Pleuritis: Borstvliesontsteking met pijn op de borst

De pleura, of het borstvlies, is het vlies dat de binnenzijde van de borstkas en de buitenkant van de longen bekleedt. Pleuritis ontstaat wanneer het borstvlies ontstoken is. Deze borstvliesontsteking kan door verschillende omstandigheden worden veroorzaakt, zoals infecties, tuberculose en bepaalde vormen van kanker. Enkele belangrijke symptomen zijn pijn op de borst bij het ademhalen en hoesten. De behandeling en vooruitzichten zijn sterk variabel en afhankelijk van de oorzaak van pleuritis.

• Oorzaken pleuritis
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijn en ziekte
• Prognose borstvliesontsteking
• Complicaties ontsteking van pleura
• Preventie pleuritis
• Leven met pleuritis
• Behandeling en verlichting van symptomen
• Dagelijkse aanpassingen en preventie
• Misvattingen rond pleuritis
• Pleuritis wordt altijd veroorzaakt door een infectie
• Pleuritis is altijd een ernstig probleem
• Pleuritis vereist altijd ziekenhuisopname
• Pleuritis veroorzaakt altijd ernstige ademhalingsproblemen
• Pleuritis is altijd aan de buitenkant van de longen zichtbaar
• Pleuritis kan alleen door een arts behandeld worden

Oorzaken pleuritis

De longen zetten zich uit bij het in- en uitademen en krimpen dan weer. Bij gezonde patiënten schuiven het longvlies en het borstvlies hierbij over elkaar. Een dun laagje vocht smeert deze vliezen. Bij een ontsteking is er wrijving tussen deze vliezen.

Pleuritis kan optreden door:

• bepaalde vormen van kanker
• bloedstolsels in de bloedvaten van de longen of longembolie (afsluiting van een slagader in de longen) (belangrijkste oorzaak)
• bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• complicaties bij een hartoperatie
• congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• een letsel aan de borstkas
• een longontsteking (= pneumonie: ontsteking van de onderste luchtwegen)
• een lymfoom
• een mesothelioom (kanker veroorzaakt door blootstelling aan asbest)
• een pericarditis (ontsteking van het vlies rond het hart (hartzakje))
• een ribfractuur (gebroken ribben)
• een stomp trauma aan de borstwand (thoraxtrauma)
• een tumor in de borstkas of longen
• fysiek of chemisch letsel aan de longen, bijvoorbeeld door bestraling (radiotherapie) of door het inademen van irriterende chemicaliën
• het inspuiten van een irriterende stof op de pleura of een operatie om de vliezen aan elkaar te laten kleven (pleurodese). Dit gebeurt bij een klaplong of een pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies) omdat de arts wil voorkomen dat lucht of vocht zich ophoopt tussen de pleura
• inflammatoire auto-immuunziekten zoals lupus erythematodes disseminatus en reumatoïde artritis (chronische auto-immuunaandoening met ontsteking van gewrichten en andere organen)
• longkanker
• pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)
• schimmel- of parasitaire infecties
• sikkelcelanemie, een erfelijke bloedaandoening
• tuberculose

Symptomen

Het belangrijkste symptoom van pleuritis is scherpe pijn op de borst. Deze pijn komt vaak voor wanneer de patiënt diep in- of uitademt of hoest. Sommige patiënten voelen de pijn in de schouder of rug. De pijn verergert bij diepe ademhaling (ademhalingspijn), hoesten en borstbewegingen. Door pleuritis hoopt vocht zich op in de borstholte (pleura-effusie), waardoor het voor de patiënt moeilijk is om te ademen. Ribpijn, een snelle ademhaling, kortademigheid (dyspneu) en hoesten treden hierbij op. Hoofdpijn, malaise (algemeen ziek gevoel), gewichtsverlies, nachtelijk zweten, spierpijn en gewrichtspijn zijn tot slot enkele algemene maar minder voorkomende symptomen van pleuritis.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts vermoedt de diagnose op basis van de beschrijving van de pijn. Soms voelt de patiënt de pijn elders in het lichaam, bijvoorbeeld in de buik, schouder of rug. De patiënt vertoont bovendien een oppervlakkige ademhaling. Hij houdt dan de borstkas in om de uitzetting van de longen te voorkomen. Op deze manier beperkt hij de pijn. De arts beluistert ook de ademgeluiden via zijn stethoscoop. Via dit onderzoek, gekend als auscultatie, identificeert hij ruwe, krassende, wrijvende ademgeluiden zowel bij het in- als uitademen. De verdere symptomen zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak van pleuritis.

