Keratosis pilaris: Huidaandoening met rode bultjes op huid

Keratosis pilaris is een veelvoorkomende goedaardige huidaandoening waarbij de hoorncellen van de haarzakjes niet goed rijpen. Deze aandoening, die zich vooral voordoet bij mensen die hiervoor gevoelig zijn, wordt gekenmerkt door het ontstaan van kleine ruwe bultjes, meestal op de bovenarmen en bovenbenen, maar het kan ook andere delen van het lichaam aantasten. Hoewel de aandoening vaak optreedt in de kindertijd en een chronisch karakter heeft, kunnen de symptomen soms verminderen of tijdelijk verdwijnen. Er zijn verschillende behandelingen en zelfzorgmaatregelen beschikbaar die helpen om de symptomen van een ruwe, rode huid te verminderen.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Opbouw van keratine
• Risicofactoren keratosis pilaris
• Symptomen: Kleine, ruwe bultjes op de huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van de chronische huidziekte
• Prognose van milde huidaandoening
• Complicaties
• Preventie: Huid voldoende vochtig houden

Epidemiologie

Ongeveer één op de vier mensen in Nederland heeft last van keratosis pilaris. De aandoening komt vooral voor in de kindertijd, zowel bij jongens als meisjes. De symptomen verergeren vaak tijdens de wintermaanden door de lagere luchtvochtigheid, terwijl ze in de zomer vaak verminderen of zelfs volledig verdwijnen. Keratosis pilaris komt het meest voor bij mensen van Keltische afkomst.

Oorzaken: Opbouw van keratine

Keratosis pilaris ontstaat door een ophoping van keratine, een eiwit dat de huid beschermt tegen infecties en andere schadelijke stoffen. Deze ophoping vormt een prop die de opening van een haarfollikel blokkeert. Anno augustus 2024 is het nog niet volledig duidelijk waarom deze keratineopbouw plaatsvindt. Genetische factoren lijken een rol te spelen, aangezien de aandoening vaak voorkomt in bepaalde families.

Risicofactoren keratosis pilaris

Keratosis pilaris komt vaak voor in families en is vaker aanwezig bij mensen met de volgende aandoeningen:

• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen)
• atopische dermatitis (atopisch eczeem: jeukende huidontsteking)
• extreem droge huid
• hooikoorts
• ichthyosis vulgaris (huidziekte gekenmerkt door een droge, schilferige huid)

Symptomen: Kleine, ruwe bultjes op de huid

Locatie

De symptomen van keratosis pilaris zijn voornamelijk zichtbaar op de achterkant (strekzijde) van de bovenarmen, de bovenbenen en/of de billen. Soms kunnen ook de gezicht en de rug aangetast worden, wat kan leiden tot verwarring met acne (ontsteking van de talgklieren). Er zijn zeldzame varianten van keratosis pilaris die de wenkbrauwen, de hoofdhuid of zelfs het hele lichaam kunnen aantasten. De mate van betrokkenheid varieert per persoon.

Klinische presentatie

De aandoening kenmerkt zich door kleine huidkleurige tot rode bultjes die doen denken aan “kippenvel”. Deze ruwe bultjes voelen aan als “schuurpapier” en zijn ongeveer ter grootte van een zandkorrel. Bij sommige patiënten kunnen de bultjes rood en/of gezwollen zijn, wat kan wijzen op een lichte ontsteking door bacteriën in de slecht rijpende haarzakjes. Gewoonlijk ervaren patiënten geen pijn, branderigheid, jeuk of andere ongemakken.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een dermatoloog kan keratosis pilaris diagnosticeren door de huid te onderzoeken en de klinische symptomen te evalueren. Gewoonlijk zijn geen aanvullende onderzoeken nodig om de diagnose te bevestigen.

Differentiële diagnose

Keratosis pilaris kan lijken op de volgende huidaandoeningen:

• acne vulgaris
• atopische dermatitis (eczeem)
• eruptieve donshaar cysten (abnormale holtes in de huid)
• eruptieve vellus haar cysten
• erythromelanosis follicularis faciei et colli
• folliculitis (ontsteking van de haarzakjes met pijn en roodheid)
• ichthyosis vulgaris
• keratosis follicularis (ziekte van Darier): aandoening met huid-, nagel- en slijmvliezenbetrokkenheid
• keratosis pilaris atrophicans faciei
• keratosis pilaris rubra
• lichen nitidus (huidaandoening met glanzende bultjes)
• lichen spinulosus
• milia (kleine bultjes op het gezicht)
• perforerende folliculitis
• pityriasis rubra pilaris (huidaandoening met uitslag over het hele lichaam)
• trichostasis spinulosa
• ulerythema ophryogenes (ulerythema)
• xerose
• ziekte van Kyrle (jeukende huidletsels)

Behandeling van de chronische huidziekte

Behandeling is niet altijd noodzakelijk voor deze goedaardige aandoening. Voor sommige patiënten kan een topische behandeling wenselijk zijn, vooral als de huid erg ruw aanvoelt. Hydraterende ARTIKEL=190003 lotions kunnen helpen om de huid te kalmeren en het uiterlijk te verbeteren. Crèmes met ureum, melkzuur, glycolzuur, salicylzuur, tretinoïne of vitamine D kunnen ook nuttig zijn omdat ze hoornoplossende stoffen (keratolytica) bevatten. In sommige gevallen kan een dermatoloog steroïdecrèmes voorschrijven om de roodheid te verminderen. Indien crèmes en lotions niet effectief zijn, kan de arts overwegen om laserbehandelingen of microdermabrasie in te zetten om roodheid en ontsteking te verlichten. Meerdere sessies kunnen noodzakelijk zijn voor een effectieve laserbehandeling van keratosis pilaris.

Prognose van milde huidaandoening

Met behulp van topische crèmes en lotions verbeteren de symptomen doorgaans binnen enkele maanden. Aangezien keratosis pilaris een chronische aandoening is, kunnen de symptomen echter terugkeren gedurende het leven. Regelmatige toepassing van hydraterende crèmes kan helpen om de symptomen te verlichten en de frequentie van opvlammingen te verminderen.

Complicaties

Hoewel keratosis pilaris over het algemeen een goedaardige aandoening is, kunnen er enkele complicaties optreden:

Esthetische bezorgdheid

De aanwezigheid van ruwe bultjes en roodheid kan leiden tot esthetische bezorgdheden, vooral als de aandoening zichtbare delen van het lichaam aantast zoals de armen, benen of het gezicht. Dit kan invloed hebben op het zelfvertrouwen en sociale interacties van de patiënt.

Jeuk en ongemak

Hoewel keratosis pilaris meestal geen pijn veroorzaakt, kunnen sommige patiënten jeuk of een ongemakkelijk gevoel ervaren door de ruwe textuur van de huidbultjes. Dit kan leiden tot krabben of wrijven, wat de symptomen kan verergeren en mogelijk secundaire huidinfecties kan veroorzaken.

Ontstekingen en infecties

In zeldzame gevallen kunnen de bultjes geïnfecteerd raken door bacteriën. Dit kan leiden tot ontsteking en een verhoogde roodheid, wat verder ongemak en mogelijk pijn kan veroorzaken. Infecties kunnen soms resulteren in littekenvorming of verergering van de symptomen.

Slechte respons op behandeling

Sommige patiënten kunnen een beperkte respons hebben op gangbare behandelingen zoals crèmes en lotions. Dit kan leiden tot aanhoudende symptomen en frustratie bij het vinden van effectieve behandelingopties.

Psychosociale impact

De chronische aard van keratosis pilaris en de zichtbaarheid van de symptomen kunnen leiden tot psychosociale stress. Dit kan zich uiten in gevoelens van schaamte, verminderd zelfbeeld en sociale isolatie.

Het is belangrijk dat patiënten met keratosis pilaris een dermatoloog raadplegen voor advies over het beheren van complicaties en om een behandelplan op maat te ontwikkelen.

Preventie: Huid voldoende vochtig houden

Hoewel keratosis pilaris niet volledig te voorkomen is, kan het handhaven van een vochtige huid de effecten van de aandoening verminderen. Enkele praktische maatregelen zijn:

• beperk de blootstelling aan water tot maximaal tien minuten per keer
• vermijd het openkrabben of wrijven van de bultjes op de ruwe huid
• gebruik geen geparfumeerde huidverzorgingsproducten of andere irriterende stoffen
• douchen met lauw of warm water in plaats van heet water
• consumeer puur en onbewerkt voedsel met veel vitamine A en C
• breng royaal een dikke laag hydraterende crème aan op de huid
• vermijd strakke kleding
• verhoog de luchtvochtigheid in huis met een luchtbevochtiger
• gebruik zeep met olie of vet in plaats van droge, harde zeep

Lees verder

• Ruwe (schrale) huid: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Kippenvel (pilo-erectie): Oorzaken van bultjes op huid