Keratosis pilaris: symptomen, oorzaken en behandeling

Keratosis pilaris symptomen bestaan uit tientallen kleine rode papeltjes of bultjes. Keratosis pilaris komt vooral voor op de buitenzijde van de bovenarmen en benen, soms ook in het gezicht, op de billen, of op de romp. Ongeveer een kwart van alle Nederlanders heeft keratosis pilarisis. Het is een huidaandoening of -afwijking waarbij er een stoornis in de rijping van de hoorncellen bij de haarzakjes optreedt. De precieze oorzaak van keratosis pilarisis is onbekend. Op de plekken waar de haren uit de huid komen, ontstaan kleine rode papeltjes. Deze bobbeltjes die bij de haarzakjes liggen, voelen vaak ruw of zelfs rasperig aan. Rond de haarzakjes is de huid een beetje verhoornd en rood. Meestal is geen behandeling nodig. Eventueel kan de huisarts een crème of zalf voorschrijven. preventieve maatregelen voorkomen dat je last krijgt van deze huidaandoening.

• Wat is keratosis pilarisis?
• Oorzaken en risicofactoren keratosis pilarisis
• Hoe vaak komt het voor?
• Keratosis pilarisis symptomen op gezicht, romp, armen en benen
• Ruwe, rode bultjes
• Voorkeursplekken
• Klachten
• Onderzoek en diagnose
• Diagnose à vue
• Differentiële diagnose
• Behandeling keratosis pilarisis met crème of zalf
• Prognose keratosis pilarisis
• Complicaties
• Droge, geïrriteerde huid
• Hyperpigmentatie
• Littekenvorming
• Cosmetische zorgen
• Verergering in koude maanden
• Ontstekingen door verkeerde producten
• Preventieve maatregelen
• Niet te lang en te heet douchen
• Wees zacht voor de huid
• Gebruik ureum-bevattende crème
• Vochtinbrengende crème
• Gebruik een luchtbevochtiger
• Vermijd wrijving van strakke kleding

Wat is keratosis pilarisis?

Keratosis pilarisis - in het Nederland ook wel 'anservel' genoemd - is een veelvoorkomende huidaandoening waarbij er een stoornis in de rijping van de hoorncellen bij de haarzakjes optreedt.

Oorzaken en risicofactoren keratosis pilarisis

De precieze oorzaak van keratosis pilarisis is onbekend. Het is een benigne, ofwel goedaardige afwijking. Het neemt niet toe in ernst, maar het kent wel periodes van rust en verergeringen die elkaar afwisselen. De afwijkingen kunnen verdwijnen met het voortschrijden der jaren. Het komt vaker voor bij patiënten met een zeer droge huid en met een atopische constitutie, dat is een erfelijke aanleg tot het ontwikkelen van een allergische aandoening, zoals atopisch eczeem, astma en/of hooikoorts. In sommige families komt het meer voor. De aandoening speelt vooral op in de winter en is vaak minder erg in de zomer.

Hoe vaak komt het voor?

Men schat dat ongeveer 25% van de Nederlandse bevolking in meer of mindere mate keratosis pilarisis heeft. Daarom wordt het vaak niet als een afwijking gezien, maar als een normale variant. Het heeft wel wat weg van kippenvel. Het gaat vaak niet gepaard met jeuk of pijn.

Keratosis pilarisis symptomen op gezicht, romp, armen en benen

Ruwe, rode bultjes

Op de plekken waar de haren uit de huid komen, ontstaan kleine rode bultjes of papeltjes. Deze bobbeltjes die bij de haarzakjes liggen, voelen vaak ruw of zelfs rasperig aan. Rond de haarzakjes is de huid een beetje verhoornd en rood.

Voorkeursplekken

Voorkeurslocaties zijn de achterzijde van de bovenarmen en dijbenen en kuiten. Het kan ook op de billen en in het gezicht (waaronder de wangen en wenkbrauwen) voorkomen.

Klachten

Doorgaans geeft keratosis pilaris geen klachten als pijn, branderigheid of jeuk. Soms kunnen zich echter bacteriën nestelen in de slecht uitgegroeide haarzakjes, als gevolg waarvan lokale infecties en ontstekingen ontstaan, die resulteren in puistjes of puskoppen.

Onderzoek en diagnose

Diagnose à vue

De huisarts of dermatoloog (huidarts) bekijkt je huid en kan vaak op basis van het klinische beeld de diagnose 'keratosis pilaris' stellen. Aanvullend onderzoek is normaal gesproken niet nodig.

Differentiële diagnose

Keratosis pilaris kan veel gelijkenis vertonen met onder meer de volgende huidaandoeningen:

• ulerythema ophryogenes;
• phrynoderma;
• lichen spinulosus;
• pityriasis rubra pilaris;
• lichen planus pilaris;
• m. Darier (dyskeratosis follicularis);
• uremic follicular hyperkeratosis;
• folliculair eczeem;
• dissiminated recurrent infundibulofolliculitis;
• folliculitis nno;
• milia;
• erythromelanosis follicularis faciei et colli;
• lichen trichophyticus;
• eruptieve vellushaar cysten;
• trichostasis spinulosa;
• lichen nitidus;
• ziekte van Kyrle;
• lichen scrofulosorum;
• keratosis follicularis spinulosa decalvans;
• atrophoderma vermiculata;
• ichthyosis vulgaris.

Behandeling keratosis pilarisis met crème of zalf

Behandeling is in principe niet nodig. De afwijking is niet te genezen. Het ruwe karakter van de huid kan wel enigszins verbeterd worden. Vochtinbrengende lotions zijn vaak rustgevend en verzachtend en kan het uiterlijk van de huid verbeteren. Huidcrèmes met medicijnen die ureum, melkzuur, glycolzuur, salicylzuur, tretinoïne of vitamine D bevatten, kunnen worden aanbevolen door je (huis)arts. Bedenk wel dat het vaak maanden duurt voordat enige verbetering optreedt en na staken van de behandeling komen de papeltjes hoogstwaarschijnlijk weer terug.

