Soorten bultjes, knobbeltjes en gezwelletjes op huid

Op of onder het huidoppervlak bevinden zich mogelijk diverse mogelijk bultjes, waardoor op de huid abnormaal verhoogde gebieden ontstaan. Één of meerdere bulten bevinden zich op de huid. De bulten zijn vaak goedaardig, maar heel soms duiden ze ook op (een voorloper van) huidkanker. De huidbultjes zijn voorts hard of zacht en ook. De kleur, grootte en textuur van de bult is ook variabel. De bult verdwijnt verder spontaan of met een medische behandeling, maar in andere gevallen is de huidbult permanent aanwezig of keert deze mogelijk terug na een behandeling. Tot slot gaan mogelijk enkele symptomen gepaard met de huidbultjes, zoals onder andere brandende gevoelens, zweervorming, blaren, pijn, gevoeligheid, jeuk, ruwheid en roodheid van de omringende huid.

• Dermatofibroom (kleine, stevige roodbruine huidknobbel)
• Erythema nodosum
• Framboesia
• Gezwollen lymfeklieren
• Huidcysten (langzaam groeiende bultjes)
• Huidkanker (kwaadaardige bult op huid)
• Keloïden (bult littekenweefsel)
• Keratoacanthoom (goedaardige huidknobbel)
• Keratosis pilaris (gezwelletjes op huid)
• Kersrood bloedvatgezwel (cherry hemangioom) (felrode plekjes of bultjes op huid)
• Kinderziekten (virale infecties met huidknobbels)
• Likdoorns (harde, verdikte huidplekken)
• Lipomen (onderhuidse huidbulten)
• Moedervlekken (verhoogde ronde plekken)
• Molluscum contagiosum
• Netelroos (urticaria) (jeukende, gezwollen knobbeltjes)
• Pseudofolliculitis barbae / folliculitis (bultjes of puistjes met witte kop)
• Schurft (scabies), jeukende kleine bultjes
• Seborreïsche keratosen (dikke bultjes op huid)
• Skin tags (fibromen) (kleine huidgezwelletjes met steeltje)
• Sporotrichose
• Trauma en huidknobbel
• Wratten
• Andere oorzaken van bultjes op de huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Dermatofibroom (kleine, stevige roodbruine huidknobbel)

Een dermatofibroom is een kleine, stevige roodbruine bult die meestal op de benen verschijnt. Het bultje bestaat uit zenuwen en bloedvaten, dus bij schade (bijvoorbeeld door het scheren) ontstaan huidbloedingen. Waarom dermatofibromen precies ontstaan, is nog niet bekend anno augustus 2024. Een kleine verwonding zoals een insectenbeet is wel een risicofactor. Deze bultjes zijn ongevaarlijk, maar de arts kan ze wel verwijderen indien ze storend is of niet vanzelf weggaan. In zeldzame gevallen kan een dermatofiboom echter wel kwaadaardig zijn. De kans hierop is klein, maar het is belangrijk om een dermatofiboom door een arts te laten controleren, vooral als deze snel groeit, van kleur verandert of pijn doet.

Erythema nodosum

Erythema nodosum is een huidontsteking die resulteert in roodachtige, pijnlijke, gevoelige knobbeltjes die zich meestal aan de voorkant van de benen onder de knieën bevinden. Erythema nodosum verdwijnt binnen drie tot zes weken vanzelf, waardoor een gekneusd gebied achterblijft. Het is belangrijk om te weten dat de symptomen, zoals pijn en roodheid, met medicijnen kunnen worden verlicht, met name ontstekingsremmende medicijnen en corticosteroïden die toegediend wordt via de mond of via een injectie.

Framboesia

Framboesia is een besmettelijke ziekte die voornamelijk voorkomt in de tropische gebieden van Zuid- en Midden-Amerika, Azië, Afrika en de eilanden in de Stille Oceaan. De ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Treponema pertenue, die huidbultjes veroorzaakt op de voeten, de handen, het gezicht en het genitale gebied. De behandeling gebeurt met penicilline of een ander antibioticum.

