Lage rugpijn: oorzaken en behandeling acute lage rugklachten

Acute lage rugpijn, lage rugklachten: pijn in de onderrug. Men spreekt van lage rugpijn als de pijn onder in de rug zit. In meer dan 90% van de gevallen is er geen specifieke lichamelijk aanwijsbare oorzaak. De rugpijn kan dan ontstaan zijn door overbelasting van de rug of een (plotselinge) verkeerde beweging. Dikwijls ontstaat lage rugpijn bij tillen, reiken of spitten in de tuin vanuit een gedraaide positie. In zeldzame gevallen wordt lage rugpijn veroorzaakt door een onderliggende aandoening. Zelfzorgmethoden zijn nuttig voor de eerste 72 uur nadat de pijn begint. Als de pijn na 72 uur thuisbehandeling niet verbetert, moet je je huisarts raadplegen. Medische behandeling van lage rugpijn kan bestaan uit o.a. medicijnen en fysiotherapie. Een enkele keer is een operatie nodig. Er zijn veel manieren om lage rugpijn te voorkomen. Bijvoorbeeld het trainen en sterker maken de spieren in je buik en rug, gewicht verliezen bij overgewicht, goed tillen en de juiste houding aannemen.

• Wat is lage rugpijn?
• Indeling van lage rugpijn
• Acute lage rugpijn
• Subacute lage rugpijn
• Chronische lage rugpijn
• Specifieke en aspecifieke rugpijnklachten
• Incidentie lage rugpijn
• Lage rugpijn nummer één oorzaak van arbeidsongeschiktheid
• Symptomen van lage rugpijn
• Oorzaken van acute lage rugpijn
• Mechanische oorzaken
• Pijn van de inwendige organen
• Vrouwen: pelvic inflammatory disaese (PID) en enometriose
• Nierstenen en galstenen
• Hernia
• Wervelkolomletsel
• Rugpijn tijdens zwangerschap
• Gewrichtsaandoening
• Artrose
• Osteoporose of botontkalking
• Osteomyelitis of botinfectie
• Tumoren
• Prostaatontsteking
• Emotionele stress
• Onderzoek en diagnose
• Zelfzorg bij pijn in de lage rug
• Kort rusten
• Blijf bewegen
• Wijziging van activiteiten
• Toepassen van warmte of koude
• Vrij verkrijgbare pijnstillers
• Behandeling acute lage rugklachten
• Spierverslappers
• Opioïden
• Rugbrace
• Epidurale corticosteroïden injectie lage rug
• Fysiotherapie
• Operatie
• Prognose en beloop lage rugpijn
• Preventie van lage rugklachten

Wat is lage rugpijn?

Er zijn heel veel mensen die gedurende kortere of langere tijd last hebben van de onderrug. Bijna iedereen heeft op een bepaald moment in zijn leven weleens last van pijn in de rug. Gewoonlijk wordt lage rugpijn veroorzaakt door een onverwachte beweging, een slechte houding, het steeds uitvoeren van dezelfde handeling(en), het tillen van zware voorwerpen of gewichten, of een combinatie van deze mechanische oorzaken. Rugpijn komt ook vaak voor tijdens de zwangerschap: zo'n 50% van de zwangeren heeft er last van. Soms kan rugpijn echter het gevolg zijn van een ernstiger probleem. Bij aanhoudende pijn of indien de lage rugpijn gepaard gaat met andere klachten en symptomen, dan is het raadzaam de huisarts te raadplegen.

Indeling van lage rugpijn

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen acute, subacute en chronische lage rugpijn.

Acute lage rugpijn

Acute of kortdurende lage rugpijn duurt over het algemeen van een paar dagen tot een paar weken.

Subacute lage rugpijn

Soms wordt er tevens een onderscheid gemaakt tussen acute en subacute rugklachten. Er wordt van acute rugklachten gesproken bij een duur van minder dan 6 weken en van subacute rugklachten bij een duur van 6 tot 12 weken.

Chronische lage rugpijn

Men spreekt van chronische pijn in de rug als de pijn gedurende meer dan 3 maanden aanhoudt. Het is bij chronische rugpijn vaak moeilijk te achterhalen wat de oorzaak is.

