Perniones: Symptomen en behandeling

Jeuk, pijn, zwellingen en roodheid; winterhanden of –tenen in de volksmond. Ongeveer tien procent van de Nederlanders heeft er last van. Het komt vaker bij vrouwen voor dan bij mannen en het is afhankelijk van het klimaat. Het komt namelijk meer voor in een koud klimaat dan in een warm klimaat en daarnaast maakt vochtige koude lucht de kans op winterhanden en wintertenen groter (Encymed, 2016).

Wat is perniones?

In de volksmond wordt het fenomeen ‘winterhanden’ of ‘wintertenen’ genoemd, maar de officiële naam is perniones. Perniones is een vertraagde reactie van de bloedvaten op temperatuurverschillen. Normaal gesproken worden de bloedvaten wijder bij warmte, waardoor er meer bloed door de bloedvaten kan stromen en de kerntemperatuur van het lichaam op peil kan worden gehouden (Gezondheidsplein, 2016). Wanneer de bloedvaten vertraagd reageren, kan het extra bloed niet goed doorstromen en bloedvatwanden met omliggend weefsel kunnen beschadigd worden (Gezondheidsnet, 2016). Het komt steeds minder vaak voor, omdat we beschikken over warme kleding en goede verwarmingsinstallaties. Echter, naast de temperatuur speelt ook de luchtvochtigheid een grote rol. Een vochtige omgeving geleidt de kou beter. In droge streken komen winterhanden of wintertenen daarom ook weinig of niet voor (Heilzaam, 2016). Naast de luchtvochtigheid zijn er enkele factoren bekend die ervoor zorgen dat sommige mensen meer kans hebben op het krijgen van winterhanden of –tenen. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een erfelijke factor en daarnaast is overmatig zweten op handen en voeten ook een risicofactor, evenals knellende kleding of aandoeningen die de samenstelling van het bloed beïnvloeden, zoals chronische leukemie (Eekhof & De Jong-Potjer, 2004). Tot slot zijn een behoorlijk over-/ondergewicht of het gebruik van medicatie tegen hoge bloeddruk factoren die het ontstaan van perniones beïnvloeden (Gezondheidsnet, 2016).

Symptomen

Perniones wordt gekenmerkt door rode, gezwollen plekken en gaat vaak samen met jeuk, branderigheid of tintelen. Ook lijken de aangedane plekken te gloeien, terwijl de huid koud aanvoelt (Gezondheidsplein, 2016). Ernstige klachten kunnen daarnaast blaren, zweertjes of zelfs wonden zijn (Gezondheidsnet, 2016). We kennen perniones in de vorm van wintertenen of –vingers, maar in ernstige mate kan het ook optreden aan de kuiten, de neus, de oren, de billen en de bovenbenen. De symptomen ontstaan vrij plotseling, maar verdwijnen ook weer na een week of twee. Bij een volgende winterse periode is er wel een grote kans op herhaling van de klachten (Gezondheidsplein, 2016).

Wat kun je doen?

Voorkomen is beter dan genezen

Het voorkomen van klachten is nog altijd beter dan genezen, dus probeer warme kleding te dragen en daarnaast de handen/voeten warm en droog te houden door de kou en grote temperatuurwisselingen te vermijden én warme handschoenen/sokken te dragen (Gezondheidsplein, 2016). Verder is regelmatige lichaamsbeweging belangrijk.

Behandeling

Ook wanneer er inmiddels sprake is van perniones, is het belangrijk om koude en vocht te vermijden. Daarnaast kan een voorzichtige massage van de aangedane lichaamsdelen helpend zijn. Bij aanhoudende klachten is medicatie een mogelijkheid. Calciumantagonisten hebben namelijk een vaatverwijdende werking. Uit een gedateerd onderzoek (Rustin, Newton, Smith & Dowd, 1989) kon bijvoorbeeld worden geconcludeerd dat bij de vierendertig deelnemende proefpersonen winterhanden in gemiddeld acht dagen verdwenen na het gebruik van nifedipine; een calciumantagonist. In verband met bijwerkingen wordt medicatie echter met terughoudendheid voorgeschreven. Naast medicatie hebben sommige patiënten met perniones baat bij wisselbaden, waarbij de aangedane lichaamsdelen kortdurend afwisselend ondergedompeld in koud en warm water, voordat het winterseizoen begint. De effecten zijn echter niet wetenschappelijk onderbouwd (Huidziekten, 2011). Dit is ook het geval met lichttherapie aan het begin van een winterperiode; de resultaten zijn namelijk zeer wisselend (Huidarts, 2016). Tot slot bestaan er middelen die de huiddoorbloeding plaatselijk verbeteren, waarbij de kans op bijwerkingen nihil is.

Ziekte van Raynaud

Perniones wordt vaak ook gekoppeld aan het fenomeen van Raynaud. Er wordt van het fenomeen van Raynaud gesproken wanneer vingers en/of tenen bij blootstelling aan kou of emotie plotseling verkleuren. Eerst ontstaat er een witte verkleuring, gevolgd door een paarse/donkerblauwe verkleuring (Hartstichting, 2016). Het is een vaataandoening, waarbij de bloedtoevoer naar de vingers of tenen stopt en er een dood gevoel in de aangedane lichaamsdelen ontstaat. Ook hierbij is het belangrijk om de kou te vermijden en daarnaast stress te vermijden, niet te roken en voldoende te bewegen. Medische behandeling is dan ook niet altijd nodig.