Prognose keratosis pilarisis

De aandoening wordt vaak beschreven als een aandoening van de kindertijd, tienerjaren en adolescentie. Keratose pilaris kan met het ouder worden langzaamaan vervagen. In de zomer gaat het beter dan in de winter. Behandeling kan de klachten aanzienlijk verlichten. Sommige mensen hebben levenslang last van keratosis pilaris met afwisselende periodes van remissie (klachten worden minder) en exacerbatie (klachten vlammen op).

Complicaties

Keratosis pilaris—ook wel bekend als 'kippenvelhuid'—is op zich onschuldig, maar kan behoorlijk vervelend zijn. Het geeft je huid die kenmerkende ruwe bultjes, meestal op de armen, benen, en soms op de wangen. Gelukkig leidt het niet vaak tot grote problemen, maar er zijn wel een paar complicaties die je in de gaten wilt houden.

Droge, geïrriteerde huid

De bultjes bij keratosis pilaris kunnen je huid droog en ruw maken. Als je teveel scrubt of probeert ze weg te krijgen, irriteer je de huid alleen maar meer. Dit kan zorgen voor roodheid, jeuk, en zelfs kleine ontstekingen—niet bepaald de gladde huid waar je op hoopt!

Hyperpigmentatie

Bij sommige mensen ontstaan er donkere vlekken (hyperpigmentatie) op de plek van de bultjes, vooral als je eraan krabt of de huid irriteert. Dit kan de huid er ongelijkmatig uit laten zien, wat voor extra frustratie zorgt, vooral op zichtbare plekken zoals je armen of wangen.

Littekenvorming

Als je te hard aan de bultjes zit of te veel scrubt, kunnen er kleine littekens ontstaan. Dit maakt de huid niet alleen ruw, maar ook blijvend beschadigd. Vooral als je huid gevoelig is, moet je oppassen dat je niet te enthousiast gaat boenen.

Cosmetische zorgen

Keratosis pilaris veroorzaakt vaak onzekerheid, vooral als de bultjes op je gezicht of armen zitten. Hoewel het medisch gezien geen groot probleem is, kunnen de zichtbare bultjes je zelfvertrouwen aantasten, zeker in de zomer wanneer je meer huid laat zien.

Verergering in koude maanden

De winter is vaak de vijand van keratosis pilaris. Koud, droog weer kan de bultjes verergeren en je huid nog droger en ruwer maken. Dit zorgt ervoor dat de bultjes meer opvallen en de huid ongemakkelijker aanvoelt.

Ontstekingen door verkeerde producten

Gebruik je agressieve huidverzorgingsproducten of te hete douches? Dat kan de huid verder irriteren en zelfs leiden tot ontstekingen. Hierdoor zien de bultjes er roder uit en wordt de huid nog gevoeliger.

Preventieve maatregelen

Zelfzorgmaatregelen zal niet altijd voorkomen dat je keratose pilaris krijgt, maar het kan de kans erop wel verkleinen en het kan de klachten verbeteren. Neem daarbij de volgende maatregelen in acht:

Niet te lang en te heet douchen

Ga niet te lang in bad of onder de douche en gebruik niet te heet water. Zeep in combinatie met warm water en lang douchen droogt de huid uit. De huid wordt beschermt door een vetlaagje, wat er onder meer voor zorgt dat de huid vocht vasthoudt. Door te vaak, te lang en/of te heet te douchen verdwijnt het beschermlaagje, waardoor de huid kan uitdrogen. Dit zorgt voor jeuk en irritatie. Het advies is om niet langer dan 5 minuten onder de douche te staan Gebruik warm en geen heet water.

Wees zacht voor de huid

Vermijd zeep die de huid uitdroogt. Verwijder voorzichtig dode huidcellen met een washandje. Krachtig schrobben kan de huid irriteren en verergert de toestand. Na het wassen of baden, dep de huid voorzichtig droog. Gebruik géén geparfumeerde huidverzorgingsproducten of andere irriterende stoffen.

Gebruik ureum-bevattende crème

Ureum is een probaat middel om je huid te verzachten. Dit middel zorgt ervoor dat de huid water opneemt, waardoor de bovenste huidlaag verweekt. Schilfers en andere harde huidlagen zullen ook verweken. Ureum lost tevens het hoorn in de haarzakjes op. de huid voelt hierdoor minder ruw aan. Brengt dit product aan voordat je een vochtinbrengende crème gebruikt.

Vochtinbrengende crème

Terwijl de huid nog vochtig is van het baden, kun je een vochtinbrengende crème aanbrengen die lanoline, vaseline of glycerine bevat. Deze ingrediënten kalmeren een droge huid en hydrateren de huid. Je kunt meerdere keren per dag een verzorgende, vochtinbrengende crème aanbrengen op de aangetaste huid.

Gebruik een luchtbevochtiger

Lage luchtvochtigheid droogt de huid uit. Een draagbare luchtbevochtiger in huis zorgt voor een goede luchtvochtigheid.

Vermijd wrijving van strakke kleding

Bescherm de aangetaste huid door wrijving als gevolg van het dragen van strakke kleding, te voorkomen.

Lees verder

• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Bultjes op bovenarmen, bovenbenen, voorhoofd, wangen, billen
• Bultjes op voorhoofd / kleine pukkeltjes neus, wangen: milia
• Uitslag in het gezicht: op de wangen, kin, neus en voorhoofd