Abces achter het oor: Teken van (bacteriële) infectie

Een abces is een ophoping van pus die zowel op de huid als binnenin het lichaam kan optreden. Abcessen ontstaan doorgaans door een bacteriële infectie, maar kunnen ook worden veroorzaakt door virussen of schimmels. Een abces kan zich vormen als een klein tot groot gezwel achter het oor of elders op het lichaam. Het abces is vaak een reactie op een infectie in het lichaam. De symptomen kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak en de locatie van het abces. Hoewel veel abcessen met eenvoudige huismiddeltjes thuis kunnen worden behandeld, is medische hulp noodzakelijk bij grotere of dieper gelegen abcessen.

• Abces: Teken van een (bacteriële) infectie
• Anatomie oor en relatie tot abces achter oor
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van een abces achter het oor
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Bultje op of net onder de huid met pus
• Alarmsymptomen
• Behandeling
• Thuisbehandeling
• Medische behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van abcesvorming achter het oor
• Huidverzorging
• Levensstijl
• Voeding

Abces: Teken van een (bacteriële) infectie

Een abces is een reactie van het immuunsysteem op een infectie. Meestal betreft het een bacteriële infectie, maar ook virale of schimmelinfecties kunnen abcesvorming veroorzaken. Een abces vormt zich doorgaans in een bestaande holte in de weefsels, zowel op de huid (makkelijk te diagnosticeren) als binnenin het lichaam (moeilijker te diagnosticeren). Tekenen van een abces zijn koorts, koude rillingen, zwelling, pijn en roodheid van de huid.

Anatomie oor en relatie tot abces achter oor

Het oor is een complex orgaan dat bestaat uit drie belangrijke delen: het uitwendige oor, het middenoor en het binnenoor. Elk van deze delen heeft een specifieke rol in het gehoor en het evenwicht. De relatie tussen de anatomie van het oor en het ontstaan van een abces achter het oor is te begrijpen door de lokale anatomie van het gebied en de functionele interactie van de weefsels.

Structuur van het uitwendige oor
Het uitwendige oor bestaat uit de oorschelp (pinna) en de gehoorgang. De oorschelp is het zichtbare deel van het oor, bestaande uit kraakbeen bedekt met huid, en het speelt een rol in het opvangen van geluidsgolven en het doorgeven ervan naar het gehoorkanaal. De gehoorgang leidt naar het trommelvlies en bevat talrijke klieren die cerumen (oorsmeer) produceren om het oor te beschermen tegen vreemde deeltjes en infecties. Het abces kan zich hier ontwikkelen, meestal als gevolg van een infectie in de huid of de oorsmeerklieren.

Middenoor en de relatie tot infecties
Het middenoor is de ruimte achter het trommelvlies en bevat de gehoorbeentjes, die het geluid van het trommelvlies naar het binnenoor doorgeven. Wanneer er een infectie optreedt in het middenoor, zoals bij een middenoorontsteking, kan deze zich uitbreiden naar de omliggende weefsels, inclusief de huid en het kraakbeen achter het oor. In gevallen van infectie of ontsteking kan zich een abces vormen, vooral als de infectie niet effectief wordt behandeld of als er sprake is van een verstoord immuunsysteem.

Achter het oor: Anatomische kenmerken
Achter het oor bevinden zich de mastoïde, een bultachtig gebied van de schedel. Dit bot bevat luchtkamers die in verbinding staan met het middenoor en helpen bij het reguleren van de luchtdruk in het oor. Het mastoïdgebied is vaak een plek waar infecties uit het middenoor zich kunnen uitbreiden. Een abces achter het oor kan dus ontstaan wanneer een infectie zich verspreidt naar de mastoïdklieren of de omliggende weefsels, wat kan leiden tot pijn, zwelling en roodheid in dat specifieke gebied.

Epidemiologie

Abcessen achter het oor komen relatief vaak voor als gevolg van infecties van de huid, haarzakjes, of ontstekingen in de omliggende weefsels. De meest voorkomende oorzaak is een bacteriële infectie, meestal veroorzaakt door bacteriën zoals Staphylococcus aureus en Streptococcus pneumoniae. Deze infecties kunnen zich uitbreiden van nabijgelegen gebieden, zoals de oren of de hoofdhuid, naar het gebied achter het oor.

Prevalentie van abcessen achter het oor
Abcessen achter het oor zijn meer voorkomend bij kinderen en jongvolwassenen, hoewel ze ook bij volwassenen kunnen optreden. Infecties van het middenoor, zoals otitis media, kunnen vaak leiden tot de ontwikkeling van een abces in het mastoïdgebied bij kinderen. De incidentie van abcessen achter het oor is ook hoger bij patiënten met een verminderde immuniteit, diabetes, of andere onderliggende aandoeningen die het risico op infecties verhogen.

Geografische verschillen
De prevalentie van abcessen achter het oor kan variëren afhankelijk van geografische locatie en gezondheidszorgomstandigheden. In gebieden met beperkte toegang tot medische zorg of waar hygiëne minder goed is, kunnen infecties vaker leiden tot complicaties zoals abcessen. In ontwikkelde landen wordt de behandeling van infecties doorgaans sneller en effectiever uitgevoerd, waardoor het risico op abcessen lager is.

Mechanisme

Het ontstaan van een abces achter het oor volgt doorgaans een infectie van de huid of de weefsels in het gebied rond het oor. De infectie kan zich vanuit verschillende bronnen verspreiden en het abces kan zich ontwikkelen wanneer bacteriën of andere pathogenen het lichaam binnendringen en zich ophopen in de weefsels.

Ontsteking en immuunreactie
Wanneer de huid of het omliggende weefsel wordt geïnfecteerd, reageert het immuunsysteem door witte bloedcellen naar de plaats van infectie te sturen om de pathogenen te bestrijden. Deze witte bloedcellen (neutrofielen) sterven vaak na hun strijd met de bacteriën, wat resulteert in de ophoping van pus. Pus is een mengsel van dode cellen, bacteriën en weefselafval. Het ophopen van pus in een beperkt gebied leidt tot de vorming van een abces.

Pathogene bacteriën en infectiebronnen
De meest voorkomende bacteriële veroorzakers van een abces achter het oor zijn Staphylococcus aureus en Streptococcus pneumoniae. Deze bacteriën kunnen binnendringen via een klein letsel, zoals een snijwond, een insectenbeet, of door een infectie in het middenoor of de omliggende structuren. In sommige gevallen kan een verstopte talgklier, een huidinfectie of een ontstoken haarzakje de eerste bron van infectie zijn. Het abces kan zich verder ontwikkelen als de bacteriën niet worden geëlimineerd door het immuunsysteem of antibiotica.

Verspreiding van de infectie
Wanneer de infectie zich vanuit de huid of het middenoor naar het mastoïdbot verspreidt, kunnen de luchtruimtes in het bot gevuld raken met pus, wat leidt tot zwelling en pijn achter het oor. Dit kan soms ook de nabijgelegen zenuwen en bloedvaten beïnvloeden, wat resulteert in verdere complicaties. In ernstigere gevallen kan de infectie zich zelfs naar andere delen van het lichaam verspreiden, zoals het hersenweefsel, wat kan leiden tot een levensbedreigende situatie.

Oorzaken van een abces achter het oor

Een abces achter het oor ontstaat meestal door een bacteriële infectie, vaak door de bacteriën Staphylococcus aureus (stafylokkenbacterie) of Streptococcus (streptokokkenbacterie). Wanneer er een kleine snede of open wond achter het oor aanwezig is, kunnen schadelijke bacteriën de huid binnendringen. Het immuunsysteem reageert door witte bloedcellen vrij te geven die de infectie bestrijden. Deze cellen verzamelen zich samen met dode huidcellen, vuil en andere debris, wat pus vormt. Dit leidt tot ontsteking, roodheid, zwelling en pijn van de huid.

Andere mogelijke oorzaken van abcesvorming achter het oor zijn:

• Complicaties door een zwak immuunsysteem
• Chirurgische incisie
• Ophoping van bloed buiten een bloedvat, zoals een hematoom
• Reactie op een ingebed object zoals een splinter
• Verstopte haarzakjes of zweetklieren
• Zenuwbeschadiging door onderliggende aandoeningen zoals diabetes mellitus (suikerziekte)

Risicofactoren

Verschillende factoren kunnen het risico op het ontwikkelen van een abces achter het oor verhogen. Deze risicofactoren kunnen de vatbaarheid voor infecties verhogen of de ernst van de infectie beïnvloeden.

Huidbeschadiging
Elke beschadiging aan de huid, zoals een snijwond, insectenbeet, of een infectie van een haarzakje, kan de toegangspoort zijn voor bacteriën om het lichaam binnen te dringen. Het risico op een abces neemt toe bij een verzwakte huidbarrière. Mensen met acne of huidaandoeningen die de huid integriteit aantasten, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van abcessen.

Immuunsysteem en onderliggende gezondheidsproblemen
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door ziekten zoals diabetes, hiv/aids, of immunosuppressieve behandelingen, lopen een groter risico op infecties en abcessen. Ook patiënten die langdurig antibiotica gebruiken of die een verminderde weerstand hebben, zoals ouderen, zijn vatbaarder voor het ontwikkelen van abcessen achter het oor.

Hormonale veranderingen
Hormonen kunnen een rol spelen bij de vatbaarheid voor huidinfecties. Hormonale veranderingen die optreden tijdens de puberteit of zwangerschap kunnen bijvoorbeeld de talgproductie in de huid beïnvloeden, waardoor de kans op verstopte talgklieren en huidinfecties groter wordt.

Risicogroepen

Bepaalde patiëntengroepen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van een abces achter het oor. Deze groepen hebben vaak onderliggende factoren die hen vatbaarder maken voor infecties.

Kinderen
Kinderen, vooral jongere kinderen, zijn vaker vatbaar voor oorinfecties (zoals otitis media), die kunnen leiden tot de ontwikkeling van abcessen achter het oor. Dit komt doordat hun immuunsysteem nog in ontwikkeling is en hun oren vaker worden blootgesteld aan bacteriën.

Ouderen
Ouderen hebben vaak een verzwakt immuunsysteem, wat hen gevoeliger maakt voor infecties. Ook aandoeningen die vaker bij ouderen voorkomen, zoals diabetes, kunnen bijdragen aan een verhoogd risico op het ontwikkelen van abcessen.

Patiënten met chronische ziekten
Patiënten met chronische ziekten, zoals diabetes, hiv/aids, of vasculaire aandoeningen, hebben doorgaans een verminderd vermogen om infecties te bestrijden. Dit verhoogt hun risico op het ontwikkelen van een abces, inclusief abcessen achter het oor. Het gebruik van immuunsuppressiva kan dit risico verder verhogen.

Symptomen: Bultje op of net onder de huid met pus

De symptomen van een abces variëren afhankelijk van de diepte en ernst. Bij een diep abces kunnen de symptomen ernstiger zijn. De meest voorkomende symptomen van een abces achter het oor zijn:

• Diarree
• Een bultje op of net onder de huid gevuld met pus
• Een open wond
• Een verlies van eetlust
• Een warm aanvoelend gebied
• Zwelling
• Frequent urineren (pollakisurie)
• Gevoeligheid
• Gewichtsverlies
• Koorts
• Koude rillingen
• Pijn
• Rillingen
• Roodheid
• Vermoeidheid

Alarmsymptomen

Neem onmiddellijk contact op met een arts bij de volgende symptomen:

• Een aanhoudend bultje
• Een groeiend abces dat dieper in het weefsel dringt
• Verhoogde zwelling
• Ernstige, toenemende pijn
• Hoge koorts
• Pus die meer dan twee dagen uit de wond lekt
• Rode lijnen die van de wond uit lopen
• Roodheid die zich uitbreidt rondom de wond

Behandeling

Thuisbehandeling

Raak het abces niet aan en probeer het niet uit te drukken om verspreiding van de infectie te voorkomen. Het aanbrengen van een warm kompres kan helpen bij het bevorderen van de natuurlijke afvoer van pus. Het kan nodig zijn om dit meerdere keren te herhalen totdat het abces doorbreekt. Zodra het pus is afgevoerd, begint het abces te genezen. Houd de open pijnlijke plek schoon en droog met gaasverbanden, en vervang deze indien nodig regelmatig. Vrij verkrijgbare pijnstillers kunnen worden ingenomen, maar patiënten met een maagzweer of leveraandoening dienen eerst een arts te raadplegen over de geschiktheid van de medicatie.

Medische behandeling

Bij ernstige of diepere abcessen is medische behandeling noodzakelijk. De arts zal antibiotica voorschrijven om de infectie te bestrijden en verdere verspreiding te voorkomen. Vervolgens kan de arts een naald gebruiken om het pus uit het abces te laten afvloeien. In sommige gevallen is een chirurgische incisie nodig om het abces te draineren (pus afvoeren), mogelijk onder narcose. De arts zal het abces grondig reinigen en eventueel inpakken met een antiseptisch gaasje. Na genezing kan een klein litteken ontstaan.

Prognose

De prognose voor abcessen is doorgaans goed. De meeste abcessen genezen volledig met de juiste behandeling, hoewel diepere of ernstigere gevallen mogelijk langer herstel vereisen.

Complicaties

Mogelijke complicaties van abcessen zijn onder andere:

• Verspreiding van de infectie naar andere delen van het lichaam
• Recidief van de infectie
• Langdurige pijn of ongemak
• Formatie van een fistel (abnormale verbinding tussen organen of weefsels)
• Littekenvorming na behandeling

Preventie van abcesvorming achter het oor

Om het risico op abcesvorming te verminderen, is het belangrijk om goede huidverzorging te hanteren, een gezonde en evenwichtige voeding te volgen en een gezonde levensstijl te behouden. Deze maatregelen helpen om de kans op infecties en daardoor op abcessen te verlagen.

Huidverzorging

Gebruik altijd aparte handdoeken en houd de huid schoon om het risico op infecties te verminderen. Wees voorzichtig met snijwondjes of andere huidbeschadigingen om abcesvorming te voorkomen. Regelmatig handwassen is ook essentieel om de kans op infecties te verkleinen.

Levensstijl

Stoppen met roken is belangrijk omdat tabaksrook het immuunsysteem verzwakt, waardoor het moeilijker is om infecties te bestrijden. Handhaaf een goede persoonlijke hygiëne en zorg voor een gezond lichaamsgewicht om de kans op huidplooien en daaropvolgende infecties te verminderen.

Voeding

Een gezonde en gevarieerde voeding rijk aan vitamines en mineralen is belangrijk voor een sterk immuunsysteem. Voedingsmiddelen zoals citrusvruchten, paprika, amandelen en yoghurt kunnen het immuunsysteem stimuleren en helpen bij het bestrijden van infecties.

Lees verder

• Abces in huid of lichaam: Pus door infectie met bacteriën
• Abces (zakje met pus door bacteriële infectie) afvoeren