Winterhanden en wintertenen (perniones): oorzaak & preventie

Tijdens de winterperiode kunnen vervelende winterkwaaltjes opduiken. Kwaaltjes waar je nu echt niet zat op te wachten. Winterhanden en wintertenen (perniones) zijn twee van die kwaaltjes. Het zijn vertragingen in de reactie van de bloedvaten op temperatuurverschillen, in de handen en voeten. Vooral jonge mensen en ouderen worden ermee geplaagd. Door de warme kledij en goede verwarmingsinstallaties komt het steeds minder vaak voor. De oorzaak van wintertenen en winterhanden is te wijten aan de vochtigheidsgraad van koude lucht, en in minder mate door de temperatuur. Zelf kan je enkele acties ondernemen ter preventie van deze vervelende winterkwaaltjes.

Wat zijn winterhanden en wintertenen?

Winterhanden en wintertenen (perniones) komen frequent voor. Het zijn vertragingen die optreden in de reactie van bloedvaten op temperatuurverschillen. Dit is merkbaar in de voeten en handen. Het kan in koude en vochtige periodes aanleiding geven tot roodheid, zwellingen, jeuk en soms ook wel echte pijn. Een 10% van alle Belgen en Nederlanders krijgt ermee te maken. Nochtans zijn de symptomen van winterhanden en wintertenen op de terugweg door de steeds warmere kledij en de betere verwarming van de huizen. Het is niet zozeer de temperatuur (kou) die een grote rol speelt, maar eerder de vochtigheidsgraad van de lucht. In gebieden zoals Scandinavië en Siberië, waar het erg koud en droog is, wordt dit kwaaltje minder frequent vastgesteld.

Ontstaan en oorzaak

Winterhanden en wintertenen ontstaan door het feit dat kleine bloedvaatjes in de huid te traag reageren op temperatuurverschillen. Het is normaal dat bloedvaten verwijden bij warmte, waardoor er meer bloed kan doorstromen en zo alle delen van het lichaam goed verwarmd kunnen worden. In geval van wintertenen en winterhanden gebeurt de doorbloeding niet optimaal in alle bloedvaatjes. Het extra bloed kan niet vlot doorstromen waardoor het zich ophoopt, met beschadigingen van de bloedvatwand en weefsel als gevolg. Deze beschadiging zorgt voor de klachten van wintertenen en winterhanden. Deze kwaaltjes kunnen sneller ontstaan, bij mensen die al andere aandoeningen van bloedvaten hebben of bij mensen die bètablokkers gebruiken. Ondergewicht of overgewicht kan ook een oorzaak zijn van winterhanden of wintertenen.

Symptomen

Winterhanden en wintertenen treden vooral op in koude en vochtige seizoenen. Op de tenen en handen kunnen dan paarse of rode plekken ontstaan, zelfs zwellingen van de huid. Meestal wordt de pijn zelfs heviger wanneer men in een warmere omgeving komt. Winterhanden situeren zich vooral aan de bovenkant van de vingers maar kan ook merkbaar zijn aan de armen. Wintertenen situeren zich aan de bovenkant van de tenen, maar kan eventueel ook plaatsvinden aan de benen, heupen, enzovoort. Zwellingen door winterhanden en wintertenen kunnen het dagelijkse functioneren sterk belemmeren.

Preventie en wat je zelf kan doen om de pijn te verzachten

Pijnlijke plekken kan je behandelen door er zachtjes over te wrijven. Ga vooral niet te bruusk te werk, omdat de huid extra gevoelig is voor irritatie. Pijnstillers zoals aspirine kunnen de pijn wat verzachten. Krabben op de pijnlijke plaatsen is absoluut af te raden. Er kunnen namelijk wondjes ontstaan die snel kunnen gaan ontsteken. Wisselbaden (koud en warm water) kunnen een gunstig effect hebben en stimuleren de bloedsomloop. Indien je zelf weet dat je heel snel last hebt van wintertenen en winterhanden, dan kan je de koude zoveel als mogelijk vermijden. Handschoenen en warme schoenen zijn onontbeerlijk en kunnen klachten helpen voorkomen. Kledij en schoenen die knellen zijn absoluut af te raden. Indien je toch in de koude moet staan, dan doe je er goed aan om af en toe te bewegen en niet steeds op dezelfde plaats te blijven staan. Het bloed moet goed kunnen circuleren, om alle lichaamsdelen optimaal te laten doorbloeden.

Is het gevaarlijk? Wanneer moet je bij de huisarts langsgaan?

In principe zijn winterhanden en wintertenen ongevaarlijk en genezen ze na een tijdje wel vanzelf. Ook wanneer de koude zal verdwenen zijn, zullen de symptomen opnieuw verdwijnen. Het is echter wel aan te raden om langs te gaan bij een huisarts wanneer:

• de symptomen zich verder uitbreiden naar andere ledematen naast de handen en tenen;
• de symptomen erger worden en de pijn ondraaglijk wordt;
• klachten die ontstaan wanneer je niet in de kou bent geweest;
• je bètablokkers gebruikt. Dit zijn geneesmiddelen tegen een hoge bloeddruk.