Pleuritis: Borstvliesontsteking met pijn op de borst

De pleura of het borstvlies is het vlies dat de binnenzijde van de borstkas en de buitenkant van de longen bekleedt. Van pleuritis is sprake wanneer het borstvlies ontstoken is. De borstvliesontsteking komt tot stand in verschillende omstandigheden, zoals o.a. bij infecties, tuberculose en bepaalde vormen van kanker. Enkele belangrijke symptomen zijn pijn op de borst bij het ademhalen en hoesten. De behandeling en vooruitzichten zijn sterk variabel en afhankelijk van de oorzaak van pleuritis.

• Oorzaken pleuritis
• Symptomen: Pijn op de borst
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijn en ziekte
• Prognose borstvliesontsteking
• Complicaties ontsteking van pleura

Oorzaken pleuritis

De longen zetten zich uit bij het in- en uitademen en krimpen dan weer. Bij gezonde patiënten schuiven het longvlies en het borstvlies hierbij over elkaar. Een dun laagje vocht smeert deze vliezen. Bij een ontsteking is een wrijving aanwezig tussen deze vliezen.

Pleuritis treedt op bij:

• bepaalde vormen van kanker
• bloedstolsels in de bloedvaten van de longen of longembolie (afsluiting van slagader in longen) (belangrijkste oorzaak)
• bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• complicaties bij een hartoperatie
• congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• een borstkaswonde
• een longontsteking (= pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen)
• een lymfoom
• een mesothelioom (kanker veroorzaakt door blootstelling aan asbest)
• een pericarditis (ontsteking van vlies rond het hart (hartzakje))
• een ribfractuur (gebroken ribben)
• een stomp trauma aan de borstwand (thoraxtrauma)
• een tumor in de borstkas of longen
• fysiek of chemisch letsel aan de longen, bijvoorbeeld door bestraling (radiotherapie) of door het inademen van irriterende chemicaliën
• het inspuiten van een irriterende stof op de pleura of een operatie om de vliezen aan elkaar te laten kleven (pleurodese). Dit gebeurt bij een klaplong of een pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies) omdat de arts wil voorkomen dat lucht of vocht zich ophoopt tussen de pleura.
• inflammatoire auto-immuunziekten zoals lupus erythematodes disseminatus en reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen)
• longkanker
• pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)
• schimmel- of parasitaire infecties
• sikkelcelanemie, een erfelijke bloedaandoening
• tuberculose

Symptomen: Pijn op de borst

Het belangrijkste symptoom van pleuritis is scherpe pijn op de borst. Deze pijn komt vaak voor wanneer de patiënt diep in- of uitademt of hoest. Sommige patiënten voelen de pijn in de schouder of rug. De pijn verergert bij diepe ademhaling, hoesten en borstbewegingen. Door pleuritis hoopt vocht zich op in de borstholte (pleura-effusie), waardoor het voor de patiënt moeilijk is om te ademen. Een snelle ademhaling, kortademigheid (dyspneu) en hoesten treden hierbij op. Hoofdpijn, malaise (algemeen ziek gevoel), gewichtsverlies, nachtelijk zweten, spierpijn en gewrichtspijn zijn tot slot enkele algemene maar minder voorkomende symptomen van pleuritis.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts vermoedt reeds de diagnose op basis van de beschrijving van de pijn. Soms voelt de patiënt de pijn elders in het lichaam, bijvoorbeeld in de buik, schouder of rug. De patiënt vertoont bovendien een oppervlakkige ademhaling. Hij houdt dan de borstkas in om de uitzetting van de longen te voorkomen. Op deze manier beperkt hij de pijn. De arts beluistert ook de ademgeluiden via zijn stethoscoop. Via dit onderzoek, gekend als auscultatie, identificeert hij ruwe, krassende, wrijvende ademgeluiden zowel bij het in- als uitademen. De verdere symptomen zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak van pleuritis.

Diagnostisch onderzoek

Volgende diagnostische onderzoeken zijn mogelijk:

• Een biopsie (wanneer de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan een vorm van kanker)
• Een CT-scan van de borst
• Een echografie van de borstkas
• Een pleurapunctie (= thoracocentese: verwijdering van pleuravocht met behulp van een naald)
• Een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto): Hierop bemerkt de arts een pleura-effusie, een pneumonie (longontsteking), een longembolie of een pneumothorax (klaplong)
• Een thoracoscopie (inwendig kijkonderzoek van de borstkas)
• Een volledig bloedonderzoek

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen beschouwt de arts als differentiële diagnose voor pleuritis. Deze aandoeningen en syndromen hebben namelijk een sterk gelijkende symptomenreeks:

• bacteriële infecties zoals bijvoorbeeld parapneumonische of tuberculeuze pleuritis
• blootstelling aan asbest (asbestose)
• chronisch nierfalen
• een renaal kapselhematoom
• familiaire mediterrane koorts (herhaalde episodes van ontstekingen met koorts)
• het gebruik van bepaalde medicijnen
• het post-cardiale letsels syndroom
• het post-myocardinfarct syndroom (syndroom van Dressler)
• het postpericardiotomie syndroom (postcommissurotomie syndroom)
• het syndroom van Sjögren (aandoening met droge ogen, droge mond en droge keel)
• inflammatoire darmaandoening
• parasitaire infecties zoals amoebiasis (darminfectie door parasiet) en paragonimiasis (worminfectie met symptomen aan buik en longen)
• pleuritis lupus
• reactieve eosinofiele pleuritis
• reumatoïde pleuritis
• sikkelcelziekte
• virale infecties zoals het adenovirus (symptomen aan luchtwegen en ogen), het coxsackievirus, het cytomegalovirus, het Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt), influenza (griep), bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren), para-influenza en het respiratoir syncytieel virus (RSV: virale infectie met symptomen aan de luchtwegen)

Behandeling van pijn en ziekte

Pijnbestrijding

De arts probeert bij de behandeling de pijn op de borst te minderen, evenals de onderliggende aandoening te behandelen. Pijnbestrijding in de vorm van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) zijn vaak de eerste behandelingsmethode. Enkele voorbeelden hiervan zijn paracetamol en ibuprofen. Bij een aantal patiënten helpt een elastisch drukverband rond de borst ook.

Behandeling onderliggende ziekte

De onderliggende ziekte behandelen is sterk variabel. Bij virale infecties is meestal geen medische behandeling nodig omdat patiënten hiervan spontaan herstellen. Bacteriële infecties bestrijdt de arts met antibiotica. Soms is chirurgie of drainage nodig om geïnfecteerd materiaal af te voeren uit de longen bij kanker, chronisch nierfalen of reumatoïde pleuritis. Is pleuritis het gevolg van medicatiegebruik, dan zet de arts indien mogelijk een ander medicijn in of wijzigt hij de dosis. Stoppen met roken is aanbevolen voor patiënten die lijden aan asbestose. Antimicrobiële en antiparasitaire geneesmiddelen bestrijden het onderliggende organisme. Patiënten met lupus pleuritis krijgen vaak corticosteroïden voorgeschreven. Verder zijn ook nog andere medicijnen in te zetten.

Prognose borstvliesontsteking

De vooruitzichten zijn afhankelijk van de oorzaak van de pleuritis.

Complicaties ontsteking van pleura

Gezondheidsproblemen die tot stand komen door pleuritis zijn onder andere:

• ademhalingsmoeilijkheden
• complicaties van de oorspronkelijke ziekte
• een vochtophoping tussen de borstwand en de longen

Lees verder

• Longaandoeningen: Longziektes en problemen met longen en luchtpijp (special)
• Longembolie: Afsluiting van slagader in longen
• Bronchitis: Ontsteking van de luchtpijpvertakkingen
• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen
• Mesothelioom: Kanker in longen door blootstelling aan asbest
• Pneumothorax: Klaplong of ingeklapte long