Te veel cafeïne: symptomen cafeïne-intoxicatie of overdosis

Te veel cafeïne, cafeïne-intoxicatie of een overdosis cafeïne is een zeer zeldzaam fenomeen en is vaak gerelateerd aan energiedranken of cafeïnesupplementen die zeer hoge niveaus van dit stimulerende middel kunnen bevatten. Kinderen en tieners hebben een lagere tolerantie voor cafeïne en een hoger risico op overdosering dan andere mensen. Te veel cafeïne binnenkrijgen kan leiden tot rusteloosheid, angstgevoelens, prikkelbaarheid (agitatie), hoofdpijn, beven (trillen), duizeligheid, suizende oren en hartkloppingen. Door te veel cafeïne kun je ook moeite hebben met in slaap vallen en daardoor een slaaptekort krijgen.

• Wat is cafeïne?
• Producten waar cafeïne in zit
• Vóórkomen van een overdosis cafeïne
• Symptomen van overdosis cafeïne
• Classificatiecriteria van cafeïne-intoxicatie (DSM-5)
• Gezondheidsvoordelen en risico's van koffie drinken
• Gezondheidsvoordelen
• Risicofactoren
• Wanneer een dokter bezoeken?
• Behandeling van te veel cafeïne
• Preventie

Wat is cafeïne?

Cafeïne komt van nature voor in bepaalde planten, noten en zaden en fabrikanten voegen het toe aan sommige voedingsmiddelen en dranken. Cafeïne heeft een scala aan effecten op het lichaam, van het onderdrukken van de eetlust tot het gevoel dat je je meer wakker en energiek voelt. Cafeïne is een stimulerend middel, wat betekent dat het sommige processen van het lichaam verhoogt. Berichten die bijvoorbeeld tussen de hersenen en het lichaam worden verzonden, kunnen sneller reizen. Dit is een reden waarom je je misschien meer alert of gefocust voelt na het nuttigen van cafeïne. Hartslag en ademhaling kunnen ook versnellen nadat iemand cafeïne heeft gebruikt. De meeste effecten op het lichaam zijn van korte duur en veroorzaken geen blijvende schade. Maar als je een grote hoeveelheid cafeïne gebruikt, bijvoorbeeld door veel koffie of energiedrankjes te drinken, kan het een schadelijk effect hebben op het lichaam.

Producten waar cafeïne in zit

Cafeïne kan op verschillende manieren worden genuttigd, onder meer via:

• koffie
• thee
• cafeïnehoudende frisdrank
• energiedrankjes
• vrij verkrijgbare pijnstillers (paracetamol met coffeïne)
• antiverkoudheidsmiddelen
• energieproducten (waaronder drankjes)
• afslankproducten
• chocolade

Vóórkomen van een overdosis cafeïne

Het is relatief gemakkelijk voor iemand om te veel cafeïne te consumeren en om bijwerkingen te hebben. Maar een gevaarlijke en levensbedreigende overdosis is zeldzaam. En een overdosis cafeïne die tot de dood leidt is al helemaal zeldzaam. Er zijn gevallen bekend van mensen die stierven door een overdosis aan cafeïnepillen. Soms gaat het hierbij om zelfmoord. In het algemeen zal cafeïne het lichaam gaan beïnvloeden als er meer dan 15 milligram per liter (mg/L) in het bloed zit. Een concentratie van 80 tot 100 mg/l kan dodelijk zijn. Overdosering met cafeïne is waarschijnlijk het gevolg van het nemen van cafeïnetabletten en niet van het drinken van koffie, vooral wanneer mensen deze producten combineren met energiedrankjes, frisdrank of koffie. De doodsoorzaak door een overdosis cafeïne is ventrikelfibrilleren of kamerfibrilleren, een ernstige hartritmestoornis die leidt tot een hartstilstand.

Symptomen van overdosis cafeïne

De typische symptomen van te veel cafeïne zijn:

• je meer wakker of alert voelen
• je onrustig, angstig of prikkelbaar voelen
• verhoogde lichaamstemperatuur
• uitdroging
• hoofdpijn
• snellere ademhaling
• snellere hartslag

Symptomen van een overdosis cafeïne kunnen zijn:

• zeer snelle of onregelmatige hartslag
• wankel of slap gevoel
• zich ziek voelen of overgeven
• verwardheid
• paniekaanval

Classificatiecriteria van cafeïne-intoxicatie (DSM-5)

Classificatiecriteria van cafeïne-intoxicatie volgens DMS-5 zijn:

A Recent gebruik van cafeïne (doorgaans een hoge dosering van ruim van de 250 mg).
B Vijf (of meer) van de volgende klachten of verschijnselen, ontstaan tijdens of kort na het cafeïnegebruik:

1. Rusteloosheid.
2. Nervositeit.
3. Opwinding.
4. Insomnia (slapeloosheid).
5. Rode gelaatskleur.
6. Toegenomen diurese (urineafscheiding).
7. Gastro-intestinale klachten.
8. Spiertrekkingen.
9. Onsamenhangend denken en spreken.
10. Tachycardie of cardiale aritmie.
11. Perioden met onuitputtelijke energie.
    Slapeloosheid / Bron: PrinceOfLove/Shutterstock.com
12. Psychomotorische agitatie.