Diagnostisch onderzoek

Volgende diagnostische onderzoeken zijn mogelijk:

• Een biopsie (wanneer de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan een vorm van kanker)
• Een CT-scan van de borst
• Een echografie van de borstkas
• Een pleurapunctie (= thoracocentese: verwijdering van pleuravocht met behulp van een naald)
• Een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto): Hierop bemerkt de arts een pleura-effusie, een pneumonie (longontsteking), een longembolie of een pneumothorax (klaplong)
• Een thoracoscopie (inwendig kijkonderzoek van de borstkas)
• Een volledig bloedonderzoek

Differentiële diagnose

De arts beschouwt de volgende aandoeningen als differentiële diagnose voor pleuritis. Deze aandoeningen en syndromen vertonen namelijk een sterk gelijkende symptomenreeks:

• bacteriële infecties zoals bijvoorbeeld parapneumonische of tuberculeuze pleuritis
• blootstelling aan asbest (asbestose)
• chronisch nierfalen
• een renaal kapselhematoom
• familiaire mediterrane koorts (herhaalde episodes van ontstekingen met koorts)
• het gebruik van bepaalde medicijnen
• het post-cardiale letsels syndroom
• het post-myocardinfarct syndroom (syndroom van Dressler)
• het postpericardiotomie syndroom (postcommissurotomie syndroom)
• het syndroom van Sjögren (aandoening met droge ogen, droge mond en droge keel)
• inflammatoire darmaandoening
• parasitaire infecties zoals amoebiasis (darminfectie door parasiet) en paragonimiasis (worminfectie met symptomen aan buik en longen)
• pleuritis lupus
• reactieve eosinofiele pleuritis
• reumatoïde pleuritis
• sikkelcelziekte
• virale infecties zoals het adenovirus (symptomen aan luchtwegen en ogen), het coxsackievirus, het cytomegalovirus, het Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt), influenza (griep), bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren), para-influenza en het respiratoir syncytieel virus (RSV: virale infectie met symptomen aan de luchtwegen)

Behandeling van pijn en ziekte

Pijnbestrijding

De arts probeert bij de behandeling de pijn op de borst te minderen, evenals de onderliggende aandoening te behandelen. Pijnbestrijding in de vorm van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) zijn vaak de eerste behandelingsmethode. Enkele voorbeelden hiervan zijn paracetamol en ibuprofen. Bij een aantal patiënten helpt een elastisch drukverband rond de borst ook.

Behandeling onderliggende ziekte

De behandeling van de onderliggende ziekte is sterk variabel. Bij virale infecties is meestal geen medische behandeling nodig omdat patiënten hiervan spontaan herstellen. Bacteriële infecties bestrijdt de arts met antibiotica. Soms is chirurgie of drainage nodig om geïnfecteerd materiaal af te voeren uit de longen bij kanker, chronisch nierfalen of reumatoïde pleuritis. Als pleuritis het gevolg is van medicatiegebruik, dan zet de arts indien mogelijk een ander medicijn in of wijzigt hij de dosis. Stoppen met roken is aanbevolen voor patiënten die lijden aan asbestose. Antimicrobiële en antiparasitaire geneesmiddelen bestrijden het onderliggende organisme. Patiënten met lupus pleuritis krijgen vaak corticosteroïden voorgeschreven. Verder kunnen ook andere medicijnen worden ingezet.

Prognose borstvliesontsteking

De vooruitzichten zijn afhankelijk van de oorzaak van de pleuritis.

Complicaties ontsteking van pleura

Gezondheidsproblemen die kunnen optreden door pleuritis zijn onder andere:

• ademhalingsproblemen
• complicaties van de oorspronkelijke ziekte
• een vochtophoping tussen de borstwand en de longen

Preventie pleuritis

Het voorkomen van pleuritis richt zich vooral op het vermijden van de onderliggende oorzaken en risicofactoren. Dit kan onder andere door:

• Het naleven van hygiënemaatregelen om infecties te voorkomen
• Het tijdig behandelen van aandoeningen die pleuritis kunnen veroorzaken
• Het vermijden van blootstelling aan schadelijke stoffen zoals asbest
• Het stoppen met roken en het vermijden van blootstelling aan passief roken

Leven met pleuritis

Pleuritis is een ontsteking van het borstvlies, vaak veroorzaakt door een infectie of onderliggende aandoening. De scherpe pijn bij het ademen kan het dagelijks leven aanzienlijk beïnvloeden. Met de juiste aanpak kunnen patiënten echter leren omgaan met de symptomen.

