Endometriose: oorzaken van menstruatiepijn en bekkenpijn

Endometriose symptomen zijn menstruatiepijn, bekkenpijn, pijn bij seks, buikpijn, darmklachten en blaasproblemen, vermoeidheid en zelfs vruchtbaarheidsproblemen. Bij endometriose verspreidt het slijmvlies (binnenkant baarmoederholte), naar andere gebieden, meestal bekken of buikholte. Het weefsel kan zich hechten aan eierstokken, buitenkant baarmoeder, darmen en andere organen zoals de blaas. Het gebeurt zelden dat het slijmvlies (endometrium) zich buiten de buikholte begeeft, zoals hersenen of longen. Deze aandoening veroorzaakt bij veel vrouwen pijn, moeheid en verstoorde stoelgang. Behandeling is in veel gevallen niet nodig als er geen klachten zijn. Bij klachten zal de gynaecoloog een behandeling adviseren.

• Menstruatiepijn en bekkenpijn door endometriose
• FAQ endometriose: alles wat je altijd al wilde weten, maar nooit fatsoenlijk uitgelegd kreeg
• Oorzaken van endometriose
• Retrograde menstruatie
• Immuunsysteem
• Risicofactoren
• Complicaties
• Onvruchtbaarheid
• Eierstokkanker
• Endometriose symptomen
• Bekkenpijn komt het meeste voor bij endometriose
• Klachten
• Ernst van de symptomen
• Leeftijd
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Diagnostische onderzoeken
• Differentiële diagnose
• Endometriose stadia
• Medische behandeling van endometriose
• Hormonale therapie: de grote onderdrukker
• Pijnbestrijding: want jij bent geen held die alles zonder hulp moet doorstaan
• Operatie: snijden of niet snijden, dat is de vraag
• Alternatieve en aanvullende behandelingen
• Conclusie: jij bent de baas over jouw behandeling
• Behandeling van endometriose
• Endometriose dieet en voeding
• Rood vlees en volle zuivelproducten vermijden
• Antioxidanten
• Wat kun je het beste eten?
• Specifieke voedingsstoffen
• Water drinken
• Gluten
• Praktische tips en zelfzorgmaatregelen bij endometriose
• Hou een pijn- en symptoomdagboek bij
• Vraag om een verwijzing naar een gespecialiseerde endometriosekliniek
• Probeer TENS-therapie: het apparaatje dat pijnsignalen hackt
• Vraag je arts naar hormoonvrije behandelingen (ja, dat kan!)
• Pas je voeding strategisch aan
• Overweeg zenuwblokkades of pijnbestrijding via een pijnpoli
• Regel een warme kruik of elektrische deken voor ‘noodgevallen’
• Draag comfortabele, niet-knellende kleding
• Onderzoek of een specifieke vorm van fysiotherapie helpt (want nee, die pijn zit niet ‘tussen je oren’)
• Stel op tijd grenzen en leer ‘nee’ zeggen
• Check of je in aanmerking komt voor medische of praktische ondersteuning
• Raadpleeg tijdig je huisarts of specialist bij verandering van klachten (want jij kent je lijf het beste)
• Prognose

Menstruatiepijn en bekkenpijn door endometriose

Sanne, 32, had altijd al heftige menstruaties, maar iedereen zei dat het erbij hoorde. "Neem een ibuprofen en ga door," kreeg ze te horen. Maar de pijn werd ondraaglijk—alsof er messen in haar buik werden gedraaid. Op een dag zakte ze letterlijk door haar benen van de kramp. Na jaren van vage diagnoses en afwijzende artsen kreeg ze eindelijk de verlossende, maar confronterende diagnose: endometriose. Niet 'gewoon' menstruatiepijn, maar een chronische aandoening waarbij baarmoederslijmvlies-achtig weefsel buiten de baarmoeder groeit. Eindelijk wist ze dat het niet tussen haar oren zat.

Endometriose is een veel voorkomende aandoening van de vrouwelijke voortplantingsorganen en het is de belangrijkste oorzaak van chronische pijn in het bekken en menstruatiepijn bij vrouwen.

FAQ endometriose: alles wat je altijd al wilde weten, maar nooit fatsoenlijk uitgelegd kreeg

Endometriose. Een woord dat klinkt als een of andere exotische huidinfectie, maar in werkelijkheid een keiharde, vaak onbegrepen aandoening is die het leven van miljoenen vrouwen overhoop gooit. Pijn, vermoeidheid, vruchtbaarheidsproblemen—en dat allemaal terwijl artsen je jarenlang kunnen afschepen met "dat hoort bij het vrouw-zijn". Het duurt gemiddeld 7 tot 10 jaar (!) voordat iemand de juiste diagnose krijgt. Dat is toch absurd?

En als je dan eindelijk die diagnose hebt, begint de échte zoektocht pas. Want wat betekent het nu eigenlijk? Hoe kom je van die helse pijnen af? Wat als je geen hormonen wilt slikken? En waarom lijkt niemand echt goed te snappen wat je doormaakt? De ene arts zegt dat het ‘niet zo’n big deal’ is, de andere wil meteen opereren, en jij blijft met een warboel aan informatie zitten.

Daarom deze FAQ. Niet de standaard droge medische opsomming, maar een overzicht met eerlijke, begrijpelijke antwoorden. Geen vaagheden, geen medische abracadabra, gewoon recht voor z’n raap. Want jij hebt geen tijd om eindeloos het internet af te struinen naar stukjes informatie die nét niet passen.

Dus, of je nu net begint aan deze helse rollercoaster of al jaren meedraait in de endometriose-mallemolen—hier vind je de antwoorden op de meest gestelde vragen. Lees, leer, en onthoud vooral: je bent niet gek, je stelt je niet aan en je verdient de best mogelijke zorg. Punt.

Oorzaken van endometriose

De oorzaak van endometriose is anno 2025 niet precies bekend. Wel zijn er verschillende theorieën over het ontstaan, doch ze lijken geen van allen een afdoende verklaring te kunnen bieden voor alle gevallen van endometriose. Wel zijn de meeste onderzoekers het er over eens dat de menstruatie een cruciale rol speelt. Volgens de de theorie van de retrograde menstruatie ontwikkelt endometriose zich als er tijdens de menstruatie menstruatiebloed uit de baarmoeder via de eileiders terugvloeit naar de bekkenholte. Dit proces staat bekend als retrograde menstruatie (letterlijk vertaald: teruggaande menstruatie).

Retrograde menstruatie

Het teruggevloeide menstruatievocht slaat op de omliggende organen en weefsels. Het vocht bestaat uit bloed en levende stukjes van het baarmoederslijmvlies en sommige stukjes hechten zich aan het oppervlak van het orgaan of het weefsel waarop ze zijn neergeslagen. Deze beginnen vervolgens te groeien en te functioneren. Ze reageren op hormoonveranderingen die de menstruatiecyclus reguleren. Zo kunnen kleine bloedingen in de buikholte ontstaan die verklevingen kunnen veroorzaken waardoor het moeilijker wordt om zwanger te worden. Deze plekken van neergeslagen baarmoederslijmvlies worden endometriosehaarden genoemd. Lang niet elke vrouw met retrograde menstruatie krijgt last van endometriose.

Immuunsysteem

Afwijkingen in het immuunsysteem kunnen ook een rol spelen in de ontwikkeling van deze aandoening.

Risicofactoren

Verschillende factoren vergroten de kans op endometriose, zoals:

• Nooit kinderen hebben gehad;
• Vanaf jonge leeftijd begonnen met menstrueren;
• Het doorlopen van de menopauze op latere leeftijd;
• Korte menstruele cycly, bijvoorbeeld minder dan 27 dagen;
• Een hoger niveau van oestrogeen in je lichaam of een langere blootstelling aan oestrogeen die door je lichaam wordt aangemaakt;
• Lage body mass index (BMI);
• Alcoholgebruik;
• Een of meer familieleden met endometriose (moeder, tante of zus);
• Een gesloten maagdenvlies hebben dat de doorstroming van het menstruatiebloed tijdens de menstruatieperiode tegenhoudt of blokkeert; en
• Baarmoederafwijkingen.

Endometriose ontwikkelt zich gewoonlijk enkele jaren na het begin van de menstruatie (menarche). Symptomen van endometriose eindigen tijdelijk tijdens de zwangerschap en eindigen permanent gedurende de menopauze, tenzij je oestrogeen neemt.

Complicaties

Onvruchtbaarheid

Onvruchtbaarheid ten gevolge van endometriose komt vaak voor, hoewel niet alle vrouwen met vruchtbaarheidsproblemen endometriose hebben. Er zijn een aantal mogelijke oorzaken voor het uitblijven van een zwangerschap:

• de endometriose kan zich vastzetten op de eierstokken en daarmee het loslaten van een eicel verhinderen;
• de eileiders kunnen verkleefd raken, waardoor de wanden van de eileider aan elkaar vast komen te zitten;
• de eileider is te weinig beweeglijk door verklevingen of littekenweefsel, waardoor deze zich niet naar de eierstok toe kan bewegen om het eitje op te vangen;
• het bevruchte eitje kan door een cyste belemmerd worden bij het innestelen in het slijmvlies van de baarmoeder.

Eierstokkanker

Het risico op eierstokkanker is hoger bij vrouwen met endometriose. Toch is de kans erop nog steeds relatief laag.

Endometriose symptomen

Endometriose veroorzaakt lang niet in alle gevallen klachten. In feite hebben veel vrouwen met endometriose nergens last van. Endometriose varieert in symptomen en ernst, het verschilt per persoon en het is afhankelijk van de menstruatiecyclus.

Bekkenpijn komt het meeste voor bij endometriose

Het meest voorkomende symptoom van vrouwen met endometriose is bekkenpijn (pijn in de bekken), dat erger wordt net vóór de menstruatie en vervolgens verbetert aan het einde van de menstruatie. Andere veelvoorkomende klachten zijn toegenomen pijn tijdens de menstruatie (dysmenorroe), pijn bij seksuele gemeenschap (dyspareunia), en onvruchtbaarheid.

Klachten

Alle mogelijke symptomen op een rijtje:

• Pijn (pijnlijke menstruaties; pijn tijdens en/of na de geslachtsgemeenschap; bekkenpijn en/of buikpijn (zowel tijdens of buiten de menstruatieperiode); lage rugpijn; pijn bij de eisprong (ovulatiepijn); pijn tijdens inwendig onderzoek van de vagina en/of darmen; duizeligheid en hoofdpijn);
• menstruatieproblemen (hevige of zware bloedingen, veel bloedverlies en/of het verlies van stolsels; langdurige bloedingen; licht bloedverlies voor de menstruatie; onregelmatig bloedverlies; onregelmatige cyclus);
• darmproblemen en blaasproblemen (pijnlijke darmperistaltiek, pijnlijke bewegingen van de ingewanden; pijn bij het passeren van darmgassen; pijnlijke darmen; pijn in de darmen; diarree en/of verstopping; bloedverlies uit de darm zichtbaar op of bij de ontlasting; misselijkheid en/of braken; pijn bij het plassen; vaak moeten plassen/urineren);
• andere symptomen, zoals: lusteloosheid, apathie, futloosheid; moeheid, vermoeidheid, algehele malaise, uitputting en over weinig energie beschikken; depressie en/of prikkelbaarheid; premenstrueel syndroom (PMS); opgezwollen of gezwollen buik; slapeloosheid.

