Beknelde zenuw: symptomen, oorzaken, behandeling & preventie

Een beknelde zenuw duidt op de ongemakkelijke sensatie, pijn of gevoelloosheid die wordt veroorzaakt wanneer verhoogde druk leidt tot irritatie of schade aan een perifere zenuw. Een perifere zenuw is een zenuw die buiten de hersenen en het ruggenmerg ligt. Symptomen van een gecomprimeerde zenuw zijn onder meer een verdoofd gevoel, branderige pijn, scherpe pijn, tintelingen, spierspasmen en spierzwakte. Meestal wordt een beknelde zenuw geassocieerd met scherpe pijn in het getroffen lichaamsdeel. De symptomen ontstaan doordat de zenuw de signalen niet goed meer door het lichaam uitzendt, omdat ergens een zenuw wordt samengedrukt. Radiculopathie is een aandoening met een beknelde zenuw in de wervelkolom. Met rust en andere conservatieve behandelingen (waarbij dus niet geopereerd hoeft te worden), herstellen de meeste mensen binnen een paar dagen of weken van een beknelde zenuw. Soms is een operatie nodig om de pijn en andere klachten ten gevolge van een beknelde zenuw te verlichten.

• Wat is een beknelde zenuw?
• Symptomen: pijn en tintelingen
• Locaties van beknelde zenuw
• Beknelde zenuw in de nek
• Beknelde zenuw in de heup
• Beknelde zenuw in de lage rug
• Beknelde zenuw in de arm of elleboog
• Oorzaken van een beknelde zenuw
• Risicofactoren
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een zenuwbeknelling
• Rust
• Spalk of brace
• Fysiotherapie
• Medicijnen
• Operatie
• Prognose
• Preventie

Wat is een beknelde zenuw?

Een beknelde zenuw ontstaat wanneer te veel druk wordt uitgeoefend op een zenuw door omliggende weefsels. Deze druk verstoort de functie van de zenuw en veroorzaakt klachten als pijn, tintelingen, gevoelloosheid of zwakte.

Een beknelde zenuw kan op verschillende plaatsen in het lichaam voorkomen. Een hernia in de onderrug kan druk uitoefenen op een zenuwwortel en pijn veroorzaken die langs de achterkant van je been uitstraalt. Evenzo kan een beknelde zenuw in je pols leiden tot pijn en gevoelloosheid in hand en vingers (carpaaltunnelsyndroom). En bij een cervicale radiculopathie raakt een zenuwwortel in de nek zodanig bekneld, dat je last kunt krijgen van nek, schouder, arm en hand.

Symptomen: pijn en tintelingen

Symptomen van een beknelde zenuw zijn:

• gevoelloosheid of verminderd gevoel (in het gebied dat wordt geënerveerd door de zenuw)
• scherpe, pijnlijke of brandende pijn, die kan uitstralen
• tintelingen, gevoel van speldenprikken (paresthesie)
• spierzwakte in het getroffen gebied
• veelvuldig het gevoel dat een voet of hand 'in slaap is gevallen'
• zwelling
• verlies van behendigheid of reflexen

De klachten met betrekking tot een beknelde zenuw kunnen tijdens het slapen slechter zijn.

Locaties van beknelde zenuw

Een beknelde zenuw kan zich op meerdere plekken in het lichaam voordoen, zoals onder meer:

Beknelde zenuw in de nek

Bij een cervicale radiculopathie raakt een zenuwwortel in de nek bekneld waardoor in het verzorgingsgebied van de zenuw klachten ontstaan, met uitstralende pijn vanuit de nek naar de schouder, schouderblad, arm of hand.

Beknelde zenuw in de heup

Een beknelde zenuw in de heup kan worden veroorzaakt door langdurig in een verkeerde houding zitten of werken of een ongeval.

Beknelde zenuw in de lage rug

Een beknelde zenuw in de onderrug is ook mogelijk. Wanneer er sprake is van compressie van een van de zenuwwortels van de nervus ischiadicus (ischiaszenuw) die ontspringt bij de lendenwervels,dan staat dit bekend als 'ischias'. Ischias is een algemene diagnose voor mensen met lage rugpijn. Bij ischias heb je pijn in de onderrug met uitstraling naar de bil en/of het been.

Beknelde zenuw in de arm of elleboog

Er lopen drie zenuwen door de arm naar de hand en deze kunnen beschadigd of bekneld raken. Een beknelde zenuw in arm of elleboog kan behoorlijk invaliderend zijn.

Oorzaken van een beknelde zenuw

Een beknelde zenuw of zenuwcompressie ontstaat als ergens in je lichaam een zenuw bekneld raakt door omringend weefsel. In sommige gevallen kan dit weefsel bot of kraakbeen zijn, zoals in het geval van een tussenwervelschijf die een zenuwwortel comprimeert. Doch spieren of pezen kunnen ook zenuwcompressie veroorzaken. In het geval van het carpaletunnelsyndroom kan een verscheidenheid aan weefsels verantwoordelijk zijn voor compressie van de middelste handzenuw, die vanuit de onderarm de hand binnenloopt, ter hoogte van het polsgewricht, inclusief een gezwollen peesschede in de carpale tunnel, vergroot bot dat de tunnel versmalt, of een verdikt en gedegenereerd ligament.

Een aantal aandoeningen of factoren kunnen ervoor zorgen dat weefsel een zenuw of zenuwen samendrukt, waaronder:

• een uitstulping van de tussenwervelschijf (hernia), veroorzaakt door het scheuren of verzwakken van een tussenwervelschijf
• slijtage geassocieerd met veroudering en ontsteking
• slechte houding van bijvoorbeeld de nek of rug
• overgewicht of obesitas
• repetitieve bewegingen wat voor irritatie van weefsel zorgt
• lange tijd in dezelfde positie blijven zitten of werken
• letsel, zoals trauma, breuken en verstuikingen
• botsporen (ook wel osteofyten genoemd) die de ruimtes verkleinen waar zenuwen doorheen lopen
• artrose en degeneratieve gewrichtsaandoeningen

Als een zenuw slechts korte tijd wordt afgekneld, treedt er meestal geen blijvende schade op. Zodra de druk is opgeheven, keert de zenuwfunctie terug naar normaal. Als de druk echter aanhoudt, kunnen chronische pijn en blijvende zenuwbeschadiging optreden en klachten veroorzaken.

Risicofactoren

De volgende factoren kunnen het risico op een beknelde zenuw vergroten:

• Geslacht. Vrouwen hebben meer kans op het ontwikkelen van het carpaletunnelsyndroom, mogelijk doordat ze kleinere carpale tunnels hebben.
• Botsporen. Trauma of een aandoening die botverdikking veroorzaakt, zoals artrose kan botsporen veroorzaken. Botsporen kunnen de wervelkolom verstijven en de ruimte waarin je zenuwen lopen verkleinen, waardoor de zenuwen worden afgekneld.
• Reumatoïde artritis. Ontstekingen veroorzaakt door reumatoïde artritis kunnen zenuwen samenpersen, vooral in de gewrichten.
• Schildklieraandoening. Mensen met een schildklieraandoening lopen een groter risico op het carpaletunnelsyndroom.
• Diabetes. Mensen met diabetes lopen een groter risico op zenuwcompressie.
• Overbelasting. Werkzaamheden of hobby's die repetitieve hand-, pols- of schouderbewegingen vereisen, zoals werk aan de lopende band, vergroten je kans op een beknelde zenuw.
• Obesitas. Overgewicht kan de zenuwen onder druk zetten.
• Zwangerschap. Vocht- en gewichtstoename in verband met zwangerschap kan zenuwbanen doen opzwellen, waardoor je zenuwen worden samengedrukt.
• Langdurige bedrust. Lange perioden van liggen kunnen het risico op zenuwcompressie vergroten.

Huisarts raadplegen

Raadpleeg je huisarts als de klachten van een beknelde zenuw een aantal dagen aanhouden en niet reageren op zelfzorgmaatregelen, zoals rust en vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals paracetamol.

Onderzoek en diagnose

De huisarts zal allerlei vragen stellen over je klachten en lichamelijk onderzoek doen. Als de arts een beknelde zenuw vermoedt, kan vervolgonderzoek nodig zijn, zoals:

• Zenuwgeleidingsonderzoek. Deze test meet hoe snel en hoe goed de zenuwen de signalen of boodschappen doorgeven aan een spier.
• Elektromyografie (EMG). Hierbij wordt de elektrische activiteit van je spieren gemeten.
• MRI-scan. Deze test gebruikt een krachtig magnetisch veld en radiogolven om gedetailleerde beelden van je lichaam in meerdere lagen te produceren.
• Hoge resolutie echografie. Met behulp van hoogfrequente geluidsgolven worden afbeeldingen van structuren in je lichaam geproduceerd. Het is nuttig voor het diagnosticeren van zenuwcompressiesyndromen, zoals carpaletunnelsyndroom.

Behandeling van een zenuwbeknelling

Rust

De meest aanbevolen behandeling voor beknelde zenuwen is rust voor het getroffen gebied. De arts kan adviseren om alle activiteiten stop te zetten die de compressie veroorzaken, in stand houden of verergeren.

Spalk of brace

Afhankelijk van de locatie van de beknelde zenuw, heb je mogelijk een spalk of brace nodig om het gebied te immobiliseren. Als er sprake is van het carpaletunnelsyndroom, kan de arts je aanraden om zowel overdag als 's nachts een spalk te dragen omdat de polsen tijdens de slaap vaak buigen en uitzetten.

Fysiotherapie

Een fysiotherapeut kan je oefeningen meegeven die de spieren in het getroffen gebied versterken en strekken om de druk op de zenuw te verlichten. Er kunnen ook wijzigingen geadviseerd worden wat betreft de uitvoering van activiteiten die de klachten verergeren.

Medicijnen

Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals ibuprofen of naproxen kan de pijn verlichten. Corticosteroïde-injecties, toegediend via de mond of via een injectie, kunnen helpen pijn en ontsteking tot een minimum te beperken.

Operatie

Als de beknelde zenuw na enkele weken tot enkele maanden niet verbetert middels conservatieve behandeling, kan de arts een operatie aanbevelen om druk van de zenuw af te nemen. Het type operatie varieert en is afhankelijk van de locatie van de beknelde zenuw.

Prognose

Zodra een beknelde zenuw is geïdentificeerd en de oorzaak ervan duidelijk is, kan conservatieve behandeling (rust, pijnstilling, etc.) vaak soelaas bieden, waardoor je binnen enkele weken tot maanden van de klachten af bent. Er zijn gevallen waarin de zenuwbeschadiging blijvend is en je last blijft houden van permanente gevoelloosheid of pijn in het getroffen gebied. Omdat zenuwen zeer langzaam kunnen regenereren, kan het herstel enige tijd duren.

Preventie

De volgende maatregelen kunnen een beknelde zenuw helpen voorkomen:

• Zorg voor een goede positionering; kruis de benen niet als je zit en zit niet te lang in een bepaalde positie.
• Neem kracht- en flexibiliteitsoefeningen op in je normale trainingsprogramma.
• Beperk repetitieve activiteiten en neem regelmatig een pauze wanneer je je met deze activiteiten bezighoudt.
• Zorg voor een gezond gewicht.

Lees verder

• Beknelde zenuw bovenrug: oorzaken, symptomen en behandeling
• Beknelde zenuw onderrug: symptomen, oorzaken en behandeling
• Beknelde zenuw in bovenbeen: oorzaken meralgia paresthetica
• Beknelde zenuw in arm of elleboog: oorzaken en behandeling
• Beknelde zenuw in de nek: oorzaken, symptomen en behandeling