Behandeling en verlichting van symptomen

De behandeling van pleuritis hangt af van de oorzaak. Bij bacteriële infecties zijn antibiotica noodzakelijk, terwijl ontstekingsremmers zoals ibuprofen helpen om de pijn en ontsteking te verminderen. Bij vochtophoping rond de longen (pleuravocht) kan een thoracentesis nodig zijn om de druk te verlichten.

Ademhalingsoefeningen onder begeleiding van een fysiotherapeut kunnen helpen om de ademhaling te verbeteren en stijfheid in de borstkas te verminderen.

Dagelijkse aanpassingen en preventie

Rust is essentieel voor herstel, maar langdurig stilzitten moet worden vermeden om complicaties zoals longembolie te voorkomen. Het vermijden van blootstelling aan koude lucht en irriterende stoffen zoals rook kan ook helpen om verdere irritatie van het borstvlies te voorkomen.

Patiënten die vatbaar zijn voor pleuritis door onderliggende aandoeningen, zoals reuma of longziekten, moeten regelmatige medische opvolging hebben om het risico op terugkerende episodes te minimaliseren.

Misvattingen rond pleuritis

Pleuritis, of ontsteking van het longvlies, wordt vaak verward met andere ademhalingsaandoeningen of verkeerd begrepen in termen van de oorzaken en behandelingen. Het is belangrijk om de feiten te begrijpen om misverstanden te voorkomen en een juiste benadering van deze aandoening te waarborgen.

Pleuritis wordt altijd veroorzaakt door een infectie

Hoewel pleuritis vaak wordt veroorzaakt door een virale of bacteriële infectie, zijn er andere oorzaken die ook een ontsteking van het longvlies kunnen veroorzaken. Auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis of lupus kunnen pleuritis veroorzaken, evenals longaandoeningen zoals longenembolie of longkanker. Het is dus niet altijd het gevolg van een infectie, en de behandeling moet gericht zijn op de onderliggende oorzaak.

Pleuritis is altijd een ernstig probleem

Hoewel pleuritis pijnlijk kan zijn en ongemak veroorzaakt, is het meestal niet ernstig, vooral als het snel wordt behandeld. In veel gevallen kan pleuritis worden behandeld met ontstekingsremmende medicijnen en pijnstillers. Het is echter belangrijk om medische hulp te zoeken, omdat de aandoening soms kan wijzen op een ernstiger onderliggende ziekte, zoals een longinfectie of kanker.

Pleuritis vereist altijd ziekenhuisopname

In de meeste gevallen kan pleuritis worden behandeld met medicatie en rust thuis, zonder dat ziekenhuisopname nodig is. Als de aandoening echter ernstig is, zoals bij pleuritis die wordt veroorzaakt door longkanker of oxselinfecties, kan ziekenhuisopname noodzakelijk zijn. Het is belangrijk om de symptomen goed te volgen en medische hulp te zoeken als de pijn verergert of ademhalingsproblemen optreden.

Pleuritis veroorzaakt altijd ernstige ademhalingsproblemen

Hoewel pleuritis pijn en ongemak kan veroorzaken bij het ademen, leidt het meestal niet tot ernstige ademhalingsproblemen, vooral als de ontsteking mild is. In ernstige gevallen kan pleuritis echter de ademhaling beïnvloeden en de longfunctie verminderen, vooral als de ontsteking gepaard gaat met darmen of een longinfectie. Medische behandeling kan helpen om de symptomen te verlichten en de longfunctie te herstellen.

Pleuritis is altijd aan de buitenkant van de longen zichtbaar

Pleuritis is een ontsteking van de pleura, het dubbele membraan dat de longen omhult, en is niet altijd zichtbaar op een röntgenfoto. Beeldvormende onderzoeken zoals een echografie of CT-scan kunnen nuttig zijn om de ontsteking beter in beeld te brengen, maar het is niet altijd zichtbaar in de eerste instantie. Artsen stellen de diagnose vaak op basis van symptomen en medische geschiedenis.

Pleuritis kan alleen door een arts behandeld worden

Hoewel het belangrijk is om pleuritis door een arts te laten beoordelen, kunnen patiënten ook stappen ondernemen om de symptomen te verlichten. Rust, een goed evenwichtig voedingspatroon en het vermijden van inspanning kunnen helpen om de pijn te verminderen. Medicatie zoals pijnstillers of ontstekingsremmers kan ook nuttig zijn, maar altijd onder toezicht van een arts.

Lees verder

• Longembolie: Afsluiting van slagader in longen
• Bronchitis: Ontsteking van de luchtpijpvertakkingen
• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen
• Mesothelioom: Kanker in longen door blootstelling aan asbest
• Pneumothorax: Klaplong of ingeklapte long