Seborreïsche keratosen: Goedaardige gezwellen op huid

Seborreïsche keratose is een veel voorkomende goedaardige huidaandoening waarbij een wratachtig gezwel op de huid ontstaat. Meestal komt deze aandoening voor bij mensen van middelbare of oudere leeftijd. De gezwellen kunnen variëren van bleke tot zwarte of bruine tumoren en bevinden zich vaak op de rug, de schouders, de borst of het gezicht. In de meeste gevallen verschijnen meerdere letsels die niet pijnlijk zijn, maar wel kunnen jeuken of bloeden. Het is altijd verstandig om bij onverwachte huidveranderingen een arts te raadplegen om huidkanker of andere gezondheidsproblemen uit te sluiten. De arts kan in bepaalde gevallen besluiten om deze letsels te verwijderen, wat mogelijk is via verschillende methoden. Soms kunnen seborreïsche keratosen terugkeren op andere delen van het lichaam.

• Synoniemen
• Epidemiologie van seborreïsche keratose
• Mechanisme van goedaardige gezwellen op de huid
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Soms jeuk en irritatie
• Locatie
• Uiterlijk
• Alarmsymptomen bij letsels op de huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van huidtumoren
• Prognose van seborreïsche keratosen
• Complicaties van seborreïsche keratosen
• Irritatie en jeuk
• Bloedingen
• Infecties
• Cosmetische bezwaren
• Hypopigmentatie
• Terugkerende gezwellen
• Preventie van seborreïsche keratosen

Synoniemen

Seborreïsche keratosen worden ook wel basocellulaire papillomen of seborreïsche wratten genoemd.

Epidemiologie van seborreïsche keratose

Seborreïsche keratosen zijn veelvoorkomende, goedaardige huidtumoren die vaak worden aangetroffen bij volwassenen. De prevalentie van seborreïsche keratosen neemt toe met de leeftijd, en ze komen vaak voor bij mensen boven de 40 jaar. Hoewel deze aandoeningen geen ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, kunnen ze cosmetische bezorgdheden veroorzaken bij patiënten.

Prevalentie volgens leeftijdsgroep
Seborreïsche keratosen zijn vooral zichtbaar bij ouderen. Schattingen suggereren dat bijna 80% van de mensen boven de 60 jaar één of meer seborreïsche keratosen heeft. Bij mensen onder de 40 jaar komen ze zelden voor, hoewel sommige individuen ze in hun vroege volwassenheid kunnen ontwikkelen.

Geslachtsverschillen en etniciteit
Er zijn aanwijzingen dat seborreïsche keratosen vaker voorkomen bij mannen dan bij vrouwen, hoewel het verschil klein is. De prevalentie kan ook variëren afhankelijk van etniciteit, met een hogere frequentie bij mensen van Europese afkomst dan bij andere etnische groepen. Ook speelt genetische aanleg een rol in de ontwikkeling van deze huidafwijkingen.

Mechanisme van goedaardige gezwellen op de huid

Seborreïsche keratosen ontstaan door een abnormale groei van huidcellen, wat leidt tot de vorming van goedaardige tumoren. De tumor bestaat uit keratinocyten die een overmatige hoeveelheid keratine produceren, wat de typisch verhoogde, schilferige textuur van deze huidafwijkingen veroorzaakt.

Oorzaken van onregelmatige celgroei
De groei van seborreïsche keratosen wordt vaak geassocieerd met genetische factoren. Mutaties in specifieke genen die betrokken zijn bij celproliferatie en -differentiatie kunnen leiden tot de vorming van deze tumoren. De rol van mutaties in de genen FGFR3 en PIK3CA is inmiddels goed gedocumenteerd, en zij zijn betrokken bij de ongecontroleerde groei van keratinocyten.

Invloed van zonnestraling
Hoewel seborreïsche keratosen een genetische basis hebben, is zonnestraling een belangrijke omgevingsfactor die hun ontwikkeling kan versnellen. Blootstelling aan ultraviolet (UV) licht verhoogt de kans op het ontwikkelen van seborreïsche keratosen, wat vooral zichtbaar is bij mensen die vaak in de zon zijn geweest zonder adequate bescherming. UV-licht speelt een rol in de activering van genetische mutaties die bijdragen aan de huidafwijkingen.

Oorzaken

Seborreïsche keratosen zijn voornamelijk het gevolg van genetische factoren, hoewel omgevingsfactoren zoals blootstelling aan zonlicht de ontwikkeling kunnen beïnvloeden. Ze worden vaak geassocieerd met een verouderende huid, maar kunnen ook voorkomen bij jongere mensen met een familiegeschiedenis van de aandoening.

Genetische factoren
Een erfelijke aanleg speelt een grote rol bij de vorming van seborreïsche keratosen. Mensen met een familiegeschiedenis van deze aandoening hebben een verhoogd risico om zelf ook seborreïsche keratosen te ontwikkelen. Erfelijke syndromen, zoals de ziekte van Bazex-Dupre-Christol, kunnen leiden tot een vroege en uitgebreide vorm van seborreïsche keratosen.

Blootstelling aan omgevingsfactoren
Zoals eerder vermeld, heeft zonnestraling een aanzienlijke invloed op de ontwikkeling van seborreïsche keratosen. Mensen die veel tijd in de zon doorbrengen, hebben een verhoogd risico om deze huidafwijkingen te ontwikkelen. Hoewel UV-straling niet de enige oorzaak is, versnelt het wel het proces van celveroudering en verhoogt het de kans op het ontwikkelen van tumoren.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van seborreïsche keratosen verhogen. Leeftijd is de belangrijkste risicofactor, maar genetische aanleg en blootstelling aan zonlicht spelen ook een rol. Daarnaast kunnen bepaalde gezondheidsomstandigheden of medicatiegebruik het risico verhogen.

Leeftijd en erfelijkheid
Zoals eerder besproken, neemt de kans op het ontwikkelen van seborreïsche keratosen toe met de leeftijd. De aandoening komt vaak voor bij mensen boven de 40 jaar, maar kan op jongere leeftijd beginnen bij mensen met een familiegeschiedenis van de aandoening. Genetische factoren spelen dus een belangrijke rol.

Zonnestraling en omgevingsfactoren
Mensen die langdurig worden blootgesteld aan de zon, zoals arbeiders in buitenberoepen of mensen die vaak op vakantie naar zonnige bestemmingen reizen, lopen een groter risico op het ontwikkelen van seborreïsche keratosen. UV-straling stimuleert de groei van keratinocyten, wat kan leiden tot de vorming van deze goedaardige huidtumoren.

Risicogroepen

Seborreïsche keratosen komen vaker voor bij bepaalde groepen mensen. Ouderen en mensen met een familiegeschiedenis van de aandoening hebben een verhoogd risico. Daarnaast kunnen mensen met een verzwakt immuunsysteem of bepaalde huidaandoeningen ook meer kans hebben op het ontwikkelen van seborreïsche keratosen.

Ouderen
Zoals eerder genoemd, komen seborreïsche keratosen vaker voor bij ouderen. De toename van de frequentie van deze huidafwijkingen is te wijten aan de veroudering van de huid, waarbij de cellen sneller kunnen muteren. Ouderen lopen dus een groter risico op het ontwikkelen van seborreïsche keratosen, vooral als ze in de zon hebben gezeten zonder bescherming.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen die immuunsuppressiva gebruiken na een orgaantransplantatie of mensen met hiv, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van seborreïsche keratosen. Een verzwakt immuunsysteem kan de regulatie van celgroei verstoren, wat kan leiden tot de ontwikkeling van goedaardige tumoren op de huid.

Symptomen: Soms jeuk en irritatie

Locatie

De gezwellen bevinden zich meestal op de hoofdhuid, schouders, borst, buik, rug of gezicht. Ze komen niet voor op de voetzolen of handpalmen.

Uiterlijk

Hoewel sommige patiënten mogelijk slechts één keratose hebben, zijn het meestal meerdere gezwellen die samen seborreïsche keratosen worden genoemd. Deze letsels beginnen vaak als kleine, ruwe huidknobbeltjes en kunnen in de loop van de tijd verdikken en een wrattig oppervlak krijgen. Ze hebben vaak een ‘vastgeplakte’ ronde of ovale vorm en kunnen lijken op wratten, moedervlekken of huidkanker. De gezwellen hebben een wasachtige uitstraling, vergelijkbaar met klodders kaarsvet of zeepokken. Ze zijn meestal bruin, maar kunnen ook geel, zwart of wit zijn. De grootte varieert van één millimeter tot meer dan 2,5 cm in diameter. Hoewel seborreïsche keratosen doorgaans niet pijnlijk zijn, kunnen ze soms jeuken of geïrriteerd raken. Krabben aan de gezwellen is af te raden omdat dit kan leiden tot bloedingen, zwellingen en mogelijke infecties.

Alarmsymptomen bij letsels op de huid

Wanneer één of meer van de volgende tekenen optreden, is het noodzakelijk om een arts te raadplegen:

• Een groot aantal gezwellen die snel in grootte toenemen.
• Gezwellen met ongebruikelijke kleuren, zoals paars, roodachtig zwart of blauw.
• Gezwellen of huidzweren die niet genezen, wat wijst op slechte wondgenezing.
• Irritatie van de gezwellen door wrijving met kleding.
• Onregelmatige of vage randen rond het gezwel.
• Regelmatige bloedingen van de gezwellen.

Diagnose en onderzoeken

Visueel en lichamelijk onderzoek
De diagnose van seborreïsche keratose wordt gesteld door middel van een visueel en lichamelijk onderzoek. De arts beoordeelt of de letsels solitair of in clusters (groepen) voorkomen.

Diagnostische verwarring
In sommige gevallen kunnen seborreïsche keratosen moeilijk te onderscheiden zijn van kwaadaardige huidkanker, zoals huidkanker of melanoom. Dit kan leiden tot onnodige zorgen of vertraging in de juiste diagnose en behandeling. Het is cruciaal om eventuele nieuwe of veranderende huidletsels door een arts te laten evalueren. Om een melanoom uit te sluiten, voert de arts vaak een biopsie uit om het huidletsel microscopisch te onderzoeken.

Behandeling van huidtumoren

In de meeste gevallen is behandeling van seborreïsche keratosen niet noodzakelijk. De arts kan besluiten om een gezwel te verwijderen in de volgende situaties:

• De patiënt vindt het letsel cosmetisch storend en wil het laten verwijderen.
• Het gezwel veroorzaakt problemen, zoals jeuk of irritatie door wrijving met kleding of sieraden.
• Het gezwel is moeilijk te onderscheiden van huidkanker, of de diagnose is onzeker.

De verwijdering van de gezwellen is doorgaans eenvoudig en leidt meestal niet tot littekens. Vaak wordt de verwijdering uitgevoerd tegelijkertijd met de biopsie. Er zijn verschillende methoden om seborreïsche keratosen te verwijderen:

• Cryochirurgie (behandeling door bevriezing).
• Electrocauterisatie (verwijdering door elektrische stroom).
• Cauterisatie (verbranding van de tumor).
• Curettage (afschrapen van de tumor met een schepachtig chirurgisch instrument).
• Ablatie (verdampen van het gezwel met een laser).

Elke verwijderingsmethode heeft zijn nadelen. De huid op de plaats van de seborreïsche keratosen kan soms lichter zijn dan de omringende huid, wat in medische termen bekend staat als hypopigmentatie. Bovendien kunnen niet alle gezwellen in één sessie worden verwijderd.

Prognose van seborreïsche keratosen

In de meeste gevallen komt de goedaardige tumor niet terug na behandeling, hoewel nieuwe letsels soms op andere lichaamsdelen kunnen verschijnen. Seborreïsche keratosen zijn vaak een normaal teken van huidveroudering en vormen doorgaans geen gevaar voor de gezondheid.

Complicaties van seborreïsche keratosen

Hoewel seborreïsche keratosen doorgaans goedaardig zijn en weinig gezondheidsrisico's met zich meebrengen, kunnen er in sommige gevallen complicaties optreden. Deze complicaties kunnen variëren van cosmetische problemen tot medische zorgen. Hieronder worden de belangrijkste complicaties beschreven:

Irritatie en jeuk

Seborreïsche keratosen kunnen soms jeuk en irritatie veroorzaken, vooral als ze worden blootgesteld aan wrijving door kleding of sieraden. De huid rondom de gezwellen kan rood en geïrriteerd raken, wat het ongemak kan verergeren. Krabben aan de keratosen om de jeuk te verlichten kan leiden tot verdere irritatie en zelfs infecties.

Bloedingen

Bij krabben of door een ongeval kunnen seborreïsche keratosen gaan bloeden. Dit kan leiden tot ongemak en in sommige gevallen tot secundaire infecties. Als de gezwellen voortdurend bloeden of niet stoppen met bloeden na een lichte verwonding, is medische hulp noodzakelijk.

Infecties

Geïrriteerde of beschadigde seborreïsche keratosen kunnen infecties oplopen. Dit kan zich uiten in pusvorming, verhoogde roodheid, en pijn. Een infectie kan de behandeling bemoeilijken en kan verdere medische interventie vereisen om de infectie onder controle te krijgen.

Cosmetische bezwaren

Voor veel mensen zijn seborreïsche keratosen cosmetisch storend, vooral als ze op zichtbare delen van het lichaam zoals het gezicht verschijnen. Hoewel de gezwellen meestal goedaardig zijn, kan hun uiterlijk leiden tot psychologische stress en een verminderd zelfvertrouwen. Dit kan patiënten aanzetten tot het zoeken van cosmetische ingrepen om de gezwellen te laten verwijderen.

Hypopigmentatie

Na verwijdering van seborreïsche keratosen kan de huid op de plaats van de gezwellen soms lichter zijn dan de omliggende huid. Dit fenomeen, bekend als hypopigmentatie, kan cosmetische bezwaren met zich meebrengen en kan moeilijk te behandelen zijn.

Terugkerende gezwellen

Hoewel de meeste seborreïsche keratosen niet terugkeren na behandeling, kunnen nieuwe gezwellen verschijnen op andere delen van het lichaam. Dit kan het leven van de patiënt continu beïnvloeden en regelmatig medische controles vereisen om de gezondheid van de huid te waarborgen.

Preventie van seborreïsche keratosen

Hoewel er geen bewezen manier is om seborreïsche keratosen volledig te voorkomen, kunnen enkele maatregelen helpen om het risico te minimaliseren:

• Beperk blootstelling aan de zon: Regelmatige bescherming tegen UV-stralen kan helpen de huid te beschermen en mogelijk de kans op huidveranderingen te verkleinen.
• Houd de huid gezond: Gebruik milde huidverzorgingsproducten en vermijd wrijving en irritatie van de huid.
• Regelmatige controles: Laat je huid regelmatig controleren door een dermatoloog, vooral als je meerdere huidveranderingen opmerkt.