Urineleiderkanker (ureterkanker): Oorzaken en symptomen

Urineleiders (ureters) zijn de dunne, gespierde buisjes die ervoor zorgen dat de urine van de nieren naar de blaas wordt voortbewogen. Jaarlijks krijgen enkele honderden patiënten in België en Nederland te maken met urineleiderkanker (ureterkanker, ureterale kanker). Dit is een zeldzame vorm van kanker van de ureters (urineleiders). De kanker komt meestal tot stand aan de binnenste bekleding van de urineleider. Bloed in de urine is meestal het eerste symptoom, al zijn ook andere tekenen mogelijk bij dit type kanker. Chirurgie is de aanbevolen behandeling voor ureterkanker, al zijn ook andere behandelingen mogelijk. De vooruitzichten zijn tot slot variabel.

• Epidemiologie van urineleiderkanker
• Oorzaken van kanker aan urineleider
• Risicofactoren van ureterkanker
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Geassocieerde aandoeningen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische omgangstips voor urineleiderkanker (ureterkanker)
• Levensstijl en zelfzorg
• Aanpassingen in de dagelijkse activiteiten
• Misvattingen rond urineleiderkanker
• Urineleiderkanker is hetzelfde als blaaskanker
• Urineleiderkanker komt alleen bij ouderen voor
• Bloed in de urine betekent altijd dat je urineleiderkanker hebt
• Urineleiderkanker veroorzaakt altijd pijn
• Behandeling van urineleiderkanker leidt altijd tot nierverwijdering
• Chemotherapie is altijd effectief bij urineleiderkanker
• Na behandeling komt urineleiderkanker niet terug

Epidemiologie van urineleiderkanker

Urineleiderkanker is een zeldzame vorm van kanker die vooral ouderen tussen 65 en 84 jaar treft. Mannen zijn dubbel zo vaak als vrouwen getroffen.

Oorzaken van kanker aan urineleider

Ureterkanker ontstaat wanneer een oncontroleerbare deling en vermenigvuldiging van cellen in de urineleider gebeurt waardoor zich een kwaadaardig gezwel vormt. Het overgangscelepitheel (urotheel) is het weefsel dat zorgt voor de binnenste bekleding van de urineleider. Ureterkanker ontstaat in dit overgangscelepitheel waardoor sprake is van een overgangscelcarcinoom (urotheelcarcinoom). Het is anno oktober 2020 niet duidelijk wat urineleiderkanker veroorzaakt.

Risicofactoren van ureterkanker

Aandoeningen

Patiënten die eerder blaas- of nierkanker gehad hebben, zijn vaker aangetast. Urineleiderkanker ontstaat vaker door frequente blaasirritatie, wat bijvoorbeeld resulteert uit chronische urineweginfecties, blaasstenen of nierstenen. Het Lynch-syndroom en enkele andere erfelijke ziekten vergroten eveneens het kankerrisico.

Omgevingsfactoren

Het roken van tabak is geassocieerd met een verhoogd risico op een kwaadaardige tumor in de urineleider. Ook het werken met aromatische aminen, een soort giftige stoffen, leidt sneller tot ureterkanker. Voorts krijgen patiënten die het anti-kankermedicijn cyclofosfamide gebruiken vaker urineleiderkanker. Tot slot spelen genetische factoren vermoedelijk ook een rol bij het tostandkomen van dit type kanker.

Geassocieerde aandoeningen

Circa één op de vijf patiënten met ureterkanker krijgt ook te maken met blaaskanker en/of nierbekkenkanker. Overgangsepitheel is namelijk ook aanwezig aan de binnenkant van de blaas en het nierbekken.

Symptomen

De symptomen van ureterkanker zijn veelal pas duidelijk in een later kankerstadium. Een groeiende tumor kan de urineleider blokkeren, waardoor de tekenen duidelijker worden. Belangrijke symptomen van urineleiderkanker omvatten:

• bloed in de urine (hematurie) (meestal het eerste symptoom)
• een afscheiding uit de plasbuis
• een terugkerende urineweginfectie
• een verharding van het weefsel in het perineum, de schaamlippen of de penis
• een verminderde urinestroom en uitpersen tot leegte (veroorzaakt door een vernauwing van de plasbuis)
• een zwelling van de plasbuis
• ernstige buikkrampen
• flankpijn (meestal zeurende pijn)
• frequent urineren
• incontinentie
• jeuk
• nierpijn
• onbedoeld gewichtsverlies
• rugpijn
• pijn bij het urineren (dysurie)
• pijn in de onderbuik (meestal zeurende pijn)
• pijn tijdens of na de geslachtsgemeenschap (dyspareunie)
• toegenomen nachtelijk urineren (nycturie)
• vermoeidheid / kankervermoeidheid

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van urineleiderkanker kunnen onder andere bloed in de urine, pijn in de flank of onderbuik, en frequente urinelozing omvatten. In sommige gevallen kunnen symptomen zoals gewichtsverlies en vermoeidheid optreden.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van urineleiderkanker vindt plaats met behulp van volgende onderzoeken:

• een biopsie
• een computertomografie-urografie (CTU)
• een fluorescentie in situ hybridisatie (FISH)-test
• een intraveneuze pyelografie (IVP) röntgenfoto
• een lichamelijk onderzoek:
• een magnetische resonantie-urografie (MRU)
• een ureteroscopie (inwendig kijkonderzoek van de urineleiders)
• een urineonderzoek

Behandeling

De behandeling van ureterkanker hangt af van het kankerstadium en de voorkeuren en fysieke conditie van de patiënt. De arts behandelt urineleiderkanker via chirurgie of een laserbehandeling. Bij uitzaaiingen van de kanker (metastasen) zet hij chemotherapie en/of radiotherapie in.

