Benauwdheid: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie

Benauwdheid is het gevoel te weinig lucht binnen te krijgen en kan acuut optreden of chronisch zijn. Benauwdheid, medisch bekend als dyspnoe en ook wel kortademigheid genoemd, wordt vaak omschreven als een intens bandgevoel om de borst, ademnood of een gevoel van verstikking. Er zijn maar weinig sensaties die zo angstaanjagend zijn als het niet kunnen krijgen van voldoende lucht. Zware lichamelijke inspanning, extreme temperaturen, extreme obesitas en het vertoeven op grote hoogte kunnen bij een (verder) gezond persoon benauwdheid veroorzaken. Buiten deze voorbeelden kan benauwdheid veroorzaakt worden door een onderliggende aandoening, zoals een longziekte, bloedarmoede of hartfalen. Als je getroffen wordt door onverklaarbare benauwdheid, vooral als het plotseling optreedt en ernstig is, ga dan zo snel mogelijk naar een arts. Niet uitstellen! De behandeling van benauwdheid is afhankelijk van de oorzaak.

• Benauwdheid in vogelvlucht
• Wat is benauwdheid?
• Vóórkomen
• Specifieke groepen
• Zwangerschap
• Ouderen en mensen met ernstige gezondheidsklachten
• Baby's
• Symptomen van benauwdheid
• Oorzaken van benauwdheid
• Acute benauwdheid
• Chronische benauwdheid
• Longproblemen
• Hartproblemen
• Andere problemen
• Uitlokkende factoren
• Wanneer een arts raadplegen?
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Bloedonderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Behandeling van benauwdheid
• Onderliggende aandoening behandelen
• Fysiotherapie
• Palliatieve zorg
• Complicaties
• Prognose
• Preventie

Benauwdheid in vogelvlucht

• Oorzaken: Benauwdheid kent vele mogelijke oorzaken, zoals astma, allergieën, longaandoeningen, hartproblemen, angststoornissen, luchtweginfecties, etc.
• Symptomen: Kortademigheid, snel ademen, snelle hartslag, fluiten of piepen tijdens ademhalen en een gevoel van druk op de borst zijn klachten die kunnen optreden.
• Acute benauwdheid: Bij acuut of plotseling optredende kortademigheid moet gedacht worden aan een acuut hartinfarct, hartfalen, ritmestoornis, astma, longembolie of blokkade van de luchtwegen.
• Chronische benauwdheid: Langdurige of terugkerende benauwdheid kan wijzen op chronische aandoeningen zoals COPD of congestief hartfalen, waarbij het hart onvoldoende bloed door het lichaam pompt.
• Diagnose: Onder meer onderzoek van hart, longen en bloed zal worden uitgevoerd.
• Behandeling: De behandeling van benauwdheid hangt af van de onderliggende oorzaak.
• Leefstijl: Het aanpassen van je leefstijl, zoals stoppen met roken, regelmatig (matig-intensief) bewegen, een gezond dieet en het vermijden van uitlokkend efactoren, kan helpen bij het verminderen en voorkomen van benauwdheid.

Wat is benauwdheid?

Dyspnoe is de medische term voor benauwdheid of kortademigheid, soms omschreven als 'luchthonger' Het is een ongemakkelijk en angstaanjagende sensatie. Benauwdheid kan variëren van mild en tijdelijk tot ernstig en langdurig. Het is soms moeilijk om dyspnoe te diagnosticeren en te behandelen, omdat er veel verschillende oorzaken kunnen zijn.

Vóórkomen

Sommige onderzoeken hebben gesuggereerd dat tot 27% van de mensen last heeft van dyspnoe[1], terwijl van stervende patiënten 75% deze klacht zal ervaren.[2]

Specifieke groepen

Dyspnoe kan specifieke groepen mensen op verschillende manieren treffen.

Zwangerschap

Milde symptomen van kortademigheid of benauwdheid zijn gebruikelijk tijdens de zwangerschap. Dit komt omdat de zwangerschap de ademcapaciteit van een vrouw verandert. De ademhalingscapaciteit neemt toe tijdens de zwangerschap, maar er is ook een vermindering van het longvolume tot 20 procent aan het einde van een expiratie of uitademing. Het aantal ademhalingen dat een vrouw per minuut doet, of de ademhalingsfrequentie, verandert meestal niet tijdens de zwangerschap.

Ouderen en mensen met ernstige gezondheidsklachten

Benauwdheid kan zich ontwikkelen wanneer je je in een gevorderd stadium van een bepaalde ziekte bevindt. Dit doet zich vooral voor bij kwetsbare ouderen van 65 jaar en ouder met long- of hartziekten.

Baby's

Ziekten van de bovenste luchtwegen die acute benauwdheid of kortademigheid veroorzaken, zijn een relatief veel voorkomende noodsituatie onder zuigelingen. Ze zijn een van de meest voorkomende oorzaken van benauwdheid bij zuigelingen. Kroep (laryngotracheobronchitis), inademing van een vreemd voorwerp en epiglottitis (ontsteking van het strotklepje) zijn allemaal veelvoorkomende oorzaken van dyspnoe bij zuigelingen.

Symptomen van benauwdheid

Benauwdheid of dyspnoe kan optreden als gevolg van overbelasting, tijd doorbrengen op grote hoogte of als een symptoom van een reeks aandoeningen. Symptomen van benauwdheid zijn onder meer:

• kortademigheid na inspanning of als gevolg van een medische aandoening
• gesmoord of gestikt voelen als gevolg van ademhalingsmoeilijkheden
  Beklemmend gevoel op de borst / Bron: InesBazdar/Shutterstock.com
• moeizame ademhaling
• beklemming op de borst
• snelle, oppervlakkige ademhaling
• hartkloppingen
• piepende ademhaling
• hoesten

Als benauwdheid plotseling optreedt of als de symptomen ernstig zijn, kan dit een teken zijn van een ernstige onderliggende aandoening.

Oorzaken van benauwdheid

De meeste gevallen van benauwdheid zijn te wijten aan hart- of longaandoeningen. Je hart en longen zijn betrokken bij het transport van zuurstof naar de weefsels en organen in het lichaam en het verwijderen van kooldioxide, en problemen met één van deze processen is van invloed op je ademhaling.

Acute benauwdheid

Benauwdheid die plotseling optreedt (acute benauwdheid genoemd) heeft een beperkt aantal oorzaken, waaronder:

• astma
• bronchospasmen, waarbij spierkrampen aan de luchtpijp ontstaan
• koolstofmonoxidevergiftiging
• harttamponnade (overtollig vocht in het hartzakje)
• hartaanval
• hartfalen
• lage bloeddruk (hypotensie)
• longontsteking (en andere longinfecties)
• longfibrose (littekens en beschadigde longen)
• pneumothorax (klaplong)
• longembolie (bloedstolsel in een longslagader)
• plotseling bloedverlies
• bovenste luchtwegobstructie (vernauwing van de doorgang van de luchtwegen waardoor de ademhaling wordt bemoeilijkt)

Chronische benauwdheid

In het geval van benauwdheid die enkele weken of langer aanhoudt, bekend als chronische benauwdheid, is de aandoening meestal te wijten aan:

• astma
• COPD (een chronische longziekte waarbij je longen zijn beschadigd)
• hartstoornissen
• interstitiële longziekte
• overgewicht/obesitas

Longproblemen

De volgende longaandoeningen kunnen voor benauwdheid zorgen:

• difterie of kroep (vooral bij jonge kinderen)
• longkanker
• pleuritis (borstvliesontsteking)
• longoedeem (overtollig vocht in de longen)
• pulmonale hypertensie (hoge bloeddruk in de bloedvaten van de longen)
• sarcoïdose (ziekte waarbij spontaan ontstekingen ontstaan in verschillende organen en weefsels van het lichaam)
• tuberculose (tbc)

Hartproblemen

De volgende hartproblemen kunnen benauwdheid veroorzaken:

• cardiomyopathie (hartspierziekte)
• hartritmestoornissen
• hartfalen
• pericarditis (ontsteking van het weefsel rond het hart)

Andere problemen

Andere mogelijke oorzaken van benauwdheid zijn:

• bloedarmoede of anemie
• gebroken ribben
• verstikking
• epiglottitis (ontsteking van het strotklepje)
• vreemd voorwerp geïnhaleerd
• gegeneraliseerde angststoornis
• Guillain-Barré syndroom (GBS)
• myasthenia gravis (MG) (aandoening die spierzwakte veroorzaakt)

Uitlokkende factoren

Milieuverontreinigende stoffen zoals chemicaliën, dampen, stof en rook kunnen het moeilijker maken voor mensen met dyspnoe of benauwdheid om te ademen. Mensen met astma kunnen merken dat blootstelling aan allergenen zoals pollen of schimmels episodes van kortademigheid en benauwdheid kan veroorzaken. Sommige verontreinigende stoffen, zoals roken, doe je jezelf aan en zijn te voorkomen. Mijd plekken waar gerookt wordt.

Wanneer een arts raadplegen?

Soms kan benauwdheid wijzen op een levensbedreigende aandoening. Bij de volgende alarmsymptomen is het belangrijk direct medische hulp in te schakelen:

• plotseling begin van ernstige benauwdheid
• niet meer kunnen functioneren
• pijn op de borst of beklemmend gevoel op de borst
• misselijkheid

Raadpleeg bij de volgende klachten je huisarts:

• een verandering in de manier waarop je ademt, bijvoorbeeld zwaarder ademen
• het niet meer kunnen uitvoeren van bepaalde activiteiten door ademhalingsproblemen
• moeite met ademhalen tijdens het liggen
• zwelling in voeten en enkels
• koorts en koude rillingen
• hoesten
• piepende ademhaling

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Bij klachten van benauwdheid zal de huisarts vaak eerst beginnen met een beoordeling van de luchtwegen, ademhaling en bloedsomloop gevolgd door een uitgebreider lichamelijk onderzoek. De arts zal letten op mogelijke ernstige symptomen zoals lage bloeddruk (hypotensie), hypoxemie (een tekort aan zuurstof in het bloed), afwijkingen van de luchtpijp, veranderde mentale toestand, instabiele dysritmie (een abnormaal hartritme), stridor (abnormaal ademgeluid), cyanose (blauwe of paarse verkleuring van de huid als gevolg van een abnormaal zuurstoftekort van het bloed), afwezige ademgeluiden, etc.

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek kan nuttig zijn bij het bepalen van de oorzaak van benauwdheid.

Beeldvormend onderzoek

Een thoraxfoto is zinvol om een ​​pneumothorax (klaplong), longoedeem of longontsteking te bevestigen of uit te sluiten. Spiraal-computertomografie (spiraal-CT) met contrastvloeistof kan een longembolie aan het licht brengen.

Behandeling van benauwdheid

Onderliggende aandoening behandelen

De primaire behandeling van benauwdheid is gericht op de onderliggende oorzaak. Extra zuurstof is effectief bij mensen met hypoxie; dit heeft echter geen effect bij mensen met normale zuurstofverzadiging in het bloed, zelfs niet bij patiënten die palliatief zijn.

Fysiotherapie

Je kunt profiteren van een scala aan fysiotherapeutische interventies. Personen met neurologische/neuromusculaire afwijkingen kunnen ademhalingsmoeilijkheden hebben als gevolg van zwakke of verlamde intercostale, buik- en/of andere spieren die nodig zijn voor ademhaling. Fysiotherapeutische interventies kunnen onder meer bestaan uit actieve, ondersteunde hoesttechnieken, ademhalingsoefeningen, ontspanningsoefeningen, het optimaliseren van het adempatroon, training van de ademhalingsspieren, het verhogen van de fysieke belastbaarheid en strategieën om de ademhaling te vergemakkelijken.

Palliatieve zorg

​Tegen benauwdheid als gevolg van kanker of andere ziekten kunnen opioïden (morfine of morfineachtige middelen) worden voorgeschreven. [3] [26] Longrehabilitatie kan bij sommige mensen de symptomen verlichten, zoals bij mensen met COPD, maar zal de onderliggende ziekte niet genezen.

Complicaties

Dyspnoe of benauwdheid kan gepaard gaan met hypoxie, wat een laag zuurstofgehalte in het bloed is waarbij weefsels in het lichaam als geheel of in een bepaald deel van het lichaam niet voorzien worden van voldoende zuurstof. Dit kan leiden tot een verminderd bewustzijn en andere ernstige klachten. Als dyspnoe ernstig is en enige tijd aanhoudt, bestaat het risico van tijdelijke of permanente cognitieve stoornissen. Benauwdheid kan ook een teken zijn van het begin of een verslechtering van andere medische problemen.

Prognose

De vooruitzichten voor mensen met benauwdheid of dyspnoe hangen af ​​van de oorzaak. Als de onderliggende aandoening met succes kan worden behandeld en verbeterd, zoals longontsteking of niet-ernstige astma, kunnen ademhalingsproblemen worden weggenomen of sterk worden verminderd. Als benauwdheid echter te wijten is aan ernstige of chronische ziektes die na verloop van tijd verergeren, zoals chronisch hartfalen, ernstig astma of COPD, kan de verbetering beperkt zijn. Het is in ieder geval belangrijk om therapietrouw te zijn en je te houden aan de aanwijzingen en richtlijnen van je arts en andere behandelaren.

Preventie

Mensen met kortademigheid kunnen maatregelen nemen om hun algehele gezondheid te verbeteren en benauwdheid te voorkomen:

• stoppen met roken en voorkom meeroken
• het vermijden van andere omgevingsinvloeden zoals chemische dampen (op het werk) en houtrook van bijvoorbeeld houtkachels
• gewicht verliezen, omdat dit de belasting van het hart en de longen kan verminderen en het gemakkelijker kan maken om te bewegen, die beide de cardiovasculaire en respiratoire gezondheid ten goede komen
• neem de tijd om je aan te passen aan grote hoogten, geleidelijk aan activiteiten opbouwen en minder intensief trainen en bewegen op hoogten boven 1.500 meter

Noten:

1. Murray and Nadel's Textbook of Respiratory Medicine, 4th Ed. Robert J. Mason, John F. Murray, Jay A. Nadel, 2005, Elsevier.
2. Harrison's Principles of Internal Medicine (Kasper DL, Fauci AS, Longo DL, et al. (eds)) (16th ed.). New York: McGraw-Hill.

Lees verder

• Kortademigheid: symptomen en oorzaken bij inspanning of rust
• Ademgeluiden: oorzaken krakend, borrelend & reutelend geluid
• Benauwd gevoel: oorzaken en behandeling benauwdheid in keel
• Benauwdheid en hoesten: oorzaken, behandeling en preventie
• Reutelende ademhaling: oorzaak reutelende geluiden & hoesten