Aspiratie van een vreemd voorwerp in het lichaam

Aspiratie van een vreemd lichaam vindt plaats wanneer een vreemd voorwerp (zoals speelgoed of munten) in het lichaam terecht kom en vervolgens de luchtweg gedeeltelijk of volledig doet verstoppen (luchtwegobstructie). Deze objecten komen via de mond in de slokdarm terecht of anders komen ze via de mond of neus in de luchtpijp terecht. Enkele bekende symptomen zijn hoesten, spraakproblemen maar ook ademnood. Aspiratie van een vreemd lichaam is potentieel een levensbedreigende noodsituatie en daarom moeten de diagnose en behandeling snel gebeuren. Soms is het mogelijk om het vreemde voorwerp zelf te verwijderen maar soms is ook een professionele medische behandeling nodig. Onbehandeld leidt de aspiratie van een vreemd voorwerp mogelijk tot ernstige complicaties zoals een terugkerende longontsteking of hersenschade.

• Oorzaken van aspiratie van vreemd lichaam
• Kinderen
• Volwassenen
• Symptomen
• Volledige obstructie
• Gedeeltelijke obstructie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gedeeltelijke of volledige luchtwegobstructie
• Complicaties van vreemd voorwerp in lichaam

Oorzaken van aspiratie van vreemd lichaam

Kinderen

De meeste gevallen van aspiratie van vreemde lichamen vinden plaats bij kinderen van zes maanden tot drie jaar. Kinderen van deze leeftijd hebben meestal geen kiezen en kunnen geen voedsel in kleine stukjes vermalen om goed te kunnen slikken. Kleine, ronde voorwerpen zoals noten, harde snoepjes, popcornpitten, bonen en bessen zijn veelvoorkomende oorzaken van aspiratie van vreemde lichamen.

Volwassenen

Bij volwassenen komt aspiratie van een vreemd lichaam het meest voor bij:

• alcohol- of kalmerend gebruik
• bewustzijnsverlies
• convulsies
• een maxillofaciaal trauma (verwonding aan de bovenkaak en het gezicht)
• een slecht gebit
• een verminderde hoestreflex
• een verminderde slikreflex
• een verstandelijke handicap
• het dragen van mondapparaten, zoals een orthodontische houder of mondstuk
• intoxicatie
• medische aandoeningen of procedures die de slikreflex kunnen verstoren, zoals keelchirurgie
• narcose
• neurologische aandoeningen, zoals dementie of de ziekte van Parkinson
• psychiatrische stoornissen, zoals schizofrenie of een bipolaire stoornis: In deze gevallen kan het streven van vreemde lichamen een opzettelijke daad zijn.
• sedatie
• tandheelkundige, keel- of luchtwegprocedures

Symptomen

De symptomen van aspiratie van een vreemd lichaam zijn afhankelijk van de plaats van de verstopping, de grootte van het vreemde lichaam en de ernst van de obstructie. Af en toe zijn patiënten zelfs volledig asymptomatisch.

Volledige obstructie

Een (half)vast voorwerp nestelt zich in het strottenhoofd of de luchtpijp. Als het object groot genoeg is om een bijna volledige obstructie van de luchtweg te veroorzaken, veroorzaakt dit abrupt verstikking met het onvermogen om te praten of hoesten, kortademigheid en tekenen van ademnood zoals cyanose (blauwverkleuring van nagels, huid en lippen). Verstikking leidt onbehandeld snel tot de dood.

Gedeeltelijke obstructie

Een kleinere/gedeeltelijke obstructie of resulteert in minder ernstige tekenen zoals een chronische hoest, asymmetrische ademgeluiden, een terugkerende longontsteking van een specifieke longkwab (meestal de rechter onderste lob van de long), kwijlen en stridor (gierende, piepende ademhaling). De patiënt behoudt het vermogen om te spreken.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Een snelle diagnose is uiterst belangrijk voor aspiratie van vreemde lichamen, omdat een aanzienlijke obstructie in de luchtwegen die de ademhaling belemmert, snel levensbedreigend kan worden.

Wanneer de arts na beoordeling van de symptomen vermoedt dat een luchtwegobstructie aanwezig is, zet hij een spoedeisende behandeling in om het object te verwijderen, zonder verdere behoefte aan beeldvormende onderzoeken. Als de getroffen patiënt echter stabiel is en symptomen vertoont van een milde aspiratie van een vreemd lichaam, zijn verdere testen aanbevolen vóór de behandeling. De meeste patiënten krijgen dan een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas) om de locatie van het vreemde lichaam te bepalen. Een negatieve röntgenfoto op de borst kan de aspiratie van een vreemd lichaam echter niet uitsluiten. Een rigide (stijve) bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen) onder algemene anesthesie is de gouden standaard voor de diagnose, omdat het vreemde lichaam met deze interventie kan worden gevisualiseerd en verwijderd.

Differentiële diagnose
De tekenen van aspiratie van een vreemd lichaam bootsen soms andere aandoeningen na zoals:

• ademhalingsfalen
• alcoholisme
• aspiratiepneumonitis en een longontsteking
• astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen)
• atelectase (instorting van de long door ineenkrimping van longblaasjes)
• delirium
• een bacteriële longontsteking
• een chronische obstructieve longziekte (COPD)
• een longabces (bacteriële infectie met abces in longen)
• een longembolie (afsluiting van slagader aan de longen)
• emfyseem (longaandoening met kortademigheid en hoesten)
• longkanker
• maxillofaciale verwondingen (letsels aan de kaak en het gezicht)
• pneumothorax (klaplong)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• virale kroep

Behandeling van gedeeltelijke of volledige luchtwegobstructie

De arts kijkt naar de ernst van de obstructie van de betrokken luchtweg. Bij een gedeeltelijke obstructie kan de patiënt het lichaamsvreemde voorwerp meestal ophoesten. Bij een volledige obstructie is een acute interventie vereist om het vreemde lichaam te verwijderen. Bij verstikking van kinderen jonger dan 1 jaar moet het kind met de voorzijde naar beneden over de arm van de hulpverlener worden gelegd. De hulpverlener klopt meermaals op de rug met de hiel van de hand. Daarna moet de patiënt met de voorzijde naar boven worden gedraaid en moet de patiënt een slag op de borstkas krijgen. De hulpverlener moet vijf keer op de rug afwisselen, gevolgd door vijf keer op de borst kloppen tot het voorwerp is opgeruimd. Het Heimlich-manoeuvre moet worden gebruikt bij verstikkingspatiënten ouder dan één jaar om een vreemd lichaam los te maken. Als de patiënt niet meer reageert tijdens een fysieke interventie, is cardiopulmonale reanimatie (CPR) nodig.

Helpt dit niet of onvoldoende, dan is een professionele medische behandeling nodig via een laryngoscopie (inwendig kijkonderzoek van de keel, het strottenhoofd en de stembanden). De arts plaatst dan een apparaat in de mond om de achterkant van de luchtweg te visualiseren. Als het vreemde lichaam zichtbaar is, is het mogelijk om dit met een tang te verwijderen. Vervolgens moet een endotracheale (in de luchtpijp) tube worden geplaatst om te voorkomen dat de luchtweg door de ontsteking na de procedure in gevaar komt. Als het vreemde lichaam niet zichtbaar is, is een intubatie, tracheotomie of naaldcricothyrotomie nodig om een luchtweg te herstellen.

Helpt dit nog steeds niet, dan voert de arts een rigide bronchoscopie onder algemene anesthesie uit. Aanvullende zuurstof, hartbewaking en een pulsoxymeter zijn nodig. De arts moet rustig blijven om te voorkomen dat de luchtwegen worden aangetast. Nadat het vreemde lichaam is verwijderd, moeten patiënten vernevelde bèta-adrenerge medicatie en fysiotherapie op de borst krijgen om de luchtweg verder te beschermen.

Complicaties van vreemd voorwerp in lichaam

Veel complicaties zijn mogelijk nadat een vreemd lichaam is verwijderd of als een vreemd lichaam in de luchtweg blijft zoals:

• atelectase (luchtzakje: longblaasjes storten in en kunnen niet meer goed uitzetten)
• bronchiëctasieën (een langdurige aandoening die leidt tot overmatig slijm in de longen)
• chemische bronchitis
• een (terugkerende) longontsteking (aspiratiepneumonie)
• een longabces (een met pus gevulde holte in de longen omgeven door ontstoken weefsel, vaak veroorzaakt door een bacteriële infectie)
• een ontsteking van de luchtwegwanden
• hersenschade als gevolg van zuurstofgebrek in de hersenen
• obstructief emfyseem (longaandoening die kortademigheid met zich meebrengt)
• pneumomediastinum, de abnormale aanwezigheid van lucht in het mediastinum, de ruimte tussen de twee longen
• pneumothorax (klaplong)

Complicaties komen soms ook tot stand door behandelingen om een vreemd lichaam uit de luchtweg te verwijderen. Een rigide bronchoscopie brengt potentiële risico's met zich mee zoals schade aan de tanden van de patiënt. Andere, minder vaak voorkomende complicaties zijn snijwonden in de mond of slokdarm en schade aan de stembanden.

Lees verder

• EHBO bij verstikking (belemmering van luchtwegen)
• Aspiratiepneumonie: Longontsteking door vreemde stoffen
• EHBO bij vreemd voorwerp in de neus bij kinderen