Gezwollen lymfeklieren

Lymfeklieren maken deel uit van het immuunsysteem. Bij het bestrijden van een infectie gaan de lymfeklieren opzwellen zodat ze de grootte van een erwt of nog groter bereiken. Ze verkleinen naarmate de patiënt herstelt. Wanneer lymfeklieren langer dan twee weken gezwollen zijn, hard zijn, snel groeien, dicht bij het sleutelbeen zitten of de huid erboven rood is, is contact met een arts nodig. Dit wijst in combinatie met gewichtsverlies, nachtelijk zweten, koorts of vermoeidheid, soms op kanker of een ander onderliggend probleem.

Huidcysten (langzaam groeiende bultjes)

Huidcysten zijn kleine, vleeskleurige zakjes onder de huid die gevuld zijn met keratine; een zacht eiwit. De langzaam groeiende bultjes ontstaan wanneer een haarzakje of talgklier wordt geblokkeerd of beschadigd. De meeste cysten zijn goedaardig (geen kanker) en hebben geen behandeling nodig tenzij ze pijn doen, lekken of storend zijn voor de patiënt. Toch is een controle door een arts wenselijk om een ernstigere aandoening uit te sluiten. Dit geldt vooral wanneer de huidcysten rood, pijnlijk of opgezwollen zijn. In sommige gevallen kan een huidcyste een onderliggende infectie verbergen, en in dat geval is behandeling nodig. Een controle door een arts is met andere woorden altijd aan te raden is om zeker te zijn en een onderliggende infectie uit te sluiten.

Huidkanker (kwaadaardige bult op huid)

Huidkanker is een ziekte waarbij kankercellen (kwaadaardige cellen) zich vormen in de weefsels van de huid. Verschillende soorten kanker beginnen in de huid. De huidskleur en blootstelling aan zonlicht verhogen het risico op bepaalde vormen van huidkanker. Bekende vormen van huidkanker zijn een melanoom, een basaalcelcarcinoom en een plaveiselcelcarcinoom. Niet zo ernstige huidknobbeltjes zijn meestal zacht en beweeglijk. In zeldzame gevallen is een onverklaarbare bult of zwelling een teken van een ernstiger probleem onder de huid. Kwaadaardige bultjes zijn meestal groot, hard en pijnloos. Bij de meeste vormen van huidkanker groeit de tumor in de loop van de weken en maanden gestaag. Een lichamelijk onderzoek, huidonderzoek en biopsie zijn vaak voorkomende testen om huidkanker op te sporen. Er zijn verschillende soorten behandelingen zoals:

• andere medicamenteuze therapie
• chemische peeling
• chemotherapie
• chirurgie
• fotodynamische therapie
• gerichte therapie
• immunotherapie
• radiotherapie

Keloïden (bult littekenweefsel)

Een keloïd is een bult littekenweefsel die langs de grenzen van een wond groeit. Dit blijft mogelijk weken groeien nadat de huid genezen is. Keloïden komen vaker voor bij patiënten met een donkere huidskleur. Ze vormen zich mogelijk overal op het lichaam, maar vaak bevinden ze zich op de oorlellen, de schouders, de bovenrug, de borst of de wangen. Ze zijn niet schadelijk dus behoeven ze geen behandeling. Wanneer keloïden echter groot zijn of jeuken, kan de arts deze bulten verwijderen.

Keratoacanthoom (goedaardige huidknobbel)

Een andere goedaardige huidknobbel is een keratoacanthoom. Deze bultjes verschijnen plotseling, groeien snel en komen vaker voor bij patiënten die veel aan de zon zijn blootgesteld. De arts verwijdert de bultjes. De prognose voor keratoacanthoom hangt af van de grootte en locatie van de tumor, evenals van de algehele gezondheid van de patiënt. Over het algemeen is de prognose echter goed , maar deze kan variëren afhankelijk van individuele factoren. Terugkerende tumoren vereisen een agressievere therapie.

Keratosis pilaris (gezwelletjes op huid)

Wanneer keratine de haarzakjes doet verstoppen, ontstaan mogelijk kleine puntige puistjes op de huid, waardoor sprake is van keratosis pilaris. Deze schuurpapierachtige bultjes vormen zich meestal op de bovenarmen, billen en dijen. Ze pijnloze witte of rode gezwelletjes veroorzaken mogelijk wel jeuk. De veelvoorkomende aandoening is meestal erfelijk en verdwijnt vaak naarmate een patiënt veroudert. De patiënt heeft geen behandeling nodig, maar huidcrèmes, weken in een warm bad en de huid scrubben zijn enkele behandelingsopties.

Kersrood bloedvatgezwel (cherry hemangioom) (felrode plekjes of bultjes op huid)

Bij een cherry hemangioom ontstaan kleine, felrode vlekjes of bultjes op de huid. De meestal goedaardige knobbeltjes treden vaak op in het derde of vierde decennium en vermeerderen vaak bij het verouderen. Sommige medicijnen zijn ook geassocieerd met het verschijnen van meerdere kersrode bloedvatgezwellen. Als één van de oneffenheden een donkerbruine of zwarte kleur krijgt, is het belangrijk dit te laten controleren door de arts om huidkanker uit te sluiten. Meestal is een behandeling onnodig. Er zijn echter behandelingsopties beschikbaar voor patiënten die zich storen aan de bultjes of als ze pijn doen of bloeden. De beschikbare behandelingsopties omvatten lasertherapie, sclerotherapie en chirurgische verwijdering.

Kinderziekten (virale infecties met huidknobbels)

Bepaalde kinderziekten zoals bof en waterpokken veroorzaken mogelijk bultjes op de huid. Bof is een virale infectie die de speekselklieren treft. Door de gezwollen klieren ontstaan wangen die doen denken aan een eekhoorn. Waterpokken resulteert uit een infectie met het herpes zoster-virus. Op de huid ontstaan roze huidbultjes die openbarsten en knapperig worden. Vaccins zijn beschikbaar voor het voorkomen van deze kinderziekten.

Likdoorns (harde, verdikte huidplekken)

Wrijving en druk, bijvoorbeeld door slecht passende schoenen, druk op de voet door overgewicht, hoge hakken of bepaalde beroepen, veroorzaken mogelijk likdoorns. Het lichaam tracht zo blaren en andere huidschade te voorkomen. Plekken met een harde, verdikte huid duiden vaak op likdoorns of eeltplekken. Meestal zijn de voeten getroffen al komen likdoorns ook elders op de huid voor. Likdoorns zien er uit als kleine, ronde cirkels met een dikke schil. Meestal gaat er geen pijn gepaard met likdoorns, maar onbehandeld ontstaan mogelijk wel pijn. Ook geïnfecteerde likdoorns veroorzaken pijnklachten. Een podoloog behandelt likdoorns.

Lipomen (onderhuidse huidbulten)

Een lipoom is een ronde, beweegbare onderhuidse bult. Deze vetmassa's voelen zacht, deegachtig of rubberachtig aan. Ze verschijnen meestal op de nek, de schouders, de rug of de armen. De meeste lipomen zijn onschadelijk, maar als deze storend zijn, behandelt de arts deze met steroïde injecties, een liposuctie (verwijdering van vetophopingen) of een operatie. Een lipoom dat snel groeit of pijn doet, duidt mogelijk op kanker en vereist ook een bezoek aan de arts.

Moedervlekken (verhoogde ronde plekken)

Moedervlekken zijn platte of licht verhoogde ronde plekken die tot stand komen doordat het lichaam niet genoeg melanine kan produceren. De moedervlekken zijn meestal bruin of zwart gekleurd al zijn andere kleuren mogelijk. Wanneer de grootte, vorm of kleur wijzigt, of wanneer bloedingen, pus, jeuk, pijn of schilfering aanwezig zijn, is een controle door de arts nodig om huidkanker uit te sluiten.

Molluscum contagiosum

Molluscum contagiosum is een huidziekte die roze, pijnloze bultjes op de huid veroorzaakt. De huidinfectie verdwijnt meestal binnen zes tot twaalf maanden. Cryotherapie (behandeling via bevriezing), lasertherapie en curettage behandelen eveneens de knobbeltjes van molluscum contagiosum.

Netelroos (urticaria) (jeukende, gezwollen knobbeltjes)

Netelroos bestaat uit jeukende, gezwollen striemen op de huid. Deze bultjes wijzen mogelijk op een allergie, infectie, blootstelling aan de zon, lichaamsbeweging, stress of een ziekte. De bultjes variëren in grootte en smelten soms samen tot grotere plekken. Netelroos vervagen vaak binnen een dag, maar dan verschijnen mogelijk nieuwe bultjes. Een aanval van netelroos houdt dagen of weken aan. Het vermijden van een uitlokkende factor is nodig om netelroos te voorkomen. Verder verlicht een koele doek of douche milde symptomen. Antihistaminica (allergiemedicatie) of steroïden zijn eveneens inzetbaar voor het behandelen van netelroos.

