Koude handen en voeten: symptomen, oorzaak en behandeling

Koude handen en voeten is iets waar iedereen wel eens last van heeft. Koude handen en voeten is een vervelende klacht. Het hebben van koude, witte handen en een verdoofd gevoel terwijl je je niet in een koude omgeving bevindt, is een vrij courante klacht. Vaak zijn koude handen een onderdeel van de natuurlijke reactie van je lichaam om je lichaamstemperatuur te regelen en is het geen reden tot bezorgdheid. In geval van aanhoudende koude handen, in het bijzonder als dit gepaard gaat met verandering van de kleur van je handen, kan het een signaal zijn van een onderliggende aandoening. Het hebben van koude handen zou bijvoorbeeld kunnen wijzen op een probleem met de zenuwen of de bloedsomloop, of de aanwezigheid van weefselbeschadiging in je handen of vingers. Als je staat blootgesteld aan extreme koude en je hebt koude handen, dan kan dit wijzen op bevriezing. Symptomen van bevriezing zijn: koud aanvoelen, wittige kleur van de handen en een 'dood' gevoel. Wat is de oplossing?

• Koude handen en andere symptomen
• Oorzaak van koude handen en voeten
• Koude handen en voeten
• Mogelijke oorzaken
• Koude handen en voeten door bloedarmoede
• Wat is bloedarmoede?
• Symptomen
• Behandeling
• De ziekte van Buerger
• Zeldzame ziekte
• Wat te doen?
• Koude handen door lage bloeddruk
• Wat is hypotensie?
• Behandeling
• Zenuwschade aan handen en voeten door diabetes
• Diabetische perifere neuropathische pijn
• Wat te doen?
• Trage schildklier
• Verlaagde lichaamstemperatuur
• Behandeling
• Bij vrouwen door het premenstrueel syndroom (PMS)
• Koude handen en voeten vlak voor je menstruatie
• Wat te doen?
• Koude, witte handen en een 'dood' gevoel door bevriezing
• Lupus
• Wat is het?
• Behandeling
• Witte, blauwe en rode vingers door het fenomeen van Raynaud
• Kramp in de bloedvaten
• Acrocyanose
• Behandeling
• Koude handen en voeten door het hart
• Hartfalen
• Behandeling
• Sclerodermie
• Reumatische auto-immuunziekte
• Behandeling
• Koude handen en voeten bij koorts
• Beginnende shock
• Hersenvliesontsteking
• Koude handen door stress
• Samentrekkende bloedvaten
• Wat te doen?
• Rode handen, jeuk en pijn door winterhanden
• Door koud veroorzaakte aandoening
• Wat te doen?
• Koude handen en voeten door medicijnen
• Koude handen en voeten als bijwerking
• Wat te doen?
• Rett syndroom
• Ontwikkelingsstoornis van het zenuwstelsel
• Behandeling
• Koude handen en voeten door roken
• Nicotine is de boosdoener
• Wat te doen?
• Koffie
• Oplossing voor koude handen en voeten
• Tips tegen koude voeten
• Wisselbaden
• Lichaamsbeweging
• Vitaminen
• Fytotherapie

Koude handen en andere symptomen

Koude handen kunnen - afhankelijk van de oorzaak - gepaard gaan met andere klachten, zoals:

• Koude voeten of tenen;
• Wijzigingen in de kleur van de huid op je handen, zoals een blauwe of witte huidskleur van je handen;
• Doof gevoel in handen: gevoelloosheid of tintelingen;
• Open zweren of blaren; en
• Aangespannen of verharde huid, door een zwelling kan de huid van de handen er bijvoorbeeld glimmend en gespannen uitzien.

Oorzaak van koude handen en voeten

Koude handen en voeten

Koude handen en voeten komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Koude handen worden vaak veroorzaakt door je te begeven in een koude omgeving. Het is dan een natuurlijke reactie van je lichaam om de normale lichaamstemperatuur te handhaven. In een koude omgeving laten de oppervlakkige bloedvaatjes minder bloed door, wat een natuurlijke reactie is van het lichaam. De huid krijgt daardoor minder bloed toegevoerd en aldus gaat er ook minder warmte verloren. Wanneer de temperatuur van je huid te laag wordt, openen de bloedvaatjes zich en kan de huid zich snel opwarmen. Dit kun je heel sterk ervaren als je met blote handen in de kou fietst. Op een gegeven ogenblik voel je je handen zichzelf opwarmen en gaat er een warme gloed door je handen. Als je aanhoudende problemen ervaart met koude handen (en voeten), kunnen er een aantal oorzaken zijn. Het hebben van koude handen kan wijzen op een probleem met de bloedsomloop of de bloedvaten in je handen.

Mogelijke oorzaken

Oorzaken van koude handen en voeten zijn onder meer:

• Bloedarmoede of anemie;
• De ziekte van Buerger;
• Diabetes;
• Bevriezing;
• Lupus;
• Trage schildklier;
• Het fenomeen van Raynaud;
• Winterhanden;
• Stress; en
• Sclerodermie.

Koude handen en voeten door bloedarmoede

Wat is bloedarmoede?

Bloedarmoede of anemie is een aandoening waarbij er niet genoeg gezonde rode bloedcellen in het bloed aanwezig zijn. Daardoor kan het bloed minder zuurstof naar de lichaamsweefsels en organen vervoeren en kun je verschillende klachten krijgen, zoals moeheid en een en zwak gevoel. Er zijn vele vormen van bloedarmoede, elk met zijn eigen oorzaak. Bloedarmoede kan tijdelijk zijn of langere tijd duren, en het kan variëren van mild tot ernstig.

Symptomen

De symptomen van bloedarmoede variëren en zijn afhankelijk van de oorzaak. Symptomen kunnen onder meer bestaan uit:

• Vermoeidheid;
• Zwakte;
• Bleke of gelige huid;
• Onregelmatige hartslag;
• Kortademigheid;
• Duizeligheid of licht in het hoofd;
• Pijn op de borst;
• Koude handen en voeten; en
• Hoofdpijn.

Behandeling

Behandelingen voor bloedarmoede variëren van het nemen van supplementen tot het ondergaan van medische behandelingen. Je kunt sommige vormen van bloedarmoede voorkomen door het eten van gezonde, gevarieerde voeding.

De ziekte van Buerger

Zeldzame ziekte

De ziekte van Buerger is een zeldzame ziekte van de slagaders en aders in de armen en benen. Bij de ziekte van Buerger raken je bloedvaten ontstoken en gezwollen. Hierdoor kunnen de bloedvaten verstopt raken met bloedstolsels. Dit kan resulteren in schade of vernietiging van huidweefsel, wat kan leiden tot infecties en gangreen. De ziekte van Buerger verschijnt vaak eerst in je handen en voeten en kan uiteindelijk van invloed zijn op grotere gebieden van je armen en benen.

Wat te doen?

Vrijwel iedereen die is gediagnosticeerd met de ziekte van Buerger rookt tabak. Stoppen met roken is de enige manier om de ziekte van Buerger een halt toe te roepen. Voor degenen die niet stoppen, is amputatie van (een deel van) een ledemaat soms noodzakelijk.

Koude handen door lage bloeddruk

Wat is hypotensie?

Lage bloeddruk of hypotensie kan verschillende oorzaken hebben, zoals bloedverlies, vochtverlies of gebruik van bepaalde medicijnen. Het geeft klachten als duizeligheid, vermoeidheid en flauwvallen. Ook kan een lage bloeddruk zorgen voor koude voeten en handen.

Behandeling

Meestal is er geen behandeling nodig bij een lage bloeddruk. Het leren omgaan met de klachten is vaak het belangrijkste.

Zenuwschade aan handen en voeten door diabetes

Diabetische perifere neuropathische pijn

Diabetische perifere neuropathische pijn, afgekort als 'DPNP', is één van de langetermijncomplicaties die kunnen optreden bij diabetes type 1 en 2. Perifere neuropathie is zenuwschade en dit veroorzaakt pijn en doofheid in handen en voeten. Diabetische neuropathie kun je krijgen als je een paar jaar diabetes hebt.

Wat te doen?

Om lichamelijke gevolgen en complicaties van diabetes te voorkomen, helpt een stabiele bloedsuikerspiegel. Probeer daarom je bloedsuiker stabiel te houden. Daarnaast is het verstandig om gezond te leven:

• Eet gezond en gevarieerd;
• Drink geen alcohol of met mate;
• Stop met roken;
• Houd je gewicht onder controle;
• Regelmatig bewegen;
• Zorg ervoor dat je op tijd bepaalde controles krijgt.

Trage schildklier

Verlaagde lichaamstemperatuur

Een traag werkende schildklier kan de stofwisseling vertragen en leiden tot een verlaging van de lichaamstemperatuur. Kouwelijkheid is een veel voorkomende klacht bij een trage schildklierwerking. Veel personen met een trage schildklierwerking klagen over koude handen en voeten.

Behandeling

Behandeling bestaat uit het aanvullen van het tekort aan schildklierhormoon.

Bij vrouwen door het premenstrueel syndroom (PMS)

Koude handen en voeten vlak voor je menstruatie

Heb jij last van prikkelbaarheid, angst of stemmingswisselingen en koude handen of voeten vlak voor je menstruatie? Dan heb je misschien last van het premenstrueel syndroom (PMS)? Dan heb je psychische en lichamelijke klachten die afhankelijk zijn van je menstruatiecyclus.

Wat te doen?

Gezond eten, genoeg bewegen en een goede nachtrust helpen meestal om je weer beter te voelen. Een kruik of warm bad helpt tegen het koude gevoel.

Koude, witte handen en een 'dood' gevoel door bevriezing

Bevriezing van de huid kent verschillende gradaties. Door bevriezing kan letsel ontstaan aan de huid en het onderliggende weefsel. Eerst wordt je huid erg koud en rood, dan gevoelloos, hard en bleek. Bevriezing komt het meest voor op de vingers, tenen, neus, oren, wangen en kin. Blote, onbeschermde huid bij koud, winderig weer, is het meest kwetsbaar voor bevriezing. Maar bevriezing kan ook optreden op de huid onder de handschoenen of andere kleding.

Lupus

Wat is het?

Lupus is een chronische ontstekingsziekte die ontstaat wanneer het immuunsysteem van het lichaam je eigen weefsels en organen aanvalt. De ontstekingen die worden veroorzaakt door lupus kunnen zich voordoen in allerlei lichaamssystemen, zoals gewrichten, huid, nieren, bloedcellen, hersenen, hart en longen. Lupus kan een moeilijk te diagnosticeren aandoeningen zijn, omdat de symptomen vaak lijken op die van andere kwalen. Het meest opvallende teken van lupus zijn rode plekken of roodheid in de vorm van een vlinder op de neus en wangen, maar dit komt zeker niet in alle gevallen van lupus voor. Een ander symptoom is paars verkleurde handen veroorzaakt door koude - zogenaamde winterhanden door lupus.

Behandeling

Behandeling gebeurt middels geneesmiddelen waarbij de keuze van het middel afhangt van de ernst, aard en uitgebreidheid van de aantasting.

Witte, blauwe en rode vingers door het fenomeen van Raynaud

Kramp in de bloedvaten

Het fenomeen van Raynaud is het plotseling optreden van verkleuringen van vingers en/of tenen bij blootstelling aan kou of bij hevige emoties. Het wordt veroorzaakt door kramp in de bloedvaten waardoor de bloedstroom naar vingers en/of tenen tijdelijk minder is. Bij Raynaud zijn de kleinere slagaders die bloed naar de huid brengen versmald, waardoor de bloedstroom naar de getroffen gebieden is beperkt (vasospasme). Je krijgt gedurende enkele minuten last van tintelingen en een dood of verdoofd gevoel in vingers en tenen. Dit kan gepaard gaat met pijn en kleurveranderingen: respectievelijk wit, blauw en rood.

Acrocyanose

Acrocyanose is het blauw verkleuren van uitstekende lichaamsdelen (handen, voeten, neus, oren) als gevolg van een verminderde doorbloeding of door een verlaagde zuurstofspanning in het bloed. Handen en voeten voelen dan ook vaak koud aan. Acrocyanose is één van de verschijnselen die horen bij het fenomeen van Raynaud.

Behandeling

Wanneer de klachten bij primair Raynaudsyndroom niet ernstig zijn, is een behandeling niet nodig. Er kunnen desgewenst vaatverwijdende medicijnen voorgeschreven worden, vooral in de herfst- en winterperiode.

Koude handen en voeten door het hart

Hartfalen

Koude handen en voeten kan soms wijzen op hartfalen, een aandoening waarbij de pompfunctie van het hart is verzwakt. Doordat het hart onvoldoende bloed naar organen als de nieren en de hersenen pompt, krijgen deze minder zuurstof. Ook, hopen vloeistoffen zich op in de longen of andere delen van het lichaam, zoals de benen, wat leidt tot oedeem. Hartfalen leidt tot een waaier aan klachten, zoals:

• Koude handen en voeten;
  Vocht onder de huid waarin een putje geduwd kan worden / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• Dikke enkels en benen (oedeem), je kan er 'een putje' in drukken;
• Vermoeidheid;
• Kriebelhoest, vooral bij platliggen;
• Kortademigheid en benauwdheid bij inspanning of bij platliggen in bed;
• Concentratieproblemen;
• Moeilijke stoelgang;
• Een vol gevoel in de bovenbuik, een opgezette buik;
• Gewichtstoename;
• Slapeloosheid of onrustige slaap;
• Duizeligheid;
• Verminderde eetlust.

Behandeling

Mogelijke behandeling bij hartfalen bestaat uit medicijnen, een inwendige defibrillator (ICD) of een steunhart of harttransplantatie.

Sclerodermie

Reumatische auto-immuunziekte

Sclerodermie is een reumatische auto-immuunziekte, waarbij het bindweefsel steeds stugger wordt. Mensen met systemische sclerose hebben vaak last van het fenomeen van Raynaud (zie boven), dat wordt veroorzaakt door een toename van bindweefsel in de bloedvatwand. Het bloed heeft daardoor minder ruimte om erdoorheen te stromen. Als gevolg van externe prikkels, zoals koude lucht, of interne prikkels, zoals emoties, vernauwen de kleine bloedvaten aan het uiteinde van je lichaam waarbij klachten optreden.

Behandeling

Behandeling gebeurt met medicijnen. Er zijn ook een aantal algemene maatregelen:

• Stoppen met roken;
• Regelmatige lichaamsoefeningen, beweging, massage en warmte toepassen;
• Bescherming van de huid en handen tegen koude;
• medicatie vermijden die mogelijke de bloeddoorstroming bemoeilijken.

Koude handen en voeten bij koorts

Beginnende shock

Als een kind hoge koorts heeft, ziet hij er rood uit met blossen op de wangen. Er zijn echter kenmerken van een ernstig ziek kind, waarbij direct een arts moet worden bezocht. Dit is onder meer het geval als bij hoge koorts de romp en het hoofd warm zijn maar de voeten of benen koud. Dit kan een teken van beginnende shock zijn.

Hersenvliesontsteking

Koude handen en voeten, ook bij koorts, kan een vroeg symptoom zijn van een hersenvliesontsteking bij kinderen (en volwassenen). Twee andere vroege symptomen zijn pijn in de benen, die erger wordt en zowel staan als lopen tot een pijnlijke aangelegenheid maakt, en een bleek en gevlekt gezicht., met een grijze, grauwe, blauwachtige kleur rondom de lippen. Ook kan er een stijve nek optreden. Bij een vermoeden van hersenvliesontsteking moet je zo snel mogelijk een arts raadplegen.

Koude handen door stress

Samentrekkende bloedvaten

Als reactie op stress maakt het lichaam adrenaline aan. Hierdoor kunnen bloedvaten samentrekken en door de afnemende bloedstroom kunnen handen koud aanvoelen.

Wat te doen?

Stress vermijden, het doen van ontspanningsoefeningen en eventueel hulp inschakelen van een professioneel hulpverlener.

Rode handen, jeuk en pijn door winterhanden

Door koud veroorzaakte aandoening

Winterhanden is een door kou veroorzaakte aandoening. Kenmerkend zijn de permanent rode, jeukende, pijnlijke verkleuring en zwelling van vingers en tenen, vooral aan de strekzijde, soms met zweertjes. Mensen met winterhanden doen er verstandig aan om kou en vocht te vermijden of zich er goed tegen te beschermen.

Wat te doen?

Als je vatbaar bent voor winterhanden of -voeten, kun je een aantal maatregelen nemen:

• Wapen je tegen de kou door je warm te kleden;
• Draag buitenshuis steeds handschoenen en dikke sokken;
• Doe een muts en sjaal om, zeker als je snel klachten hebt aan de neus of oren;
• Loop nooit met blote voeten in huis, doe sokken en pantoffels aan;
• Ook 's nachts warm kleden en doe bij wintertenen ook sokken aan;
• Vermijd extreem lage temperaturen en sta niet stil in de kou of blijf in beweging om je bloedsomloop te stimuleren.

Koude handen en voeten door medicijnen

Koude handen en voeten als bijwerking

Bepaalde medicijnen hebben koude handen en voeten als bijwerking. Dit komt vooral voor bij bètablokkers, welke het hart ontlasten. Het verlaagt de hartslag en de bloeddruk. Bètablokkers worden voorgeschreven bij diverse hart- en vaataandoeningen, zoals na een hartinfarct, bij angina pectoris, bij hoge bloeddruk en bij sommige hartritmestoornissen.

Wat te doen?

Overleg met je huisarts over de mogelijke bijwerkingen die je ervaart.

Rett syndroom

Ontwikkelingsstoornis van het zenuwstelsel

Het Rett syndroom is een ontwikkelingsstoornis van het zenuwstelsel, vooral van de hersenstam, en treft hoofdzakelijk meisjes en in veel mindere mate jongens. Een waaier aan klachten is bij deze neurodegeneratieve aandoening mogelijk. Eén van de symptomen is dat de handen en voeten vaak blauw zien en koud voelen.

Behandeling

Middels medicatie en andere therapieën wordt getracht om de symptomen onder controle te houden of enigszins te verbeteren.

Koude handen en voeten door roken

Nicotine is de boosdoener

Als je een aandoening hebt van de slagaderen, dan kan dat ervoor zorgen dat je bloed niet goed kan stromen. Maar ook rokers moeten oppassen, aangezien nicotine de aderen vernauwt en het bloed stroperiger maakt. Daarom hebben rokers vaak koude handen en voeten.

Wat te doen?

Stoppen met roken. Vraag eventueel je huisarts om ondersteuning. Naast de hulp via de huisarts of praktijkondersteuner, kunnen ook mensen in je directe omgeving je ondersteunen.

Koffie

Onder invloed van cafeïne wordt in de hersenen de productie van de hormonen adrenaline en cortisol gestimuleerd, wat zorgt voor een stressrespons. Je bloeddruk gaat iets omhoog van koffie, doordat cafeïne en de stress-respons ervoor zorgen dat bepaalde bloedvaten wat vernauwen. In reactie daarop gaat je hartslag juist omlaag. Dit kan bijgevolg leiden tot koudere handen en voeten.

Oplossing voor koude handen en voeten

De volgende algemene maatregelen kunnen helpen bij koude handen en voeten:

• Niet roken. Het vermindert de bloedcirculatie.
• Vermijd cafeïne. Dit doet de bloedvaten samentrekken.
  Warme kruik kan helpen / Bron: Absolutimages/shutterstock
• Raak geen koude voorwerpen aan.
• Vermijd te krappe sokken of schoenen.
• Las wat beweging in er bevordering van de bloedcirculatie, zeker als je lang zit of staat in dezelfde positie. Lopen, joggen of wandelen, tuinieren of fietsen zijn prima activiteiten.
• Draag wollen sokken, die houden je lekker warm. Synthetische sokken zorgen er voor dat je voeten afkoelen.
• Verbeter je bloedcirculatie met een massage.
• Vul een waterkruikje en neem dat bij je in de bank, of onder de lakens.
• Knoflook is zeer gunstig voor de bloedsomloop.

Tips tegen koude voeten

De volgende tips kunnen helpen om koude voeten tegen te gaan (als er geen sprake is van een medische aandoening):

Wisselbaden

Wisselbaden worden aanbevolen bij koude voeten, doorgaans in de verhouding warmte-koude van 3:1 minuut of 4:1. Wisselbaden verbeteren de doorbloeding. Neem twee bakken, vul één met warm water (zo heet als je kan verdragen zonder jezelf te verbranden) en één met koud water (zo koud als je kan verdragen. Voeg eventueel een paar druppels van je favoriete essentiële olie toe. Plaats beide voeten eerst in de bak met warm water voor maximaal 3 minuten en doe ze dan langzaam in de bak met koud water gedurende een minuut. Herhaal dit 3-5 keer; Stop altijd met de koude bak! Je voeten voelen hierdoor meer verfrissend en warm.

Lichaamsbeweging

Wandelen, fietsen, tuinieren of een andere vorm van beweging gedurende 30-40 minuten, laat je bloed beter circuleren.

Vitaminen

Een vitamine B12-tekort of een tekort aan andere B-vitaminen kan een koude sensatie van de ledematen teweegbrengen. Zorg er daarom voor dat je voldoende vitamine B binnenkrijgt.

Fytotherapie

Er zijn kruiden die de bloedcirculatie stimuleren (zoals ginkgo), terwijl anderen gebruikt kunnen worden voor het opwarmingseffect (bijvoorbeeld gember).

Lees verder

• Fenomeen van Raynaud: symptomen, oorzaak en behandeling
• Wintertenen, winterhanden: symptomen, oorzaak en behandeling
• Pijn in de handen of pijnlijke hand: oorzaken van handpijn
• Bloedarmoede: duizeligheid hoofdpijn vermoeidheid kortademig
• Pijn aan de onderarm: oorzaken en behandeling onderarmpijn