Menstruatiekrampen: oorzaken en behandeling menstruatiepijn

Menstruatiekrampen of menstruatiepijn (dysmenorroe) is iets waar veel vrouwen in de vruchtbare leeftijd wel eens last van hebben. Voor sommige vrouwen is menstruatiepijn evenwel een maandelijks terugkerende pijn. Zelden zijn de menstruatiekrampen zo heftig dat een vrouw volledig uitgeschakeld is. Na verloop van tijd ontwikkelen veel vrouwen hun eigen zelfzorgmaatregelen en trucs om de menstruatiepijn te verzachten of helemaal te voorkomen.

• Menstruatiekrampen of -pijn
• Voorkomen
• Oorzaken van menstruatiekrampen
• Primaire menstruatiekrampen
• Secundaire menstruatiekrampen
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van menstruatiepijn
• Zelfzorgmaatregelen
• Beweging
• Hormonale anticonceptiva (zoals 'de pil')
• Natuurgeneesmiddelen
• Goede voeding
• Seksuele gemeenschap

Menstruatiekrampen of -pijn

Wee-achtige, krampende pijn in de onderbuik en onderrug is een veel voorkomende klacht bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Kort voordat de menstruatie begint, openbaren zich de eerste klachten. Ze duren meestal enkele dagen. Slechts bij enkele vrouwen zijn de pijnen zo sterk dat het interfeert met hun dagelijkse leven. Vaak blijft het niet bij de koliekachtige buikpijn; menstruatiekrampen kunnen gepaard gaan met hoofdpijn, diarree, misselijkheid en braken.

Menstruatiepijn of -krampen kan worden onderverdeeld in:

• Bij primaire menstruatiepijn is er geen onderliggende oorzaak. Het vangt vaak aan met de eerste menstruatie en gaat door tot de overgang. Het komt niet door een lichamelijke ziekte of aandoening. Prostaglandinen (stoffen met een hormoonachtige werking) activeren de spasmen of krampen van de baarmoederspieren, wat nodig is om het slijmvlies af te stoten.
• Secundaire menstruatiepijn treedt meestal pas op na de leeftijd van 30 of 40 jaar als gevolg van een gynaecologische ziekte of aandoening. Dit komt meestal door weefsel dat op baarmoederslijmvlies lijkt maar op plekken buiten de baarmoeder zit (endometriose). Maar baarmoederpoliepen, eileiderafsluiting door chlamydia-infectie of voorbehoedsmiddelen zoals de spiraal kunnen de oorzaak zijn.

Tijdens de vrouwelijke cyclus reguleert een interactie van verschillende hormonen de ovulatie of eisprong en de structuur van het baarmoederslijmvlies; het bevruchte eitje moet immers nestelen in een goed geperfuseerde baarmoeder. Als de bevruchting uitblijft, wordt het overtollige slijmvlies afgestoten. Onder invloed van oestrogeen komen prostaglandinen vrij in de baarmoeder, de mediatoren van ontstekingen. In de regel neemt hun concentratie toe en veroorzaakt een sterke samentrekking van de baarmoederspieren. Als gevolg hiervan kan het slijmvlies worden afgestoten. Dit kan menstruatiekrampen of menstruatiepijn veroorzaken.

Voorkomen

Er wordt aangenomen dat elke vrouw minstens één keer lijdt aan menstruatiekrampen geurende haar vruchtbare jaren. Ongeveer 30 tot 50 procent van de vrouwen kampt regelmatig met primaire dysmenorroe. De meest voorkomende oorzaak van secundaire dysmenorroe is endometriose.

Oorzaken van menstruatiekrampen

Primaire menstruatiekrampen

Vooral veel jonge, slanke vrouwen hebben vanaf hun eerste menstruatie last van primaire menstruatiekrampen vanwege een samenspel van hormonen. De bekleding van de baarmoeder die tijdens de cyclus wordt opgebouwd, wordt uiteindelijk afgestoten als er geen bevruchte eicel wordt geïmplanteerd. Bovenal reguleert het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen de afgifte van het weefselhormoon prostaglandine, dat ook een rol speelt bij de krampen. Door de werking van prostaglandine wordt de samentrekking van de baarmoederspieren verhoogd en verlengd, wat ook leidt tot de typische menstruatiepijn bij veel vrouwen.

Het optreden van primaire dysmenorroe is waarschijnlijker wanneer:

• Vrouwen hun eerste menstruatie heel vroeg kregen, zo rond de leeftijd van twaalf.
• Vrouwen heel slank of mager zijn (BMI onder de 20).[1]
• Moeder of zus ook last heeft van menstruatiepijnen.
• De menstruatiecyclus bijzonder lang is.

Ook angst of stress kan de menstruatiepijn vergroten.

Secundaire menstruatiekrampen

Secundaire menstruatiekrampen komen door organische ziekten die gynaecologische behandeling vereisen.

Endometriose
Hierbij groeien stukjes baarmoederslijmvlies op een abnormale plaats in het lichaam, vooral in het bekken. Deze stukjes slijmvlies zijn net zo onderhevig aan de veranderingen van de maandelijkse cyclus als het gewone slijmvlies en veroorzaken een lichte bloeding buiten de baarmoeder. Ernstige menstruatiekrampen en pijn tijdens geslachtsgemeenschap duiden op endometriose. Andere tekenen zijn cyclusschommelingen en spotting. Endometriose is de belangrijkste oorzaak van secundaire menstruatiepijn.

Vleesbomen en poliepen
Vleesbomen en poliepen zijn goedaardige tumoren op de baarmoedermusculatuur of baarmoederhals en kunnen spotting en menstruatiepijn veroorzaken.

Kanker
Kwaadaardige tumoren van de voortplantingsorganen zoals baarmoederhalskanker of eierstokkanker groeien aanvankelijk vaak onopgemerkt en pijnloos totdat ze op een dag ongemak veroorzaken. Vooral met langdurige, ongewone bloedingen of bruine afscheiding na de overgang, moet je waakzaam zijn en een arts bezoeken om kanker uit te sluiten.

Ontsteking
Ontsteking van de voortplantingsorganen kunnen leiden tot chronische ontsteking van de eierstokken en eileiders (eileiderontsteking), wat ernstige menstruatiepijn en ongemak tijdens de ovulatie veroorzaakt.

Anticonceptiva
Een veel voorkomende bijwerking van het spiraaltje zijn verhoogde menstruatiekrampen en verhoogde bloedingen.

Huisarts raadplegen

Als je tijdens je menstruatie altijd al last hebt gehad van vrij hevige of ernstige menstruatiekrampen, is de pijn meestal geen reden tot bezorgdheid. Maar vooral nieuw optredende pijn tijdens de menstruatie moet worden gecontroleerd door de huisarts. Veranderingen in duur en ernst van de pijn of veranderde bloeding is ook een reden om je huisarts te bezoeken. Vooral vaginale infecties kunnen zo vroeg worden gedetecteerd en behandeld, voordat het tot complicaties leidt. Ook menstruatiepijn die zo ernstig wordt dat ze je dagelijks leven extreem beïnvloeden, is een bezoekje aan de huisarts waard. De dysmenorroe kan worden behandeld met pijnstillers en krampstillers, zodat je niet langer hoeft te lijden onder de beperkingen. Ongewoon ernstige menstruatiepijn moet altijd worden onderzocht door een huisarts of gynaecoloog, omdat dit te wijten kan zijn aan endometriose.

Onderzoek en diagnose

Nieuwe, ongebruikelijke menstruatiekrampen moeten altijd worden gecontroleerd door een arts. Een vraaggesprek met de patiënt (anamnese) kan waardevolle informatie opleveren over de mogelijke oorzaak. De arts informeert naar je klachten en het verloop van de pijn, evenals eerdere ziekten. Tijdens het gynaecologisch onderzoek probeert de arts een lichamelijke ziekte voor menstruatiepijn uit te sluiten. Het slijmvlies, de vagina, de baarmoeder en de eierstokken worden grondig onderzocht. Ook wordt gecheckt of je spiraaltje goed zit, als je deze hebt. Het kan worden gevolgd door verder onderzoek, zoals bloedonderzoek, een echografie of een laparoscopie. Vooral endometriose is vaak moeilijk te diagnosticeren, omdat de kleine stukjes slijmvlies van het endometrium niet altijd gemakkelijk te vinden zijn. Beeldvormingstechnieken zoals magnetische resonantiebeeldvorming (MRI-scan) kunnen hierbij helpen. Een negatief resultaat betekent niet noodzakelijk dat er eigenlijk geen endometriose is.

Behandeling van menstruatiepijn

Primaire menstruatiepijn kan op de volgende manieren worden behandeld:

• Pijnstillers: vooral de groep niet-steroïde ontstekingsremmende medicijnen (NSAID) zoals ibuprofen, maar ook middelen als paracetamol, zijn geschikt voor pijnverlichting.
• Krampstillende middelen: zogenaamde spasmolytica zoals butlyscopolamine (verkrijgbaar onder de merknaam Buscopan) ontspannen de spieren en verlichten zo de menstruatiepijn.
• Hormoonsupplementen: vooral bij vrouwen die niet zwanger willen worden, kan een goed effect worden bereikt met hormonale anticonceptiva (zoals 'de pil') en het actieve ingrediënt chlormadinonacetaat (CMA).

Zelfzorgmaatregelen

Menstruatiekrampen kunnen ook verlicht worden met zelfzorgmaatregelen, zoals:

Beweging

Beweging tijdens de menstruatie is goed. Contracties van de baarmoeder worden geassocieerd met verminderde bloedstroom in dit gebied. Ook dat kan bijdragen aan de onaangename pijn. Wandelen, nordic walking of fietsen stimuleren de bloedcirculatie, verwijden de bloedvaten en ontspannen de spieren in het kleine bekken.
Warmwaterkruik: het is een beproefde remedie en uiterst effectief. De warmte op de onderbuik ontspant de spieren en verlicht krampen. De menstruatiepijn wordt daarmee (vaak) draaglijk.

Hormonale anticonceptiva (zoals 'de pil')

De kunstmatige hormonen voorkomen een sterke ophoping van het baarmoederslijmvlies tijdens de cyclus. Zo wordt tijdens de menstruatie minder slijmvlies afgestoten en is de bloeding veel zwakker. Het gebruik van een hormonaal anticonceptivum kan soms leiden tot het volledig verdwijnen van de vervelende menstruatiepijn. In het bijzonder is het actieve ingrediënt chlormadinonacetaat (CMA) hier bijzonder nuttig gebleken.

Natuurgeneesmiddelen

Onder meer vrouwenmantel, duizendblad en sint-janskruid verlichten de symptomen tijdens de menstruatie.

Goede voeding

Peulvruchten, zilvervliesrijst en noten bevatten veel magnesium, waardoor allerlei krampen worden voorkomen. Vrouwen met hevige bloedingen kunnen het aankomende ijzerverlies als gevolg van de menstruatie door het eten van ijzerhoudend voedsel enkele dagen vóór de menstruatie tegengaan. In rood fruit, rode biet of vlees zit veel ijzer. Zo kun je bloedarmoede door ijzertekort voorkomen.

Seksuele gemeenschap

Bij een orgasme komen niet alleen een enorme hoeveelheid gelukshormonen vrij, maar ook de spieren van het bekken worden losgemaakt en de bloedcirculatie verbetert.

Noten:

1. Madhubala Chauhan and Jyoti Kalacorresponding author. Relation Between Dysmenorrhea and Body Mass Index in Adolescents with Rural Versus Urban Variation. J Obstet Gynaecol India. 2012 Aug; 62(4): 442–445. Published online 2012 Jun 1. doi: 10.1007/s13224-012-0171-7

Lees verder

• Dysmenorroe: hevige menstruatiepijn of pijnlijke menstruatie
• Pijn in de onderbuik: oorzaken onderbuikpijn bij man & vrouw
• Vaginale krampen: steken, pijn en kramp in de vagina
• Bekkenpijn: oorzaken en symptomen van pijn in het bekken
• Kramp in buik maar niet ongesteld: oorzaken en behandeling