Pseudofolliculitis barbae / folliculitis (bultjes of puistjes met witte kop)

Pseudofolliculitis barbae is een ontstekingsreactie die ontstaat op het scheren. Korte haren raken ‘gevangen’ in de huid, vaak in het baardgebied, wat puistjes en soms een bacteriële infectie veroorzaakt. Deze aandoening komt vaker voor bij mannen. Folliculitis ontstaat wanneer bacteriën de haarzakjes infecteren, vaak op de nek, de dijen, de oksels of de billen. Hierdoor ontstaan kleine, rode bultjes of puistjes met een witte kop op de huid. De patiënt ervaart soms eveneens blaren, knapperige zweren en een jeukende of gevoelige huid. De patiënt moet de aangetaste huid met een schone doek en antibacteriële zeep wassen. De arts schrijft soms ook antibiotische pillen of crèmes voor. Er zijn ook andere behandelingsopties beschikbaar, zoals antiseptische middelen en warmtecompressies. Om folliculitis te voorkomen, moet de patiënt vaak baden en strakke kleding, bubbelbaden en scheren vermijden.

Schurft (scabies), jeukende kleine bultjes

Bij schurft nestelt een schurftmijt zich onder de huid en veroorzaakt dan intense jeuk die 's nachts meestal erger is. De schurftmijt is geen "mijt", maar een klein spinachtig dier. Schurft leidt tot kleine bultjes en blaren op de polsen, knieën, tussen de vingers, op de achterkant van de ellebogen, in de lies en op de billen. De behandeling omvat het aanbrengen van een mijtdodende crème, antihistaminica voor het verminderen van jeuk en het wassen van beddengoed.

Seborreïsche keratosen (dikke bultjes op huid)

Bij seborreïsche keratosen vormen zich dikke, ruwe bultjes met een wratachtig, wasachtig of schilferig uiterlijk. Ze verschijnen mogelijk overal op de huid. Ze zijn in het begin klein, maar bereiken vaak een grootte van meer dan 2,5 cm breed. Sommige bultjes jeuken, maar de meesten zijn pijnloos en behoeven geen behandeling. Soms verwijdert de arts deze bulten omdat de tekenen doen denken aan huidkanker.

Skin tags (fibromen) (kleine huidgezwelletjes met steeltje)

Skin tags zijn kleine huidgezwellen met aan het einde een steeltje. Ze vormen zich meestal op plaatsen waar de huid tegen elkaar wrijft, zoals de nek, de oksels of de lies. Meestal zijn deze goedaardig, maar bij pijn, bloedingen of irritatie, is advies van een arts nodig. De arts kan deze gezwelletjes bevriezen of wegsnijden of een milde elektrische stroom gebruiken om ze te verwijderen. De patiënt mag deze niet zelf verwijderen omdat dan de kans bestaat op bloedingen en een huidinfectie.

Sporotrichose

Sporotrichose is een huidinfectie veroorzaakt door de schimmel Sporothrix schenckii. De schimmel, die aanwezig is in veenmos, doornige planten of balenhooi, komt de huid binnen via een gebarsten huid en kleine snijwonden. De patiënt ervaart onder meer pijnloze bultjes op de huid nabij de plaats van infectie. De knobbeltjes kunnen openbarsten en het uiterlijk van steenpuisten hebben. De infectie wordt behandeld met kaliumjodide of itraconazol (Sporanox).

Trauma en huidknobbel

Huidknobbels ontstaan vaak als gevolg van een trauma of letsel. Een slag op het hoofd of een ander lichaamsdeel leidt snel tot een bultje. Een gezwollen huid, een huidverkleuring en pijn gaan vaak gepaard met een huidtrauma. Huidknobbels veroorzaakt door een blessure zijn te behandelen met rust, ijs, druk toepassen en het verwonde gebied indien mogelijk omhoog brengen.

Wratten

Wratten ontstaan op de handen, het gezicht, de voeten, de ledematen en nabij de nagels. Ze worden veroorzaakt door verschillende mogelijke stammen van het humaan papillomavirus (HPV). De verspreiding van het virus gebeurt door aanraking van de besmette huid en ook door besmette voorwerpen. Wratten verdwijnen vanzelf, maar een behandeling voorkomt dat ze zich verspreiden. Vrij verkrijgbare behandelingen zijn beschikbaar, maar bij pijn, zich verspreidende wratjes, jeuk, brandende gevoelens, bloedingen of wratten op het gezicht of de geslachtsdelen is altijd advies van een arts nodig.

Andere oorzaken van bultjes op de huid

Ook andere oorzaken zijn bekend voor huidknobbeltjes zoals:

• een abces
• een pyogeen granuloom (weefselgroei op huid of slijmvliezen)
• granuloma annulare (knobbels in ringvorm)
• hyperplasie (vergroting van weefsel)
• neurofibromatose (afwijkingen aan huid en ogen)
• polymorfe lichteruptie (huidziekte door blootstelling aan de zon)
• reumatoïde knobbeltjes (bultjes veroorzaakt door reumatoïde artritis, een ontsteking van gewrichten en organen)
• splinters of andere vreemde lichamen
• xanthomen
• zachte weefsel sarcomen (kanker in bindweefsel)

Diagnose en onderzoeken

Het is belangrijk om bultjes, knobbeltjes en gezwelletjes op de huid te laten onderzoeken door een arts om een juiste diagnose te stellen. Mogelijke onderzoeken zijn:

• Visuele inspectie: De arts bekijkt de grootte, vorm, kleur en textuur van het bultje.
• Biopsie: Er wordt een stukje weefsel verwijderd voor microscopisch onderzoek.
• Dermatoscopie: Met een dermatoscoop wordt de huidstructuur gedetailleerd bekeken.
• Echografie: Geluidsgolven worden gebruikt om de onderliggende weefsels in beeld te brengen.
• MRI of CT-scan: Beeldvormende technieken voor een gedetailleerde weergave van dieper gelegen structuren.

Behandeling

De behandeling van bultjes, knobbeltjes en gezwelletjes hangt af van de oorzaak en het type. Mogelijke behandelingen zijn:

• Observatie: Als het bultje onschuldig is, kan het soms voldoende zijn om het te observeren.
• Chirurgische verwijdering: Dit is vaak nodig bij verdachte of kwaadaardige gezwellen.
• Cryotherapie: Bevriezing van het bultje met vloeibare stikstof.
• Lasertherapie: Gebruik van laserstralen om het bultje te verwijderen.
• Medicatie: Lokale of systemische medicatie kan worden voorgeschreven, afhankelijk van de aandoening.

Prognose

De prognose varieert sterk afhankelijk van het type bultje of knobbeltje:

• Goedaardige bultjes: Hebben meestal een uitstekende prognose en vereisen vaak geen behandeling.
• Kwaadaardige gezwellen: De prognose hangt af van het type en stadium van de kanker, maar vroege detectie en behandeling verbeteren de uitkomst aanzienlijk.

Complicaties

Mogelijke complicaties van bultjes, knobbeltjes en gezwelletjes zijn:

• Infectie: Kan optreden na een biopsie of verwijdering.
• Littekens: Sommige behandelingen kunnen littekens achterlaten.
• Verspreiding van kanker: Bij kwaadaardige gezwellen kan er sprake zijn van metastasering naar andere delen van het lichaam.

Preventie

Hoewel niet alle bultjes en knobbeltjes te voorkomen zijn, kunnen enkele maatregelen helpen om het risico te verminderen:

• Zonbescherming: Gebruik zonnebrandcrème en vermijd overmatige blootstelling aan de zon.
• Huidonderzoek: Regelmatig zelfonderzoek en professionele huidonderzoeken kunnen helpen bij vroege detectie.
• Gezonde levensstijl: Een gezonde voeding, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken kunnen het risico op sommige gezwellen verminderen.

Door bewust te zijn van veranderingen in de huid en regelmatig een arts te raadplegen, kunnen veel bultjes, knobbeltjes en gezwelletjes effectief worden beheerd.

Lees verder

• Harde knobbel onder huid: Oorzaken onderhuids hard bultje
• Bult op elleboog: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Bultje (knobbeltje) op hoofd: Oorzaken van bult op hoofdhuid
• Bultjes in nek: Oorzaken van knobbeltjes in nekgebied
• Bultjes op armen: Oorzaken van knobbeltjes op de arm