C De klachten of verschijnselen van criterium B veroorzaken klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale of beroepsmatige functioneren of in het functioneren op andere belangrijke terreinen.
D De klachten of verschijnselen kunnen niet worden toegeschreven aan een somatische aandoening en kunnen niet beter worden verklaard door een andere psychische stoornis, waaronder intoxicatie door een ander middel.

Gezondheidsvoordelen en risico's van koffie drinken

Gezondheidsvoordelen

De gezondheidsvoordelen van koffie variëren van het verminderen van het risico op diabetes type 2 tot het verlagen van het risico op leverziekte.

Risicofactoren

Het combineren van cafeïne en alcohol kan verschillende schadelijke effecten hebben. Alcohol is een depressivum. Dit depressivum (alcohol) vertraagt de hersenfuncties, maar cafeïne kan het effect van alcohol gedeeltelijk maskeren door een persoon alerter te maken. Mensen die energiedranken en alcohol combineren, lopen het risico om te veel te drinken.

Een ongeboren kind of pasgeborene kan cafeïne niet snel afbreken. Daarom wordt geadviseerd aan vrouwen die zwanger zijn om hun cafeïneconsumptie te beperken tot minder dan 200 mg per dag, wat overeenkomt met 1 tot 2 kopjes koffie. Voor vrouwen die borstvoeding geven, geldt dat een lage tot matige inname van koffie geen gevolgen heeft voor een baby.

Kinderen en tieners moet men ontmoedigen om cafeïne te consumeren. In het bijzonder kunnen energiedrankjes zowel een ongezonde hoeveelheid suiker als cafeïne bevatten.

Cafeïne kan ernstiger effecten hebben op een persoon met een onderliggende gezondheidstoestand. Hoewel er geen duidelijk verband is tussen cafeïne en de gezondheid van het hart, kunnen mensen die gevoeliger zijn voor cafeïne hartkloppingen krijgen door cafeïne-inname.

Cafeïne beïnvloedt iedere persoon weer anders, afhankelijk van hun algemene gezondheid, leeftijd, gewicht en lengte. Iemand die geen cafeïne consumeert, kan minder cafeïne aan dan iemand die regelmatig koffie drinkt.

Wanneer een dokter bezoeken?

Als je symptomen van een overdosis cafeïne hebt of als je per ongeluk een grote hoeveelheid cafeïne hebt ingenomen, moet je direct contact opnemen met een arts en medisch advies inwinnen.

Behandeling van te veel cafeïne

De halfwaardetijd van een medicijn is hoe lang het duurt voordat de helft van het medicijn het lichaam verlaat. De halfwaardetijd van cafeïne is zo'n 3 tot 5 uur. Een persoon kan bijwerkingen ervaren die weliswaar onaangenaam zijn maar geen reden tot zorg, zoals zich onrustig of gedehydrateerd voelen. Deze bijwerkingen verdwijnen meestal binnen 3 tot 5 uur. In het geval van milde bijwerkingen kan je thuis de volgende stappen ondernemen:

• niet meer cafeïne drinken
• water drinken om te hydrateren
• een wandeling maken om energie kwijt te raken en niet onrustig te worden

Een persoon die een overdosis cafeïne heeft, heeft mogelijk een medische behandeling nodig, inclusief intraveneuze vloeistoffen, supplementen, of actieve kool. Actieve kool kan ervoor zorgen dat cafeïne de darm niet binnendringt. Als cafeïne de darm binnendringt, kan een nog hoger niveau in het bloed terechtkomen en verdere gezondheidsproblemen veroorzaken.

Preventie

Regelmatig gebruik van te veel cafeïne of hoge doses cafeïne kan op de lange termijn gezondheidsproblemen veroorzaken, waaronder:

• maagzweren (omdat cafeïne de aanmaak van maagzuur stimuleert)
• moeite met slapen en slaapgebrek
• angst en depressie

Voor de meeste mensen is de kans miniem dat hun cafeïneconsumptie leidt tot een overdosis of langdurige gezondheidsproblemen. Mensen die cafeïne consumeren ontwikkelen vaak een tolerantie voor sommige van de bijwerkingen. Het drinken van koffie met mate kan ook voordelen voor de gezondheid hebben. Gezonde volwassenen kunnen volgens het Voedingscentrum ongeveer 400 milligram cafeïne per dag innemen zonder dat er negatieve effecten te verwachten zijn. Dit komt neer op 4 cafeïnerijke producten.
Je bewust zijn van de hoeveelheid cafeïne in voedsel, drank en supplementen is belangrijk om te voorkomen dat je te veel cafeïne binnenkrijgt. Je kunt ervoor kiezen om ​​kleinere kopjes koffie te drinken, afgewisseld met cafeïnevrije koffie, of cafeïnevrije warme dranken zoals kruidenthee.

Lees verder

• Cafeïne-onttrekkingshoofdpijn: symptomen en behandeling
• Cafeïneonttrekkingssyndroom: symptomen en kenmerken DSM-5