Pleuritis: symptomen, diagnose, oorzaak en behandeling

Pleuritis of borstvliesontsteking is een ontsteking van de pleura, de longvliezen. In de volksmond wordt pleuritis ook wel pleuris genoemd. Pleuritis staat ook wel bekend als borstvliesontsteking. Pleuritis kenmerkt zich door kortademigheid en pijn bij het ademen en hoesten. Het geeft vaak een scherpe pijn als je ademhaalt en doorzuchten is vrijwel onmogelijk. Andere symptomen van pleuritis zijn lichte temperatuurverhoging en zweten. Daarnaast kan er sprake zijn van uitstralingspijn in de schouder, nek en soms zelfs in de bovenbuik. Pleuritis is altijd een complicatie of symptoom van een onderliggende ziekte, zoals longontsteking, tuberculose (tbc) of kanker. De oorzaak van pleuritis is dus een onderliggende aandoening. Snelle opsporing (diagnose) en behandeling van de onderliggende aandoening is gunstig voor de prognose.

• Wat is borstvliesontsteking?
• Soorten pleuritis
• Oorzaak van pleuritis
• Risicofactoren
• Symptomen van pleuritis
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling
• Behandeling onderliggende oorzaak
• Plaatsen van een drain
• Prognose
• Complicaties
• Longabces
• Vloeistofophoping
• Longontsteking
• Ademhalingsmoeilijkheden
• Pleurale verdikking
• Klaplong (pneumothorax)
• Fibrose
• Verhoogd risico op longembolie
• Beperkte beweging
• Preventie

Wat is borstvliesontsteking?

Pleuritis is een ontsteking van je longvlies of borstvlies. Beide longen zijn omgeven door een dubbel vlies:

• het borstvlies, vergroeid met de binnenzijde van de borstkas en het middenrif; en
• het longvlies, gelegen op het longoppervlak.

De ruimte tussen de beide vliezen wordt pleuraholte genoemd. Hierin bevindt zich een dun laagje vocht, pleuravocht genaamd. Dit longvocht drukt de longen, samen met het longvlies, tegen het borstvlies aan. Bij in- en uitademing glijden de vliezen door middel van dit longvocht soepel over elkaar heen. Doordat bij pleuritis dit niet meer soepel verloopt, verandert het glijden in schuren wat de kenmerkende pijn bij pleuritis veroorzaakt.

Soorten pleuritis

Er wordt een droge een een natte pleuritis onderscheiden. Bij droge pleuritis is er een ontsteking zonder vochtophoping tussen de longvliezen en bij natte pleuritis (pleuritis exsudativa) is er een ontsteking met vochtophoping. Pleuravocht kan geïnfecteerd raken, waarbij een empyeem (een ophoping van pus in de pleuraholte) ontstaat. Bij natte pleuritis schuurt de ademhaling minder dan bij de droge variant. Soms is er evenwel te veel vocht aanwezig, wat tegen de long aandrukt en voor benauwdheid zorgt. De pleura kan zijn normale vorm weer aannemen wanneer de ontsteking afneemt. Soms ontstaan er echter verklevingen als gevolg waarvan de pleurabladen aan elkaar blijven plakken.

Oorzaak van pleuritis

Pleuritis wordt meestal veroorzaakt door een virus of een bacterie, wat resulteert in een ontsteking. Bij bepaalde auto-immuunziekten kan irritatie van de pleura optreden. Daarnaast kan inhalatie van asbest pleuritis veroorzaken, evenals het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, ofschoon dat slechts zelden voorkomt. Het borstvlies kan ook aangedaan zijn door longkanker of door uitzaaiingen van kanker elders in het lichaam. In dat geval spreekt men van pleuritis carcinomatosa, hetgeen een zeer kwaadaardige aandoening vanuit de longvliezen is waarbij er tumorcellen op de vliezen aanwezig zijn. De cellen kunnen daar terechtkomen via de bloedbaan vanuit een tumor in de long of vanuit kanker in andere organen. Dit proces wordt uitzaaiing of metastering genoemd.

Risicofactoren

Risicofactoren van pleuritis zijn:

• Longontsteking;
• Tuberculose (tbc);
• Reumatiek;
• Systemische Lupus Erythematosus;
• Asbestose;
• Letsel aan de borst(kas);
• Asbest-gerelateerd maligne neoplasma;
• Meerdere longabcessen;
• Congestief hartfalen;
• Longkanker;
• Longembolie.

Symptomen van pleuritis

De volgende symptomen kunnen optreden bij pleuritis:

• Pijn op de borst (pleurapijn), die acuut kan optreden en kan variëren van een vaag onaangenaam gevoel tot een hevig stekende pijn.
• De pijn kan continu aanwezig zijn of alleen bij diep ademen of hoesten.
• De pijn kan en toenemen bij diep ademhalen of hoesten.
• Afhankelijk van de locatie van de ontsteking kan de pijn uitstralen naar de bovenbuik, de nek en de schouders.
• Vaak adem je snel en oppervlakkig (kortademigheid).
• Soms bestaat er lichte temperatuurverhoging;
• Transpireren en nachtzweten.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Door de typische pijnklachten is pleuritis vaak gemakkelijk door een arts te diagnosticeren. De arts zal met een stethoscoop luisteren naar je longen (ademgeluiden). Bij pleuritis is een schurend, wrijvend geluid te horen, ook wel 'pleurawrijven' genoemd.

Vervolgonderzoek

• Bloedonderzoek. Een bloedtest kan een infectie uitwijzen. Andere bloedonderzoeken kunnen ook een auto-immuunziekte detecteren, zoals reumatoïde artritis of lupus, waarbij het eerste teken pleuritis is.
• Thoraxfoto. Op een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) kan mogelijk een kleine hoeveelheid vocht in de pleuraholte te zien zijn of een aanwijzing voor de oorzaak van de pleuritis.
• CT-scan. Een CT-scan op de borst kan laten zien of er een bloedstolsel in de long zit of kunnen andere oorzaken van pleuritische pijn opgespoord worden.
• Echografie. Deze beeldvormingstechniek maakt gebruik van hoogfrequente geluidsgolven om nauwkeurige beelden van structuren in je lichaam te maken. Met behulp van echografie kan bepaald worden of er sprake is van pleurale effusie (pleuravocht).
• Elektrocardiogram (ECG). Teneinde bepaalde hartproblemen uit te sluiten als oorzaak van je pijn op de borst.
• Pleurapunctie. Dit is een invasieve procedure om pleuravocht te verwijderen, waarbij er verdere diagnostiek naar dit vocht kan plaatsvinden.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen worden differentiële diagnose voor pleuritis beschouwd. Deze aandoeningen en syndromen kunnen namelijk dezelfde soort klachten geven.

• Hart: post-cardiale verwondingen, post-myocard-infarct-syndroom (syndroom van Dressler), het postpericardiotomie syndroom (postcommissurotomie syndroom);
• Normale thoraxfoto van een jong persoon (slank, goede inspiratiestand) / Bron: Chikumaya, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• Blootstelling: asbestose (een beroepsziekte die ontstaat door het regelmatig of langdurig inademen van asbeststof), sommige medicijnen;
• Maag-darm: inflammatoire darmaandoeningen (ziekte van Crohn en colitis ulcerosa), spontane bacteriële pleuritis;
• Genetisch: familiaire mediterrane koorts (een erfelijke ziekte welke wordt gekenmerkt door perioden van een aantal dagen met koorts, buikpijn en pijn in gewrichten;
• Hematologisch / oncologisch: maligniteit (kankergezwel), sikkelcelziekte (een vorm van erfelijke bloedarmoede);
• Infectieus:
• Viraal (bijvoorbeeld adenovirus, coxsackievirus, cytomegalovirus, Epstein-Barr-virus, influenza, bof, para-influenza, respiratoir syncytieel virus);
• Bacterieel: bijvoorbeeld familiaire mediterrane koorts (FMF), parapneumonische of tuberculeuze pleuritis);
• Parasitair: bijvoorbeeld amoebiasis, paragonimiasis.
• Inflammatoir: reactieve eosinofiele pleuritis
• Nieren: chronisch nierfalen, capsulair hematoom;
• Reumatologisch: lupus pleuritis, reumatoïde pleuritis, syndroom van Sjögren.

Behandeling

Behandeling onderliggende oorzaak

De behandeling van pleuritis is afhankelijk van de oorzaak. Bacteriële pleuritis wordt bestreden met antibiotica en virale pleuritis door een afwachtend beleid of met ontstekingsremmers, een niet-steroïd anti-inflammatoir geneesmiddel (NSAID). Als een auto-immuunziekte de oorzaak is, bijvoorbeeld systemische lupus erythematodes, dan zal de arts corticosteroïden voorschrijven.

Plaatsen van een drain

Wanneer pleuritis gepaard gaat met een te grote vochtophoping, dan kan er druk op de longen komen te staan. In dat geval zal de arts een dun buisje (drain) plaatsen die het vocht afvoert. Onder lokale verdoving brengt de arts brengt via de borst het buisje in de longholte, zodat het vocht kan worden afgevoerd. Daarna zal de pijn snel verminderen en de benauwdheid afnemen.

Prognose

Het herstel van pleuritis hangt in feite af van de onderliggende oorzaak. De prognose is ook afhankelijk van de ernst van de stoornis. Vaak heb je zeker enkele maanden nodig om te herstellen. Wanneer virale infecties de oorzaak zijn, verdwijnt de aandoening over het algemeen na een week. De aandoening kan echter voor onbepaalde tijd voortduren als deze het gevolg is van kankersyndromen. Zelfs met de juiste behandeling kan de ziekte enkele maanden aanhouden en kan het moeilijk zijn om deze succesvol te behandelen. Het kan veel pijn doen.

Complicaties

Longabces

Bij een ernstige pleuritis kan een longabces ontstaan. Dit is een ophoping van pus in de longen die kan leiden tot koorts, ernstige pijn en ademhalingsproblemen.

Vloeistofophoping

Vloeistof kan zich ophopen tussen de pleura-laagjes, wat pleurale effusie wordt genoemd. Dit kan je ademhaling bemoeilijken en pijn verergeren.

Longontsteking

De ontsteking kan zich uitbreiden naar andere delen van de longen, wat kan leiden tot een longontsteking. Dit veroorzaakt extra symptomen zoals koorts, hoest en kortademigheid.

Ademhalingsmoeilijkheden

Chronische pleuritis kan je longcapaciteit verminderen. Dit kan leiden tot aanhoudende ademhalingsmoeilijkheden en een verminderde inspanningstolerantie.

Pleurale verdikking

In sommige gevallen kan de pleura verdikken door chronische ontsteking. Dit kan de longuitzetting bemoeilijken en je ademhaling belemmeren.

Klaplong (pneumothorax)

Bij ernstige gevallen kan lucht zich tussen de pleura-lagen ophopen, wat een klaplong (pneumothorax) wordt genoemd. Dit kan leiden tot plotselinge pijn en kortademigheid, en vereist onmiddellijke medische hulp.

Fibrose

Langdurige ontsteking kan leiden tot pleurale fibrose. Dit is een verharding van de pleura die de longen kan beperken en ademhalingsproblemen kan veroorzaken.

Verhoogd risico op longembolie

Door verminderde mobiliteit en veranderingen in bloedstroom kan het risico op een longembolie toenemen. Dit is een ernstige complicatie waarbij een bloedstolsel de longen blokkeert.

Beperkte beweging

De pijn en ademhalingsproblemen kunnen je beweging beperken. Dit kan leiden tot een verminderde levenskwaliteit en een verhoogd risico op andere gezondheidsproblemen.

Preventie

Vroege opsporing en behandeling van de onderliggende aandoening maken het mogelijk om pleuritis te voorkomen. Een vroege diagnose en de tijdige behandeling van een infectie kan bijvoorbeeld voorkomen dat vocht zich ophoopt in de pleuraholte of kan het ontstekingsniveau beperken.

Wanneer je wordt behandeld voor een aandoening, zorg dan voor voldoende rust en een gezond voedingspatroon om complicaties zoals pleuritis te voorkomen.

Lees verder

• Steken op de borst: zeurende of scherpe steken pijn op borst
• Pijn op de borst: links/rechts, pijn longen, hart, borstbeen
• Pijn op de borst: rechts, links, na eten en bij inademen
• Pijn aan de ribben: oorzaken van ribpijn of pijnlijke ribben
• Longontsteking behandeling: duur, genezen en thuisblijven