Dysmenorroe: hevige menstruatiepijn of pijnlijke menstruatie

Dysmenorroe duidt op hevige menstruatiepijn en hevige pijn onderbuik en rug. Dysmenorroe is een pijnlijke menstruatie die de patiënt in haar normale activiteiten (ernstig) kan belemmeren. Een vrouw met dysmenorroe heeft tijdens haar maandstonden last heeft van een krampachtige of krampende pijn in de onderbuik, een scherpe pijn die komt en gaat, of een zeurende pijn, die eventueel gepaard gaat met rugpijn. Heel veel vrouwen hebben last van een pijnlijke menstruatie; het is zelfs de meest voorkomende klacht over de menstruatiecyclus. Pijnlijke menstruatie is de belangrijkste oorzaak van school- en werkverzuim bij jonge vrouwen.

• Alternatieve benamingen
• Wat is dysmenorroe?
• Pijnlijke menstruatie
• Twee soorten dysmenorroe
• Primaire of essentiële dysmenorroe
• Secundaire dysmenorroe
• Symptomen van dysmenorroe
• Verschijnselen
• Krampende pijn in de onderbuik en rug
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van dysmenorroe
• NSAID’s
• Hormonale anticonceptie
• Overige
• Wat kunt jezelf doen bij menstruatiepijn?
• Gember vermindert menstruatiepijn
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Alternatieve benamingen

Dysmenorroe wordt ook wel menstruatiepijn of pijnlijke menstruatie of maandstonden genoemd.

Wat is dysmenorroe?

Pijnlijke menstruatie

Dysmenorroe is een pijnlijke menstruatie die de patiënt in haar normale activiteiten (ernstig) kan belemmeren. Een vrouw met dysmenorroe heeft tijdens haar maandstonden last heeft van een krampachtige of krampende pijn in de onderbuik, een scherpe pijn die komt en gaat, of een zeurende pijn, die eventueel gepaard gaat met rugpijn.

Pijnlijke menstruatie treft veel vrouwen. Voor een aantal hunner is het ongemak zo groot, dat ze ernstig belemmerd worden in de uitvoering van hun dagelijkse activiteiten, zoals het verrichten van het huishouden, werk, of school-gerelateerde activiteiten, gedurende een paar dagen tijdens elke menstruatiecyclus. Pijnlijke menstruatie is de belangrijkste oorzaak van school- en werkverzuim bij vrouwen in hun tiener- en twintigerjaren. Gelukkig kunnen de klachten op latere leeftijd en na een zwangerschap verminderen.

Twee soorten dysmenorroe

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen twee soorten dysmenorroe:

• primaire of essentiële dysmenorroe; en
• secundaire dysmenorroe.

Primaire of essentiële dysmenorroe

Primaire dysmenorroe verwijst naar menstruele pijn die optreedt rond de tijd dat een meisje begint te menstrueren. De pijn hangt samen met de hormonen die de eierstokken maandelijks in verband met de eisprong produceren. De pijn begint meestal na één tot twee jaar nadat het meisje is begonnen met menstrueren. Dit hangt samen met de ovulatie of eisprong die dan pas goed op gang komt. Bij primaire dysmenorroe is er geen aantoonbare onderliggende pathologie. Als de vrouw de 25 is gepasseerd neemt de pijn vak af en boven het 30e jaar is de pijn vaak helemaal verdwenen. Na een bevalling vermindert doorgaans ook de pijn. Dit type dysmenorroe komt in sommige families vaker voor.

Secundaire dysmenorroe

Secundaire dysmenorroe is menstruatiepijn die zich op latere leeftijd ontwikkelt, dat wil zeggen na een periode waarbij de vrouw geen of nauwelijks last van menstruatiepijn heeft gehad. Deze variant komt meestal voor tussen de 20 en 40 jaar. Bij secundaire dysmenorroe is er sprake van een organische oorzaak, zoals endometriose, pelvic inflammatory disease (PID) of uterusmyoom (vleesboom). Bij deze variant wordt indien mogelijk het onderliggende lijden behandeld.

Symptomen van dysmenorroe

Verschijnselen

De pijn kan beginnen enkele dagen voor, of aan het begin van de menstruatie. De klachten zijn het hevigst als de bloeding op zijn hoogtepunt is en daarna zakt de pijn weer weg.

Krampende pijn in de onderbuik en rug

Het gaat vaak om hevige krampachtige of krampende pijn in de onderbuik en rug. De kramp in de onderbuik golft als het ware uit naar de onderrug en de benen. Sommige meisjes of vrouwen hebben kortdurende krampen, terwijl anderen een constante, zeurende pijn voelen. De vrouw kan ook een zeurende pijn in het bekken voelen. De pijnklachten kunnen gepaard gaan met klachten als misselijkheid of braken, hoofdpijn, verstopping of diarree, algehele malaise of een depressieve stemming net voor of tijdens de menstruatie.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek is nodig om uit te maken of er sprake is van primaire of secundaire dysmenorroe. Voorts zal de (huis)arts vragen naar de medische voorgeschiedenis van de patiënt. Gynaecologisch onderzoek kan ook nodig zijn. Zonodig wordt een echoscopie (echografie) en een laparoscopie uitgevoerd, teneinde eventuele afwijkingen aan de inwendige geslachtsorganen op te sporen. Een laparoscopie is een kijkoperatie, waarbij de gynaecoloog de buikholte en de organen die daarin liggen onderzoekt. Als de medische voorgeschiedenis en het medische onderzoek uitsluiten dat er onderliggende pathologie aanwezig is, dan zal waarschijnlijk de diagnose primaire dysmenorroe gesteld worden.

Behandeling van dysmenorroe

De behandeling is afhankelijk van het type dysmenorroe. Bij secundaire dysmenorroe wordt het onderliggende lijden behandeld indien dat mogelijk is. Bij primaire of essentiële dysmenorroe wordt een non-steroide ontstekingsremmer (NSAID's) of een krampstillend middel gegeven.

NSAID’s

Bekende NSAID’s zijn ibuprofen, diclofenac en naproxen. Bedenk wel dat NSAID's maagklachten kunnen geven en de werking van sommige andere medicijnen beïnvloeden. Soms is het verstandig om er een een maagbeschermend medicijn bij in te nemen. Wanneer je NSAID’s slecht verdraagt, kan paracetamol ook soelaas bieden. Het is belangrijk om een spiegel op te bouwen en die op peil te houden, dat wil zeggen dat je de paracetamol op de dagen dat je pijn hebt met een vaste regelmaat inneemt. Gebruik per dag niet meer dan in de bijsluiter staat aangegeven. Dit is niet goed voor de lever. Gebruik geen andere pijnstiller tegelijk met paracetamol.

Hormonale anticonceptie

Ook kan de arts hormonale anticonceptie voorschrijven, aangezien deze middelen de ovulatie onderdrukken. Enkele tientallen jaren geleden leerde klinische ervaring dat bij de meeste patiënten de dysmenorroe-klachten door pilgebruik aanzienlijk verminderen.[1] Bij recente(re) onderzoeken lijken de resultaten wat tegen te vallen.[2/3]

Overige

Er is onderzoek gedaan naar de resultaten van vitamine E, thiamine, magnesium, plantaardige middelen en visolie, acupunctuur, spinale manipulatie en transcutane elektrische zenuwstimulatie. Maar gunstige effecten zijn niet duidelijk aangetoond.[2]

Wat kunt jezelf doen bij menstruatiepijn?

De volgende (preventieve) maatregelen kun je nemen om de pijn te verlichten:

• Breng een warme kruik aan op de onderbuik (onder de navel).
• Neem een warm bad.
• Verricht lichte cirkelvormige massage met de vingertoppen rond de onderbuik.
• Drink warme dranken.
• Eet frequent en neem licht verteerbare maaltijden.
• Volg een dieet rijk aan complexe koolhydraten zoals volle granen, fruit en groenten, en beperk het gebruik van zout, suiker, alcohol en cafeïne.
• Ga liggen met de benen omhoog, of ga liggen op de zij met gebogen knieën.
• Pas ontspanningstechnieken toe.
• Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging en doe oefeningen waarbij het bekken betrokken is.
• Zorg voor een ideaal lichaamsgewicht.

Gember vermindert menstruatiepijn

Eén van de traditionele toepassingen van gember is voor pijnbestrijding, waaronder menstruatiepijn. Uit een studie blijkt dat gember net zo werkzaam was als mefenaminezuur (een NSAID die niet in Nederland is geregistreerd) en ibuprofen in het verlichten van pijn bij vrouwen met primaire dysmenorroe.[4]

Prognose

De prognose voor vrouwen met dysmenorroe is over het algemeen goed. Met de juiste behandeling, zoals pijnstillers (NSAID's), hormonale therapieën (zoals anticonceptie), en soms veranderingen in levensstijl (gezonde voeding en lichaamsbeweging), kunnen de symptomen vaak worden verlicht of beheersbaar worden gemaakt. Regelmatige medische controle kan helpen om andere onderliggende aandoeningen, zoals endometriose, uit te sluiten en de pijn op lange termijn te verminderen.

Complicaties

Hoewel dysmenorroe zelf meestal geen ernstige aandoening is, kunnen er wel complicaties optreden, vooral als de pijn aanhoudt en onbehandeld blijft:

• Chronische pijn: Langdurige en onbehandelde menstruatiepijn kan uiteindelijk leiden tot chronische pijn in de onderbuik en rug, zelfs buiten de menstruatiecyclus.
• School- en werkverzuim: Dysmenorroe is de belangrijkste oorzaak van school- en werkverzuim bij jonge vrouwen, wat kan leiden tot problemen op sociaal en professioneel vlak.
• Verminderde kwaliteit van leven: Aanhoudende pijn kan leiden tot slaapstoornissen, stemmingswisselingen en een verminderde kwaliteit van leven.
• Onderliggende aandoeningen: Soms kan dysmenorroe een symptoom zijn van een onderliggende aandoening zoals endometriose, adenomyose of bekkenontstekingsziekte. Deze aandoeningen kunnen onbehandeld leiden tot vruchtbaarheidsproblemen.
• Depressie en angst: Chronische pijn en de impact op het dagelijks leven kunnen het risico op mentale gezondheidsproblemen, zoals depressie en angst, vergroten.

Vroege interventie en behandeling kunnen deze complicaties helpen voorkomen.

Preventie

Dysmenorroe kan niet altijd volledig worden voorkomen, maar er zijn stappen die vrouwen kunnen nemen om symptomen te verminderen en complicaties te voorkomen:

• Gezonde leefstijl : Regelmatige lichaamsbeweging helpt de menstruatiepijn te verlichten. Aerobe oefeningen zoals wandelen, fietsen of zwemmen verbeteren de bloedsomloop en verminderen krampen.
• Dieet: Een gezond, uitgebalanceerd dieet met voldoende vezels en omega-3 vetzuren kan ontstekingen verminderen. Het vermijden van cafeïne, alcohol en bewerkte voedingsmiddelen kan pijn helpen verlichten.
• Stressmanagement: Technieken zoals ontspannings- of ademhalingsoefeningen kunnen stress verminderen, wat een positief effect heeft op menstruatiepijn.
• Pijnstillers bij de eerste symptomen: Vroege inname van pijnstillers zoals ibuprofen of paracetamol kan ernstige pijn voorkomen.
• Hormoontherapie: Voor vrouwen met hevige dysmenorroe kan hormonale anticonceptie, zoals de pil of het spiraaltje, helpen om de menstruatie te reguleren en pijn te verminderen.
• Regelmatige controle: Regelmatige bezoeken aan de arts zijn belangrijk om de gezondheid van de baarmoeder en eierstokken te bewaken en onderliggende aandoeningen vroegtijdig op te sporen.

Noten:

1. Drogendijk AC. Menstruatiestoornissen. Ned Tijdschr Geneeskd 1987; 131: 48-53.
2. Proctor M, Farquhar C. Dysmenorrhoea. Clin Evid 2003; 10:2058-78.
3. Proctor ML, Roberts H, Farquhar CM. Combined oral contraceptive pill as treatment for primary dysmenorrhoea (Cochrane review). In: The Cochrane Library, Issue 4, 2003. Chichester, UK: John Wiley & Sons, LTD.
4. Ozgoli G, Goli M, Moattar F. Comparison of effects of ginger, mefenamic acid, and ibuprofen on pain in women with primary dysmenorrhea. J Altern Complement Med. 2009 Feb;15(2):129-32. doi: 10.1089/acm.2008.0311.

Lees verder

• Endometriose: oorzaken van menstruatiepijn en bekkenpijn
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Vleesboom (myoom): symptomen, oorzaak en behandeling
• Baarmoederhalskanker: symptomen, oorzaak en behandeling
• Baarmoederontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling