor de patiënt na het verwijderen van het keratoacanthoom weer naar huis mag.

Prognose goedaardige huidtumor is goed

Een keratoacanthoom groeit aanvankelijk gedurende enkele weken erg snel, blijft dan een tijdje stabiel en verdwijnt uiteindelijk vanzelf na ongeveer vier tot zes maanden (en maximum tot één jaar). Een chirurgische verwijdering is echter nodig om zeker te zijn dat de huidtumor geen vorm van kanker is. Kiest de patiënt er voor om de huidtumor niet te laten behandelen, dan verdwijnt het huidletsel maar laat het wel een litteken na.

Complicaties keratoacanthomen

Soms ontstaan meerdere letsels die lokaal infiltreren in omliggende weefsels en daar schade aanrichten. Zeer sporadisch ontaardt een keratoacanthoom in een plaveiselcalcarcinoom.

Lees verder

• Soorten bultjes, knobbeltjes en gezwelletjes op huid