Doof gevoel: doof in been, voet, arm en hand met tintelingen

Een doof gevoel, gevoelloosheid of tintelingen zijn ongewone prikkelende sensaties die in elk deel van je lichaam kunnen optreden; in je hand, arm, vinger, voet, teen, been, tong, lip, etc. Meestal wordt een doof gevoel waargenomen in handen, voeten, armen en benen. Veel dingen kunnen een doof gevoel, gevoelloosheid en tintelingen veroorzaken, waaronder met je benen over elkaar zitten of het in slaap vallen op je arm. Als er sprake is van een doof gevoel en tintelingen en er is geen duidelijke oorzaak voor deze gewaarwordingen, dan kan dit een symptoom zijn van een onderliggende aandoening, zoals multiple sclerose of het carpaal tunnel syndroom. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. De medische term voor gevoelloosheid en tintelingen is paresthesie.

• Oorzaken gevoelloosheid en tintelingen
• "Een vreemde tinteling"
• Slapende ledematen
• Schade, irritatie of compressie van zenuwen
• Epidemiologie
• Pathofysiologie en ontstaansmechanisme
• Oorzaken van doof gevoel in been, voet, arm en hand (met tintelingen)
• Top 10 oorzaken doof gevoel
• In vogelvlucht
• Doof gevoel en vitamine B12-tekort
• Risicogroepen voor doof gevoel
• Risicofactoren voor doof gevoel
• Symptomen van tintelingen in been, voet, arm en hand
• Arts inschakelen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een doof gevoel en tintelingen
• Complicaties

Oorzaken gevoelloosheid en tintelingen

"Een vreemde tinteling"

Lisa, een 37-jarige grafisch ontwerper, merkte tijdens het werken aan haar laptop een vreemd doof gevoel in haar rechterhand. "Het begon met een lichte tinteling in mijn vingertoppen, maar na een paar uur voelde mijn hele hand alsof die in slaap was gevallen," vertelde ze. Ze negeerde het in eerste instantie, maar toen de gevoelloosheid ook in haar arm begon te trekken, besloot ze naar de huisarts te gaan. Daar bleek dat ze door haar langdurige houding een zenuw had bekneld. Met wat aanpassingen aan haar werkplek en fysiotherapie keerde het gevoel langzaam terug in haar hand, en Lisa leerde beter op haar houding te letten.

Slapende ledematen

Veel factoren kunnen gevoelloosheid en tintelingen veroorzaken, waaronder sommige medicijnen. Alledaagse zaken, zoals met de benen over elkaar zitten of op je hand slapen, kunnen soms ook tijdelijk een doof gevoel en tintelingen veroorzaken. Een slapend arm of been zijn voorbeelden waarbij het tintelende gevoel ontstaat doordat sommige zenuwen vanwege afknelling geen en andere zenuwen juist ineens heel veel signalen doorgeven gedurende een bepaalde periode naar een gebied.

Schade, irritatie of compressie van zenuwen

Gevoelloosheid wordt meestal veroorzaakt door schade, irritatie of compressie van zenuwen. Een enkele zenuw, of meerdere zenuwen, kunnen worden aangetast, zoals bij een hernia in de rug of een carpaal tunnel syndroom in de pols. Bepaalde ziekten, zoals diabetes, die de lange zenuwen naar de benen en de voeten kunnen beschadigen, kunnen ook gevoelloosheid veroorzaken.

Meestal bevinden de aangedane zenuwen zich in de periferie van je lichaam. Slechts zelden wordt een doof gevoel of gevoelloosheid veroorzaakt door problemen in je hersenen of ruggenmerg. Gevoelloosheid an sich (dus zonder bijkomende symptomen) wordt slechts zelden geassocieerd met mogelijk levensbedreigende stoornissen, zoals een beroerte of een tumor.

Epidemiologie

Een doof gevoel of gevoelloosheid, vaak gepaard met tintelingen, is een veelvoorkomend symptoom dat miljoenen mensen wereldwijd ervaren. Het kan voorkomen in elke leeftijdsgroep en in vrijwel elk lichaamsdeel, zoals handen, voeten, armen of lippen. De oorzaken zijn net zo divers als de mensen die het treft, van tijdelijke beknelde zenuwen tot chronische aandoeningen zoals diabetes. Hier verkennen we in detail de epidemiologie van dit mysterieus aandoende symptoom.

Verschillen tussen mannen, vrouwen en leeftijden
Gevoelloosheid komt bij zowel mannen als vrouwen voor, maar de oorzaken kunnen verschillen. Bij mannen zijn beknelde zenuwen door fysieke arbeid of sport een veelvoorkomende oorzaak. Bij vrouwen spelen hormonale schommelingen, zoals tijdens de zwangerschap of menopauze, een grotere rol.

Bij volwassenen treedt gevoelloosheid vaker op naarmate de leeftijd vordert, vooral door chronische aandoeningen zoals diabetes (ongeveer 50% van de diabetespatiënten rapporteert gevoelloosheid) of perifere neuropathie. Bij kinderen is gevoelloosheid zeldzamer en meestal tijdelijk, veroorzaakt door druk op een zenuw door een verkeerde houding of een trauma.

Klimaat en leefomgeving: koude of warme invloeden
Klimaat speelt een verrassende rol. In koude klimaten, zoals Nederland en België, komt gevoelloosheid vaker voor, vooral in de winter. Koude temperaturen kunnen de doorbloeding verminderen, wat leidt tot tintelingen in extremiteiten. Dit wordt vaak ervaren als winterhanden of wintervoeten. In warme klimaten, zoals de Nederlandse overzeese gebieden (bijvoorbeeld Aruba), zijn zenuwgerelateerde oorzaken zoals diabetische neuropathie of uitdroging vaker aan de orde.

Wereldwijd zien we een hogere prevalentie in stedelijke gebieden door factoren zoals een zittende leefstijl en verhoogde stress. Landelijke gebieden kennen een lagere incidentie, tenzij zware fysieke arbeid leidt tot herhaalde zenuwbeschadiging.

Voeding en leefstijl: de rol van een gezond lichaam
Een tekort aan vitamine B12 is een van de meest voorkomende voedingsgerelateerde oorzaken van gevoelloosheid. Deze vitamine is essentieel voor zenuwgezondheid, en een gebrek eraan kan leiden tot tintelingen in de handen en voeten. Ongeveer 6% van de Nederlanders heeft een tekort aan vitamine B12, met een hogere incidentie bij vegetariërs en ouderen.

Een zittende leefstijl verhoogt het risico op gevoelloosheid, vooral door beknelde zenuwen zoals het carpaletunnelsyndroom. Regelmatige beweging en een ergonomische werkplek kunnen dit helpen voorkomen. Aan de andere kant lopen mensen die intensief sporten, zoals hardlopers, risico op zenuwcompressie door overbelasting.

Genetica: een aangeboren gevoeligheid
Genetische factoren spelen een belangrijke rol bij gevoelloosheid. Erfelijke aandoeningen zoals Charcot-Marie-Tooth (CMT) en andere genetische neuropathieën kunnen gevoelloosheid veroorzaken. Daarnaast kunnen genetische varianten de aanleg voor aandoeningen zoals diabetes of auto-immuunziekten beïnvloeden, waardoor het risico op perifere zenuwbeschadiging toeneemt.

Bij mensen met een familiegeschiedenis van neurologische aandoeningen zien we vaker chronische gevoelloosheid, vaak door een combinatie van genetische en omgevingsfactoren.

Nederland, België en de overzeese gebieden: regionale verschillen
In Nederland komt gevoelloosheid relatief vaak voor, met name bij ouderen en mensen met chronische aandoeningen. Ongeveer 8% van de volwassenen rapporteert regelmatig tintelingen of een doof gevoel. In stedelijke gebieden, zoals Amsterdam of Rotterdam, zien we meer gevallen gerelateerd aan een zittende leefstijl en werkgerelateerde belasting.

In België zijn de cijfers vergelijkbaar, al zien we daar een licht hogere incidentie van door voeding gerelateerde oorzaken, zoals een tekort aan B12, mogelijk door dieetverschillen. In de overzeese gebieden, zoals Curaçao, ligt de nadruk meer op zenuwbeschadiging door diabetes, een veelvoorkomende aandoening in deze regio’s.

Een praktijkvoorbeeld
Jasper, een 45-jarige accountant uit Utrecht, merkte tijdens zijn lange werkdagen een doof gevoel in zijn rechterhand. Eerst dacht hij dat het door de kou kwam, maar toen de tintelingen niet weggingen, besloot hij naar de huisarts te gaan. De diagnose? Het carpaletunnelsyndroom, veroorzaakt door herhaalde bewegingen en een slechte werkhouding. Na fysiotherapie en een betere werkplek verdwenen zijn klachten grotendeels.

Wereldwijde trends en risicofactoren
Wereldwijd variëren de oorzaken van gevoelloosheid sterk. In ontwikkelde landen spelen chronische aandoeningen zoals diabetes en een zittende leefstijl een grote rol. In ontwikkelingslanden zien we vaker infecties, zoals lepra of hiv, als oorzaak. Regionale voedingstekorten, zoals een gebrek aan B12, beïnvloeden ook de incidentie.

Pathofysiologie en ontstaansmechanisme

Een doof gevoel of gevoelloosheid is een intrigerend symptoom dat ons vertelt dat er iets mis is in de complexe wereld van ons zenuwstelsel. Van een tijdelijk tintelend gevoel na een verkeerde houding tot chronische gevoelloosheid door zenuwbeschadiging, het mechanisme erachter is zowel fascinerend als complex. Laten we diep duiken in de processen die leiden tot dit merkwaardige fenomeen.

Het zenuwstelsel: de communicatieweg van het lichaam
Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg) en het perifere zenuwstelsel (de zenuwen die zich door het hele lichaam uitstrekken). Deze zenuwen hebben een cruciale rol: ze verzenden signalen van en naar de hersenen, zodat we kunnen voelen, bewegen en reageren op onze omgeving.

Een doof gevoel ontstaat wanneer deze signalen worden verstoord. Dit kan gebeuren door compressie, beschadiging, ontsteking of onvoldoende bloedtoevoer naar de zenuwen. Het resultaat? Een geblokkeerde of verstoorde boodschap die zich vertaalt naar een gevoel van gevoelloosheid, tintelingen of een prikkelende sensatie.

Compressie: zenuwen onder druk
Compressie van een zenuw is een van de meest voorkomende oorzaken van een doof gevoel. Dit gebeurt wanneer fysieke druk wordt uitgeoefend op een zenuw, waardoor de elektrische signalen worden verstoord. Bekende voorbeelden zijn:

• Carpaletunnelsyndroom: Compressie van de middelste zenuw in de pols, wat leidt tot gevoelloosheid in de hand en vingers.
• Ischias: Druk op de heupzenuw, vaak door een hernia, wat gevoelloosheid en pijn in het been veroorzaakt.
• De mechaniek is eenvoudig: de druk op de zenuw vermindert de bloedtoevoer en belemmert de zenuw in het verzenden van signalen. Dit kan tijdelijk zijn, zoals bij een verkeerde houding, of chronisch bij langdurige compressie.

Beschadiging van zenuwen: een onderbroken verbinding
Zenuwen kunnen beschadigd raken door trauma, infecties, of ziekten zoals diabetes. Wanneer een zenuw beschadigd raakt, verliest deze zijn vermogen om elektrische signalen door te geven, wat resulteert in gevoelloosheid. Dit proces verloopt vaak in fasen:

• Axonale schade: De axonen (lange uitlopers van zenuwcellen) raken beschadigd, wat de signaaloverdracht beperkt.
• Myelineverlies: De beschermende isolatielaag rond zenuwen slijt af, waardoor signalen verkeerd of niet worden doorgegeven.
• Volledige disfunctie: Bij ernstige schade stopt de zenuw volledig met communiceren, wat leidt tot permanente gevoelloosheid.

Ontsteking: een overactief immuunsysteem
Ontsteking van de zenuwen, ook wel neuritis genoemd, is een andere oorzaak van een doof gevoel. Dit kan optreden door:

• Auto-immuunziekten: Bij aandoeningen zoals multiple sclerose valt het immuunsysteem de myeline van zenuwen aan, wat leidt tot tintelingen en gevoelloosheid.
• Infecties: Virussen zoals herpes zoster (gordelroos) veroorzaken ontstekingen in de zenuwen, wat leidt tot tijdelijke of langdurige gevoelloosheid.

De ontsteking veroorzaakt zwelling, waardoor zenuwen onder druk komen te staan en signalen niet goed kunnen worden doorgegeven.

Onvoldoende bloedtoevoer: zenuwen zonder voeding
Zenuwen zijn sterk afhankelijk van een goede bloedtoevoer om te functioneren. Wanneer deze toevoer wordt belemmerd, raken zenuwen verstoken van zuurstof en voedingsstoffen, wat leidt tot een doof gevoel. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij:

• Diabetische neuropathie: Hoge bloedsuikers beschadigen de kleine bloedvaten die de zenuwen voeden, wat leidt tot gevoelloosheid in handen en voeten.
• Perifere vaataandoeningen: Vernauwde bloedvaten door atherosclerose verminderen de bloedtoevoer naar zenuwen, wat gevoelloosheid kan veroorzaken.

Neurotransmitters en elektrische signalen: de chemie van gevoelloosheid
Zenuwen communiceren via elektrische signalen die worden overgedragen door neurotransmitters. Een verstoring in deze chemische processen kan leiden tot een doof gevoel. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij:

• Vitaminetekorten: Een tekort aan vitamine B12 of Vitamine B6 is van invloes de productie van neurotransmitters en beschadigt zenuwen.
• Chemische blootstelling: Gifstoffen of bepaalde medicijnen, zoals chemotherapie, kunnen de zenuwfunctie verstoren.

Genetische factoren: een aangeboren gevoeligheid
Sommige mensen hebben door genetische aanleg een verhoogd risico op gevoelloosheid. Erfelijke aandoeningen zoals Charcot-Marie-Tooth (CMT) beschadigen de perifere zenuwen, wat leidt tot progressieve gevoelloosheid. Genetische variaties die de bot- of vaatgezondheid beïnvloeden, verhogen ook indirect het risico op zenuwproblemen.

Een voorbeeld uit de praktijk
Sanne, een 48-jarige receptioniste, voelde regelmatig een doof gevoel in haar rechterhand tijdens het typen. Aanvankelijk dacht ze dat het door vermoeidheid kwam, maar toen ze 's nachts ook tintelingen voelde, ging ze naar de huisarts. De diagnose? Carpaletunnelsyndroom. Door een brace te dragen en haar werkplek ergonomisch aan te passen, verdwenen haar klachten geleidelijk.

Oorzaken van doof gevoel in been, voet, arm en hand (met tintelingen)

Top 10 oorzaken doof gevoel

Doof gevoel en tintelingen in ledematen kunnen variëren van een tijdelijke irritatie tot een teken van onderliggende gezondheidsproblemen. Hier zijn de 10 belangrijkste oorzaken overzichtelijk op een rij:

In vogelvlucht

Oorzaken van gevoelloosheid of een doof gevoel zijn:

• Koude handen en voeten;
• Artrose: onderin de rug of in de hals kan artrose een doof gevoel, pijn en zwakte in een arm en/of been veroorzaken.
• Akoestisch neuroom, een goedaardige tumor in de hersenzenuw;
• Amyloïdose, een aandoening die wordt gekenmerkt door een opstapeling van zetmeelachtige eiwitten (amyloïden);
• Plexus brachialis letsel, dat is letsel aan het zenuwvlechtwerk voor de arm;
• Aneurysma in de hersenen: een uitstulping van de wand van een hersenslagader;
• Arterio-veneuze malformatie (AVM), een vaatafwijking van de bloedvaten waarbij er een directe verbinding ontstaat tussen kleine slagaders en kleine aders;
• Hersentumor: een tumor in de hersenen;
• Carpaal tunnel syndroom (CTS): een beknelling van de middelste handzenuw in de pols;
• Ziekte van Charcot-Marie-Tooth: een verzamelnaam voor een aantal erfelijke ziekten waarbij de zenuwen zijn aangetast;
• Ziekte van Fabry, een levensgevaarlijke stofwisselingsziekte;
• Guillain-Barré syndroom (GBS), een aandoening van de zenuwen buiten het centrale zenuwstelsel;
• Blootstelling aan zware metalen;
• Hernia, een uitstulping van de tussenwervelschijf (borsthernia, rughernia of nekhernia);
• Lepra, een besmettelijke ziekte, waarbij er verlammingen kunnen ontstaan en handen en voeten gevoelloos raken;
• Ziekte van Lyme
  Koude, dove, pijnlijke vingers en/of tenen bij fenomeen van Raynaud / Bron: WaltFletcher, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
• Multiple sclerose (MS), een chronische aandoening van het centrale zenuwstelsel;
• Paraneoplastische syndromen van het zenuwstelsel, een groep van zeldzame ziekten die ontstaan ​​bij sommige mensen die kanker hebben;
• Etalagebenen: pijn, kramp of een doof/moe gevoel in je been staat hierbij voorop;
• Perifere zenuwcompressie (ulnaire of peroneale zenuwen);
• Perifere neuropathie, waarbij de structuur en functie van de zenuwen in de ledematen wordt aantast;
• Porfyrie, verzamelnaam voor een groep van vrij zeldzame stofwisselingsziekten waarbij het lichaam onvoldoende heem aanmaakt;
• Het fenomeen van Raynaud, een vaataandoening waarbij de bloedtoevoer stopt naar de vingers of tenen, wat zorgt voor gevoelloze, verkleurde vingers of tenen;
• Gordelroos, met bijkomende gevoelstoornissen zoals doofheid, veel pijn bij prikken of pijn bij aanraken;
• Bijwerkingen van chemotherapie of anti-hiv-medicijnen of benzodiazepinen als diazepam en oxazepam;
• Het syndroom van Sjögren, een auto-immuunziekte;
• Letsel aan de ruggengraat;
• Ruggenmergtumor;
• Tarsaal tunnel syndroom: een beklemming van een voetzenuw, wat resulteert in pijn aan de zijkant van de voet, pijn onder de voet, branden in de voorvoet en/of een brandende voetzool;
• Beroerte (een herseninfarct is te herkennen aan scheve mond, verwarde spraak en een lamme arm (plotseling optreden van krachtsverlies of een doof en tintelend gevoel in arm, been of romp);
• Syfillis;
• Nierkanker: uitzaaiingen van nierkanker kunnen spierzwakte en gevoelsstoornissen geven door druk op de zenuwbanen;
• Een TIA (transient ischemic attack, 'kortstondige ischemische aanval');
• Vasculitis (bloedvatontsteking);
• Te trage schildklier (hypothyreoïdie, ziekte van Hashimoto);
• Vitamine B12-tekort.

Doof gevoel en vitamine B12-tekort

Vitamine B12 is een in water oplosbare vitamine die belangrijk is voor een goede stofwisseling, evenals de vorming van rode bloedcellen en het behoud van een goede functie van het centrale zenuwstelsel. Wanneer er niet genoeg vitamine B12 in het lichaam is, kunnen rode bloedcellen zich niet goed vormen. Het ontbreken van rode bloedcellen als gevolg van een vitamine B12-tekort wordt pernicieuze anemie genoemd. Een B12-tekort kan zich ontwikkelen als gevolg van een dieet met een laag B12-gehalte of ziekten die ervoor zorgen dat B12 niet kan worden opgenomen, zoals alcoholisme, de ziekte van Crohn en coeliakie. De eerste symptomen van een vitamine B12-tekort zijn diarree, vermoeidheid, gebrek aan energie, verlies van eetlust, bleke huid, moeite met concentreren en kortademigheid. Naarmate het tekort verergert, raken de zenuwen beschadigd, wat verwardheid, depressie en gevoelloosheid en tintelingen in de handen en voeten veroorzaakt.

Risicogroepen voor doof gevoel

Een doof gevoel in ledematen kan iedereen overkomen, maar sommige groepen lopen een hoger risico vanwege medische, leefstijl- of leeftijdsgebonden factoren. Dit schema helpt je inzicht te krijgen in wie extra alert moet zijn:

Risicofactoren voor doof gevoel

Naast risicogroepen zijn er specifieke factoren die het risico op een doof gevoel vergroten. Hier zijn de belangrijkste risicofactoren overzichtelijk op een rij:

Symptomen van tintelingen in been, voet, arm en hand

Iedereen ervaart wel eens een doof gevoel, gevoelloosheid, tintelingen of een branderig gevoel. Je hebt het waarschijnlijk wel eens gevoeld toen je opstond nadat je lange tijd in dezelfde positie had gezeten. Meestal lost het binnen enkele minuten op.

Gevoelloosheid of een doof gevoel beschrijft een verlies van gevoel in een deel van je lichaam, in je hand, arm, vinger, voet, teen, been, tong, lip, etc. Het gaat vaak gepaard met andere sensaties, zoals een gevoel van speldenprikken, brandend of tintelend gevoel. Een doof gevoel of gevoelloosheid kan optreden langs een enkele zenuw, aan één kant van het lichaam, of symmetrisch aan beide zijden van het lichaam.

Arts inschakelen

Raadpleeg je huisarts als er geen duidelijke oorzaak is voor blijvende gevoelloosheid en tintelingen, je duizelig wordt of spierkrampen krijgt, of als je huiduitslag hebt. Dit laatste kan bijvoorbeeld wijzen op gordelroos.

In sommige gevallen kan een doof gevoel en tintelingen wijzen op een ernstig letsel of medische aandoening. Zoek direct medische zorg als je net een rug-, nek- of hoofdblessure hebt opgelopen of niet kunt lopen of bewegen. Je bewustzijn verliezen, al was het maar gedurende korte tijd, is ook reden om een arts in te schakelen.

Andere symptomen waar je op moet letten, zijn verwardheid of moeite hebben met helder denken, onduidelijke spraak, stoornissen in je gezichtsvermogen (bijvoorbeeld wazig zien), spierzwakte of ernstige pijn en het verlies van de controle over je darmen of blaas.

Onderzoek en diagnose

De arts zal je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen en allerlei vragen stellen over je klachten. Hij zal informeren naar recente verwondingen, infecties of vaccinaties (met name een griepprik). De arts zal ook informeren naar alle voorgeschreven of vrij verkrijgbare medicijnen en supplementen die je gebruikt. Afhankelijk van de bevindingen van het vraaggesprek en een lichamelijk onderzoek, kan de arts aanvullend onderzoek nodig vinden. Deze kunnen bestaan uit bloedonderzoek, onderzoek naar de elektrolytenbalans, schildklierfunctietesten, toxicologisch onderzoek en een spier- en zenuwgeleidingsonderzoek. Je arts kan ook een lumbaalpunctie (ruggenprik) laten uitvoeren. Voorts kan beeldvomend onderzoek nodig zijn, zoals röntgenfoto's, angiogram, CT-scan, MRI-scan of echografie.

Behandeling van een doof gevoel en tintelingen

Vanwege de verschillende oorzaken van een doof gevoel en tintelingen, hangt de behandeling af van de onderliggende oorzaak. De behandeling zal zich richten op het oplossen van eventuele onderliggende medische aandoeningen. Behandeling van een trage schildklier is voor de verschillende, meest voorkomende oorzaken hetzelfde en bestaat uit het aanvullen van het tekort aan schildklierhormoon. Bij een vitamine B12-tekort wordt suppletie toegediend. Bij het fenomeen van Raynaud moet je zorgen dat je hele lichaam warm is en blijft, aangezien dat aanvallen helpt voorkomen.

Complicaties

Als je gevoelloosheid en tintelingen ervaart, kun je ook een verminderd gevoel hebben in de getroffen gebieden. Hierdoor zul je minder snel temperatuurveranderingen of pijn voelen. Dit betekent dat je iets zou kunnen aanraken zonder te beseffen dat het heet is en op die manier je huid te verbranden. Of je snijdt met een scherp voorwerp je huid zonder dat je het zelfs maar merkt. Zorg ervoor dat je voorzorgsmaatregelen neemt om jezelf te beschermen tegen brandwonden en andere verwondingen.

Lees verder

• Tintelende benen: oorzaken van tintelende of prikkende benen
• Tintelende vingers: oorzaken en symptomen van tintelingen
• Tintelende voeten en handen: oorzaken van tintelingen
• Tintelende voeten: oorzaken, symptomen en behandeling
• Tintelende hand en vingers: oorzaken van tintelingen