Ernst van de symptomen

Vrouwen beschrijven dikwijls de pijn als een constante, diepe pijn die zich verspreidt aan beide zijden van het bekken, de onderrug, buik en billen. Er is geen verband tussen de ernst van de symptomen en de mate waarin endometriose implantaten aanwezig zijn.

Leeftijd

De leeftijd waarop endometriose ontstaat varieert aanzienlijk.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

Voor het stellen van de diagnose zal er een vraaggesprek met de arts plaatsvinden, waarbij je gevraagd wordt je klachten te beschrijven, waaronder de locatie van de pijn en wanneer het zich voordoet. Ook zal de arts je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Daarna zal er een lichamelijk onderzoek volgen.

Diagnostische onderzoeken

Om endometriose vast te kunnen stellen, worden meerdere onderzoeksmethoden gebruikt. De volgende onderzoeken kunnen door de arts worden uitgevoerd:

• Gynaecologisch onderzoek, waarbij de aanwezigheid van endometriose in de vagina kan worden vastgesteld door met een speculum ('eendenbek') de vagina te inspecteren.
• Inwendig onderzoek (rectovaginaal toucher), waarbij met een vinger via de vagina en de anus gevoeld wordt, opdat endometriose tussen de endeldarm en de baarmoeder kan worden ontdekt (hobbelige plekjes).
• Echografie. Deze test maakt gebruik van hoogfrequente geluidsgolven om beelden van de binnenkant van je lichaam te maken. Om de beelden vast te leggen, wordt een transducer tegen je buik gedrukt of in je vagina (transvaginale echografie) geplaatst.
• Laparoscopie, waarbij een arts kijkt naar tekenen van endometriose in de buikholte.
• Bloedonderzoek, waarbij de hoogte van het CA-125 kan worden bepaald. Een verhoging van het CA-125-gehalte kan op endometriose wijzen, maar ook op andere aandoeningen. Het wordt vaak gebruikt om te bepalen hoe actief de endometriose is.

Differentiële diagnose

Dankzij bovenvermelde onderzoeken is de arts in staat om andere aandoeningen uit te sluiten waarvan het klinisch beeld lijkt op die van endometriose:

• appendicitis of blindedarmontsteking;
• blaasontsteking;
  Normale en buitenbaarmoederlijke zwangerschap / Bron: BruceBlaus, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
• buitenbaarmoederlijke zwangerschap;
• cysten;
• diverticulitis;
• eileiderontsteking;
• gonorroe;
• ovariumtorsie (een kanteling van de eierstok); en
• urogenitale Infecties ten gevoelgde van chlamydia.

Endometriose stadia

Endometriose kan onderverdeeld worden in vier stadia:

• minimaal;
• mild;
• matig; en
• ernstig.

Verschillende factoren bepalen het stadium van de aandoening. Deze factoren bestaan uit:

• locatie;
• aantal;
• grootte; en
• diepte van de endometriosehaarden.

Medische behandeling van endometriose

Endometriose en medische behandeling? Dat is een onderwerp waar je snel in een doolhof van tegenstrijdige informatie belandt. De ene arts zweert bij hormonen, de andere denkt direct aan opereren en sommige dokters doen alsof een stripje paracetamol genoeg moet zijn. Spoiler alert: dat is het niet. Endometriose is een serieuze, complexe aandoening en verdient een behandeling die niet alleen de symptomen onderdrukt, maar jou ook een béétje kwaliteit van leven gunt.

Wat je moet weten? Er is geen quick fix. Geen pil, geen operatie, geen wondermiddel dat je 100% klachtenvrij maakt. Maar er zijn wél behandelingen die kunnen helpen, afhankelijk van hoe ernstig je klachten zijn en wat jouw lichaam aankan. Van hormonen en pijnstillers tot operaties en alternatieve opties—laten we eens door de medische jungle wandelen.

Hormonale therapie: de grote onderdrukker

Als je eenmaal de diagnose endometriose hebt, is de kans groot dat je huisarts of gynaecoloog direct de pil, een spiraal of een hormooninjectie in de strijd wil gooien. Waarom? Omdat endometriose zich voedt met oestrogeen. Minder oestrogeen = minder groei van het woekerende weefsel. Klinkt logisch, toch?

Maar hier komt het: niet iedereen verdraagt hormonen goed. Sommige vrouwen zweren erbij en voelen zich eindelijk mens, terwijl anderen veranderen in een hormonale tijdbom met migraine, gewichtstoename, depressieve gevoelens en een libido dat verdwijnt als sneeuw voor de zon.

Wat zijn de opties?

• De anticonceptiepil: Vaak de eerste stap. Door je menstruatie te onderdrukken, voorkom je dat het endometrioseweefsel steeds opnieuw geactiveerd wordt. Helpt voor sommigen, maar als je gevoelig bent voor hormonale schommelingen, kan het ook een drama zijn.
• Hormoonspiraal (Mirena, Kyleena): Werkt lokaal in de baarmoeder en kan menstruaties verminderen of zelfs stoppen. Kan verlichting geven, maar bij sommige vrouwen verergeren de klachten juist.
• GnRH-agonisten (Lucrin, Zoladex): Dit zijn zwaardere jongens. Ze leggen je hormoonproductie plat en brengen je kunstmatig in de overgang. En ja, dat betekent opvliegers, botontkalking en een droogheid beneden waar de Sahara jaloers op zou zijn. Vaak alleen voor extreme gevallen.
• Dienogest (Visanne): Een progestageen middel dat helpt oestrogeen te onderdrukken zonder je compleet in de overgang te knallen.
• Helpt sommige vrouwen, maar kan ook bijwerkingen geven zoals vermoeidheid, stemmingswisselingen en libidoverlies.

Conclusie? Hormonen kunnen werken, maar het is trial-and-error. Geen enkele behandeling is one-size-fits-all, dus luister naar je lichaam en laat je niet zomaar iets aanpraten.

Pijnbestrijding: want jij bent geen held die alles zonder hulp moet doorstaan

Voor de vrouwen die te horen krijgen "Neem maar een paracetamolletje"—laat me je alvast teleurstellen: dat is hetzelfde als een brand blussen met een plantenspuit. Endometriose is een ontstekingsziekte, dus pijnbestrijding is een belangrijk onderdeel van de behandeling. Maar wat werkt nou echt?

• NSAID’s (ibuprofen, naproxen, diclofenac): Ontstekingsremmende pijnstillers die sommige vrouwen verlichting geven. Helpt vooral bij menstruatie-gerelateerde pijn, maar vaak niet bij de diepere, chronische pijn.
• Paracetamol: Meh. Kan in combinatie met andere pijnstilling helpen, maar op zichzelf? Vrij nutteloos bij ernstige endometriosepijn.
• Tramadol of morfine-achtige pijnstillers: Wordt soms voorgeschreven bij extreme pijn, maar hier moet je voorzichtig mee zijn. Ze kunnen verslavend zijn en pakken het echte probleem niet aan.
• Zenuwblokkades en botox-injecties: Worden bij sommige vrouwen gebruikt als ze veel last hebben van bekkenbodemspanning of zenuwpijn door endometriose. Dit kan een lifesaver zijn als niets anders helpt.

Belangrijk: pijnbestrijding is geen oplossing, maar een manier om je dag door te komen. En als je arts blijft volhouden dat ibuprofen voldoende zou moeten zijn? Zoek een andere arts.

Operatie: snijden of niet snijden, dat is de vraag

Bij sommige vrouwen is een operatie de enige manier om écht verlichting te krijgen. Maar let op: niet elke operatie is een goed idee, en niet elke arts is een expert in endometriosechirurgie.

Welke opties zijn er?

• Laparoscopie (kijkoperatie): De meest voorkomende procedure waarbij een gynaecoloog via kleine sneetjes in je buik endometriosehaarden probeert te verwijderen. Dit kan een enorme opluchting geven, maar... het kan ook weer terugkomen. Daarom is het cruciaal dat je een arts vindt die gespecialiseerd is in diepe infiltrerende endometriose en excisie (weefsel volledig verwijderen in plaats van alleen oppervlakkig wegbranden).
• Hysterectomie (baarmoederverwijdering): Een laatste redmiddel voor vrouwen die letterlijk álles hebben geprobeerd. Maar let op: als er nog endometriose zit op andere plekken in je buik, kan de pijn blijven bestaan, zelfs zonder baarmoeder. Daarom moet zo’n ingreep heel goed worden overwogen.

Operaties zijn dus geen garantie op een pijnvrij leven, maar voor sommige vrouwen de enige manier om een normaal leven te leiden. Zorg dat je een specialist vindt en geen doorsnee gynaecoloog die "wel eens een kijkoperatie doet".

Alternatieve en aanvullende behandelingen

Soms moet je breder kijken dan alleen de medische wereld. Veel vrouwen met endometriose merken dat een combinatie van behandelingen het beste werkt. Denk aan:

• Voedingsaanpassingen: Minder ontstekingsbevorderend eten (zoals bewerkte suikers en zuivel) en meer anti-inflammatoire voeding (denk aan gember, zwarte peper en kurkuma).
• Bekkenfysiotherapie: Kan helpen als je spieren continu op slot zitten door de pijn.
• CBD-olie: Sommige vrouwen zweren bij CBD tegen pijn en ontstekingen, al is er nog weinig wetenschappelijk bewijs.
• TENS-therapie: Een apparaatje dat elektrische stroomstootjes afgeeft om pijnsignalen te onderdrukken. Klinkt raar, werkt bij veel vrouwen verrassend goed.

Conclusie: jij bent de baas over jouw behandeling

Er is geen standaard oplossing voor endometriose. Wat bij de één werkt, kan bij de ander totaal geen effect hebben (of zelfs averechts werken). Het belangrijkste? Laat je niet afschepen met "Het hoort erbij" of "Neem maar een pil". Jij kent je lichaam beter dan wie dan ook, en je hebt recht op een behandeling die bij jou past.

Dus probeer, experimenteer, zoek de juiste artsen en blijf kritisch. Endometriose mag dan een slopende aandoening zijn, maar dat betekent niet dat jij de rest van je leven hoeft te lijden.

Behandeling van endometriose

Behandeling is in veel gevallen niet nodig als er geen klachten zijn. Bij klachten – zoals bij een extreem grote chocolade-cyste in de eierstok– zal de gynaecoloog een behandeling adviseren. Ook bij ernstiger vormen van endometriose kan behandeling overwogen worden, zeker als de vrouw een kinderwens heeft. Behandeling is mogelijk met medicijnen, een operatie of een combinatie van beide mogelijkheden. Medicatie bestaat vaak uit pijnstillers of hormonen. Hormonale behandeling onderdrukt de activiteit van de eierstokken.

Endometriose dieet en voeding

Door bepaalde voedingsmiddelen te vermijden en sommige voedingsmiddelen juist aan je dieet toe te voegen, kun je interne ontstekingen in het lichaam verminderen, pijnreacties verbeteren en oestrogeenuitscheiding van het lichaam ondersteunen.

Rood vlees en volle zuivelproducten vermijden

Vrouwen met endometriose kunnen het beste vet voedsel, zoals rood vlees en volle zuivelproducten die rijk zijn aan PCB's en dioxines vermijden. Voedingsmiddelen met hogere concentratie van polychloorbifenylen (PCB's) verhogen het risico op endometriose, verergeren de symptomen en beïnvloeden de werking van het immuunsysteem. Gebruik bij voorkeur biologisch voedsel en schil groenten en fruit voordat je ze opeet. Sommige onderzoeken suggereren een verband tussen dioxinen in het milieu en verhoogde niveaus van oestrogeen.

Antioxidanten

Onderzoek lijkt uit te wijzen dat een gebrek aan antioxidanten kan bijdragen aan endometriose, terwijl inname van belangrijke antioxidanten zoals selenium en vitamine A, C en E kunnen helpen om endometrioseklachten te verminderen.

Wat kun je het beste eten?

Een dieet voor mensen endometriose omvat deze kenmerken van gezonde voeding:

• Koop zoveel mogelijk verse etenswaren.
• Vermijd sterk bewerkte voedingsmiddelen vol additieven.
• Kook met verse voedingsmiddelen, maar eet ook een bepaalde hoeveelheid rauwe groenten en fruit per dag (bijvoorbeeld door het te verwerken in een smoothie).
• Om de blootstelling aan pesticiden te minimaliseren, eet zo veel mogelijk biologisch geteelde producten.
• Variatie: eet een grote verscheidenheid aan voedsel elke dag.
• Je dagelijkse voeding moet zijn voorzien van 75 gram van goede kwaliteit eiwitten, uit bronnen zoals vlees en gevogelte, vis, eieren en vetarme zuivelproducten.
• Neem ook dagelijks noten, zaden en peulvruchten (zoals bonen), twee porties van rood of oranje groenten, twee groene bladgroenten en twee vruchten, zoals bessen, die rijk zijn aan antioxidanten.

Specifieke voedingsstoffen

Bepaalde voedingsmiddelen die rijk zijn aan belangrijke voedingsstoffen hebben direct een positief effect op het beloop van endometriose:

Groenten met B-vitaminen
Groenten met vitamine-B: een gezonde lever met een groot aanbod van B-vitamines kan het geslachtshormoon estradiol omzetten in oestriol, de vorm waarin oestrogeen kan worden gebonden aan vezels en vervolgens worden uitgescheiden. Het dieet moet voldoende vezels en B-vitamines van groene groenten bevatten om het lichaam te ondersteunen in dit proces. Groene bladgroenten ondersteunen ook het zenuwstelsel en het immuunsysteem, en magnesium ontspant de gladde spieren in de darmen en baarmoeder. De beste groenten zijn die van de kruisbloemige familie, zoals kool, spruitjes, broccoli, bloemkool, boerenkool, rapen, radijzen, mierikswortel en waterkers.

IJzer-rijke voedingsmiddelen
Door endometriose kun je veel bloed verliezen. Dus vervanging van het verloren gegane ijzer is belangrijk. Er zijn twee vormen van ijzer beschikbaar in het voedsel dat we eten, heemijzer uit eiwitbronnen en non-heemijzer uit plantaardige bronnen. Non-heemijzer is verkrijgbaar in groene bladgroenten, rode bieten, gedroogde abrikozen, en pure chocolade. Heemijzer is afkomstig uit rood vlees, eieren en vis.

Omega vetzuren
Verwerk dagelijks één eetlepel koudgeperste plantaardige olie in je maaltijden. Vermijd transvetten en verzadigde vetten. Bronnen van omega-vetzuren zijn onder meer vette vis, zoals zalm en haring, en noten, zaden, en extra vierge koudgeperste olijfolie.

Vezels
Dagelijks heb je 30 gram vezels nodig uit fruit, groenten, noten, zaden, peulvruchten en volkoren granen zoals rogge, haver, rijst, maïs, gierst en boekweit. Dit om je darmkanaal gezond te houden en het bevordert de uitscheiding van overtollige oestrogenen.

Water drinken

Drink zes tot acht glazen water (of thee, etc.) per dag. Vermijd cafeïne, geraffineerde suikers, zoetstoffen, zout (inclusief voeding), en alcohol.

Gluten

De rol die gluten zou kunnen spelen bij endometriose wordt onderzocht. Het eten van een tarwe-vrij dieet lijkt veel vrouwen met endometriose te helpen. Of dit een gevolg is van gluten of een ander component van tarwe, is (nog) onduidelijk

Praktische tips en zelfzorgmaatregelen bij endometriose

Endometriose is geen simpele ‘vrouwenkwaal’. Het is een chronische aandoening die je leven op z’n kop kan zetten. Van helse pijn en extreme vermoeidheid tot vruchtbaarheidsproblemen en dagelijkse frustraties—het komt in zoveel vormen dat het bijna een persoonlijke vijand lijkt te worden. En alsof dat nog niet genoeg is, moet je ook nog dealen met artsen die je niet serieus nemen, familieleden die denken dat je ‘gewoon een lage pijngrens’ hebt en een zorgsysteem dat lang niet altijd meewerkt. Maar laten we eerlijk zijn: je hebt geen tijd om af te wachten tot iemand anders jouw problemen oplost. Je moet zelf aan de bak.

Gelukkig betekent dat niet dat je alles alleen hoeft te doen. Er zijn manieren om de regie over je lichaam terug te pakken. Nee, geen magische pil die alles in één klap oplost (was het maar zo simpel), maar wél praktische strategieën om je leven makkelijker te maken. Van slimme pijnbestrijding en het aanpassen van je voeding tot het stellen van grenzen en het regelen van medische ondersteuning—kleine en grote aanpassingen die ervoor zorgen dat je niet elke dag hoeft te overleven, maar echt kunt léven.

En daar komt zelfzorg om de hoek kijken. Niet de fluffy ‘neem een bubbelbad en zet een kaarsje aan’-versie, maar échte zelfzorg: goed voor jezelf zorgen omdat niemand anders dat voor je gaat doen. Dat betekent weten waar je recht op hebt, hulp vragen als dat nodig is, nee zeggen zonder schuldgevoel en je lichaam geven wat het nodig heeft—of dat nou rust is, een andere behandeling of gewoon een warmtekruik en een goede Netflix-serie op een slechte dag.

Dus of je nu net je diagnose hebt gekregen of al jaren tegen deze strijd aanloopt: het is tijd om actie te ondernemen. Geen ‘je moet er maar mee leren leven’, geen eindeloze frustratie zonder plan, maar concrete stappen om jouw situatie beter te maken. Want ja, endometriose is een rotziekte, maar dat betekent niet dat jij je leven volledig door die rotziekte moet laten beheersen. 💪🔥

Hou een pijn- en symptoomdagboek bij

Stel je voor: Lisa, 28 jaar, werkt als docent en wordt al jaren geplaagd door buikpijn die haar soms letterlijk naar adem doet happen. De ene maand kan ze nauwelijks van haar stoel opstaan, de andere keer lijkt het wel mee te vallen. Haar huisarts vraagt of ze haar klachten kan beschrijven. "Ehh… soms heel erg, soms minder erg?" Dat helpt dus niet. Wat ze nodig heeft, is een strategie.

Een pijn- en symptoomdagboek is geen overbodige luxe, maar een keiharde must-have. Schrijf alles op: wanneer je pijn hebt, hoe intens het is (cijfer van 1 tot 10), waar het precies zit, wat je ervoor hebt gegeten, hoe je menstruatiecyclus loopt, of je stress hebt, of je meer vermoeid bent dan normaal. Alles telt. Hierdoor krijg je niet alleen meer grip op je eigen lichaam, maar kun je bij een arts keihard aantonen dat het geen "menstruatiepijntje" is, maar een patroon. En geloof me, artsen zijn dol op patronen.

Er zijn zelfs apps die je kunnen helpen, zoals Clue of Flo, maar een ouderwets notitieboekje of een Excel-sheet werkt net zo goed. En de gouden tip? Neem dit mee naar je afspraak bij de huisarts of gynaecoloog. Niet alleen toont het dat je serieus bezig bent met je gezondheid, maar je voorkomt ook dat je ter plekke met een mond vol tanden staat als de arts vraagt: "En hoe vaak komt die pijn nou precies voor?"

Vraag om een verwijzing naar een gespecialiseerde endometriosekliniek

Hier is het ding: niet elke gynaecoloog is een expert in endometriose. Sterker nog, een schrikbarend aantal artsen heeft amper verstand van deze aandoening. Lisa kreeg bijvoorbeeld jarenlang te horen dat haar klachten ‘erbij horen’ en dat ze ‘wat paracetamol kon nemen’ – hoe vaak hebben we dat al gehoord? Pas toen ze een doorverwijzing kreeg naar een endometriose-expert, begon haar diagnose en behandeling eindelijk ergens op te lijken.

Dus, als jouw huisarts of gynaecoloog met een vage blik naar je kijkt als je ‘endometriose’ zegt, weet dan: het ligt niet aan jou. Eis een doorverwijzing naar een gespecialiseerde kliniek. In Nederland zijn er een paar endometriosecentra waar artsen wél weten waar ze het over hebben. Google even welke het dichtst bij jou in de buurt is en vraag expliciet om een doorverwijzing daarheen.

En hier komt een belangrijke tip: als je huisarts blijft volhouden dat het ‘geen endometriose zal zijn’, gooi dan je pijn- en symptoomdagboek op tafel. Zo'n kliniek heeft betere apparatuur, meer expertise en kan je écht verder helpen. Geloof me, je wilt daar zijn en niet blijven hangen bij een arts die nog steeds denkt dat menstruatiepijn ‘normaal’ is.

Probeer TENS-therapie: het apparaatje dat pijnsignalen hackt

Oké, dit klinkt misschien als sciencefiction, maar het werkt écht. TENS (Transcutane Elektrische Neuro Stimulatie) is een klein apparaatje dat via plakkers op je huid elektrische stroompjes afgeeft. Klinkt eng? Valt reuze mee. Wat het doet, is de pijnsignalen die je zenuwen naar je hersenen sturen een beetje ‘blokkeren’. Simpel gezegd: je hersenen registreren minder pijn.

Denk aan het moment dat je je knie stoot en je automatisch over de pijnlijke plek wrijft – dat zorgt ervoor dat je pijn minder erg voelt. TENS doet hetzelfde, maar dan op een high-tech manier. Veel vrouwen met endometriose zweren erbij, vooral omdat het geen nare bijwerkingen heeft zoals sommige zware pijnstillers.

Lisa probeerde het en merkte dat het vooral helpt op die dagen dat de pijn nét niet ondraaglijk is, maar je wel het liefst in foetushouding onder een deken wilt kruipen. Je kunt een TENS-apparaat zelf kopen of via een fysiotherapeut proberen. Sommige verzekeraars vergoeden het zelfs.

Vraag je arts naar hormoonvrije behandelingen (ja, dat kan!)

Het eerste wat je vaak voorgeschreven krijgt bij endometriose? Hormonen. De pil, een hormoonspiraal, of zelfs zware hormonale therapieën zoals Lucrin of Visanne. Maar wat als je hormonen helemaal niet trekt? Lisa kreeg bijvoorbeeld na drie maanden de pil migraine-aanvallen, extreme stemmingswisselingen en voelde zich een wandelende zombie. En dat terwijl haar arts beweerde dat "dit de enige oplossing" was. Spoiler alert: dat is het niet.

Er zijn wél hormoonvrije alternatieven. Denk aan pijnbestrijding via een gespecialiseerde pijnpoli, fysiotherapie, specifieke voedingsaanpassingen of het gebruik van natuurlijke ontstekingsremmers zoals kurkuma. Daarnaast wordt in sommige gevallen zelfs zenuwblokkades of botox-injecties overwogen bij extreme bekkenpijn.

Heb jij geen zin in de bijwerkingen van hormonale therapieën? Wees daar dan eerlijk over en vraag je arts expliciet naar alternatieven. Je bent niet verplicht om hormonen te slikken als je lichaam er slecht op reageert. En ja, sommige artsen zullen misschien fronsen, maar jij bent degene die in dat lijf moet leven, niet zij.

Pas je voeding strategisch aan

Voeding en endometriose? Ja, dat is een ding. Maar laten we één misverstand direct uit de weg ruimen: er is geen magisch dieet waardoor je klachten in rook opgaan. Wat wél helpt, is het slim aanpassen van je eetpatroon. Minder ontstekingsbevorderende voeding, meer dingen die je lijf een handje helpen.

Laten we even inzoomen op Sophie, 35, die na jaren worstelen besloot haar eetpatroon onder de loep te nemen. Ze schrapte eerst gluten, zuivel en bewerkte suikers, want dat had ze ergens gelezen. Resultaat? Een chagrijnig humeur, constante cravings en een energielevel van een uitgeknepen citroen. Het werkte voor haar gewoon niet. Wat wél hielp? Kleine aanpassingen: meer kurkuma (ontstekingsremmend), minder snelle suikers, en ze dronk dagelijks een glas cranberrysap omdat dat goed schijnt te zijn voor je blaas, iets waar vrouwen met endometriose vaak ellende mee hebben.

Wat jij kunt doen? Begin klein. Voeg meer ontstekingsremmende kruiden toe aan je eten—denk aan oregano, basilicum en rozemarijn. Probeer bewerkte voeding zoveel mogelijk te laten staan en kijk hoe je lichaam reageert op minder zuivel of gluten. Geen rigide regels, gewoon testen wat voor jou werkt.

Overweeg zenuwblokkades of pijnbestrijding via een pijnpoli

Jarenlang horen dat "pijn erbij hoort" kan je op het punt brengen dat je denkt: oké, dan leer ik er wel mee leven. Maar waarom zou je? Als jouw endometriose ervoor zorgt dat je soms letterlijk van ellende dubbelvouwt, is het tijd om zwaarder geschut in te zetten. En nee, dat betekent niet per se hormonen of een operatie.

Neem nou Yasmin, 31, die na vijf jaar tobben eindelijk op een pijnpoli belandde. Daar kreeg ze een zenuwblokkade—een injectie die de zenuwen in haar bekkengebied tijdelijk ‘uitschakelde’. Klinkt spannend, maar het gaf haar maandenlang verlichting. Een andere optie? Botox-injecties in de bekkenbodemspieren, vooral als je naast endometriose ook last hebt van chronische spierspanning.

Een pijnpoli biedt niet alleen injecties, maar ook andere methodes zoals radiofrequente ablatie (waarbij zenuwen als het ware ‘verdoofd’ worden) of geavanceerdere pijnmedicatie. Vraag je arts om een doorverwijzing en laat je niet afschepen met "probeer eerst maar wat paracetamol". Pijn is niet iets waar je ‘gewoon’ mee leert leven.

Regel een warme kruik of elektrische deken voor ‘noodgevallen’

Het klinkt belachelijk simpel, maar als je ooit met een op hol geslagen baarmoeder hebt gelegen, weet je: warmte is goud. Als je lijf voelt alsof er prikkeldraad door je buik wordt getrokken, kan een warme kruik het verschil maken tussen ‘huilend op de grond liggen’ en ‘semi-functioneren’.

Lotte, 29, zweert bij haar elektrische deken. “Sommige mensen sparen voor designertassen, ik heb geïnvesteerd in een high-tech verwarmingsdeken met verschillende warmtestanden.” Want laten we eerlijk zijn, een ouderwetse kruik is lekker, maar die moet je steeds opnieuw vullen. Een elektrische deken? Die blijft de hele avond op temperatuur.

• Tip: als je overdag vaak last hebt, zijn er ook warmtepleisters die je onder je kleding kunt dragen. Ideaal als je op werk niet met een kruik tegen je buik wilt rondlopen. En voor wie ’s nachts wakker wordt van de pijn: zet die elektrische deken van tevoren klaar.

Draag comfortabele, niet-knellende kleding

We hebben het allemaal wel eens gehad: je trekt een spijkerbroek aan en tegen de middag voelt het alsof je ingewanden langzaam worden afgekneld. Met endometriose krijg je regelmatig een opgeblazen buik (de beruchte "endo belly"), en geloof me, de verkeerde kleding kan je dag compleet verpesten.

Zo ook bij Emma, 33. Ze zweerde jarenlang bij skinny jeans, totdat ze besefte dat ze zich elke middag in een toiletgebouwtje opsloot om haar knoop open te maken. Sindsdien is haar garderobe radicaal veranderd: loszittende broeken, zachte leggings en jurken die meebewegen met haar buik. En nee, dat betekent niet dat je eruit hoeft te zien als een wandelende tent. Tegenwoordig zijn er genoeg stijlvolle, comfortabele opties.

• Pro tip: investeer in broeken met een elastische tailleband en kies stoffen die meerekken. En als je toch graag een strakke outfit draagt? Ga dan voor high-waisted leggings in plaats van low-rise jeans die precies op je pijnlijke buik drukken.

Onderzoek of een specifieke vorm van fysiotherapie helpt (want nee, die pijn zit niet ‘tussen je oren’)

Endometriose en fysiotherapie? Ja, dat is een combinatie die je misschien niet direct zou verwachten, maar het kan een gamechanger zijn. Veel vrouwen met endometriose ontwikkelen, vaak onbewust, een soort ‘beschermingshouding’—ze spannen hun buik- en bekkenbodemspieren constant aan om de pijn op te vangen. Gevolg? Nog méér pijn.

Neem Laura, 33. Ze had niet alleen last van endometriose, maar ook van een bekkenbodem die zo strak stond als een gespannen snaar. Pijn bij het zitten, pijn bij het lopen, pijn bij seks—pijn, punt. Tot een gespecialiseerde bekkenfysiotherapeut haar uitlegde dat haar spieren letterlijk in een soort constante stressmodus zaten. Na een paar maanden gerichte oefeningen voelde ze voor het eerst in jaren verlichting.

Fysiotherapie kan helpen bij het ontspannen van die overactieve spieren en kan ook ademhalingstechnieken aanleren om beter met de pijn om te gaan. Dit is geen zweverig gedoe, maar pure anatomie: hoe minder spanning in je bekken, hoe minder extra klachten. Dus: vraag je arts om een doorverwijzing naar een fysiotherapeut die gespecialiseerd is in bekkenbodemproblemen en endometriose.

Stel op tijd grenzen en leer ‘nee’ zeggen

Endometriose slurpt energie. Punt. Niet alleen fysiek, maar ook mentaal. Toch blijven veel vrouwen maar doorgaan, want ‘je wilt geen aansteller zijn’ en ‘iedereen is moe, toch?’. Maar als je lichaam je keer op keer laat weten dat het op is, dan is het tijd om keuzes te maken.

Kijk naar Eva, 29. Ze werkte fulltime, had een sociaal druk leven en wilde alles perfect doen. Totdat ze op een dag letterlijk in tranen op haar werk zat omdat de pijn niet meer te houden was. Haar manager zei: "Je moet het alleen zeggen als het niet gaat, hè?" En toen drong het pas écht tot haar door: ze moest niet wachten tot ze instortte. Ze moest eerder ingrijpen.

Grenzen stellen is geen zwakte, het is zelfzorg. Zeg vaker ‘nee’ zonder schuldgevoel. Voel je niet verplicht om altijd naar die borrels, familiefeestjes of weekendjes weg te gaan als je lijf zegt: "Ik trek dit niet." Jouw gezondheid komt eerst. Mensen die dat niet snappen? Die zijn het niet waard om je kostbare energie aan te verspillen.

Check of je in aanmerking komt voor medische of praktische ondersteuning

Veel vrouwen met endometriose hebben het financieel of praktisch zwaarder dan anderen. Werkdagen die je amper doorkomt, doktersbezoeken die zich opstapelen, medicatie die niet wordt vergoed—het kan allemaal flink aantikken. Maar wist je dat er regelingen zijn waar je misschien recht op hebt?

Zo ontdekte Sanne, 35, na járen tobben dat ze in aanmerking kwam voor een chronische zorgvergoeding via haar zorgverzekering. En Claire, 38, kreeg via haar werkgever toegang tot aangepast werk en flexibele werktijden. Maar niemand kwam hen dit op een presenteerblaadje aanbieden—ze moesten het zelf uitzoeken.

Dus: check of je in aanmerking komt voor PGB (persoonsgebonden budget) als je extra hulp nodig hebt. Vraag je zorgverzekeraar naar vergoedingen voor behandelingen of hulpmiddelen. Bespreek met je werkgever of er mogelijkheden zijn voor aangepast werk of thuiswerken op slechte dagen. En als je het niet weet? Er zijn organisaties en patiëntenverenigingen die je kunnen helpen uitzoeken waar je recht op hebt. Hulp vragen is geen zwaktebod, het is slim omgaan met je situatie.

Raadpleeg tijdig je huisarts of specialist bij verandering van klachten (want jij kent je lijf het beste)

Dit klinkt misschien als een inkoppertje, maar veel vrouwen met endometriose zijn zo gewend geraakt aan pijn en ongemak dat ze pas naar de dokter gaan als ze écht niet meer kunnen. Dat moet anders. Als je klachten ineens veranderen—denk aan nieuwe pijn, extreem hevige bloedingen, onverklaarbare vermoeidheid of andere rare symptomen—dan is het tijd om aan de bel te trekken.

Neem Fleur, 36. Ze had al jaren endometriose, maar ineens kreeg ze pijn die ze niet herkende: scherpe steken bij het plassen en een constant drukkend gevoel in haar onderbuik. Ze dacht eerst: "Ach, het zal er wel bij horen." Maar toen het steeds erger werd, ging ze toch naar de huisarts. Bleek dat er een cyste was gegroeid die haar blaas irriteerde. Vroegtijdig opsporen voorkwam dat ze met nog veel grotere problemen kwam te zitten.

Jij bent de expert van je eigen lichaam. Voelt iets anders dan normaal? Wacht dan niet te lang. Endometriose is een complexe aandoening die kan veranderen en verergeren, dus hoe eerder je ingrijpt, hoe beter. En als een arts je niet serieus neemt? Dan zoek je een andere. Je verdient zorg die werkt voor jou. 💛

Prognose

Endometriose is een chronische aandoening, maar dit betekent niet dat de aandoening niet kan worden behandeld en de klachten kunnen worden verlicht. Er zijn doeltreffende behandelingen om pijn te verlichten en vruchtbaarheidsproblemen aan te pakken, zoals medicijnen, hormonale therapie of een chirurgische ingreep. De symptomen van endometriose verbeteren meestal na de menopauze.

Lees verder

• Baarmoederontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling
• Endometriose en buikpijn, rugpijn, moe en pijn bij plassen
• Dysmenorroe: hevige menstruatiepijn of pijnlijke menstruatie
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Lage rugpijn: oorzaken en behandeling acute lage rugklachten