Aspiratie van een vreemd voorwerp in het lichaam

Aspiratie van een vreemd lichaam vindt plaats wanneer een vreemd voorwerp (zoals speelgoed of munten) in het lichaam terechtkomt en vervolgens de luchtweg gedeeltelijk of volledig verstopt (luchtwegobstructie). Deze objecten komen via de mond in de slokdarm terecht of komen anders via de mond of neus in de luchtpijp terecht. Enkele bekende symptomen zijn hoesten, spraakproblemen, maar ook ademnood. Aspiratie van een vreemd lichaam is potentieel een levensbedreigende noodsituatie en daarom moeten de diagnose en behandeling snel plaatsvinden. Soms is het mogelijk om het vreemde voorwerp zelf te verwijderen, maar soms is ook een professionele medische behandeling nodig. Onbehandeld kan aspiratie van een vreemd voorwerp leiden tot ernstige complicaties zoals een terugkerende longontsteking of hersenschade.

• Epidemiologie van aspiratie van vreemd lichaam
• Oorzaken van aspiratie van vreemd lichaam
• Kinderen
• Volwassenen
• Symptomen
• Volledige obstructie
• Gedeeltelijke obstructie
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van aspiratie van vreemd lichaam

Aspiratie van vreemde voorwerpen komt voornamelijk voor bij kinderen en ouderen. De incidentie is het hoogst bij kinderen jonger dan drie jaar en neemt af naarmate ze ouder worden. Bij volwassenen komt aspiratie vaak voor bij patiënten met neurologische aandoeningen of verminderde reflexen, zoals bij ouderen.

Oorzaken van aspiratie van vreemd lichaam

Kinderen

De meeste gevallen van aspiratie van vreemde lichamen vinden plaats bij kinderen van zes maanden tot drie jaar. Kinderen van deze leeftijd hebben meestal geen kiezen en kunnen voedsel niet goed vermalen om goed te slikken. Kleine, ronde voorwerpen zoals noten, harde snoepjes, popcornpitten, bonen en bessen zijn veelvoorkomende oorzaken van aspiratie van vreemde lichamen.

Volwassenen

Bij volwassenen komt aspiratie van een vreemd lichaam het meest voor bij:

• alcohol- of kalmerend gebruik
• bewustzijnsverlies
• convulsies
• een maxillofaciaal trauma (verwonding aan de bovenkaak en het gezicht)
• een slecht gebit
• een verminderde hoestreflex
• een verminderde slikreflex
• een verstandelijke handicap
• het dragen van mondapparaten, zoals een orthodontische houder of mondstuk
• intoxicatie
• medische aandoeningen of procedures die de slikreflex kunnen verstoren, zoals keelchirurgie
• narcose
• neurologische aandoeningen, zoals dementie of de ziekte van Parkinson
• psychiatrische stoornissen, zoals schizofrenie of een bipolaire stoornis: in deze gevallen kan het streven van vreemde lichamen een opzettelijke daad zijn.
• sedatie
• tandheelkundige, keel- of luchtwegprocedures

Symptomen

De symptomen van aspiratie van een vreemd lichaam zijn afhankelijk van de plaats van de verstopping, de grootte van het vreemde lichaam en de ernst van de obstructie. Af en toe zijn patiënten zelfs volledig asymptomatisch.

Volledige obstructie

Een (half)vast voorwerp nestelt zich in het strottenhoofd of de luchtpijp. Als het object groot genoeg is om een bijna volledige obstructie van de luchtweg te veroorzaken, leidt dit abrupt tot verstikking met het onvermogen om te praten of hoesten, kortademigheid en tekenen van ademnood zoals cyanose (blauwverkleuring van nagels, huid en lippen). Verstikking leidt onbehandeld snel tot de dood.

Gedeeltelijke obstructie

Een kleinere of gedeeltelijke obstructie resulteert in minder ernstige tekenen zoals een chronische hoest, asymmetrische ademgeluiden, een terugkerende longontsteking van een specifieke longkwab (meestal de rechter onderste lob van de long), kwijlen en stridor (gierende, piepende ademhaling). De patiënt behoudt het vermogen om te spreken.

Alarmsymptomen

Belangrijke alarmsymptomen bij aspiratie zijn:

• acute ademnood
• onvermogen om te spreken
• blauwverkleuring van de huid (cyanose)
• bewustzijnsverlies
• ernstige hoestbuien zonder verlichting
• plotselinge verslechtering van de ademhaling

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Een snelle diagnose is uiterst belangrijk voor aspiratie van vreemde lichamen, omdat een aanzienlijke obstructie in de luchtwegen die de ademhaling belemmert, snel levensbedreigend kan worden.

Wanneer de arts na beoordeling van de symptomen vermoedt dat er een luchtwegobstructie aanwezig is, start hij een spoedeisende behandeling om het object te verwijderen, zonder verdere behoefte aan beeldvormende onderzoeken. Als de getroffen patiënt echter stabiel is en symptomen vertoont van een milde aspiratie van een vreemd lichaam, zijn verdere testen aanbevolen vóór de behandeling. De meeste patiënten krijgen dan een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas) om de locatie van het vreemde lichaam te bepalen. Een negatieve röntgenfoto kan aspiratie echter niet uitsluiten. Een rigide bronchoscopie onder algemene anesthesie is de gouden standaard voor de diagnose, omdat het vreemde lichaam dan kan worden gevisualiseerd en verwijderd.

Differentiële diagnose
De tekenen van aspiratie van een vreemd lichaam kunnen lijken op andere aandoeningen zoals:

• ademhalingsfalen
• alcoholisme
• aspiratiepneumonitis en een longontsteking
• astma
• atelectase
• delirium
• bacteriële longontsteking
• chronische obstructieve longziekte (COPD)
• longabces
• longembolie
• emfyseem
• longkanker
• maxillofaciale verwondingen
• pneumothorax
• tuberculose
• virale kroep

Behandeling

De arts kijkt naar de ernst van de obstructie van de betrokken luchtweg. Bij een gedeeltelijke obstructie kan de patiënt het voorwerp meestal ophoesten. Bij een volledige obstructie is een acute interventie nodig.

Bij verstikking van kinderen jonger dan 1 jaar moet het kind met de voorzijde naar beneden over de arm van de hulpverlener worden gelegd. De hulpverlener klopt meermaals op de rug met de hiel van de hand. Daarna moet de patiënt worden omgedraaid en vijf slagen op de borstkas krijgen. Dit proces wordt herhaald tot het voorwerp is verwijderd. Bij patiënten ouder dan 1 jaar wordt het Heimlich-manoeuvre gebruikt.

Als dit niet effectief is, is mogelijk een medische behandeling nodig met laryngoscopie of rigide bronchoscopie onder anesthesie.

Prognose

De prognose bij tijdige behandeling van aspiratie van een vreemd lichaam is over het algemeen goed. Vroege interventie voorkomt ernstige complicaties zoals longontsteking of hersenschade door zuurstofgebrek.

Complicaties

Veel complicaties zijn mogelijk bij onbehandelde of verkeerd behandelde aspiratie van een vreemd lichaam:

• acute ademnood
• bronchiale stenose (vernauwing van de luchtweg)
• longabces
• longontsteking
• permanente hersenschade door zuurstofgebrek
• terugkerende infecties

Preventie

De beste preventie is het nemen van voorzorgsmaatregelen om te voorkomen dat vreemde voorwerpen worden ingeslikt of ingeademd. Dit omvat onder meer:

• kleine voorwerpen buiten het bereik van kinderen houden
• kinderen altijd goed in de gaten houden tijdens het eten en spelen
• veilig speelgoed aanbieden dat niet gemakkelijk in kleine stukjes breekt
• voor kinderen onder de vijf jaar gevaarlijke voedingsmiddelen vermijden, zoals noten, popcorn en harde snoepjes
• ouderen en mensen met slikproblemen adviseren om voorzichtig te zijn met het eten van vaste, harde voedingsmiddelen

Lees verder

• EHBO bij verstikking (belemmering van luchtwegen)
• Aspiratiepneumonie: Longontsteking door vreemde stoffen
• EHBO bij vreemd voorwerp in de neus bij kinderen