Carcinoom: Kanker op huid, in slijmvliezen en in organen

Een carcinoom (carcinoma) is een kwaadaardig gezwel dat ontstaat uit epitheliaal weefsel, zoals huid, slijmvliezen en klierweefsel. Carcinomen vormen ongeveer 80% van alle kankertypes. Deze kankercellen groeien ongecontroleerd en kunnen zich verspreiden naar andere delen van het lichaam via het bloed en de lymfevaten. De behandeling en prognose hangen af van het type carcinoom, de locatie en het stadium van de ziekte. Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn cruciaal voor de uitkomst.

• Locatie van kwaadaardige tumoren
• Op de huid
• In de slijmvliezen
• In de organen
• In de endocriene klieren
• Soorten carcinomen
• Adenocarcinoom
• Adenosquameus carcinoom
• Basaalcelcarcinoom
• Plaveiselcelcarcinoom
• Stadium van kanker
• Behandeling van carcinoom
• Chirurgie
• Radiotherapie
• Chemotherapie
• Gerichte therapie
• Biologische therapie
• Prognose van carcinomen
• Complicaties van carcinomen
• Fysieke complicaties
• Psychosociale complicaties
• Preventie van carcinomen
• Gezonde levensstijl
• Bescherming tegen UV-stralen
• Regelmatige medische controles
• Vaccinaties
• Genetische counseling

Locatie van kwaadaardige tumoren

Carcinomen kunnen zich ontwikkelen in verschillende weefsels van het lichaam en verschillen van andere vaak goedaardige afwijkingen zoals poliepen, knobbeltjes, adenomen (meestal goedaardige klierweefselgezwellen) en cysten. Ze kunnen optreden op de huid, in slijmvliezen, in organen en in endocriene klieren. De types en locaties van carcinomen zijn als volgt:

Op de huid

Carcinomen op de huid verschijnen vaak op gebieden die veel aan de zon zijn blootgesteld, zoals de hoofdhuid, het gezicht, de armen en de nek. Langdurige blootstelling aan UV-stralen is een belangrijke risicofactor voor huidkanker.

In de slijmvliezen

Carcinomen kunnen ook ontstaan op slijmvliezen, zoals:

• de genitale mucosa
• de mond
• de slijmvliezen van het spijsverteringsstelsel
• het ademhalingsslijmvlies
• het urineslijmvlies

In de organen

Carcinomen kunnen zich ontwikkelen in diverse organen, waaronder:

• alvleesklier
• borst
• lever
• nieren: Een niercelcarcinoom is het meest voorkomende type nierkanker en wordt vaak per toeval ontdekt bij beeldvormend onderzoek, zoals een CT-scan of een echografie. De tumor kan groot zijn of al metastasen hebben.
• prostaat

In de endocriene klieren

Carcinomen kunnen ook ontstaan in de endocriene klieren, zoals de bijnieren en de schildklier.

Soorten carcinomen

Carcinomen kunnen worden ingedeeld in verschillende hoofdtypen op basis van hun oorsprong en de weefsels waarin ze zich ontwikkelen:

Adenocarcinoom

Een adenocarcinoom ontstaat uit klierweefsel dat slijm en andere vloeistoffen produceert. Dit type kanker komt voor in organen met veel klieren, zoals de longen, de alvleesklier (pancreas), de dikke darm, de slokdarm, en de borst.

Adenosquameus carcinoom

Een adenosquameus carcinoom is een gemengde tumor met kenmerken van zowel adenocarcinoom als plaveiselcelcarcinoom.

Basaalcelcarcinoom

Een basaalcelcarcinoom (BCC of basalioom) is de meest voorkomende vorm van huidkanker en ontstaat in de basale cellen van de huid, die de diepste laag van de buitenste huid vormen. Langdurige blootstelling aan UV-stralen van de zon is een belangrijke risicofactor. Basaalcelcarcinomen ontwikkelen zich doorgaans langzaam en zaaien zelden uit, maar snelle behandeling is belangrijk om littekens te voorkomen. Ze verschijnen vaak als glanzende knobbeltjes, open huidzweren, rode vlekken, of roze gezwellen, meestal op het gezicht, de oren, of de nek.

Plaveiselcelcarcinoom

Huid
Plaveiselcelcarcinoom is de op één na meest voorkomende vorm van huidkanker na melanoom. Het komt vaker voor bij mannen en mensen ouder dan 60 jaar. Dit type kanker ontstaat vaak uit huidletsels veroorzaakt door langdurige blootstelling aan zonlicht. Kenmerken zijn vaak een inzinking in het midden van een huidlaesie, zweren, schilferige rode vlekken, wratten, korstvorming, en bloedingen.

