Kippenvel (pilo-erectie): Oorzaken van bultjes op huid

Iedereen krijgt af en toe wel eens kippenvel (pilo-erectie). De haartjes op de armen, benen, nek en/of romp staan dan rechtop. De kleine huidbultjes die hierbij ontstaan, zien eruit als de huid van een geplukte vogel. Kippenvel is een onvrijwillige reactie op bepaalde prikkels. De kleine huidbultjes ontstaan doordat de kleine spieren (arrector pili-spieren) aan de basis van elk haartje samentrekken, waardoor het haartje rechtop wordt getrokken. In de meeste gevallen is dit een normale en natuurlijke reactie van het lichaam, bijvoorbeeld bij extreme angst of bij koude. Een medische behandeling is in deze gevallen niet nodig. Echter, bij sommige aandoeningen kan kippenvel ook een symptoom zijn. Dit kan optreden bij epileptische aanvallen en bij de huidaandoening keratosis pilaris. Deze aandoeningen gaan gepaard met andere symptomen en vereisen medische behandeling.

• Synoniemen van kippenvel
• Autonome dysreflexie en pilo-erectie
• Epileptische aanvallen
• Koude en pilo-erectie
• Rillingen
• Sterke gevoelens
• Medicijnen en verdovende middelen
• Verstopte haarfollikels en huidbultjes
• Preventie en beheer

Synoniemen van kippenvel

Bekende synoniemen voor kippenvel zijn:

• cutis anserina
• horripilatie
• pilo-erectie

Autonome dysreflexie en pilo-erectie

Bij autonome dysreflexie ontstaat een overreactie van het zenuwstelsel als gevolg van een dwarslaesie, een hoofdtrauma, een hersenbloeding tussen de hersenvliezen (subarachnoïdale hemorragie) of het Guillain-Barré-syndroom (een aandoening waarbij het immuunsysteem van het lichaam ten onrechte een deel van het zenuwstelsel aanvalt, wat leidt tot zwakte en pijn). Deze neurologische aandoening kan gepaard gaan met kippenvel, naast andere symptomen zoals duizeligheid, wazig zien, overmatig zweten, een metaalachtige smaak in de mond en een klamme huid.

Epileptische aanvallen

Bij sommige patiënten kan kippenvel optreden tijdens een epileptische aanval. Dit gebeurt het vaakst bij patiënten die lijden aan temporale kwab-epilepsie, waarbij de aanvallen beginnen in het hersengebied dat verantwoordelijk is voor emotionele verwerking.

Andere symptomen die kunnen optreden tijdens epileptische aanvallen zijn onder andere:

• verwardheid
• in de ruimte staren
• kauwen
• met de vingers bewegen
• op de mond slaan
• slikken

Dit type aanval houdt doorgaans enkele minuten aan. Behandeling kan bestaan uit medicatie, een operatie en/of het gebruik van een speciaal apparaat dat de zenuwen in de hersenen remt die de aanval veroorzaken.

Koude en pilo-erectie

Wanneer het lichaam het koud heeft, sturen de hersenen signalen om te proberen op te warmen. Kippenvel is één van deze reacties. Het helpt om warme lucht dicht bij de huid vast te houden en biedt enige isolatie. Het rechtop staan van de haartjes verhoogt de luchtlaag en biedt extra warmte-isolatie. Bij kou komt vaak ook een bleke huid, een drang om jezelf warm te wrijven en rillingen voor. Zodra het lichaam weer op temperatuur is, verdwijnt de pilo-erectie. Bij slaperigheid, spraak- of bewegingsproblemen, of verwardheid, is het belangrijk om een arts te raadplegen, aangezien dit kan wijzen op onderkoeling (hypothermie), een aandoening waarbij de lichaamstemperatuur gevaarlijk laag is en medische hulp vereist is.

Rillingen

Bij patiënten met griep (influenza) kunnen koorts en koude rillingen optreden, vaak gepaard met kippenvel.

Sterke gevoelens

Bij intense gevoelens zoals angst of verdriet, wordt adrenaline afgegeven, wat de kleine spieren onder de huid laat samentrekken en de haartjes rechtop doet staan, vaak zichtbaar op de onderarmen. Deze sterke gevoelens kunnen ook andere symptomen veroorzaken, zoals een snellere ademhaling (tachypneu), een snellere hartslag (tachycardie), rillingen en tranen. Plezierige ervaringen zoals seksueel verlangen, het luisteren naar muziek of zachte aanrakingen leiden tot de afgifte van dopamine in de hersenen, wat ook pilo-erectie kan veroorzaken.

Medicijnen en verdovende middelen

Sommige medicijnen kunnen ook pilo-erectie veroorzaken, zoals milnacipran hydrochloride of methamfetamine. Medicijnen en kruidensupplementen die de lichaamstemperatuur en de bloedstroom beïnvloeden, kunnen ook leiden tot pilo-erectie. Verder kan het stoppen met sommige medicijnen, zoals opioïden, ook kleine bultjes op de huid veroorzaken.

Verstopte haarfollikels en huidbultjes

De huid bevat keratine, een hard eiwit dat helpt beschermen tegen infecties. Bij overmatige keratineproductie kan de huidaandoening keratosis pilaris ontstaan. Deze aandoening leidt tot verstopte haarzakjes, wat zich uit in kleine, rode bultjes op de huid. Keratosis pilaris kan op elke leeftijd optreden, maar komt vooral voor bij jonge kinderen. Andere symptomen zijn droge, ruwe plekken op de huid, verhoogd kippenvel bij koud of droog weer, en schuurpapierachtige bultjes op de wangen, bovenarmen, dijen of billen. Anno augustus 2024 bestaat er geen specifieke remedie voor keratosis pilaris, maar de symptomen verdwijnen vaak spontaan. Crèmes met ureum, melkzuur, salicylzuur of alfahydroxyzuur kunnen helpen de huid te verzachten en oneffenheden te verminderen.

Preventie en beheer

Er zijn enkele manieren om het optreden van kippenvel en de bijbehorende symptomen te beheren:

• Omgang met kou: Kleed je warm aan en gebruik lagen kleding om je lichaamstemperatuur op peil te houden.
• Stressmanagement: Technieken zoals ademhalingsoefeningen, meditatie en ontspanningsoefeningen kunnen helpen bij het omgaan met sterke emoties en stress.
• Huidverzorging: Gebruik vochtinbrengende crèmes en exfolianten om de symptomen van keratosis pilaris te verminderen.
• Medische begeleiding: Raadpleeg een arts voor advies en behandeling bij aanhoudende of verontrustende symptomen.