Tintelende tenen & vingers: oorzaken & symptomen tintelingen

Tintelende tenen en vingers is een vervelende klacht. Veel verschillende factoren, waarvan sommige ernstig, kunnen aanleiding geven tot tintelingen in de tenen (en soms gelijktijdig in de vingers), maar de meeste zijn goed te behandelen. Als je herhaaldelijk last van hebt, is het verstandig een afspraak te maken met je huisarts om erachter te komen wat in jouw geval de oorzaak is. Er zijn een aantal mogelijke oorzaken van prikkelende tenen of tintelingen in de tenen (en tintelingen in de vingers), waarbij diabetes neuropathie op nummer één staat. Grofweg tweederde van de mensen met diabetes heeft milde tot ernstige vormen van zenuwbeschadiging, wat kan beginnen met brandend gevoel of tintelingen in tenen en voeten. Er zijn echter ook andere mogelijke oorzaken van tintelingen in de tenen.

• Tintelende tenen en vingers
• Symptomen
• Oorzaken van tintelende tenen
• Fenomeen van Raynaud
• Multiple sclerose
• Vitaminetekort
• Mortonse neuralgie
• Tintelende tenen tijdens wielrennen of tijdens hardlopen
• Polyneuropathie
• Andere oorzaken van tintelingen in tenen
• Zenuwbeknellingssyndromen
• Systemische ziekten
• Alcoholisme
• Gifstoffen
• Infecties
• Auto-immuunziekten
• Letsel of trauma
• Bijhouden van een dagboek
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van tintelende tenen
• Onderliggende oorzaak behandelen
• Leefstijladviezen
• Medicijnen

Tintelende tenen en vingers

Tintelende tenen en vingers zijn hinderlijke klachten. Zulke tintelingen kunnen soms goedaardig en tijdelijk zijn. Het kan bijvoorbeeld komen door druk op de zenuwen als je te lang met gekruiste benen zit. Je krijgt dan last van prikkelingen en tintelingen. Door van houding te veranderen, verdwijnen de klachten.

In veel gevallen echter kunnen tintelingen de tenen episodisch of chronisch zijn. Het kan ook gepaard gaan met andere symptomen, zoals pijn, jeuk, gevoelloosheid en spierzwakte. In dergelijke gevallen kunnen tintelingen een teken zijn van zenuwbeschadiging, die kan voortvloeien uit velerlei oorzaken, zoals traumatische verwonding of overbelasting, bacteriële of virale infecties, toxische blootstelling en systemische ziekten zoals diabetes. Dergelijke zenuwbeschadiging staat bekend als perifere neuropathie, waarbij de gevoels- en bewegingszenuwen (de perifere zenuwen) aangedaan zijn. Er zijn meer dan 100 verschillende soorten perifere neuropathie. Na verloop van tijd kan perifere neuropathie verergeren, resulterend in verminderde mobiliteit, functiebeperking en zelfs invaliditeit.

Symptomen

Tintelende tenen kunnen gepaard gaan met de volgende symptomen:

• gevoel van warmte of branderigheid
• gevoelloosheid
• scherpe, doffe of stekende pijn
• jeuk
• roodheid van de huid of overmatige warmte
• zwelling
• spierzwakte

Oorzaken van tintelende tenen

Diabetes is een van de meest voorkomende oorzaken van perifere neuropathie, goed voor ongeveer 30% van de gevallen. Bij diabetische neuropathie ontwikkelen tintelingen en andere symptomen zich vaak eerst in beide voeten en trekken vervolgens omhoog naar de benen, gevolgd door tintelingen en andere symptomen die beide handen aantasten en naar de armen gaan. Ongeveer tweederde van de mensen met diabetes heeft milde tot ernstige vormen van zenuwbeschadiging. In veel gevallen zijn deze symptomen de eerste tekenen van diabetes. Bij nog eens 30% van de gevallen van perifere neuropathie is de oorzaak onbekend of 'idiopathisch'.De resterende 40% van de gevallen heeft verschillende andere oorzaken.

Fenomeen van Raynaud

Het fenomeen van Raynaud is een vaataandoening waarbij in bepaalde situaties je bloedvaten te smal zijn om voldoende bloed door te laten. Het komt vooral in een koude periode tot uiting of als reactie op emotionele spanning. Je vingers en tenen kunnen door deze vaarvernauwing verkleuren en en pijn gaan doen. Je krijgt vooral klachten door kou of als een reactie op spanning. Het fenomeen van Raynaud hefet de volgende kenmerken:

• een dood gevoel;
• kleurverandering; en
• tintelingen in met name de vingers (en soms ook de tenen).

Multiple sclerose

Multiple sclerose (MS) is een chronisch-progressief verlopende aandoening van het centrale zenuwstelsel. MS kent in de aanvang drie hoofdsymptomen:

• slecht zien (visusklachten);
• krachtsvermindering (asthenie); en
• tintelingen en prikkelingen.

