Diverticulitis: symptomen, oorzaak en behandeling (dieet)

Voeding bij diverticulitis moet bestaan uit vezelrijke voeding, soms eerst vloeibaar voedsel. Grofweg 1 op de 70 mensen heeft divertikels. Dat zijn goedaardige uitstulpingen in de dikke darm. Van divertikels merk je meestal niets. Een divertikel die ontstoken raakt, wordt 'diverticulitis' genoemd. Diverticulitis kan ernstige buikpijn, meestal links onder in de buik, koorts, misselijkheid en een duidelijke verandering in je ontlastingspatroon veroorzaken. Bij diverticulitis is het belangrijk om de juiste voeding te kiezen en bepaalde voedingsmiddelen te vermijden. In principe kun je normaal blijven eten bij diverticulitis, maar in geval van ernstige ontstoken divertikels kan het nodig zijn om in eerste instantie de darmen wat rust te gunnen in de vorm van een vloeibaar dieet. Hiermee voorkom je verdere irritatie of complicaties. Uiteindelijk bouw je dit langzaam op totdat je weer in staat bent om vast én vezelrijk voedsel te eten.

• Wat is diverticulitis?
• Symptomen van diverticulitis
• Oorzaak van diverticulitis
• Zwakke plekken in de darmwand
• Risicofactoren van ontsteking
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling
• Voeding bij diverticulitis
• Gezonde en gevarieerde voeding
• Soms eerst vloeibaar eten
• Opbouw naar vezelrijke voeding
• Voedingsmiddelen die je het beste kunt vermijden

Wat is diverticulitis?

Divertikels zijn goedaardige kleine, naar buiten uitpuilende zakjes of uitstulpingen van de darmwand in de buikholte. Ze treden vooral op in het onderste deel van de dikke darm (colon) en ontstaan ongemerkt. De meeste mensen met divertikels merken er nooit wat van. Divertikels komen vaak voor, vooral na het veertigste levensjaar en veroorzaken slechts zelden problemen. Soms raakt één of meer van de uitstulpingen ontstoken. Dat heet diverticulitis. Diverticulitis kan ernstige buikpijn, meestal links onder in de buik, koorts, misselijkheid en een duidelijke verandering in je ontlastingspatroon veroorzaken. Meestal gaat de ontsteking vanzelf over. Het gebruik van laxeermiddelen en antibiotica bespoedigen niet het herstel. Pijn kan bestreden worden met paracetamol.

Symptomen van diverticulitis

Symptomen van diverticulitis zijn onder meer:

• Buikpijn die constant aanwezig is gedurende meerdere dagen. De pijn wordt meestal gevoeld in de linkerkant van de buik, maar kan zich voordoen aan de rechterkant.
• Misselijkheid en braken.
• Koorts.
• Gevoelige buik of opgezette buik.
• Soms bloedverlies en slijmverlies uit je anus.
• Obstipatie of, minder gebruikelijk, diarree.

Oorzaak van diverticulitis

Zwakke plekken in de darmwand

Divertikels ontstaan op zwakke plekken in de darmwand. Onder verhoogde stulpen deze uit. Mogelijk speelt een vezelarme voeding (met weinig groente en fruit) een rol bij het ontstaan van divertikels, evenals een minderde lichaamsbeweging en andere factoren waardoor de ontlasting wat meer indikt en de stoelgang moeizamer verloopt doordat de druk in de darm om de hoeveelheid ontlasting voort te masseren oploopt. Vanwege onze voedingsgewoonten en leefstijl, komen divertikels in de westerse wereld veel voor. Men schat dat maar liefst zo’n 40-50% van de mensen divertikels hebben. Als je eenmaal divertikels hebt, verdwijnen deze niet meer.

Risicofactoren van ontsteking

Een divertikel kan ontstoken raken wanneer er ontlasting in achterblijft, waardoor bacteriën zich snel kunnen vermenigvuldigen. Vooral als de ontlasting hard en droog is, kan er gemakkelijk ontlasting blijven hangen in divertikels. Wanneer je een soepele, zachte ontlasting hebt, zal er vrijwel nooit ontlasting achterblijven in de uitstulpingen. Bij vezelarme voeding met veel vlees en weinig groente en fruit, heb je meer kans op diverticulitis. Andere factoren die de kans op een ontsteking vergroten zijn weinig lichaamsbeweging, roken, overgewicht en het gebruik van NSAID’s zoals ibuprofen, diclofenac en naproxen, aangezien deze pijnstillers de darmwand kunnen irriteren.

Onderzoek en diagnose

Als je klachten hebt die kunnen duiden op diverticulitis, dan zal de huisarts je verwijzen naar een maag-, darm- en leverarts of internist voor verder onderzoek. Naast lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek, zal de diagnose vaak worden gesteld met behulp van één van onderstaande onderzoeken:

• Echografie van de onderbuik.
• CT-scan.
• Colonoscopie en sigmoïdoscopie.

Behandeling

Diverticulitis is een aandoening die meestal spontaan geneest. Vanwege een klein risico op complicaties (de ontsteking kan zich uitbreiden naar de buikholte), is controle noodzakelijk, vooral in de eerste week. Pijn kan tegengegaan worden met paracetamol. Afgeraden wordt om NSAID’s te gebruiken, omdat deze middelen de darmwand kunnen irriteren. Bij verstopping kun je een (natuurlijk) laxeermiddel gebruiken om de klachten te verminderen. Laxeermiddelen helpen niet om sneller te herstellen. Dit geldt ook voor antibiotica.

Voeding bij diverticulitis

Gezonde en gevarieerde voeding

Omdat uitstulpingen blijven bestaan, kan na genezing van diverticulitis opnieuw een ontsteking optreden. Na herstel van diverticulitis, is het verstandig om regelmatig te bewegen en te kiezen voor gezonde, gevarieerde en vezelrijke voeding. Het overstappen naar een plantaardig dieet is te overwegen.

Soms eerst vloeibaar eten

In principe kun je normaal blijven eten bij diverticulitis. Bij ernstige ontstoken divertikels kan het verstandig zijn om in eerste instantie de darmen wat rust te gunnen in de vorm van een vloeibaar dieet teneinde verdere irritatie of complicaties te voorkomen. Uiteindelijk bouw je dit langzaam op totdat je weer in staat bent om vast voedsel te eten, waaronder meer vezelrijke voedingsmiddelen. Het dieet kan dus geleidelijk worden uitgebreid naar een normaal dieet, waarbij het belangrijk is dat je voldoende vezels (en vocht) binnenkrijgt. Meestal kan al na enkele dagen vloeibaar voedsel, overgestapt worden naar een licht verteerbare voeding.

Opbouw naar vezelrijke voeding

De overgang van vloeibare voeding naar vezelrijke voeding gebeurt geleidelijk met tussenstappen, waarbij het vaak verstandig is om eerst voedingsmiddelen met weinig vezels in je dieet te verwerken alvorens de stap tot vezelrijke producten te zetten. De aanbevolen inname van vezels os volgens het Voedingscentrum 30 tot 40 gram per dag. Vezelrijke voedingsmiddelen zijn volkorenproducten (zoals brood, volkorenpasta en zilvervliesrijst), groente, fruit, peulvruchten, (zoals bruine bonen, kikkererwten en linzen) en noten. Zo nodig kan de arts vezelsupplementen voorschrijven om voldoende vezels binnen te krijgen. Het is uitermate belangrijk om bij een vezelrijk dieet voldoende vocht in te nemen om obstipatie te voorkomen.

Voedingsmiddelen die je het beste kunt vermijden

Er zijn voedingsmiddelen die (de klachten bij) diverticulitis kunnen verergeren, waardoor het herstelproces langer duurt. Iemand met diverticulitis doet er dan ook verstandig aan de volgende voedingsproducten te vermijden:

• alcohol;
• suikerhoudende voedingsmiddelen en frisdranken;
• gashoudende frisdranken (cola, limonade);
• gasvormende groenten zoals broccoli;
• gedroogd fruit;
• gefrituurd eten;
• geraffineerd voedsel; en
• zuur voedsel.

Lees verder

• Diverticulose: symptomen en oorzaken uitstulpingen darmwand
• Steken in de buik: stekende pijn of pijnscheuten bovenbuik
• Buikkrampen: oorzaken en behandeling krampen in de buik
• Acute hevige buikpijn: oorzaken plotseling extreme buikpijn
• Buikpijn links of rechts en zeurende of stekende buikpijn