Specifieke en aspecifieke rugpijnklachten

De specifieke structuur in de rug die verantwoordelijk is voor de pijn, wordt bijna nooit geïdentificeerd. Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen specifieke lage rugpijnklachten en aspecifieke rugpijnklachten. Specifieke rugklachten zijn rugklachten waarbij sprake is van een specifiek pathofysiologisch mechanisme en/of een stoornis in anatomische structuren, zoals een infectie, een ontsteking, osteoporose, hernia nuclei pulposi (HNP), een fractuur of een tumor of een metastase.[1] Aspecifieke rugklachten zijn rugklachten zonder aanwijsbare specifieke oorzaak. Dit is bij ongeveer 90% van de mensen met lage rugklachten het geval.[2] Men neemt aan dat aspecifieke lage rugpijn samenhangt met overbelasting van pijngevoelige structuren in en rond de wervelkolom.

Incidentie lage rugpijn

Het blijkt dat 60-90% van de bevolking op enige moment een episode van lage rugpijn doormaakt in zijn of haar leven.[3] 5% van de bevolking heeft jaarlijks last van lage rugpijn. Voor een gemiddelde huisartsenpraktijk betekent dit gemiddeld 3% van alle patiënten per jaar.[4]

Ziekteverzuim door lage rugpijn
Lage rugpijn veroorzaakt van alle klachten van het houding- en bewegingsapparaat de hoogste kosten wat betreft ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Vooral in de bouw en de verpleging komen lage rugpijnklachten veelvuldig voor.

Symptomen van lage rugpijn

Lage rugpijn kan een breed scala aan symptomen omvatten. De pijn kan mild en slechts vervelend zijn of het kan ernstig en immobiliserend zijn. Lage rugpijn kan plotseling beginnen, of het kan langzaam ontstaan (en mogelijk komen en gaan) en geleidelijk aan verslechteren. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de pijn, kunnen symptomen op verschillende manieren worden ervaren. De symptomen van lage rugpijn kunnen bestaan uit:

• pijn die dof of zeurend is
• stekende, brandende pijn die van de lage rug naar de onderrug en dijen beweegt, soms in de onderbenen of voeten (soms zelf doof gevoel of tintelingen)
• spierspasmen en beklemming in de lage rug, het bekken en de heupen
• pijn die verergert na langdurig zitten of staan
• moeite met rechtop staan, lopen of van zitten naar opstaan

Oorzaken van acute lage rugpijn

Mechanische oorzaken

Zoals hierboven reeds beschreven, is lage rugpijn vaak te wijten aan mechanische oorzaken. Voorbeelden hiervan zijn een langdurige slechte werkhouding achter het bureau, in de auto of in de bouw of andere werkzaamheden, het plotseling tillen van zware gewichten of steeds terugkerende activiteiten zonder afwisseling of rust. Belangrijke symptomen van mechanische rugklachten zijn pijn en verminderd lichamelijk functioneren. De patiënt ondervindt hinder bij het uitvoeren van dagelijkse activiteiten en werk. De pijn is vaak gelokaliseerd in de lage rug, maar soms ook hoger. Er kan sprake zijn van rugpijn met uitstraling. Hierbij treedt prikkeling op van zenuwen die naar de benen lopen. Rugklachten hoeven niet altijd gepaard te gaan met stijfheid, kracht- en bewegingsbeperking.

Pijn van de inwendige organen

Pijn van de inwendige organen kunnen soms ook in de rug gevoeld worden. Zo kan pijn in de organen in de buik, het bekken (bekkenpijn), of pijn op de borst gevoeld worden in de rug. Dit wordt uitstralingspijn genoemd. Zo kan er bij een acuut myocardinfarct (hartaanval) onder andere sprake zijn van uitstralingspijn naar de rug. En bij Candida oesofagitis (slokdarmontsteking door Candida) kan de patiënt pijn in de buurt van het borstbeen ervaren, waarbij de pijn kan uitstralen naar de rug of de schouderbladen. Veel intra-abdominale aandoeningen (dat zijn aandoeningen in de buikholte), zoals appendicitis (blindedarmontsteking), aneurysma (het plaatselijk wijder worden van een bloedvat), pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier), nierproblemen, blaasontsteking, nierbekkenontsteking en ovariële stoornissen, zoals een eileiderontsteking (salpingitis), kunnen leiden tot pijn naar de onderrug.

Vrouwen: pelvic inflammatory disaese (PID) en enometriose

PID is een verzamelnaam voor infecties aan de vrouwelijke voortplantingsorganen: van het kleine bekken (baarmoederslijmvlies, eileiders en buikholte) en abcessen in de eierstokken of eileider. Onbehandeld kunnen deze infecties zich uitbreiden en aanleiding geven tot terugkerende klachten. Belangrijke oorzaken van PID zijn seksueel overdraagbare aandoeningen als chlamydia en gonorroe, maar ook ingrijpende gebeurtenissen als een bevalling, abortus of een operatieve ingreep van de voortplantingsorganen of het bekken kunnen PID veroorzaken. PID kan gepaard gaan met chronische, vaak hevige pijn in de onderbuik, pijnlijke geslachtsgemeenschap, ongewone vaginale afscheiding, abnormale vaginale bloedingen zoals na seks of middenin de menstruatiecyclus, rugpijnkrampen, koorts, misselijkheid, diarree, gewichtsverlies en pijn bij het plassen. Het kan evenwel ook zonder klachten verlopen.

Endometriose is een aandoening waarbij het baarmoederslijmvies zich verspreidt naar andere gebieden, doorgaans het bekken of de buikholte. Deze goedaardige afwijking veroorzaakt bij veel vrouwen pijn (onder andere buikpijn en lage rugpijn), moeheid, een verstoorde stoelgang en problemen of pijn bij het urineren (dysurie).

Nierstenen en galstenen

Pijn in de rug kan ook voorkomen bij nierstenen en galstenen.

Hernia

De meest voorkomende specifieke rugklacht is de hernia nuclei pulposi (afgekort HNP). In 90-98% van de gevallen blijkt een HNP gelokaliseerd in de lage rug.[5] Een hernia is een uitpuilende tussenwervelschijf, één van de schokdempende schijven die tussen de ruggenwervels liggen. HNP komt het meest frequent voor tussen de leeftijd van 45 en 65 jaar. Evenveel vrouwen als mannen worden erdoor getroffen. Wellicht dat grote lichaamslengte, overgewicht (obesitas), zware en aanhoudende rugbelasting en langdurig autorijden risicofactoren zijn. Erfelijkheid speelt geen rol van betekenis. De symptomen kunnen vrij plotseling optreden of zich gedurende enkele weken ontwikkelen en zijn: een scherpe pijn in het getroffen gebied met voor de meeste patiënten een uitstralende pijn, die meestal via de bil langs de achterzijde van het been trekt, soms zelfs tot in de tenen (ischias). Verder kan de patiënt last hebben van spierspasme en stijfheid rond het aangedane gebied, waardoor normaal bewegen moeilijker wordt. Bij een sterke afklemming van de zenuw, kunnen zelfs uitvalsverschijnselen ontstaan, zoals gevoelsstoornissen en verlammingsverschijnselen in het been of problemen met urineren (plassen) of met de ontlasting.

Wervelkolomletsel

Lage rugpijn kan ook het gevolg zijn van wervelkolomletsel: schade aan de rug (of nek) waarbij het ruggenmerg is betrokken. Verwonding van de wervelkolom als gevolg van een ongeval kan het ruggenmerg beschadigen.

Rugpijn tijdens zwangerschap

Zo'n 50% van de zwangere vrouwen heeft last van lage rugpijnklachten. Deze pijn kan ontstaan als gevolg van een veranderde houding van de vrouw door het gewicht van de groeiende baby en hormonale veranderingen die leiden tot het verslappen van banden en gewrichten, waaronder die van het wervelkolom.

Gewrichtsaandoening

Aanhoudende lage rugpijn kan het gevolg zijn van een gewrichtsaandoening. Bij jonge mensen kan het de ziekte van Bechterew betreffen, ook wel spondylitis ankylopoetica genoemd. De ziekte van Bechterew is een reumatische ziekte met onder meer de volgende symptomen: stijfheid; rugpijn; pijn in de bilstreek en/of het bekken. Bij rust treedt een verergering van klachten op en er zijn minder klachten door beweging.

Artrose

Aanhoudende rugpijn bij ouderen kan worden veroorzaakt door artrose. Bij artrose gaat het gewrichtskraakbeen in kwaliteit achteruit. Na verloop van tijd kan het zelfs geheel verdwijnen. Bij artrose neemt het aangrenzende bot toe. In de volksmond wordt dit proces vaak aangeduid met de term 'slijtage'. De aandoening wordt gekenmerkt door pijn (gewrichtspijn), stijfheid en functieverlies.

Osteoporose of botontkalking

Bij osteoporose, ook wel botontkalking genoemd, worden de botten brozer, doordat er minder calcium (kalk) in de botten aanwezig is. Bij osteoporose kunnen de rugwervels worden aangetast hetgeen rugpijn kan veroorzaken, die zich op diverse manieren kan manifesteren. Bij een acute inzakking van een wervel, treedt er plotselinge hevige pijn op. De pijn vermindert of verdwijnt gewoonlijk wanneer de patiënt gaat liggen. Teneinde de bewegingen rondom de plek van de wervelinzakking tegen te gaan, kunnen de lokale rugspieren zich krachtig samentrekken. Deze spierverkramping kan in het ergste geval dagen aanhouden. Dit leidt tot verstijving van de rug en intense spierpijn. De acute pijn als gevolg van de wervelinzakking is veel gevallen in vier tot zes weken verdwenen. Het is ook mogelijk dat de pijn aanhoudt en chronisch wordt.

Osteomyelitis of botinfectie

Bij osteomyelitis is er een infectie in het bot, als gevolg waarvan er ontstekingen ontstaan. Deze ontstekingen kunnen onder ander pijnklachten veroorzaken. Osteomyelitis kan ook voorkomen in wervels of tussenwervelschijven. Dit wordt ook wel infectieuze spondylitis of septische spondylitis c.q. spondylodiscitis genoemd. Hierdoor kunnen de wervels beschadigd raken, vervormen of inzakken.

Tumoren

In zeldzame gevallen is rugpijn afkomstig van tumoren die kunnen uitgaan van de ruggenwervels, het ruggenmergsvlies, de zenuwwortels of van het ruggenmerg zelf. Metastasen of uitzaaiingen van tumoren elders in het lichaam naar delen rond het ruggenmerg komen vaker voor.

Prostaatontsteking

Voor mannen geldt dat prostatitis (prostaatontsteking) ook aanleiding kan geven tot lage rugpijnklachten. Andere klachten van een prostaatontsteking zijn: een branderig gevoel of pij bij het plassen; problemen met urineren; frequent urineren en dan vooral 's nachts; dringend moeten urineren; pijn in de lies, onderrug, buik (buikpijn), geslachtsdeel.

Emotionele stress

Tot slot kan emotionele stress ook lage rugpijnklachten geven.

Onderzoek en diagnose

Normaal gesproken is een arts in staat om lage rugpijn te diagnosticeren op basis van de informatie die is verkregen uit het vraaggesprek over je klachten, de beoordeling van je medische geschiedenis en een lichamelijk onderzoek en is verder onderzoek niet nodig.

Zelfzorg bij pijn in de lage rug

Afhankelijk van de diagnose, kunnen sommige behandelingen effectiever zijn dan andere. Veel mensen ervaren dat een combinatie van behandelingen het beste is. Zelfzorgmaatregelen kunnen effectief zijn voor de behandeling van milde of acute pijn door spierspanning, evenals het verminderen van de effecten van aanhoudende, ernstige pijn.

Kort rusten

Vroeger gaven artsen dikwijls het advies om bedrust te houden bij rugpijn, maar anno 2024 is genoegzaam bekend dat liggen één van de slechtste dingen is die je kunt doen. Het kan je rugklachten zelfs verergeren. Rust dan ook kortdurend uit en niet langer dan één dag of twee dagen. Te veel inactiviteit bemoeilijkt de genezing.

Blijf bewegen

Belangrijk is om in beweging te blijven, doch niks te forceren. Bewegen is een van de meest effectieve manieren om snel te herstellen van rugpijn, vooral wandelen en zwemmen zijn goed om te doen.

Wijziging van activiteiten

Blijf bewegen, maar vermijd activiteiten en posities die de pijn verergeren. Als langdurig zitten in een auto of aan een bureau de pijn verergert, stel dan een timer in om elke 20 minuten op te staan ​​en rond te lopen of voorzichtig uit te rekken. Als staan ​​de pijn verergert, vermijd dan klusjes waarbij je veel moet staan, zoals afwassen bij de gootsteen.

Toepassen van warmte of koude

Warmte van een warm bad, een warmwaterkruik, een elektrisch verwarmingskussen of chemische of warmtepleiters, kunnen gespannen spieren ontspannen en de bloedstroom verbeteren. Verhoogde doorbloeding brengt voedingsstoffen en zuurstof die spieren nodig hebben om te genezen en gezond te blijven. Als de lage rug pijnlijk is als gevolg van een ontsteking, kunnen ijs of koude packs worden gebruikt om zwelling te verminderen. Het is belangrijk om de huid te beschermen tijdens het aanbrengen van warmte en ijs om weefselbeschadiging te voorkomen. Dus nooit rechtstreeks ijs op je rug aanbrengen!

Afwisseling van warmte en koude kan vooral nuttig zijn bij hervatten van activiteiten: het toepassen van warmte voordat je bepaalde activiteiten gaat uitvoeren, helpt de spieren ontspannen. Dit verbetert de flexibiliteit en mobiliteit. Het toepassen van koude na een activiteit vermindert de kans dat een gebied geïrriteerd en gezwollen raakt door inspanning.

Vrij verkrijgbare pijnstillers

De meest gebruikelijke medicijnen zonder recept zijn paracetamol en NSAID;s zoals ibuprofen en naproxen. Ibuprofen en naproxen zijn ontstekingsremmende geneesmiddelen die de lage rugpijn verlichten die wordt veroorzaakt door gezwollen zenuwen of spieren. Paracetamol werkt door te interfereren met pijnsignalen die naar de hersenen worden gestuurd.

Behandeling acute lage rugklachten

Het doel van medische behandelingen is om pijn te verminderen en je mobiliteit te verbeteren.

Spierverslappers

Spierverslappers zijn medicijnen die de spierspanning verlagen. De meest voorgeschreven spierverslappend medicijn is diazepam, behorende tot de benzodiazepinen.

Opioïden

Opioïden zijn afgeleid van opium uit papaver (Papaver somniferum). Deze pijnstillers veranderen de perceptie van pijn door het verzwakken van de signalen die naar de hersenen worden gestuurd. Bij lage rugpijn hebben opioïden slechts een matig effect op de korte termijn, zo blijkt uit een meta-analyse [JAMA Intern Med., epub 23 mei 2016].

Rugbrace

Een rugbrace of rugbandage verbetert de houding en vermindert pijnklachten. Een rugbrace kan ook nuttig zijn na een rugoperatie.

Epidurale corticosteroïden injectie lage rug

Een epidurale injectie in de lage rug is een vorm van pijnbestrijding die een deel van het lichaam verdoofd. Het staat ook bekend als 'ruggenprik'. Het doel van de injectie is om tijdelijk de pijn te verlichten door de ontsteking rondom een ​​samengedrukte zenuwwortel te verminderen.

Medische behandelingen worden vaak gebruikt in combinatie met andere methoden. Een epidurale corticosteroïden injectie kan bijvoorbeeld voldoende pijnverlichting op korte termijn verschaffen om vooruitgang bij fysiotherapie mogelijk te maken.

Fysiotherapie

Meteen naar een fysiotherapeut gaan met lage rugpijn heeft weinig voordelen, aangezien de klachten meestal vanzelf overgaan. Fysiotherapie kan evenwel zinvol zijn als je hulp nodig hebt bij het actief blijven of beginnen met bewegen.

Operatie

Wanneer niet-operatieve methoden onvoldoende soelaas bieden, kan wervelkolomchirurgie worden overwogen. Rugklachten waarbij een operatie tot de mogelijkheden behoort zijn hernia, scoliose, spondylolisthesis en stenose.

Prognose en beloop lage rugpijn

Het natuurlijk beloop van aspecifieke rugklachten is in de meeste gevallen gunstig. Van de mensen met lage rugklachten in de algemene bevolking herstelt ongeveer 80-90 spontaan binnen vier tot zes weken.[6] Van de patiënten die bij de huisarts komen, is ongeveer 65% na twaalf weken klachtenvrij.[7] Lage rugpijnklachten recidiveren vaak. Men spreekt van een recidief als er binnen een jaar meer dan twee rugpijnepisodes optreden, waarvan de totale duur korter dan zes maanden is. Door de bank genomen is het zo dat rugklachten vaker en in ernstige mate terugkomen, wanneer de patiënt in het verleden vaak last heeft gehad van rugpijnepisodes of van aanhoudende, langdurige rugklachten.

Het beloop van specifieke rugklachten is geheel afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Daar kunnen geen algemene uitspraken over gedaan worden.

Preventie van lage rugklachten

Je kunt de kans verkleinen dat je last rijgt van lage rugpijn of lage rugklachten door deze positieve levensstijlaanpassingen aan te brengen:

• Eet gezond en gevarieerd, zodat je je lichaamsgewicht binnen een gezond bereik houdt.
• Regelmatige lichaamsbeweging om je rugspieren fit en flexibel te houden.
• Spieren van rug en buik versterken met oefeningen.
• Vermijd langdurig zitten.
• Als je gaat zitten, behoud dan een goede houding.
• Gebruik de juiste technieken om dingen op te tillen (til met je benen in plaats van met je rug).
• Vermijd frequent buigen en draaien. Vermijd in het bijzonder tegelijkertijd buigen, draaien en tillen (zoals sneeuw schuiven).
• Vermijd situaties waarbij je wervelkolom gedurende lange tijd wordt getrild.
• Zorg dagelijks voor voldoende slaap.
• Stop met roken.
• Afvallen bij overgewicht.
• Als je een depressie en/of angststoornis hebt (wat geassocieerd wordt met fysieke klachten), zoek dan professionele hulp.

Noten:

1. Definitie van pathofysiologie: kennis van verstoringen in normale lichaamsfuncties waardoor ziekten en symptomen van ziekten kunnen ontstaan. Onder anatomische structuren wordt verstaan de onderdelen van het lichaam en hun onderlinge samenhang.
2. Frymoyer JW. Back pain and sciatica. N Engl J Med 1988; 318: 291-300.
3. G.E. Bekkering. H.J.M. Hendriks. B.W. Koes. R.A.B. Oostendorp. R.W.J.G. Ostelo. J. Thomassen. M.W. van Tulder: KNGF-richtlijn Lage-rugpijn.
4. Ibid.
5. Koes BW (Erasmus MC-huisartsgeneeskunde), Tulder MW van (VU-EMGO). Wat zijn nek- en rugklachten en wat is het beloop? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, <http://www.nationaalkompas.nl> Nationaal Kompas Volksgezondheid Ziekte, kwaliteit van leven en sterfte Ziekten en aandoeningen Ziekten van het bewegingsstelsel en bindweefsel Nek- en rugklachten, 11 december 2006.
6. Waddell G. A new clinical model for the treatment of low-back pain. Spine, 1987; 12: 632-644.
7. Faas A, Chavannes AW, Koes BW, Hoogen JMM van den, Mens JMA, Smeele LJM, et al. NHG-Standaard Lage-Rugpijn. Huisarts Wet 1996; 39: 18-31.

Lees verder

• Pijn in de zij of flank: rechts en links en pijn in de rug
• Dysmenorroe: hevige menstruatiepijn of pijnlijke menstruatie
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Rugpijn onderrug, middenrug en bovenrug – oorzaken
• Chronische rugpijn of lage rugpijn: symptomen en oorzaken