Andere lichaamsdelen
Plaveiselcelcarcinomen kunnen ook voorkomen in andere delen van het lichaam, zoals de anus, de bronchiën (fijnste luchtpijpvertakkingen), de longen (carcinoma bronchiale of carcinoma pulmonum), de mond, de slokdarm, de vrouwelijke geslachtsdelen en het strottenhoofd. Ze kunnen zenuwknoopletsels en metastasen (uitzaaiingen) veroorzaken. Over het algemeen is de prognose gunstig, mits de kanker niet is uitgezaaid. In zeldzame gevallen kunnen plaveiselcelcarcinomen uitzaaien naar de lymfeklieren (lymfekliermetastasen).

Stadium van kanker

De stadia van carcinomen worden vastgesteld door middel van beeldvormende onderzoeken en een biopsie. De stadia zijn als volgt:

• Carcinoma in situ: De kanker bevindt zich in een vroeg stadium en is beperkt tot de weefsellaag waaruit hij is ontstaan. Er is geen verspreiding naar omliggend weefsel of andere lichaamsdelen.
• Invasief carcinoom: De kanker is door de primaire weefsellaag heen gegroeid en heeft zich verspreid naar het omliggende weefsel.
• Metastatisch carcinoom: De kanker heeft zich verspreid naar andere organen en weefsels in het lichaam.

Behandeling van carcinoom

De behandeling van carcinomen is afhankelijk van het type, de locatie en het stadium van de kanker. De belangrijkste behandelingsopties zijn:

Chirurgie

Chirurgie is vaak de primaire behandeling voor carcinomen en varieert van het verwijderen van een klein gezwel tot uitgebreide operaties voor grotere tumoren. Het doel is om zoveel mogelijk van de tumor en het omliggende weefsel te verwijderen.

Radiotherapie

Radiotherapie gebruikt gerichte stralen om kankercellen te vernietigen. Dit kan worden toegepast als primaire behandeling, of na een operatie om eventuele resterende kankercellen te doden.

Chemotherapie

Chemotherapie maakt gebruik van medicijnen die de groei en deling van kankercellen stoppen. Dit kan systemisch zijn, wat betekent dat het door het hele lichaam werkt, of lokaal toegepast worden op specifieke gebieden.

Gerichte therapie

Gerichte therapie richt zich op specifieke moleculaire doelwitten die bijdragen aan de groei en verspreiding van kanker, en kan helpen bij het remmen van de tumorprogressie.

Biologische therapie

Biologische therapie stimuleert het immuunsysteem om kankercellen te bestrijden of helpt het lichaam om beter te reageren op andere behandelingen.

Prognose van carcinomen

De prognose voor carcinomen varieert afhankelijk van het type, de locatie en het stadium bij de diagnose. Over het algemeen geldt dat een vroege diagnose en effectieve behandeling de overlevingskansen aanzienlijk kunnen verbeteren. Carcinomen die vroeg worden ontdekt en nog niet zijn uitgezaaid, hebben vaak een betere prognose.

Complicaties van carcinomen

Carcinomen kunnen verschillende complicaties veroorzaken, afhankelijk van hun type en locatie:

Fysieke complicaties

Metastasen: Carcinomen kunnen uitzaaien naar andere organen en weefsels, waardoor de behandeling complexer wordt en de prognose kan verslechteren.
Functionele problemen: Tumoren kunnen functionele problemen veroorzaken, zoals ademhalingsproblemen bij longkanker, of pijn en beperking van beweging bij botkanker.

Psychosociale complicaties

De diagnose en behandeling van kanker kunnen leiden tot psychische belasting, angst en depressie bij patiënten, wat de kwaliteit van leven kan beïnvloeden.

Preventie van carcinomen

Hoewel niet alle carcinomen kunnen worden voorkomen, zijn er enkele maatregelen die het risico kunnen verminderen:

Gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl, met een gebalanceerd dieet, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van schadelijke stoffen zoals tabak en overmatige alcoholconsumptie, kan het risico op carcinomen verlagen.

Bescherming tegen UV-stralen

Het beschermen van de huid tegen schadelijke UV-stralen door middel van zonnebrandcrème, beschermende kleding en het vermijden van intensieve blootstelling aan de zon kan het risico op huidkanker verlagen.

Regelmatige medische controles

Regelmatige medische controles en screenings kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van carcinomen, vooral bij mensen met een verhoogd risico door genetische factoren of een familiegeschiedenis van kanker.

Vaccinaties

Vaccinaties, zoals het HPV-vaccin, kunnen helpen bij het voorkomen van bepaalde soorten kanker, zoals baarmoederhalskanker, die worden veroorzaakt door het humaan papillomavirus.

Genetische counseling

Voor individuen met een familiegeschiedenis van kanker kan genetische counseling nuttig zijn om het risico op kanker te beoordelen en passende preventieve maatregelen te nemen.

Lees verder

• Adenocarcinoom van slokdarm: Vorm van slokdarmkanker
• Basaalcelcarcinoom in het ooglid: Vorm van huidkanker
• Kankerbehandeling: Verschillende behandelingen voor kanker
• Carcinoma in situ: Kankercellen nog op plaats van oorsprong
• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie