Wintertenen, winterhanden: symptomen, oorzaak en behandeling

Wintertenen of winterhanden (medische benaming: perniones), zijn kleine, jeukende, pijnlijke paarsrode zwellingen die zich ontwikkelen op de bovenkant van tenen en vingers. Ze ontstaan meestal als gevolg van een abnormale reactie op kou. Naar schatting is circa 10% van de mensen gevoelig voor het ontwikkelen van winterhanden en/of wintertenen. Als je gevoelig bent voor het ontwikkelen van winterhanden en wintertenen, dan moet je zo veel mogelijk kou en vocht proberen te vermijden of je er goed tegen beschermen. Het is een vervelende, doch onschuldige aandoening die vanzelf overgaat. Vaak zijn de klachten van winterhanden en wintertenen binnen twee weken verdwenen, maar soms duurt het wat langer. Deze kwaal kan geen kwaad en er zijn geen ernstige complicaties bekend.

• Wat zijn winterhanden en wintertenen?
• "Rood, pijnlijk en jeukend in de kou"
• Wat is het?
• Symptomen
• Epidemiologie van winterhanden en wintertenen: koude ongemakken in cijfers
• Pathofysiologie en ontstaansmechanisme: wanneer kou en bloedvaten botsen
• Oorzaak van winterhanden en wintertenen
• Wat gebeurt er in je lichaam?
• Waarom krijg jij het en anderen niet?
• Wat kun je doen om het te voorkomen?
• Risicofactoren
• Kleding
• Geslacht en gewicht
• Omgeving en seizoen
• Slechte bloedsomloop
• Ziekte van Raynaud
• Overige risicofactoren
• Wie loopt risico op wintertenen en winterhanden?
• Symptomen van winterhanden en wintertenen
• Roodheid of paarse verkleuring
• Zwelling: voelt alles een maatje groter?
• Jeuk: krabben tot je er gek van wordt
• Brandend of prikkelend gevoel
• Pijn: het steekt en zeurt
• Droge en schilferige huid
• Blauwe vlekken of bloeduitstortingen
• Blaren of wondjes
• Koude gevoeligheid
• Stijfheid in vingers en tenen
• Langzaam herstel bij opwarming
• Tabel: Wat kun je voelen en zien?
• Wanneer je huisarts raadplegen?
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van winterhanden en wintertenen
• Zelflimiterend
• Medicatie
• Zelfzorg
• Innovatieve behandelingen
• Alternatieve behandelingen
• Plantengeneeskunde bij wintertenen en winterhanden
• Welke sokken bij wintertenen?
• Praktische tips en zelfzorg
• Warme, goed isolerende handschoenen en sokken
• Vermijd plotselinge temperatuurwisselingen
• Blijf in beweging
• Gebruik warme voetenbaden (niet te heet!)
• Draag ruime, goed ventilerende schoenen
• Gebruik een vette crème of lanoline
• Vermijd roken en cafeïne
• Masseer je handen en voeten regelmatig
• Droog je handen en voeten goed af
• Gebruik warmtezakjes of elektrische inlegzolen
• Houd je hele lichaam warm, niet alleen je handen en voeten
• Raadpleeg tijdig je huisarts
• Prognose en herstel
• Complicaties
• Preventie: voorkómen van winterhanden en wintertenen
• Misvattingen over wintertenen en winterhanden: fabels, feiten en frappante waarheden
• Kou is de enige schuldige van wintertenen
• Warme sokken en dikke handschoenen voorkomen wintertenen
• Alleen oude mensen krijgen wintertenen
• Mensen met slechte bloedsomloop krijgen altijd wintertenen
• Wintertenen zijn onschuldig en verdwijnen vanzelf
• Alcohol helpt om wintertenen te voorkomen
• Je moet wintertenen onder een warme douche stoppen
• Wintertenen zijn gewoon een cosmetisch ding, geen echt probleem
• Wintertenen komen alleen voor in extreme kou
• Sporten helpt tegen wintertenen
• Alleen mensen met dunne huid krijgen wintertenen
• Een beetje crème lost het probleem op

Wat zijn winterhanden en wintertenen?

"Rood, pijnlijk en jeukend in de kou"

Sophie, een 26-jarige verpleegkundige, keek op een koude winteravond naar haar handen en zag dat haar vingers rood, opgezwollen en pijnlijk waren. "Ik dacht dat ik ze gewoon niet goed had opgewarmd," vertelde ze, terwijl ze een warme kop thee vasthield. Maar toen de pijn erger werd en haar huid begon te jeuken, realiseerde ze zich dat het meer was dan gewone koude vingers. De huisarts bevestigde de diagnose: winterhanden, veroorzaakt door een overgevoelige reactie van de bloedvaten op kou. Met warme handschoenen en een hydraterende crème kreeg Sophie haar handen langzaam weer onder controle, en sindsdien zorgt ze ervoor dat haar vingers altijd warm blijven tijdens de koude maanden. 🧤❄️

Wat is het?

Winterhanden of wintertenen zijn kleine, jeukende, pijnlijke, paarsrode tot blauwe zwellingen op de huid. Als het buiten koud en vochtig is, krijgen sommige mensen last van winterhanden of -tenen. Ofschoon het een onschuldige kwaal is, die zelflimiterend is, kan het zeer onaangenaam zijn. Vooral voor mensen die buiten in de kou werken kan het een hinderlijke kwaal zijn.

Symptomen

Winterhanden en -tenen treden verscheidene uren na blootstelling aan de kou op. Er ontstaan jeukende, pijnlijke, branderige, kleine paarsrode zwellingen. Meestal bevinden deze zwellingen zich op de bovenzijde van de tenen of vingers, maar ze kunnen zich ook voordoen op andere plaatsen van het lichaam, zoals onderbenen, hielen, neus, oren (oorlellen) en billen. De klachten gaan vanzelf over. Soms al binnen een uur, maar het kan ook meerdere weken duren. Bij toenemende kou verergeren de klachten en ze verdwijnen als het weer warmer wordt.

Epidemiologie van winterhanden en wintertenen: koude ongemakken in cijfers

Winterhanden en wintertenen, medisch bekend als perniones of perniosis, zijn veelvoorkomende aandoeningen in koude en vochtige klimaten. Ze ontstaan door een abnormale reactie van de kleine bloedvaten op kou en vochtigheid, wat leidt tot pijnlijke zwellingen, roodheid, en soms jeuk of blaren. Hoewel het vaak als onschuldig wordt beschouwd, kan het een grote impact hebben op het dagelijks leven, vooral tijdens de wintermaanden. Hier onderzoeken we de epidemiologie van winterhanden en wintertenen, met aandacht voor verschillen in geslacht, leeftijd, klimaat, leefstijl en genetische invloeden.

Verschillen tussen mannen, vrouwen en leeftijden
Winterhanden en wintertenen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, met een verhouding van ongeveer 3:1. Dit verschil wordt deels toegeschreven aan hormonale factoren die invloed hebben op de bloedvaten en de huiddoorbloeding. Bij mannen worden gevallen vaker gerelateerd aan zware fysieke arbeid in koude omstandigheden, zoals buitenwerken in de winter.

De aandoening treft mensen van alle leeftijden, maar is het meest voorkomend bij jongvolwassenen en adolescenten, vooral bij vrouwen tussen de 15 en 30 jaar. Kinderen hebben er minder vaak last van, tenzij ze langdurig aan kou worden blootgesteld. Bij ouderen kan een verminderde bloedcirculatie door andere gezondheidsproblemen, zoals arteriële aandoeningen, winterhanden en wintertenen verergeren.

Klimaat en leefomgeving: koude en vochtigheid als risicofactoren
Het klimaat speelt een sleutelrol bij het ontstaan van winterhanden en wintertenen. De aandoening komt veel voor in gematigde en koude streken met vochtige winters, zoals in Nederland en België. In deze regio's wordt naar schatting 5-10% van de bevolking jaarlijks getroffen, waarbij de prevalentie piekt in december en januari.

In de Nederlandse overzeese gebieden, zoals Curaçao en Aruba, is de aandoening zeldzaam door het warme klimaat. Mensen die van deze warme gebieden naar koudere regio’s verhuizen, zoals tijdens een wintervakantie in Europa, kunnen echter snel symptomen ontwikkelen door hun gebrek aan aanpassing aan de kou.

Wereldwijd komt de aandoening vaker voor in Noord-Europa, Canada en delen van Azië met lange, vochtige winters. In tropische of droge klimaten, zoals in grote delen van Afrika en Australië, zijn gevallen uiterst zeldzaam.

Leefstijl en blootstelling aan kou: beïnvloedende factoren
Leefstijl speelt een belangrijke rol. Mensen die langdurig buiten werken of recreëren in koude en vochtige omstandigheden, zoals bouwvakkers, postbodes of wintersporters, hebben een verhoogd risico. Onvoldoende beschermende kleding, zoals geen handschoenen of dikke sokken, maakt de kans op winterhanden en wintertenen groter.

Ook inactiviteit, zoals stilzitten in een koude omgeving, kan de symptomen verergeren. Een goede doorbloeding is essentieel om de kleine bloedvaten in de vingers en tenen warm te houden. Mensen met een zittende leefstijl of een verminderde fysieke conditie lopen daardoor een groter risico.

Genetica en gevoeligheid: de rol van erfelijkheid
Genetische aanleg speelt ook een rol. Mensen met een familiegeschiedenis van winterhanden of wintertenen hebben een grotere kans om de aandoening te ontwikkelen. Dit wordt gekoppeld aan genetische variaties die invloed hebben op de regulatie van bloedvaten en de huidrespons op kou.

Daarnaast kunnen genetisch bepaalde aandoeningen, zoals de ziekte van Raynaud, de kans op winterhanden en wintertenen verhogen. Mensen met deze aandoening ervaren vaak een overreactie van de bloedvaten op kou, wat de symptomen kan verergeren of langer kan laten aanhouden.

Nederland, België en overzeese gebieden: regionale verschillen
In Nederland komen winterhanden en wintertenen regelmatig voor, vooral tijdens de vochtige en relatief milde winters. Ongeveer 8-12% van de bevolking rapporteert symptomen tijdens de koudste maanden, waarbij jongere vrouwen oververtegenwoordigd zijn.

In België zijn de cijfers vergelijkbaar, maar in landelijke gebieden met een hoger percentage fysieke arbeid en buitenactiviteiten wordt een iets hogere prevalentie gemeld. In stedelijke gebieden worden gevallen vaker geassocieerd met zittende leefstijlen en een gebrek aan beweging.

In de Nederlandse overzeese gebieden is de aandoening zeldzaam, maar toeristen die terugkeren naar Nederland tijdens de winter kunnen symptomen ontwikkelen door een abrupte blootstelling aan kou.

Een praktijkvoorbeeld
Emma, een 21-jarige studente uit Utrecht, begon tijdens de eerste koude dagen van november pijnlijke, rode plekken op haar tenen te ontwikkelen. "Het begon na een lange fietstocht zonder dikke sokken," vertelde ze. Haar huisarts bevestigde dat het wintertenen waren, veroorzaakt door de plotselinge kou en onvoldoende bescherming. Met warmere kleding, hydraterende crème en regelmatige beweging verbeterden haar symptomen in enkele weken.

Pathofysiologie en ontstaansmechanisme: wanneer kou en bloedvaten botsen

Winterhanden en wintertenen, ook wel perniones genoemd, zijn het resultaat van een overgevoelige reactie van de bloedvaten op kou en vocht. De aandoening lijkt simpel, maar het onderliggende mechanisme is verrassend complex. Het gaat niet alleen om koude vingers of tenen, maar om een intrigerend samenspel van vasculaire, thermische en ontstekingsprocessen. Laten we de wetenschap achter deze aandoening ontrafelen.

De bloedvaten in actie: vernauwen en verwijden
Bij blootstelling aan kou reageren de kleine bloedvaten in de huid – ook wel arteriolen genoemd – door samen te trekken (vasoconstrictie). Dit is een normaal beschermingsmechanisme van het lichaam om warmte te behouden door de bloedtoevoer naar de extremiteiten te beperken en vitale organen warm te houden.

Bij mensen met winterhanden en wintertenen is dit proces echter verstoord. De vasoconstrictie is vaak overmatig of langdurig, waardoor de doorbloeding van vingers en tenen wordt beperkt. Wanneer deze gebieden opnieuw worden blootgesteld aan warmte, verwijden de bloedvaten zich te snel (vasodilatatie), wat leidt tot een verhoogde doorbloeding en lekkage van vloeistoffen uit de bloedvaten naar het omliggende weefsel. Dit veroorzaakt de kenmerkende zwelling, roodheid en pijn.

Hypoxie: een tekort aan zuurstof
Door de langdurige verminderde doorbloeding tijdens kou krijgen de weefsels in de handen en tenen minder zuurstof (hypoxie). Dit zuurstoftekort veroorzaakt schade aan de cellen en activeert ontstekingsreacties in het weefsel. Het resultaat? De huid wordt gevoelig, rood en opgezwollen, en er kunnen jeuk of zelfs blaren ontstaan.

Deze combinatie van vasculaire spasmen en weefselhypoxie maakt de huid kwetsbaar voor verdere schade, vooral wanneer de kou aanhoudt of het herstelproces wordt verstoord door herhaalde blootstelling.

Ontsteking: het immuunsysteem aan het werk
De plotselinge toename van bloedtoevoer tijdens het opwarmen van de huid na kou veroorzaakt een ontstekingsreactie. Dit gaat gepaard met een verhoogde doorlaatbaarheid van de bloedvaten, waardoor plasma en ontstekingscellen het omliggende weefsel binnendringen. Deze ontstekingsreactie veroorzaakt de pijn, jeuk en zwelling die typisch zijn voor winterhanden en wintertenen.

In ernstige gevallen kunnen kleine bloedklontjes ontstaan in de verzwakte bloedvaten, wat de zuurstoftoevoer verder belemmert en leidt tot blauwachtige verkleuringen of zelfs ulceraties.

De rol van vocht: een versterkende factor
Koude is niet de enige boosdoener bij winterhanden en wintertenen; vocht speelt een belangrijke aanvullende rol. Vochtige omstandigheden, zoals regenachtige of mistige winters, verhogen het warmteverlies van de huid. Dit maakt de bloedvaten nog gevoeliger voor vasoconstrictie en vertraagt het herstel van de huid.

Daarom zien we deze aandoening vaker in vochtige, gematigde klimaten dan in droge, koude streken. Droge kou kan zelfs minder belastend zijn voor de huid, omdat het verdampingsproces minder warmte wegneemt.

Individuele gevoeligheid: de rol van bloedvaten en zenuwen
Niet iedereen ontwikkelt winterhanden en wintertenen. Mensen met een gevoeliger vasculaire respons of een vertraagd herstel van vasoconstrictie lopen een groter risico. Dit kan genetisch bepaald zijn of worden beïnvloed door andere aandoeningen, zoals:

Ziekte van Raynaud: Waarbij overreactieve bloedvaten een soortgelijke maar intensere reactie op kou geven.
Neuropathieën: Zenuwbeschadigingen kunnen de regulatie van bloedvaten in vingers en tenen verstoren, wat het risico verhoogt.
Daarnaast kan een slechte perifere doorbloeding door roken, diabetes of onderliggende vaatziekten bijdragen aan de ernst en frequentie van de klachten.

Een praktijkvoorbeeld: het mechanisme in actie
Lisa, een 22-jarige studente, besloot op een koude winterdag zonder handschoenen te gaan fietsen. Na een uur in de kou voelde ze haar vingers tintelen en pijnlijk worden. Toen ze haar handen opwarmde bij een kachel, werden ze felrood, gezwollen en jeukten ze hevig. Dit is een klassiek voorbeeld van hoe langdurige vasoconstrictie, gevolgd door plotselinge vasodilatatie, leidt tot de symptomen van winterhanden.

Oorzaak van winterhanden en wintertenen

Wintertenen en winterhanden zijn die vervelende, rode, jeukende en soms pijnlijke plekken op je vingers of tenen die vooral in koude, vochtige omstandigheden opduiken. Het zijn geen bevriezingsverschijnselen, maar een overreactie van je bloedvaten op de kou. Je huid kan ook opzwellen of zelfs blaren krijgen als het echt hevig is.

Wat gebeurt er in je lichaam?

Het draait allemaal om hoe je bloedvaten reageren op temperatuur. Wanneer het koud wordt, trekken de kleine bloedvaatjes in je huid samen (vasoconstrictie) om warmte vast te houden. Bij sommige mensen gebeurt dit net een tikje te intens. Daardoor wordt de bloedtoevoer naar je tenen of vingers beperkt, en voelen ze koud en stijf aan.

Als je vervolgens opwarmt, gebeurt er het tegenovergestelde: je bloedvaten zetten ineens te snel uit (vasodilatatie). Het bloed stroomt met een flinke vaart terug naar je huid, wat roodheid, warmte, en soms een branderig of tintelend gevoel veroorzaakt. Je huid kan er wat opgezwollen uitzien en flink gaan jeuken.

Waarom krijg jij het en anderen niet?

Niet iedereen krijgt wintertenen of winterhanden. De belangrijkste factoren die een rol spelen:

• Koude en vochtige omstandigheden: Dit is vaak de grootste trigger. Denk aan natte sokken in koude schoenen of een vochtig huis.
• Slechte doorbloeding: Mensen met bijvoorbeeld Raynaud of andere bloedvatproblemen hebben een verhoogd risico.
• Erfelijkheid: Het kan zomaar in de familie zitten, net als blauwe ogen of krullend haar.
• Hormonen: Vrouwen lijken gevoeliger te zijn door hormonale invloeden.
• Weinig beweging: Als je lang stilzit in de kou, wordt je doorbloeding sowieso minder goed.

Wat kun je doen om het te voorkomen?

Warm blijven is het belangrijkste. Draag goed isolerende, maar ademende sokken (zoals van merinowol) en zorg dat je schoenen niet knellen. Als je nat wordt, trek dan direct droge sokken of handschoenen aan. Beweeg je tenen en vingers regelmatig, vooral als je in de kou bent. Warmtecrèmes kunnen helpen, maar wees voorzichtig met direct opwarmen bij een warme kachel, dat kan het erger maken.

Risicofactoren

Factoren die het risico op winterhanden en wintertenen kunnen verhogen zijn:

Kleding

Kleding die is strak is of te bloot waardoor de huid aan de kou is blootgesteld. Het dragen van strakke kleding en schoenen in koud, vochtig weer kan je meer vatbaar maken voor winterhanden. En huid die is blootgesteld aan koude, vochtige omstandigheden heeft meer kans om winterhanden ontwikkelen.

Geslacht en gewicht

Vrouwen hebben meer kans om winterhanden te krijgen dan kinderen en mannen. Ook mensen met een te laag lichaamsgewicht (ongeveer 20 procent lager dan normaal is voor hun lengte), hebben een verhoogd risico op winterhanden. Ook een flink overgewicht maakt de kans op het krijgen van winterhanden en wintertenen groter.

Omgeving en seizoen

Wintertenen en winterhanden komen minder vaak voor in koudere en drogere gebieden, omdat de leefomstandigheden en de kleding in deze gebieden meer bescherming bieden tegen kou. Het risico is hoger als je in een gebied woont met een hoge luchtvochtigheid en koud, maar geen vrieskou. de aandoening komt vooral voor van november tot april. Mensen die veel buitenshuis in de koude werken, hebben ook een verhoogd risico.

Slechte bloedsomloop

Het hebben van een slechte bloedsomloop is een risicofactor. Mensen met een slechte bloedsomloop zijn gevoeliger voor veranderingen in temperatuur, waardoor ze meer vatbaar zijn voor winterhanden. Mensen met perifere vasculaire aandoeningen als gevolg van diabetes, roken, hyperlipidemie, hebben vaker winterhanden en -tenen.

Ziekte van Raynaud

Mensen met de ziekte van Raynaud zijn vatbaarder voor winterhanden. Hierbij gaat het om het plotseling optreden van verkleuringen van vingers en/of tenen bij blootstelling aan kou of bij emotie, als gevolg van kramp in de bloedvaten waardoor de bloedstroom naar vingers en/of tenen tijdelijk minder is.

Overige risicofactoren

Andere risicofactoren zijn:

• een familiale aanleg tot winterhanden en wintervoeten;
• het nemen van bètablokkers (medicijnen die de bloeddruk verlagen);
• hormonale schommelingen (alhoewel winterhanden soms verbeteren tijdens de zwangerschap);
• hyperhidrose (overmatig zweten).

Wie loopt risico op wintertenen en winterhanden?

Wintertenen en winterhanden lijken soms willekeurig te verschijnen, maar bepaalde groepen mensen hebben een verhoogd risico. Het is niet alleen de kou die dit probleem veroorzaakt; andere factoren, zoals onderliggende aandoeningen, leefstijlkeuzes en zelfs genetica, spelen een grote rol. De volgende tabel geeft een overzicht van wie het meeste kans heeft op deze vervelende klachten en waarom. Zo krijg je beter inzicht in wat de oorzaak kan zijn en kun je gerichter actie ondernemen om de symptomen te verminderen of voorkomen.

Symptomen van winterhanden en wintertenen

Heb je ooit het gevoel gehad dat je vingers of tenen bevroren leken, zelfs als je binnen zat? Of dat ze rood, gezwollen en jeukend werden zodra je weer in de warmte kwam? Dit zou zomaar kunnen wijzen op winterhanden of wintertenen, ook wel perniones genoemd. Deze aandoening komt vooral voor in de koudere maanden, wanneer de kleine bloedvaten in je huid niet goed reageren op temperatuurwisselingen. Hier gaan we dieper in op de symptomen die je kunt tegenkomen en wat ze voor je betekenen.

Roodheid of paarse verkleuring

Het meest opvallende teken van winterhanden en wintertenen is de verkleuring. Je huid kan rood, blauwachtig of paars worden. Dit gebeurt omdat je bloedvaten zich te snel vernauwen bij blootstelling aan kou en vervolgens moeite hebben om weer open te gaan. Het lijkt misschien onschuldig, maar het kan behoorlijk pijnlijk zijn, vooral als de doorbloeding weer op gang komt.

Zwelling: voelt alles een maatje groter?

Heb je ooit je vingers of tenen opgezwollen gezien na een koude wandeling? Dat komt doordat vocht zich ophoopt in de weefsels. Deze zwelling maakt je huid niet alleen strak en gevoelig, maar kan ook beweging ongemakkelijk maken. Het voelt alsof alles net niet lekker past – van je handschoenen tot je schoenen.

Jeuk: krabben tot je er gek van wordt

De intense jeuk die vaak samengaat met winterhanden en wintertenen is niet te onderschatten. Het is dat soort jeuk dat je uit je slaap kan houden. En hoewel het verleidelijk is om te krabben, maakt dat het vaak alleen maar erger. Het is alsof je huid smeekt om rust, maar je zenuwen hebben andere plannen.

Brandend of prikkelend gevoel

Als je eindelijk in de warmte komt, kun je een brandende sensatie of prikkelingen voelen in je handen of voeten. Dit komt doordat je bloedvaten plotseling weer open gaan, wat de zenuwen in je huid extra stimuleert. Het is alsof je vingers en tenen een mini-feestje van tintelingen geven, maar je bent niet bepaald in een feeststemming.

Pijn: het steekt en zeurt

Winterhanden en wintertenen kunnen variëren van een mild ongemak tot een scherpe, zeurende pijn. Vooral als je huid erg gezwollen is, voelt het alsof elk klein tikje of drukpunt extra pijn doet. Het kan zelfs simpelweg staan of lopen lastig maken.

Droge en schilferige huid

De constante wisseling tussen kou en warmte kan je huid uitdrogen. Hierdoor krijg je vaak een schilferige, ruwe textuur. Soms ontstaan er kleine scheurtjes, en dat maakt alles alleen maar ongemakkelijker. Het is alsof je huid zucht onder al die temperatuurschokken.

Blauwe vlekken of bloeduitstortingen

In ernstige gevallen kunnen er blauwe vlekken of kleine bloeduitstortingen ontstaan. Dit gebeurt als de bloedvaten beschadigd raken door de constante druk en kou. Het ziet er misschien wat eng uit, maar deze plekjes verdwijnen meestal vanzelf als je huid herstelt.

Blaren of wondjes

Langdurige blootstelling aan kou of herhaaldelijke aanvallen kunnen leiden tot blaren of open wondjes. Deze kunnen behoorlijk pijnlijk zijn en hebben tijd nodig om te genezen. Hier is extra voorzichtigheid geboden, want wondjes kunnen gemakkelijk geïnfecteerd raken.

Koude gevoeligheid

Winterhanden en wintertenen maken je gevoelig voor koude temperaturen. Zelfs als de rest van je lichaam warm is, kunnen je vingers en tenen aanvoelen alsof ze in de vriezer hebben gelegen. Het is een constant herinnering aan hoe belangrijk doorbloeding is.

Stijfheid in vingers en tenen

De zwelling en verminderde bloedtoevoer kunnen ervoor zorgen dat je vingers en tenen stijf aanvoelen. Het is alsof je handen en voeten weigeren mee te werken, vooral in de ochtend als je uit bed komt.

Langzaam herstel bij opwarming

Eenmaal in de warmte, duurt het vaak langer dan normaal voordat je handen en voeten weer op temperatuur zijn. Dat voelt niet alleen ongemakkelijk, maar kan ook een teken zijn dat je bloedvaten moeite hebben om zich aan te passen.

Tabel: Wat kun je voelen en zien?

Winterhanden en wintertenen, ook bekend als perniones, zijn geen pretje. Die koude, paarse vingers en tenen kunnen flink vervelend zijn, vooral tijdens de koudere maanden. Maar wat zijn precies de symptomen waar je op moet letten? Hier een uitgebreide tabel die alle veelvoorkomende klachten op een rijtje zet.

Wanneer je huisarts raadplegen?

Wintertenen en winterhanden verdwijnen meestal vanzelf. Maak een afspraak met je huisarts als er complicaties optreden, als de pijn buitengewoon ernstig is, als je een infectie vermoedt, of als de klachten niet verbeteren na één tot twee weken. Bij diabetes of een slechte bloedsomloop, kan het herstel langer duren.

Onderzoek en diagnose

Over het algemeen is het niet nodig om een afspraak te maken met de huisarts in verband met wintertenen of -handen. De huisarts zal een grondige vraaggesprek (anamnese) met je voeren en daarna lichamelijk onderzoek doen. Hierbij zal hij kijken naar de huid en hij zal tevens de bloedsomloop controleren. Vaak is dit voldoende om de diagnose te stellen. de huisarts kan besluiten tot het nemen van een huidbiopt omdat hij zekerheid wil hebben over de diagnose van een huidaandoening. Hierbij wordt een klein stukje uit de huid verwijderd voor onderzoek.

Behandeling van winterhanden en wintertenen

Zelflimiterend

Ofschoon winterhanden en -tenen een hinderlijke aandoening is, is het een onschuldige kwaal die vanzelf weer overgaat. Maak een afspraak met je huisarts als je last hebt van blaren of wondjes, wanneer de klachten heftig zijn, je last hebt van huidafwijkingen op andere plaatsen dan tenen of vingers en/of de klachten niet alleen tijdens kou optreden.

Medicatie

Er bestaat geen bewezen effectieve behandeling voor deze kwaal, maar als je last hebt van ernstige klachten kan behandeling met het middel nifedipine overwogen worden. Dit is een calciumblokker die de bloeddruk kan verlagen en ervoor zorgt dat de bloedvaten zich ontspannen. Dit middel kan de bloedstroom in de kleine bloedvaten verbeteren, waardoor de jeuk of pijn van winterhanden en -tenen kan verminderen. In een open onderzoek waarbij aan 34 patiënten met ernstige perniones nifedipine (20 tot 60 mg, afhankelijk van werking en bijwerkingen) werd gegeven, blijkt dat de klachten van winterhanden waren in gemiddeld 8 dagen verdwenen, van de voeten en handen in 21 dagen en van voeten alleen in 23 dagen.¹

De aangedane plekken kun je ook insmeren met lokale middelen die de huiddoorbloeding verbeteren, zoals capsicum crème 0.075% FNA, dat op recept verkrijgbaar is. Het middel Midalgan Forte is verkrijgbaar zonder recept bij drogist of apotheek.

Zelfzorg

Sommige mensen proberen zalven, wisselbaden, waarbij je afwisselend het aangetaste gebied drie minuten in warm water en daarna dertig seconden in koud water zet, en massages. Van al deze maatregelen is echter niet bewezen dat ze helpen. Wat verder helpt is proberen kou te vermijden of je beter tegen de kou te beschermen.

Innovatieve behandelingen

In de zoektocht naar effectievere oplossingen zijn er enkele nieuwe en innovatieve behandelingen die in ontwikkeling zijn:

• Lasertherapie: Deze behandeling maakt gebruik van low-level laserlicht om de doorbloeding in de huid te stimuleren en ontsteking te verminderen. Studies laten veelbelovende resultaten zien bij aandoeningen die worden veroorzaakt door slechte doorbloeding.
• Microstroomtherapie: Dit is een techniek waarbij zwakke elektrische stromen door het aangetaste gebied worden geleid. Dit kan de doorbloeding bevorderen en de genezing versnellen.
• Cryotherapie: Hoewel koudetherapie paradoxaal lijkt bij winterhanden en -tenen, kan gecontroleerde blootstelling aan zeer lage temperaturen de huid stimuleren om beter om te gaan met temperatuurwisselingen.
• Genezende pleisters: Onderzoek richt zich op het ontwikkelen van pleisters die langzaam medicinale stoffen vrijgeven, zoals vaatverwijders of ontstekingsremmers, direct op de aangedane plekken.

Alternatieve behandelingen

Naast traditionele en innovatieve methoden proberen sommige patiënten alternatieve behandelingen:

• Kruidengeneeskunde: Extracten zoals ginkgo biloba, die de bloedcirculatie kunnen verbeteren, worden soms toegepast. Ofschoon wetenschappelijk bewijs ontbreekt, rapporteren sommige mensen een verbetering.
• Aromatherapie: Essentiële oliën zoals rozemarijn of gember worden ingezet om de doorbloeding te stimuleren wanneer ze worden gemasseerd op de aangedane plekken.

Plantengeneeskunde bij wintertenen en winterhanden

De uitwendige toepassing van populier (Populus species) wordt geadviseerd bij winterhanden en -voeten, aangezien populierenknoppen salicylaten, welke naast een pijnstillende ook een ontstekingsremmende werking heeft. Er worden kant- en klare preparaten (zalf) en aftreksels van losse knoppen gebruikt. Ten behoeve van kompressen kun je het beste 3 tl knoppen door 300 ml koud water doen. Laat dat even koken en gebruik het afgekoeld voor een kompres.

Welke sokken bij wintertenen?

Wintertenen kunnen flink vervelend zijn, vooral als de kou je tenen rood, jeukend en pijnlijk maakt. Het dragen van de juiste sokken speelt hierbij een grote rol. Het gaat niet alleen om warme sokken, maar om sokken die je voeten droog, comfortabel en goed geïsoleerd houden. Hier wat tips om de juiste keuze te maken.

Merinowollen sokken zijn een van de beste opties. Merinowol isoleert uitstekend, zelfs als het een beetje vochtig wordt, en voelt zacht aan op de huid. Daarnaast zorgt dit materiaal ervoor dat vocht wordt afgevoerd, wat essentieel is om wintertenen te voorkomen of te verminderen. Voor mensen die wol niet prettig vinden, zijn er synthetische thermosokken met goede vochtafvoerende eigenschappen. Deze bieden ook veel warmte en houden de huid droog.

Het is belangrijk om dikke, slecht ademende sokken te vermijden. Deze kunnen je tenen in een soort benauwde omgeving opsluiten, waardoor de bloedcirculatie minder goed wordt. Dit kan klachten juist verergeren. Kies liever voor een iets dunnere, ademende sok die voldoende ruimte laat in je schoenen. Tenen die vrij kunnen bewegen, blijven warmer en beter doorbloed.

Schoenen spelen hierbij ook een rol: zorg dat ze niet knellen en draag altijd waterdichte exemplaren bij nat weer. Door de combinatie van goede sokken en passende schoenen kun je wintertenen een stuk beter onder controle krijgen.

Praktische tips en zelfzorg

De wintermaanden kunnen gezellig zijn met sneeuw, warme chocolademelk en knusse dekentjes, maar voor sommige mensen brengen ze ook minder prettige verrassingen met zich mee: wintertenen en winterhanden. Je kent het misschien wel—die nare, jeukende, paarsrode plekken op je vingers en tenen die pijnlijk opzwellen zodra ze weer opwarmen. Dit komt door een overgevoelige reactie van de kleine bloedvaten op de kou, en geloof ons, het kan flink vervelend zijn. Gelukkig kun je zelf een hoop doen om die winterse kwelling binnen de perken te houden.

Goed, je kunt de kou niet wegtoveren, maar je kunt wel slimmer omgaan met de wisselende temperaturen. Het geheim zit ‘m in zelfzorg: zorgen dat je jezelf warm houdt, plotselinge temperatuurschommelingen voorkomt en je huid beschermt tegen uitdroging. En nee, dat betekent niet alleen dikke sokken en een wollen trui aantrekken, maar ook actief je doorbloeding stimuleren en schadelijke gewoontes vermijden. Sommige maatregelen zijn simpel, andere vragen wat meer discipline, maar samen kunnen ze een wereld van verschil maken.

Eén ding is zeker: voorkomen is altijd beter dan genezen. Daarom is het slim om je gewoontes al aan te passen voordat de temperaturen écht onder nul duiken. Denk aan het dragen van de juiste kleding, het vermijden van vochtige omstandigheden en het actief verwarmen van je handen en voeten op een manier die geen extra schade aanricht. En mocht je ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch last krijgen, dan is het belangrijk om te weten wanneer het tijd is om hulp in te schakelen.

Als de klachten aanhouden, steeds erger worden of je huid openbarst, dan is het moment daar om de huisarts erbij te betrekken. Soms kan er namelijk meer aan de hand zijn, zoals een onderliggende aandoening die je bloedvaten aantast. Maar laten we positief blijven: met een paar slimme trucjes kun je die ellendige wintertenen en winterhanden meestal prima de baas blijven. Tijd om je strategie op orde te krijgen en de kou te slim af te zijn!

Warme, goed isolerende handschoenen en sokken

De winter kan verraderlijk zijn, vooral als je gevoelig bent voor winterhanden en -tenen. Neem nou Sanne, een fanatieke wandelaar die vorig jaar de kou onderschatte. Ze droeg haar vertrouwde katoenen handschoenen en dacht dat dat wel voldoende was. Niet dus. Na een paar weken kreeg ze rode, jeukende vingers die pijnlijk opzwollen zodra ze weer opwarmden. De oplossing? Wol en fleece! Deze materialen houden de warmte veel beter vast dan katoen of synthetische stoffen. Wol heeft bovendien een natuurlijke vochtafvoerende werking, waardoor je handen en voeten niet klam en koud worden. En voor extra isolatie? Trek een dunne zijden handschoen onder je dikke handschoenen aan. Klinkt misschien overdreven, maar geloof me, je vingers gaan je dankbaar zijn!

Vermijd plotselinge temperatuurwisselingen

Je kent het wel: bibberend buiten staan, de kou trotseren, en dan in één klap een warme ruimte binnenstappen. Heerlijk, zou je denken. Maar voor je bloedvaten is dit een regelrechte ramp. Ze trekken zich eerst samen in de kou en zetten dan ineens uit door de warmte, wat zorgt voor die pijnlijke, gezwollen plekken. Dat overkwam Mark, een postbezorger die na zijn ronde direct zijn handen tegen de verwarming drukte. Fout! De truc is om geleidelijk op te warmen. Wrijf zachtjes over je handen, gebruik lauwe in plaats van hete warmtebronnen en vermijd direct contact met radiatoren of hete waterstralen. Een slimme manier om de doorbloeding rustig te herstellen is door even te bewegen of een warm drankje vast te houden. Nog beter: drink groene thee, want dat helpt niet alleen van binnenuit op te warmen, maar bevordert ook de circulatie.

Blijf in beweging

Het klinkt zo logisch, maar toch is het iets wat veel mensen vergeten: blijf in beweging! Wie stilzit, laat zijn bloedcirculatie verslappen, en dat is funest als je al een slechte doorbloeding hebt. Linda, een thuiswerker, merkte dit aan den lijve. Ze zat urenlang achter haar laptop zonder haar benen te strekken en kreeg ineens last van paarse, tintelende tenen. De oplossing? Elke 30 minuten even opstaan, een paar kniebuigingen doen of een korte wandeling maken. Zelfs iets simpels als je tenen wiebelen en je handen strekken helpt al. En als je echt last hebt van koude handen of voeten, kun je het beste een activiteit zoeken waarbij je hele lichaam beweegt. Hardlopen, stevig doorwandelen of zelfs een dansje in de woonkamer—alles wat de bloedcirculatie een zetje geeft. En als je een echte koukleum bent? Draag thermokleding, zodat je spieren niet onnodig afkoelen en je bloedsomloop actief blijft.

Gebruik warme voetenbaden (niet te heet!)

Een warm voetenbad lijkt misschien een snelle oplossing, maar te heet water kan je wintertenen juist erger maken. Dat ondervond Pieter, een fervente schaatser, die dacht dat hij zijn bevroren voeten even flink moest onderdompelen in een bak heet water. Gevolg? Zijn huid werd vuurrood en het jeuken werd ondraaglijk. De truc is om lauw tot warm water te gebruiken en je voeten langzaam te laten wennen aan de temperatuur. Voeg eventueel een scheut Epsom-zout of een paar druppels tea tree-olie toe voor extra verzorging. En achteraf? Goed afdrogen en insmeren met een voedende crème, zoals arganolie, om je huid soepel en gehydrateerd te houden. Zo voorkom je niet alleen wintertenen, maar geef je je voeten meteen een beetje extra liefde in de koude maanden!

Draag ruime, goed ventilerende schoenen

Wie denkt dat dikke winterlaarzen altijd de oplossing zijn, heeft het mis. Te strakke of slecht ademende schoenen kunnen je voeten juist in de problemen brengen. Kijk maar naar Johan, die dacht dat zijn gevoerde werkschoenen hem prima door de winter zouden helpen. Resultaat? Bevroren tenen én zweetvoeten. Een rampzalige combinatie.

Het geheim zit ‘m in de balans: je wilt schoenen die warm genoeg zijn, maar niet zo strak dat je bloedtoevoer wordt afgekneld. Kies voor exemplaren met voldoende ruimte voor een dikke wollen sok en ga voor natuurlijke materialen die ademen. Leren schoenen met een goede voering zijn vaak een betere keuze dan synthetische laarzen. En nog een gouden tip: vermijd platte, dunne zolen! Die isoleren nauwelijks en laten de kou zo je voeten in trekken. Een dikke zool of zelfs een speciale inlegzool met een laagje aluminiumfolie helpt al een hoop.

Gebruik een vette crème of lanoline

Sommige mensen smeren alleen als hun huid al schraal en pijnlijk is, maar eigenlijk is preventief smeren de sleutel. Kijk maar naar Eva, die ieder jaar in de winter handen had die leken op schuurpapier en voeten zo ruw als een vijlenblok. Haar geheim? Ze begon al in de herfst met dagelijks insmeren. Niet met zomaar een bodylotion, maar met iets écht voedends, zoals lanoline of een dikke laag arganolie.

Waarom? Omdat deze vetten een barrière vormen tegen de kou en uitdroging. Vooral lanoline is een sterspeler: het is letterlijk wolvet, dus gemaakt om vocht vast te houden en de huid soepel te houden in barre weersomstandigheden. Smeer ’s avonds een dikke laag op je handen en trek katoenen handschoenen aan om alles goed in te laten trekken. Voor je voeten? Een royale laag insmeren en in dikke sokken slapen. Zo begin je de dag niet met een trekkerige, jeukende huid.

Vermijd roken en cafeïne

Oké, deze wil niet iedereen horen, maar we gaan het toch zeggen: roken en te veel cafeïne zijn funest als je last hebt van wintertenen en winterhanden. Waarom? Omdat ze je bloedvaten vernauwen en je doorbloeding verslechteren. En zonder een goede bloedcirculatie wordt het al snel bibberen met blauwe vingers en tenen.

Neem David, een koffieliefhebber die in de winter standaard vier espresso’s per dag wegtikte. Zijn handen? IJskoud, zelfs binnenshuis. En dat was geen toeval. Cafeïne zorgt er namelijk voor dat je vaten zich tijdelijk samentrekken, waardoor je bloed moeilijker circuleert. Hetzelfde geldt voor roken, wat de bloedsomloop structureel aantast. De oplossing? Minderen. Of beter nog: stoppen met roken en je koffie-inname wat beperken. Vervang die vijfde bak koffie eens door een kop paardenbloemthee of een warme gemberdrank. Je handen en voeten zullen je dankbaar zijn.

Masseer je handen en voeten regelmatig

Soms is de oplossing voor wintertenen en -handen verrassend simpel: gewoon even wat extra aandacht geven aan je ledematen. Massage stimuleert de doorbloeding en helpt je vaten om soepel te blijven, wat het risico op pijnlijke winterhanden flink verkleint. Vraag maar aan Emma, die na jaren van klagen eindelijk de tip kreeg om haar handen en voeten dagelijks in te smeren en zachtjes te masseren. Binnen een paar weken merkte ze verschil!

Gebruik een voedende crème of olie, zoals arganolie, en wrijf je voeten en handen in met stevige, ronddraaiende bewegingen. Vooral voor het slapengaan is dit een gouden tip: zo voorkom je dat je met ijskoude voeten in bed stapt en geef je je huid een extra beschermlaag. En als je echt all-in wilt gaan, probeer dan eens een warm voetbad vooraf. Combineer dat met een paar druppels essentiële olie, zoals lavendel of tea tree-olie, en je hebt een mini-spa in eigen huis.

Droog je handen en voeten goed af

Als er één ding is waar je niet op zit te wachten in de winter, dan is het een combinatie van kou en nattigheid. Maar toch zie je het overal: mensen die na het handen wassen even snel over hun broek wrijven of na een regenbui met natte sokken in hun schoenen blijven lopen. Neem nou Marjan, die na een herfstwandeling haar natte sokken vergat te verwisselen. Binnen no-time waren haar tenen vuurrood en begon de ellende.

Het probleem is simpel: vocht trekt kou aan en verlaagt de temperatuur van je huid, waardoor je bloedvaatjes nog sneller reageren en die vervelende wintertenen ontstaan. De truc? Droog je voeten en handen altijd zorgvuldig af, vooral tussen je tenen en vingers. Gebruik een zachte handdoek en dep in plaats van wrijven, want een ruwe behandeling kan je huid irriteren en gevoeliger maken voor de kou. En als je écht voorbereid wilt zijn, stop dan een extra paar sokken in je tas. Je weet nooit wanneer je ze nodig hebt!

Gebruik warmtezakjes of elektrische inlegzolen

Soms heb je gewoon een extra zetje nodig, zeker als je langere tijd in de kou moet doorbrengen. Denk aan mensen die buiten werken, zoals Wendy, een marktkraamhouder die in de winter hele dagen stil stond in de kou. Ze probeerde álles: dikke sokken, warme thee, maar haar tenen bleven gevoelloos. Totdat iemand haar tipte over elektrische inlegzolen.

Deze zolen kun je in je schoenen leggen en verwarmen je voeten subtiel zonder dat je ze direct tegen een kachel hoeft te drukken (wat trouwens een absolute no-go is, want dat zorgt juist voor die pijnlijke wintertenen). Als je geen elektrische variant hebt, doen warmtezakjes of chemische handwarmers ook prima hun werk. Je stopt ze in je handschoenen of schoenen en ze geven urenlang zachte warmte af. Perfect voor lange wandelingen of koude ochtenden op de fiets!

Houd je hele lichaam warm, niet alleen je handen en voeten

Oké, we snappen het: als je handen en voeten ijskoud zijn, dan lijkt het logisch om alleen díé goed in te pakken. Maar dat is een klassieke fout. Als je core—je romp—afkoelt, dan gaat je lichaam juist bloed wegtrekken uit je handen en voeten om je vitale organen warm te houden. Resultaat? Je handen en voeten worden nog kouder.

Neem Bart, die op de fiets altijd dikke handschoenen droeg, maar vergat zijn romp goed te isoleren. Zijn vingers bleven steenkoud, hoe dik zijn handschoenen ook waren. Toen hij begon met het dragen van een thermoshirt en een extra laag rond zijn middel, verdwenen zijn winterhanden als sneeuw voor de zon. Wat je nodig hebt, is een slimme laagjesstrategie: thermokleding die je warmte vasthoudt, een goed gevoerde jas en een sjaal om warmteverlies via je nek te voorkomen. Wil je écht de kou te slim af zijn? Drink een kop gemberthee voor je naar buiten gaat. Het verwarmt van binnenuit en boost je doorbloeding op een natuurlijke manier.

Raadpleeg tijdig je huisarts

Soms is het gewoon niet meer normaal. Wanneer je tenen blauwpaars blijven, je huid zelfs blaren begint te vertonen of de pijn zo heftig wordt dat je amper kunt lopen, dan is het tijd om een professional te raadplegen. Wintertenen en -handen zijn meestal onschuldig, maar in sommige gevallen kan er meer aan de hand zijn, zoals problemen met je bloedsomloop of een onderliggende aandoening.

Neem Lisa, die jarenlang dacht dat haar wintertenen gewoon "iets was waar ze mee moest leven". Pas toen ze haar huisarts bezocht, ontdekte ze dat ze een slechte perifere doorbloeding had, iets wat met de juiste medicatie en leefstijlaanpassingen wél verbeterde. Het punt is: negeer je lichaam niet. Wanneer de klachten erger worden in plaats van verbeteren, of als je merkt dat zelfs in de zomer je handen en voeten snel koud blijven, trek dan aan de bel. Je hoeft niet als een bevroren pinguïn door het leven te gaan!

Prognose en herstel

Winterhanden en wintertenen hebben over het algemeen een goede prognose, vooral wanneer de blootstelling aan kou en vocht wordt beperkt en de juiste maatregelen worden genomen. Voor de meeste mensen zijn de klachten tijdelijk en verdwijnen ze binnen één tot drie weken nadat de huid niet langer aan koude omstandigheden wordt blootgesteld. Met preventieve maatregelen, zoals warme kleding en hydratatie, kan herhaling vaak worden voorkomen.

Korte-termijnherstel: verlichting na de kou
Bij milde gevallen genezen de zwellingen, roodheid en jeuk vanzelf, zonder blijvende schade aan de huid of bloedvaten. Het gebruik van warme compressen, hydraterende crèmes en het vermijden van kou versnelt het herstel. In sommige gevallen, zoals bij herhaalde blootstelling of ernstige klachten, kan de huid beschadigd raken en zijn er weken nodig voordat volledig herstel optreedt.

Langetermijnperspectief: kans op terugkerende klachten
Hoewel de meeste mensen volledig herstellen, bestaat er een kans op terugkerende klachten in opeenvolgende winters, vooral bij mensen die gevoelig zijn voor koude of onderliggende aandoeningen hebben, zoals de ziekte van Raynaud of vaatproblemen. Herhaalde aanvallen kunnen in zeldzame gevallen leiden tot permanente schade aan de kleine bloedvaten, wat kan resulteren in een verhoogd risico op wondjes of ulceraties.

Ernstige gevallen: complicaties en chronische klachten
Bij chronische of ernstige winterhanden en wintertenen, vooral als de huid niet goed herstelt of wondjes ontstaan, kan littekenvorming of weefselschade optreden. Dit wordt vaak geassocieerd met systemische problemen zoals auto-immuunziekten of diabetes. Medische behandeling, zoals vaatverwijders of corticosteroïden, kan dan nodig zijn om complicaties te voorkomen.

Conclusie: een warme toekomst
Met de juiste zorg en preventie zijn winterhanden en wintertenen meestal een tijdelijk ongemak dat zonder blijvende gevolgen geneest. Door je goed te beschermen tegen koude en vocht, kun je toekomstige episodes voorkomen en genieten van een comfortabele winter. Voor wie gevoelig blijft, zijn er genoeg middelen om de symptomen te beheersen en complicaties te vermijden.

Complicaties

Wintertenen en -handen kunnen complicaties als blaren en wondjes veroorzaken. Als dat gebeurt, kun je zweren en infecties ontwikkelen. Raadpleeg je huisarts als je een secundaire bacteriële infectie vermoedt.

Preventie: voorkómen van winterhanden en wintertenen

Als preventieve behandeling wordt soms een injectie met vitamine D3 gegeven voordat het winterseizoen ingaat, maar er is geen bewijs voor de werking hiervan.

Als je gevoelig bent voor winterhanden, dan kun je de volgende maatregelen in acht nemen om te voorkomen dat je er last van krijgt:

• Probeer kou en vocht te vermijden.
• Houd je handen en voeten warm bij koud en vochtig weer door je te kleden met warme handschoenen en sokken. Overweeg speciale verwarmde handschoenen en sokken als winterhanden een terugkerend probleem vormen.
• Houd je hoofd en oren warm door het dragen van een hoofddeksel (bijvoorbeeld een muts) en sjaal.
• Draag goed passend en niet-knellende kleding.
• Probeer zoveel mogelijk in beweging te blijven.
• Je moet in de kou zo warm mogelijk blijven. Het dragen van een aantal losse lagen kleding is ideaal om lichaamswarmte vast te houden. Je moet ook proberen om zo droog mogelijk te blijven.
• Nadat je in de kou bent geweest, moet je niet de huid te snel verwarmen, maar doe dit geleidelijk.
• Ter preventie kun je wisselbaden nemen (dat is het na elkaar koud en warm water gebruiken voor het baden of douchen), waardoor de doorbloeding verbetert.
• Regelmatig en voldoende bewegen tijdens koude omstandigheden kan helpen.
• Niet roken, aangezien nicotine de bloedvaten vernauwt.

Misvattingen over wintertenen en winterhanden: fabels, feiten en frappante waarheden

Wintertenen en winterhanden: ze klinken als een winterkwaaltje dat je er gewoon “bij” krijgt zodra het kouder wordt, maar ze zijn een stuk minder simpel dan dat. Er wordt van alles over gezegd—sommige dingen kloppen, andere zijn klinkklare onzin, en dan heb je nog de halve waarheden die nét genoeg logisch klinken om geloofwaardig te zijn. Hoog tijd om eens orde in de chaos te scheppen.

En omdat een droge opsomming veel te saai is, gooien we het over een andere boeg. Geen slaapverwekkende opsomming van feiten, maar een speelse duik in de wereld van wintertenen, inclusief fabels die keihard onderuit worden gehaald. Zet je schrap, want misschien heb je jarenlang dingen geloofd die nergens op slaan.

Kou is de enige schuldige van wintertenen

Je tenen bibberen van de kou? Logisch, maar dat betekent niet dat kou de enige boosdoener is. Wintertenen (en winterhanden) ontstaan door een gestoorde reactie van de bloedvaten op temperatuurwisselingen. Met andere woorden: het is een overijverige doorbloeding die raar op temperatuurveranderingen reageert, niet zomaar een direct gevolg van vrieskou. Sterker nog, sommige mensen krijgen deze akelige paarse plekjes en jeukende vingers zelfs in het voor- of najaar. Moraal van het verhaal? Zelfs als je de hele winter met verwarmde sokken rondloopt, ben je niet per se safe.

Warme sokken en dikke handschoenen voorkomen wintertenen

Was het maar zo simpel. Natuurlijk is het belangrijk om je handen en voeten warm te houden, maar een dikke laag wollen sokken en gevoerde handschoenen zijn niet de magische oplossing waar je op hoopte. Als je bloedvaten al de neiging hebben om overdreven te reageren op kou-warmte-schommelingen, dan blijft dat gewoon gebeuren. Bovendien kunnen té warme of knellende sokken juist averechts werken, omdat ze de bloeddoorstroming beperken. Dus ja, lekker warm aankleden helpt een beetje, maar verwacht er geen wonderen van.

Alleen oude mensen krijgen wintertenen

Nope, wintertenen discrimineren niet. Of je nu 8 bent of 80, als jouw bloedvaten van slag raken door temperatuurwisselingen, kun je er last van krijgen. Jong, oud, man, vrouw—zelfs supergezonde sporters kunnen ermee te maken krijgen. Het enige wat leeftijd misschien wél doet, is dat je er beter of slechter tegen kunt. Maar een exclusief 'oude-mensen-ding'? Absoluut niet.

Mensen met slechte bloedsomloop krijgen altijd wintertenen

Fout. Wintertenen en winterhanden hebben minder te maken met een "slechte" bloedsomloop dan je denkt. Het is eerder een grillige reactie van de kleine bloedvaten, een soort opvliegers voor je ledematen. Sommige mensen met topdoorbloeding krijgen ze, terwijl anderen met echte circulatieproblemen er nooit last van hebben. Het is meer een kwestie van hoe gevoelig je bloedvaten reageren op kou dan of je algemene doorbloeding wel of niet goed is.

Wintertenen zijn onschuldig en verdwijnen vanzelf

Haha, was het maar zo’n feestje. In veel gevallen trekken wintertenen na een paar weken vanzelf weg, maar sommige pechvogels krijgen ze keer op keer terug. En dan hebben we het nog niet over de mensen bij wie de jeukende plekken veranderen in zweren of wondjes (yep, het kan écht misgaan). Krabben, schuren, of denken dat je ze "eruit kunt masseren" maakt het alleen maar erger. Soms is het zelfs zo hardnekkig dat je medicijnen nodig hebt om die irritante paarse bulten en de branderige pijn te stoppen. Dus nee, zomaar uitzitten is niet altijd de beste tactiek.

Alcohol helpt om wintertenen te voorkomen

Mooie smoes om die glühwein extra in te schenken, maar helaas: alcohol is geen oplossing, het is juist een valkuil. Ja, je krijgt het warm na een paar slokken, maar dat is omdat alcohol je bloedvaten tijdelijk verwijdt. Dat klinkt goed, tot je lichaam daarna besluit om extra hard af te koelen. Gevolg? Je tenen krijgen het nog kouder dan eerst, en die wintertenen lachen je keihard uit. Dus nee, een borreltje als "medicijn" tegen wintertenen? Vergeet het maar.

Je moet wintertenen onder een warme douche stoppen

Geen goed idee. Het voelt misschien als een logische oplossing—koude tenen, dus hup, onder die warme straal! Maar hier komt de twist: als je ijskoude tenen ineens blootstelt aan heet water, schrikken je bloedvaten zich een ongeluk. De bloedtoevoer schiet in een extreme stroomversnelling, en dat kan de pijn en zwelling juist erger maken. Beter? Rustig opwarmen met lauwe temperaturen en dikke sokken, zonder thermische shocktherapie.

Wintertenen zijn gewoon een cosmetisch ding, geen echt probleem

Ja hoor, zeg dat maar tegen iemand wiens tenen de hele winter jeuken, branden en soms zelfs bloeden. Wintertenen zijn niet alleen een beetje paarsige vlekken; ze kunnen serieuze irritatie en zelfs wondjes veroorzaken. In extreme gevallen kun je zelfs risico lopen op infecties. Dus nee, het is niet alleen een esthetisch ongemak. Gelukkig zijn er manieren om ze onder controle te houden, maar "ach, gewoon een beetje rood en blauw" doet de ellende echt te kort.

Wintertenen komen alleen voor in extreme kou

Fout! Je hoeft echt niet in een besneeuwd bergdorp te wonen om wintertenen te krijgen. Sommige mensen krijgen ze al bij temperaturen rond de 10 graden—ja, zelfs in de herfst of het vroege voorjaar. Het gaat niet om Siberische kou, maar om hoe snel en hoe heftig jouw bloedvaten reageren op temperatuurwisselingen. Dus ook op een frisse herfstochtend kunnen je tenen plots in protest schieten.

Sporten helpt tegen wintertenen

Nou, een beetje. Bewegen stimuleert de bloedsomloop, en dat is in theorie goed, maar het is geen wondermiddel. Sterker nog, als je met klamme, koude voeten in je sportschoenen rondloopt, kunnen ze juist erger worden. Wil je sporten en wintertenen tegengaan? Zorg dan voor:

• Warme, ademende sokken
• Schoenen die niet te strak zitten (doorbloeding!)
• Een goede warming-up om je bloedsomloop langzaam op gang te brengen

Dus ja, bewegen helpt, maar alleen als je het slim aanpakt.

Alleen mensen met dunne huid krijgen wintertenen

Ook dikke huid is geen immuniteitspas. Het is waar dat mensen met een dunnere huid gevoeliger kunnen zijn voor kou, maar wintertenen worden veroorzaakt door bloedvaten die verkeerd reageren, niet door de dikte van je huid. Zelfs iemand met een pantser van eelt kan dus last krijgen.

Een beetje crème lost het probleem op

Was het maar zo’n feest. Er zijn crèmes die je huid kunnen beschermen of een beetje de doorbloeding stimuleren, maar ze lossen het echte probleem niet op. Wintertenen zitten namelijk dieper—het is een probleem met je bloedvaten, niet alleen met je huid. Dus smeren kan helpen tegen jeuk en irritatie, maar als je denkt dat een potje zalf je wintertenen volledig de nek omdraait... dan moet ik je teleurstellen.

Noot:

1. J.A.H. Eekhof & L. de Jong-Potjer. Wintertenen. Farmacotherapeutische richtlijn. Nederlands Huisartsen Genootschap 2004.

Lees verder

• Fenomeen van Raynaud: symptomen, oorzaak en behandeling
• Pijnlijke voeten, ontstoken tenen, pijn, irritatie, zwelling
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Tintelende tenen & vingers: oorzaken & symptomen tintelingen
• Tintelende voeten en handen: oorzaken van tintelingen