Gewrichtsmuis in enkel, heup, knie of andere gewrichten

Een gewrichtsmuis is een stukje kraakbeen dat los zit of bijna los zit, binnen een gewricht. Vaak zien we een gewrichtsmuis aan de knie. Ook kunnen we deze aan de elleboog, de heup, de enkel, de schouder of de pols vinden. De voet of de hand kunnen ook een gewrichtsmuis bevatten. De oorzaak is vaak slijtage of reuma (artrose). Soms ontstaat dit juist door een trauma of ongeval. Daarnaast kan ook het gewrichtskapsel zelf een gewrichtsmuis aanmaken. In ieder geval treden er klachten als pijn, zwelling, een ontsteking en bewegingsbeperking op. Daarnaast kan het gewricht op slot raken. Hierdoor is het onmogelijk om het lichaamsdeel te buigen of te strekken.

Wat is een gewrichtsmuis?

Een stukje kraakbeen of een stukje bot met kraakbeen dat los ligt, wordt een gewrichtsmuis (corpus liberum) genoemd. Soms wordt dit ook wel een gewrichtslichaampje genoemd. Ook spreken we wel van een kraakbeenloslating.

Oorzaken

De oorzaak is vaak te vinden in een gewrichtsaandoening, waardoor er een stuk kraakbeen of bot met kraakbeen loslaat. Artrose is hier een bekend voorbeeld van. Artrose is een ziekte die tot de reumatische aandoeningen behoort. Het kraakbeen wordt zachter en dunner, waardoor deze makkelijk afbreekt. De oorzaak voor artrose kan een gewrichtsontsteking zijn maar kan ook zonder aanwijsbare reden ontstaan.

Osteochondritis dissicans is een aandoening waarbij een stuk bot met kraakbeen loslaat. Er wordt gedacht dat dit wordt veroorzaakt door een slechte doorbloeding. Vooral tijdens de puberteit wordt het vaker gezien. Een groeistoornis kan hier de oorzaak van zijn. Vaak komt het in combinatie met actieve sportbeoefening voor. Ruim 60 procent van de patiënten sport intensief.

Soms is er sprake van chondromatose. Hierbij ontaarden normale cellen in kraakbeen, dat los kan laten. Het gewrichtskapsel maakt dus zelf stukje kraakbeen aan. In een klein aantal gevallen wordt dit kwaadaardig en spreken we van kanker. Mensen met deze aandoening krijgen vaker terugkerende gewrichtsmuizen. Chondromatosis komt vooral bij oudere mensen en met name bij mannen voor.

Verder kan een trauma ook de oorzaak zijn. Bij een trauma kan een stuk kraakbeen losraken. Vaak zien we dit bij sporters, maar ook bijvoorbeeld een val op de knie kan dit veroorzaken.

Symptomen en klachten

Sommige mensen lopen al jaren met een gewrichtsmuis rond zonder hier last van te hebben. Soms wordt het zichtbaar op een röntgenfoto, wanneer deze wordt gemaakt ome en andere reden. Wanneer de gewrichtsmuis in het gewricht bekneld komt te zitten ontstaat er echte klachten. Dit kan zwelling zijn, maar ook een plotseling opkomende pijn. Ook kan het gewricht vaak moeilijker bewogen worden. Als laatste kan het gewricht op slot gaan zitten. Vaak zien we dit bij de knie: deze zit dan op slot en het been kan niet meer gebogen of gestrekt worden.

Wanneer een gewricht op slot raakt kan dit ook andere oorzaken hebben die niet door een gewrichtsmuis worden veroorzaakt. Denk hierbij aan het verdraaien van de meniscus. Vaak wordt gedacht dat het op slot raken van een gewricht altijd door een gewrichtsmuis wordt veroorzaakt, maar dit is dus niet het geval.

Vaak zal er als reactie op de gewrichtsmuis een ontstekingsreactie plaatsvinden. Hierbij zwelt het gewricht op en is pijnlijk. Het voelt ook vaak warm aan en de huid kan rood gaan kleuren. Op dit moment is er echt sprake van een ontsteking.

Bovengenoemde klachten kunnen vanzelf weer verdwijnen wanneer het stukje kraakbeen weer losschiet. Vaak zien we wel dat de klachten later weer terugkomen. Het is dan zaak om een behandeling te starten. Er moet altijd rekening gehouden worden met het feit dat een gewrichtsmuis meer schade kan toebrengen aan het gewricht.

Behandeling en herstel

Allereerst zal bekeken moeten worden of de klachten afkomstig zijn van een gewrichtsmuis. Soms is het stukje kraakbeen van buitenaf te voelen. Een röntgenfoto zal vaak zichtbaar kunnen maken of en waar het stukje zich bevindt. Aanvullend kan een CT-scan of een MRI-scan gemaakt worden.

De meest voor de hand liggende behandeling is het wegnemen van het kraakbeenstukje middels een operatie. Dit zal in de meeste gevallen via een kijkoperatie gedaan kunnen worden. Soms is een andere operatie nodig. Het fragment kan weggehaald worden, opgeboord worden of juist vastgezet worden. Voor deze laatste behandeling wordt gebruik gemaakt van schroeven. Hierdoor groeit de gewrichtsmuis weer vast. De arts zal altijd vooraf bepalen wat de beste behandeling is.

Bij jonge kinderen wordt vaak getracht het loszittende gedeelte weer vast te laten groeien. Dit is vooral van toepassing wanneer de gewrichtsmuis niet volledig los zit. Hierdoor kan deze weer terug vastgroeien. Vaak wordt hierbij een periode van rust ingebracht. Gips of een brace moet voorkomen dat het gewricht gebruikt wordt. Daarna zal er fysiotherapie volgen en zal de beweging weer langzaam aangepast worden. Het gewricht mag niet te snel belast worden. Deze behandelmethode is vaak alleen zinvol bij kinderen en jong-volwassenen.

Wanneer er sprake is van een ontsteking, zal er een ontstekingsremmer worden toegediend. Vaak worden hierbij steroïden of corticosteroïden middels een injectie toegediend. De ontstekingsreactie zal hierbij afnemen en uiteindelijk helemaal verdwijnen. Verder zijn er ontstekingsremmende pijnstillers, die zowel de ontsteking afremmen als ook de pijn stillen. Dek hierbij aan ibuprofen. Er zijn ook zwaardere pijnstillers in de handel. Overleg altijd met de arts wat het beste is. Voor de zwaardere middelen is een recept nodig van de arts.

Het herstel is afhankelijk van de ernst van de klacht. Bij een operatie duurt het gemiddeld 6 weken voor er zichtbare verbetering is. Daarna kan het gewricht weer langzaam belast worden. Een te snelle belasting zorgt voor vertraging van het herstel. Fysiotherapie is altijd aan te bevelen, omdat de fysiotherapeut precies weet welke belasting mogelijk is. Deze zal ook oefeningen geven om spieren te versterken.

Ondanks behandeling zoals een operatie, kan het voorkomen dat een gewrichtsmuis weer terugkomt. Dit zien we bij slijtage van het gewricht zoals artrose, maar ook bij chondromatosis. In dit geval zal er meerdere malen een operatie uitgevoerd worden. Soms is bestraling of een andere behandeling nodig bij chondromatosis. Wanneer het gewricht dermate versleten is dat deze niet meer gebruikt kan worden, zal een kunstgewricht uitkomst kunnen bieden. Denk hierbij aan een kunstknie of een kunstheup. De beweging met een kunstgewricht is vaak beperkter, maar maakt het wel weer mogelijk om (redelijk) normaal te kunnen functioneren.