Urineleiderkanker (ureterkanker): Oorzaken en symptomen

Urineleiders (ureters) zijn de dunne, gespierde buisjes die ervoor zorgen dat de urine van de nieren naar de blaas wordt voortbewogen. Jaarlijks krijgen enkele honderden patiënten in België en Nederland te maken met urineleiderkanker (ureterkanker, ureterale kanker). Dit is een zeldzame vorm van kanker van de ureters (urineleiders). De kanker komt meestal tot stand aan de binnenste bekleding van de urineleider. Bloed in de urine is meestal het eerste symptoom, al zijn ook andere tekenen mogelijk bij dit type kanker. Chirurgie is de aanbevolen behandeling voor ureterkanker, al zijn ook andere behandelingen mogelijk. De vooruitzichten zijn tot slot variabel.

• Epidemiologie van urineleiderkanker
• Oorzaken van kanker aan urineleider
• Risicofactoren van ureterkanker
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Geassocieerde aandoeningen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van urineleiderkanker

Urineleiderkanker is een zeldzame vorm van kanker die vooral ouderen tussen 65 en 84 jaar treft. Mannen zijn dubbel zo vaak als vrouwen getroffen.

Oorzaken van kanker aan urineleider

Ureterkanker ontstaat wanneer een oncontroleerbare deling en vermenigvuldiging van cellen in de urineleider gebeurt waardoor zich een kwaadaardig gezwel vormt. Het overgangscelepitheel (urotheel) is het weefsel dat zorgt voor de binnenste bekleding van de urineleider. Ureterkanker ontstaat in dit overgangscelepitheel waardoor sprake is van een overgangscelcarcinoom (urotheelcarcinoom). Het is anno oktober 2020 niet duidelijk wat urineleiderkanker veroorzaakt.

Risicofactoren van ureterkanker

Aandoeningen

Patiënten die eerder blaas- of nierkanker gehad hebben, zijn vaker aangetast. Urineleiderkanker ontstaat vaker door frequente blaasirritatie, wat bijvoorbeeld resulteert uit chronische urineweginfecties, blaasstenen of nierstenen. Het Lynch-syndroom en enkele andere erfelijke ziekten vergroten eveneens het kankerrisico.

Omgevingsfactoren

Het roken van tabak is geassocieerd met een verhoogd risico op een kwaadaardige tumor in de urineleider. Ook het werken met aromatische aminen, een soort giftige stoffen, leidt sneller tot ureterkanker. Voorts krijgen patiënten die het anti-kankermedicijn cyclofosfamide gebruiken vaker urineleiderkanker. Tot slot spelen genetische factoren vermoedelijk ook een rol bij het tostandkomen van dit type kanker.

Geassocieerde aandoeningen

Circa één op de vijf patiënten met ureterkanker krijgt ook te maken met blaaskanker en/of nierbekkenkanker. Overgangsepitheel is namelijk ook aanwezig aan de binnenkant van de blaas en het nierbekken.

Symptomen

De symptomen van ureterkanker zijn veelal pas duidelijk in een later kankerstadium. Een groeiende tumor kan de urineleider blokkeren, waardoor de tekenen duidelijker worden. Belangrijke symptomen van urineleiderkanker omvatten:

• bloed in de urine (hematurie) (meestal het eerste symptoom)
• een afscheiding uit de plasbuis
• een terugkerende urineweginfectie
• een verharding van het weefsel in het perineum, de schaamlippen of de penis
• een verminderde urinestroom en uitpersen tot leegte (veroorzaakt door een vernauwing van de plasbuis)
• een zwelling van de plasbuis
• ernstige buikkrampen
• flankpijn (meestal zeurende pijn)
• frequent urineren
• incontinentie
• jeuk
• nierpijn
• onbedoeld gewichtsverlies
• rugpijn
• pijn bij het urineren (dysurie)
• pijn in de onderbuik (meestal zeurende pijn)
• pijn tijdens of na de geslachtsgemeenschap (dyspareunie)
• toegenomen nachtelijk urineren (nycturie)
• vermoeidheid / kankervermoeidheid

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van urineleiderkanker kunnen onder andere bloed in de urine, pijn in de flank of onderbuik, en frequente urinelozing omvatten. In sommige gevallen kunnen symptomen zoals gewichtsverlies en vermoeidheid optreden.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van urineleiderkanker vindt plaats met behulp van volgende onderzoeken:

• een biopsie
• een computertomografie-urografie (CTU)
• een fluorescentie in situ hybridisatie (FISH)-test
• een intraveneuze pyelografie (IVP) röntgenfoto
• een lichamelijk onderzoek:
• een magnetische resonantie-urografie (MRU)
• een ureteroscopie (inwendig kijkonderzoek van de urineleiders)
• een urineonderzoek

Behandeling

De behandeling van ureterkanker hangt af van het kankerstadium en de voorkeuren en fysieke conditie van de patiënt. De arts behandelt urineleiderkanker via chirurgie of een laserbehandeling. Bij uitzaaiingen van de kanker (metastasen) zet hij chemotherapie en/of radiotherapie in.

Prognose

De prognose voor urineleiderkanker hangt af van het stadium van de ziekte en de algehele gezondheid van de patiënt. Vroegtijdige diagnose en behandeling kunnen de overlevingskansen aanzienlijk verbeteren.

Complicaties

Complicaties van urineleiderkanker kunnen onder andere terugkeer van de kanker, bijwerkingen van de behandeling, en problemen met de urinewegen omvatten. Het behandelen van de kanker kan ook invloed hebben op de nierfunctie en de algehele gezondheid van de patiënt.

Preventie

Preventie van urineleiderkanker omvat het vermijden van risicofactoren zoals roken en blootstelling aan schadelijke chemicaliën. Regelmatige medische controles en vroege detectie van urineweginfecties kunnen ook bijdragen aan het verminderen van het risico.

Lees verder

• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips