Bultjes op bovenarmen, bovenbenen, voorhoofd, wangen, billen

Bultjes op bovenarmen, bovenbenen, voorhoofd, wangen en/of billen kunnen wijzen op keratosis pilaris, een veelvoorkomende huidaandoening. Keratosis pilaris is eenvoudig te herkennen. De aandoening wordt gekenmerkt door kleine, ruw aanvoelende bultjes, welke vooral voorkomen aan de strekzijde van de bovenarmen, de voorzijde van de bovenbenen, de wangen, het voorhoofd en de billen.

• Wat is keratosis pilaris?
• Goedaardig
• Kindertijd en tienerjaren
• Oorzaak van keratosis pilaris
• Oorzaak onbekend
• Droge huid als risicofactor
• Symptomen: bultjes op bovenarmen, bovenbenen, voorhoofd, wangen en billen
• Verschijnselen
• Voorkeursplekken
• Onderzoek en diagnose
• Diagnose à vue
• Differentiaaldiagnose
• Behandeling van keratosis pilaris
• Afwachtend beleid
• Crèmes en zalven
• Niet krabben

Wat is keratosis pilaris?

Goedaardig

Keratosis pilaris is een goedaardige, genetische aandoening, waarbij vaak tientallen ruwe bultjes ontstaan doordat extra keratine accumuleert in de haarfolikels. De oorzaak hiervoor is nog onduidelijk. Ofschoon er geen duidelijke etiologie is vastgesteld, wordt keratosis pilaris vaak samen gezien met andere droge huidaandoeningen zoals ichthyosis vulgaris, xerosis en -minder vaak- met atopisch eczeem. Keratosis pilaris treft bijna 50-80 % van alle adolescenten en ongeveer 40% van de volwassenen. De meeste mensen met keratosis pilaris zijn zich er niet van bewust dat ze het hebben. Keratosis pilaris kan als cosmetisch storend worden ervaren, maar is medisch gezien geheel ongevaarlijk.

Kindertijd en tienerjaren

Over het algemeen wordt keratosis pilaris beschreven als een aandoening van de kindertijd en adolescentie. Hoewel het vaak opvlamt in de puberteit, verbetert de aandoening in de loop der jaren. Seizoensvariatie wordt soms beschreven, met verbetering van de symptomen in de zomermaanden. Een droge huid in de winter kan de huidafwijkingen voor sommige groepen patiënten doen verergeren. Normaal gesproken is keratosis pilaris self-limiting en verbetert het met het ouder worden. Sommige patiënten hebben levenslang keratosis pilaris met periodes van remissies en exacerbaties.

Oorzaak van keratosis pilaris

Oorzaak onbekend

De etiologie van keratosis pilaris is anno 2024 niet volledig bekend. Ongeveer 30-50% van de patiënten heeft een positieve familieanamnese (genetische aanleg). Er wordt verondersteld dat er sprake is van een autosomaal dominante vorm van overerving met wisselende penetrantie. Dat laatste houdt in dat niet iedereen er in dezelfde mate last van heeft, zelfs als ze de betrokken genen hebben geërfd. Autosomaal wijst erop dat de aanleg voor de aandoening op een chromosoom ligt dat niet betrokken is bij het bepalen van het geslacht. Dus het komt ongeveer even vaak voor bij mannen als bij vrouwen en zowel mannen als vrouwen kunnen de aanleg doorgeven aan hun nageslacht. Dominant betekent dat de aanleg voor de aandoening sterker is (domineert) dan de normale aanleg.

Droge huid als risicofactor

Een droge huid lijkt de aandoening te verergeren. Over het algemeen verergeren de symptomen in de winter met lage luchtvochtigheid en verbeteren ze in de zomer.

Symptomen: bultjes op bovenarmen, bovenbenen, voorhoofd, wangen en billen

Verschijnselen

Keratosis pilaris manifesteert zich vaak met tientallen ruwe folliculaire laesies of bultjes, welke in kleur kunnen variëren van huidkleurig tot rood of bruin. Er ontstaat het beeld van kippenvel. Meestal geeft keratosis pilaris geen klachten, zoals jeuk of pijn.

Voorkeursplekken

Voorkeurslocaties van de bultjes zijn:

• de strekzijde van de bovenarmen;
• de voorzijde van de bovenbenen;
• de billen;
• de wangen;
  Lichen planus op de benen / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• het voorhoofd; en
• het bovenste deel van de rughuid.

Onderzoek en diagnose

Diagnose à vue

De diagnose 'keratosis pilaris' kan door de huisarts veelal à vue worden gesteld. Het is een gemakkelijk te herkennen aandoening.

Differentiaaldiagnose

Keratosis pilaris moet niet verward worden met:

• lichen spinulosus;
• pityriasis rubra pilaris;
• lichen trichophyticus;
• lichen scrofulosorum;
• lichen planus pilaris;
• ziekte van Darier; en
• phrynoderma (vitamine-A-deficiëntie).

Behandeling van keratosis pilaris

Afwachtend beleid

Keratosis pilaris is een onschuldige, goedaardige aandoening waarbij vaak een afwachtend beleid kan volstaan. Er is geen curatieve, op genezing gerichte behandeling beschikbaar. Wanneer de huidafwijkingen als cosmetisch storend wordt ervaren, zijn er een aantal mogelijkheden beschikbaar om de bultjes te lijf te gaan.

Crèmes en zalven

Als er sprake is van een ontsteking, kan een lichte corticosteroïdcrème gedurende zeven dagen zinvol zijn. Na de ontsteking, kan geprobeerd worden de ruwe huid enigszins te verzachten. Bij milde symptomen helpt een indifferente (= geen geneesmiddelen bevattende) vette crème vaak al. Bij hardnekkige gevallen kunnen keratolytische stoffen worden toegepast. Gedacht kan worden aan crèmes of zalven die salicylzuur (2-5%) of ureum (5-10%) bevatten. Bij onvoldoende resultaat kan de huisarts tretinoïnecrème voorschrijven.

Niet krabben

Voorkom krabben of hard scrubben, aangezien dit kan leiden tot ontstekingsreacties waardoor de klachten verergeren.

Lees verder

• Keratosis pilaris: symptomen, oorzaken en behandeling
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Uitslag in het gezicht: op de wangen, kin, neus en voorhoofd
• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Bultjes op voorhoofd / kleine pukkeltjes neus, wangen: milia