Prikkelingen en tintelingen in de ledematen manifesteren zich vooral in de onderbenen en voeten. Aanvankelijk zijn deze prikkelingen en tintelingen vaak aspecifiek. Niet zelden worden deze prikkelingen en tintelingen in de benen vaak in verband gebracht met het lange tijd gewandeld hebben of op verkeerde schoenen te hebben gelopen.

Vitaminetekort

Een andere veel voorkomende oorzaak is een vitaminetekort, in het bijzonder vitamine B12. Je kunt jarenlang last hebben van allerlei onverklaarde klachten bij een vitamine B12-tekort. Op een gegeven ogenblik kun je zelfs last krijgen van neurologische gevolgen, omdat het zenuwstelsel door het chronische tekort wordt aangetast. Je kunt dan last krijgen van tintelingen en een dof gevoel in handen en voeten en later krijg je vaak een zwaar gevoel en moeilijkheden met lopen.

Vitamine E, B1, B3, B6, B12 zijn essentieel voor een gezonde zenuwfunctie. Een vitamine B12-tekort kan bijvoorbeeld leiden tot pernicieuze anemie, een belangrijke oorzaak van perifere neuropathie. Maar teveel vitamine B6 kan ook tintelingen in de handen en voeten veroorzaken.

Mortonse neuralgie

Heel vaak worden tintelende tenen of een doof gevoel veroorzaakt door een beknelling van de voorvoetszenuw tussen het 3e en 4e middenvoetsbeentje, soms ook tussen het 2e en 3e middenvoetsbeentje. Dit fenomeen wordt 'Mortonse neuralgie' genoemd. Meestal wordt het veroorzaakt door een afwijkende voetstand in combinatie met frequent lopen of staan. Daarnaast kunnen verschillende activiteiten, zoals hardlopen, voetbal, tennis of het gebruik van strak zittende schoenen aanleiding geven tot deze klachten.

Tintelende tenen tijdens wielrennen of tijdens hardlopen

Voetklachten komen veel voor bij wielrenners en hardlopers, zowel recreative als professionele sporters hebben hiermee te maken. Voetklachten tijdens fietsen of hardlopen kunnen zich onder meer uiten in tintelende tenen of een krampgevoel. De oorzaken kunnen divers zijn.

Niet zelden leidt een te smalle schoen tot deze klachten, aangezien de voorvoet hierdoor in de verdrukking kan komen en zenuwen in de voet gecomprimeerd worden. Dit leidt tot tintelingen en/of een gevoel van dove tenen. Mortonse neuralgie hebben we reeds hierboven besproken. Een doorgezakte transversale (dwarse) voetgewelf kan tevens voor tintelingen en/of dove tenen of een brandend gevoel onder de voorvoet zorgen.

Polyneuropathie

Polyneuropathie is een aandoening waarbij de uiteinden van de zenuwen in armen en benen betrokken zijn. De symptomen van polyneuropathie bestaan uit gevoelsstoornissen en/of krachtsvermindering, meestal symmetrisch aanwezig en meer aan de benen dan aan de armen. De klachten beginnen vaak in de tenen of voeten. Eén van de klachten van gevoelsstoornissen is onder meer een doof of slapend gevoel, prikkelend of tintelend gevoel bij het lopen of staan, wat toeneemt in het donker of bij het sluiten van de ogen. Er zijn heel veel verschillende oorzaken voor een polyneuropathie. De belangrijkste zijn:

• diabetes (suikerziekte);
• overmatig alcoholgebruik;
• behandeling met bepaalde medicijnen (vooral sommige vormen van chemotherapie);
• chronische nierziekten of nierdialyse;
• vitaminegebrek (zoals vitamine B12, reeds hierboven besproken);
• hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier).

Andere oorzaken van tintelingen in tenen

Andere oorzaken van tintelingen in de tenen (en vingers), zijn de volgende.

Zenuwbeknellingssyndromen

Deze bestaan onder meer uit het carpaal tunnel syndroom en het tarsaal tunnel syndroom, waarbij een beklemming van een voetzenuw voor klachten in de voetzool, tenen en/of hiel zorgt.

Systemische ziekten

Deze omvatten nieraandoeningen, leverziekten, vaatschade en bloedziekten, amyloïdose, bindweefselaandoeningen en chronische ontsteking, hormonale onevenwichtigheden (waaronder hypothyreoïdie of een trage schildklier), bepaalde kankers en goedaardige tumoren die de zenuwen treffen.

Alcoholisme

Alcoholisten hebben meer kans op belangrijke vitaminetekorten vanwege slechte voedingsgewoonten, een veelvoorkomende oorzaak van perifere neuropathie. Het is ook mogelijk dat alcoholisme zelf zenuwbeschadiging kan veroorzaken, een aandoening die alcoholische neuropathie heet.

Gifstoffen

Toxines of gifstoffen bestaan uit zware metalen zoals lood, arsenicum, kwik en thallium, en sommige industriële chemicaliën. ZMaar ook bepaalde medicijnen kennen soms hevige bijwerkingen, waaronder tintelingen. Vooral chemotherapiemedicijnen die worden gebruikt voor longkanker, maar ook sommige antivirale en antibiotische geneesmiddelen.

Infecties

Deze bestaan uit de ziekte van Lyme, gordelroos (varicella-zoster), cytomegalovirus (CMV), Epstein-Barr, herpes simplex en hiv/aids.

Auto-immuunziekten

Deze bestaan uit chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie (CIDP), het Guillain-Barré syndroom (GBS), lupus en reumatoïde artritis.

Letsel of trauma

Als gevolg van trauma kunnen zenuwen worden samengedrukt, verpletterd of beschadigd, wat zenuwpijn tot gevolg heeft. Voorbeelden hiervan zijn zenuwcompressie veroorzaakt door een hernia of ontwricht bot.

Bijhouden van een dagboek

Bij terugkerende klachten van tintelende tenen (en tintelende vingers) is het zinvol om een dagboekje bij te houden, waarin je noteert wanneer (dag en tijdstip) je er last van krijgt en wat je aan activiteit aan het verrichten bent op het moment dat je last krijgt. Zo zul je misschien ontdekken dat je last hebt van het tintelende gevoel wanneer hebt gesport of nadat je alcohol hebt gedronken. Hert bijhouden van een dagboek is een goede manier om te zien of er sprake is van uitlokkende factoren en het kan de huisarts helpen om een juiste diagnose te stellen.

Onderzoek en diagnose

Als je met klachten van tintelende tenen bij de huisarts aanklopt, zal hij of zij lichamelijk onderzoek uitvoeren en een uitgebreid vraaggesprek met je voeren waarbij je symptomen, werkomgeving, sociale gewoonten (inclusief alcoholgebruik), toxische blootstelling, het risico op hiv of andere besmettelijke ziekten, de aanwezigheid van diabetes, aan bod komen. Aanvullend onderzoek is ook mogelijk, zoals:

• Bloedonderzoek om diabetes, vitaminetekorten, lever- of nierstoornissen, andere stofwisselingsstoornissen en tekenen van abnormale activiteit van het immuunsysteem op te sporen.
• Lumbaalpunctie of ruggenprik: hierbij wordt voor onderzoek via een ruggenprik wat hersenvocht uit je lichaam gehaald. Dit kan antilichamen identificeren die zijn geassocieerd met perifere neuropathie.
• Een elektromyogram (EMG), onderzoek van de elektrische activiteit van spieren.
• Een zenuwgeleidingssnelheid test (NCV): meet de snelheid waarmee een elektrisch signaal reist door een zenuw.
• CT-scan;
• MRI-scan;
• Zenuwbiopsie;
• Huidbiopsie om te kijken naar de uiteinden van de zenuwvezels.

Behandeling van tintelende tenen

Onderliggende oorzaak behandelen

Een succesvolle en effectieve behandeling hangt af van een juiste diagnose, waarbij de onderliggende oorzaak van de tintelingen wordt aangepakt. Zolang de perifere zenuwcellen niet zijn afgestorven, hebben ze het vermogen om te regenereren. Veel soorten erfelijke en verworven vormen van perifere neuropathie kunnen niet genezen worden, maar wel kunnen de symptomen onder controle worden gebracht door behandeling. Een goede controle van de bloedsuikerspiegel bij diabetes kan bijvoorbeeld de progressie van diabetische neuropathie vertragen en vitaminesuppletie kan perifere neuropathie corrigeren bij mensen met vitaminetekorten.

Leefstijladviezen

Algemene leefstijladviezen ten behoeve van een gezonde leefstijl, bestaan uit het bereiken en handhaven van een gezond gewicht, het vermijden van blootstelling aan giftige stoffen, voldoende beweging, het eten van een uitgebalanceerd dieet en het vermijden of beperken van alcoholgebruik. Aanbevelingen zijn ook stoppen met roken, aangezien door roken de bloedtoevoer naar bloedvaten wordt beperkt die voedingsstoffen leveren aan perifere zenuwen.

Medicijnen

In sommige gevallen kunnen tintelingen en andere symptomen van perifere neuropathie verminderen met medicatie.

Lees verder

• Tintelende vingers: oorzaken en symptomen van tintelingen
• Pijnlijke voeten, ontstoken tenen, pijn, irritatie, zwelling
• Tintelende voeten en handen: oorzaken van tintelingen
• Jeukende handen en voeten: oorzaken en symptomen
• Pijn in de tenen: oorzaken van pijnlijke tenen of teenpijn