Moedervlekken: Soorten, vormen, symptomen en behandeling

Een moedervlek, in medische termen gekend als een “naevus” is een soort vlek op de huid die bij de geboorte aanwezig is. Deze huidafwijking bestaat in diverse soorten en vormen. Moedervlekken kennen verschillende mogelijke kleuren, texturen, randen, groottes enzovoort. De meeste moedervlekken zijn onschadelijk en behoeven geen behandeling, tenzij om cosmetische redenen. Sommige soorten moedervlekken vervagen of verdwijnen na verloop van tijd, terwijl andere soorten, zoals wijnvlekken, aanwezig blijven zonder behandeling. Bij wijzigingen van een moedervlek, is het steeds verstandig een (huid)arts te raadplegen want af en toe leidt een moedervlek tot huidkanker.

• Epidemiologie
• Oorzaken huidafwijking onbekend
• Soorten moedervlekken
• Verschillende vormen van een moedervlek
• Moedervlek bij aandoeningen
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties naevi
• Preventie naevus
• Praktische tips voor het leven met moedervlekken
• Regelmatige zelfcontrole van moedervlekken
• Raadpleeg een arts bij veranderingen
• Bescherm je huid tegen de zon
• Misvattingen rond moedervlekken
• Elke moedervlek kan uitgroeien tot huidkanker
• Moedervlekken ontstaan alleen bij de geboorte
• Een beschadigde moedervlek leidt altijd tot kanker
• Moedervlekken mogen niet worden verwijderd
• Een grote moedervlek is gevaarlijker dan een kleine
• Moedervlekken kunnen niet worden gecontroleerd zonder medische apparatuur
• Moedervlekken hebben geen verband met genetica

Epidemiologie

Moedervlekken zijn veelvoorkomende huidafwijkingen die bij veel mensen voorkomen. Ze kunnen op elke leeftijd verschijnen en variëren in aantal en grootte.

Oorzaken huidafwijking onbekend

De oorzaak van de vorming van moedervlekken is niet helemaal duidelijk. Deze aangeboren huidafwijking is meestal niet erfelijk.

Soorten moedervlekken

De verschillende vormen van een moedervlek zijn op te delen in twee soorten namelijk uit gepigmenteerde en uit rode moedervlekken.

Gepigmenteerde moedervlekken
Gepigmenteerde moedervlekken bestaan uit een plaatselijke afwijking in de pigmentvorming. Dit zijn gebieden waarin de kleur van de moedervlek verschilt van de kleur van de rest van de huid.

Rode moedervlekken (vasculaire moedervlekken)
Rode moedervlekken bestaan uit een plaatselijke verwijding of vermeerdering van de bloedvaten waardoor een rode huidskleur bestaat. De bloedvaten bevinden zich hierbij dicht bij het huidoppervlak. Hemangiomen zijn een veel voorkomende vorm van vasculaire moedervlekken. De oorzaak is onbekend. De kleur is het gevolg van de groei van bloedvaten op deze plaats. Aardbeivlekken, spelonkachtige hemangiomen, zalmvlekken (ooievaarsbeten) en wijnvlekken (roze of paarse verkleuring van huid) zijn veel voorkomende soorten hemangiomen.

Verschillende vormen van een moedervlek

Een moedervlek neemt diverse mogelijke vormen aan.

• naevus araneus: fijne teleangiëctasie die van een centraal punt uit stervormig uitstraalt en aldus gelijkenis met een spin vertoont (spider naevus, ‘spinnetje’)
• naevus flammeus (naevus sanguineus, angioma simplex): helrode moedervlek
• naevus lenticularis (lentigo): oppervlakkige pigmentnaevus
• naevus maternus (naevus congenitus): bruine of roodbruine moedervlek
• naevus pigmentosus: moedervlek, ontstaan door plaatselijke pigmentvorming
• naevus pilosus: met haar begroeide moedervlek
• naevus sebaceus: grillige huidgezwelletjes bestaande uit gedegenereerde talgklieren
• naevus spilus (lentigo juvenilis, naevus Sutton): naevus pigmentosus omringd door een rond plekje leukodermie
• naevus vinosus of vasculosus: wijnvlek, blauwrode moedervlek resulterend uit teleangiëctasieën (verwijde bloedvaten)
• nevus van Becker: donkere moedervlek met dikke haren

Moedervlek bij aandoeningen

Één of meer moedervlekken zijn ook typerend bij enkele ziekten:

• Basocellulair naevus syndroom (basale-cellennaevussyndroom, BNS, syndroom van Gorlin-Goltz, dysplastisch naevussyndroom: aanwezigheid van multipele (familiale) naevi, waarbij een verhoogd risico tot melanoomontwikkeling bestaat
• Neurofibromatose: erfelijke neurologische aandoening met symptomen aan de ogen en huid. De patiënt heeft hierbij meerdere café-au-lait-vlekken (koffie-met-melk-vlekken op de huid), meestal onder de oksels, in de bocht van de elleboog en knie, en rond de liesstreek
• Pityriasis rosea: moedervlek en vurige huiduitslag op romp

Risicofactoren

Risicofactoren omvatten genetische aanleg, blootstelling aan ultraviolet (UV) licht, en een lichte huidtype dat gevoeliger is voor zonverbranding.

Symptomen

Verschillende soorten moedervlekken hebben verschillende oorzaken en symptomen.

Archipelvlekke
Archipelvlekken (Mongoolse blauwe vlekken) komen vaker voor bij mensen met een donkere huidskleur. Dit zijn meestal grijsblauwe of gekneusde vlekken die de arts zelfs soms verwart met kindermishandeling. Zij verschijnen vaak in de onderrug of de billen, evenals op de romp of armen.

Cafe-au-lait vlekken
Cafe-au-lait vlekken treden op bij mensen met de genetische aandoening neurofibromatose. Cafe-au-lait vlekken zijn lichtbruin van kleur (de kleur van koffie met melk). Op een lichte huid is de kleur hiervan lichtbruin, maar op een donkere huid is de kleur van de vlek zwart. De café-au-lait vlekken vervagen af en toe bij het verouderen maar meestal verdwijnen ze nooit helemaal.

Moedervlekken
Moedervlekken heeft bijna iedereen; de meeste moedervlekken verschijnen na de geboorte. Gewone moedervlekken zijn kleine clusters van donkergekleurde huidcellen. Ze hebben een rode, donkerbruine of zwarte huidskleur. Ze variëren in grootte van minder dan 1,5 cm tot meer dan 20 cm in diameter. Sommige moedervlekken verdwijnen spontaan maar bij de huidveroudering verschijnen soms bijkomende moedervlekken. Het risico van naevi (meervoud van naevus) dat ze zich ontwikkelen tot huidkanker is laag, maar het risico neemt wel toe naarmate de moedervlek groter is.

Andere symptomen
De patiënt heeft een abnormaal donkere of lichte huid. Daarnaast is de geweven huid mogelijk glad, plat, verhoogd of gekreukt. De rand van de moedervlek is regelmatig of onregelmatig. Een huidletsel (gebied dat verschilt van de huid daarrond rond), huidknobbeltjes en haargroei uit de gepigmenteerde huid zijn andere mogelijke symptomen die optreden bij een moedervlek. Af en toe zijn deze pijnlijk.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen omvatten veranderingen in de kleur, grootte, of vorm van een moedervlek, evenals symptomen zoals jeuk, bloeding, of pijn. Deze kunnen wijzen op een mogelijke huidkanker en vereisen medische evaluatie.

Diagnose en onderzoeken

De arts bestudeert de huid. Soms is een biopsie nodig om te kijken of de huidwijziging geen teken is van huidkanker. De dermatoloog (huidarts) neemt soms een foto van de moedervlek om het beeld dan na verloop van tijd te vergelijken. Soms zet de arts beeldvormende onderzoeken (CT-scan en MRI-scan) in bij dieper liggende moedervlekken.

Behandeling

Het type behandeling is afhankelijk van het type moedervlek en de eventueel verwante aandoening. Meestal moet de arts de moedervlek zelf niet behandelen. Grote moedervlekken die het uiterlijk en het gevoel van eigenwaarde aantasten, behandelt de patiënt indien nodig door middel van cosmetische technieken. Cryotherapie (behandeling via bevriezing) en een laseroperatie zijn ook nog mogelijke behandelingsmethoden. Verder is een operatie mogelijk om de moedervlekken te verwijderen. Dit gebeurt vooral wanneer deze een verhoogd risico op kanker met zich meebrengen of als deze het uiterlijk van de patiënt aantasten.

Prognose

Grote moedervlekken die bij de geboorte aanwezig zijn, ontwikkelen zich sneller in een melanoom, een vorm van huidkanker. Dit geldt vooral als de moedervlek groter is dan de grootte van een vuist. Het risico op kanker is gerelateerd aan de grootte, de locatie, de vorm en kleur van de moedervlek.

Complicaties naevi

Veranderingen in de moedervlek zoals een andere huidskleur, bloedingen, een ontsteking, jeuk, een open wonde, huidzweren, pijn, een verandering in de grootte en een gewijzigde textuur zijn mogelijk tekenen van huidkanker. Ook emotionele problemen als gevolg van de moedervlek(ken) zijn mogelijk.

Preventie naevus

Preventie omvat het vermijden van overmatige blootstelling aan zonlicht, het gebruik van zonnebrandcrème, en het regelmatig controleren van moedervlekken op veranderingen. Regelmatige dermatologische controles zijn ook aanbevolen.

Praktische tips voor het leven met moedervlekken

Moedervlekken zijn meestal goedaardige huidafwijkingen, maar het is belangrijk om alert te zijn op veranderingen in vorm, kleur of grootte. Bij het omgaan met moedervlekken kun je praktische stappen ondernemen om je huid gezond te houden en mogelijke risico’s vroegtijdig te herkennen.

Regelmatige zelfcontrole van moedervlekken

Inspecteer je huid regelmatig, bij voorkeur elke maand, op veranderingen in de moedervlekken. Let op nieuwe moedervlekken, onregelmatige randen, veranderende kleuren of jeuk. Gebruik een spiegel en vraag eventueel een familielid om je rug en andere moeilijk bereikbare plekken te inspecteren.

Raadpleeg een arts bij veranderingen

Als je een moedervlek opmerkt die van kleur verandert, groter wordt, bloedt of jeukt, raadpleeg dan een arts. Het is belangrijk om een dermatoloog te bezoeken voor een deskundige beoordeling. Soms kan een moedervlek worden verwijderd voor verder onderzoek om de mogelijkheid van huidkanker uit te sluiten.

Bescherm je huid tegen de zon

Het is essentieel om je huid dagelijks te beschermen tegen de schadelijke effecten van de zon, vooral als je moedervlekken hebt. Gebruik een breed-spectrum zonnebrandcrème met minstens SPF 30 en draag beschermende kleding, zoals hoeden of shirts met lange mouwen, om verdere schade aan je huid te voorkomen.

Misvattingen rond moedervlekken

Moedervlekken zijn veelvoorkomende huidafwijkingen die meestal onschuldig zijn, maar ze roepen vaak vragen en zorgen op. Er bestaan veel misvattingen over hun ontstaan, mogelijke risico’s en behandelingsopties. Het is belangrijk om feiten van fabels te onderscheiden om misverstanden te voorkomen en de juiste zorg te garanderen.

Elke moedervlek kan uitgroeien tot huidkanker

Een veelvoorkomende angst is dat elke moedervlek een potentieel gevaar vormt en zich vroeg of laat ontwikkelt tot huidtumor. Hoewel sommige moedervlekken kwaadaardig kunnen worden, gebeurt dit slechts in een klein percentage van de gevallen. Factoren zoals genetische aanleg, overmatige blootstelling aan UV-straling en veranderingen in de vorm of kleur van de moedervlek kunnen het risico verhogen, maar de meeste moedervlekken blijven onschuldig.

Moedervlekken ontstaan alleen bij de geboorte

Hoewel de naam anders doet vermoeden, worden veel moedervlekken pas in de kindertijd of zelfs op volwassen leeftijd zichtbaar. Ze kunnen zich in de loop van het leven ontwikkelen door genetische factoren en blootstelling aan de zon. Sommige moedervlekken vervagen na verloop van tijd, terwijl andere donkerder worden of in grootte toenemen.

Een beschadigde moedervlek leidt altijd tot kanker

Sommige mensen denken dat het per ongeluk krabben of verwonden van een moedervlek automatisch leidt tot huidkanker. Dit is niet het geval. Een moedervlek kan door irritatie bloeden of tijdelijk van kleur veranderen, maar dat betekent niet dat hij kwaadaardig is geworden. Toch is het verstandig om een arts te raadplegen als een moedervlek blijft bloeden, jeukt of op een andere manier verandert.

Moedervlekken mogen niet worden verwijderd

Het verwijderen van een moedervlek is volkomen veilig als het op de juiste manier gebeurt. Dermatologen kunnen moedervlekken verwijderen om cosmetische redenen of als er een medisch risico bestaat. Dit gebeurt vaak met behulp van anesthesie en een chirurgische ingreep of laserbehandeling. Zelf een moedervlek wegsnijden of behandelen met huismiddeltjes kan echter gevaarlijk zijn en wordt afgeraden.

Een grote moedervlek is gevaarlijker dan een kleine

De grootte van een moedervlek zegt niet per se iets over het risico op kwaadaardige veranderingen. Kleine moedervlekken kunnen net zo goed kwaadaardig worden als grotere exemplaren. Het is belangrijker om te letten op veranderingen in vorm, kleur en randen, evenals symptomen zoals jeuk of bloeding. Regelmatige controle door een dermatoloog helpt bij het vroegtijdig opsporen van eventuele problemen.

Moedervlekken kunnen niet worden gecontroleerd zonder medische apparatuur

Hoewel geavanceerde technieken zoals beeldvormende onderzoeken kunnen helpen bij het analyseren van moedervlekken, kan een eenvoudige zelfcontrole ook effectief zijn. Door regelmatig je huid te inspecteren en aandacht te besteden aan veranderingen, kun je verdachte moedervlekken vroegtijdig opmerken. Bij twijfel is een bezoek aan de dermatoloog altijd verstandig.

Moedervlekken hebben geen verband met genetica

Veel mensen denken dat moedervlekken puur willekeurig ontstaan, maar genetische aanleg speelt een grote rol. Als je ouders of andere familieleden veel moedervlekken hebben, is de kans groter dat jij ze ook ontwikkelt. Erfelijke factoren bepalen niet alleen het aantal moedervlekken, maar ook hun vorm en locatie op het lichaam.

Lees verder

• Halo naevus: Goedaardige moedervlek met witte ring op romp
• Blue naevus: Blauwe moedervlek zonder symptomen
• Spitz naevus: Goedaardig type roze moedervlek op gezicht
• Nevus van Becker: Donkere moedervlek met dikke haren
• Ooievaarsbeet: Soort moedervlek in nek bij pasgeboren baby