Prognose

De prognose voor urineleiderkanker hangt af van het stadium van de ziekte en de algehele gezondheid van de patiënt. Vroegtijdige diagnose en behandeling kunnen de overlevingskansen aanzienlijk verbeteren.

Complicaties

Complicaties van urineleiderkanker kunnen onder andere terugkeer van de kanker, bijwerkingen van de behandeling, en problemen met de urinewegen omvatten. Het behandelen van de kanker kan ook invloed hebben op de nierfunctie en de algehele gezondheid van de patiënt.

Preventie

Preventie van urineleiderkanker omvat het vermijden van risicofactoren zoals roken en blootstelling aan schadelijke chemicaliën. Regelmatige medische controles en vroege detectie van urineweginfecties kunnen ook bijdragen aan het verminderen van het risico.

Praktische omgangstips voor urineleiderkanker (ureterkanker)

Urineleiderkanker is een zeldzame vorm van kanker die zich in de urineleider ontwikkelt en kan leiden tot pijn, bloed in de urine en moeilijkheden bij het urineren.

Levensstijl en zelfzorg

Voor patiënten met urineleiderkanker is het belangrijk om goed voor de nieren en de urinewegen te zorgen. Het drinken van voldoende water helpt de urinewegen schoon te houden en voorkomt dat bacteriën zich ophopen. Patiënten kunnen ook worden aangemoedigd om een dagboek bij te houden van hun vochtinname en urineproductie, wat kan helpen bij het monitoren van symptomen zoals frequent urineren of pijn bij het plassen.

Regelmatige rust en het vermijden van overbelasting kunnen ook helpen, aangezien patiënten vaak vermoeid zijn door de ziekte of de behandeling.

Aanpassingen in de dagelijkse activiteiten

Patiënten kunnen merken dat ze meer moeite hebben met bepaalde lichamelijke activiteiten als gevolg van pijn of vermoeidheid. Het aanpassen van dagelijkse gewoonten kan belangrijk zijn om deze symptomen te verlichten. Bij het tillen of dragen van voorwerpen is het aan te raden om lichte gewichten te gebruiken en zware inspanningen te vermijden.

Patiënten kunnen ook een speciale stoel of kussen gebruiken voor extra comfort tijdens het zitten of liggen, vooral als ze last hebben van ongemakken in het bekken- of buikgebied.

Misvattingen rond urineleiderkanker

Urineleiderkanker is een zeldzame vorm van kanker die ontstaat in de urineleiders, de buizen die urine van de nieren naar de blaas transporteren. Door de onbekendheid met deze aandoening bestaan er veel misvattingen over de oorzaken, diagnose en behandelmogelijkheden. Correcte informatie helpt om onjuiste aannames te vermijden en zorgt ervoor dat patiënten beter geïnformeerde beslissingen kunnen nemen.

Urineleiderkanker is hetzelfde als blaaskanker

Hoewel urineleiderkanker en blaaskanker beide het slijmvlies van de urinewegen kunnen aantasten, zijn het verschillende aandoeningen. Urineleiderkanker ontstaat specifiek in de urineleiders en kan een ander behandeltraject vereisen. De diagnostiek gebeurt vaak met beeldvormende onderzoeken en een biopsie, en de behandeling kan bestaan uit chirurgie, chemotherapie en soms bestraling.

Urineleiderkanker komt alleen bij ouderen voor

Hoewel de meeste gevallen van urineleiderkanker worden vastgesteld bij oudere volwassenen, kan de ziekte ook jongere mensen treffen, vooral als er risicofactoren zoals genetische aanleg of blootstelling aan schadelijke stoffen spelen. Roken en overmatig gebruik van alcohol kunnen het risico op deze vorm van kanker verhogen.

Bloed in de urine betekent altijd dat je urineleiderkanker hebt

Bloed in de urine (hematurie) is een veelvoorkomend symptoom bij urineleiderkanker, maar het kan ook door andere aandoeningen worden veroorzaakt, zoals een abces, nierstenen of een blaasontsteking. Een grondige medische evaluatie is nodig om de oorzaak vast te stellen. Soms zijn aanvullende bloedonderzoeken en urineonderzoek noodzakelijk om een juiste diagnose te stellen.

Urineleiderkanker veroorzaakt altijd pijn

Niet alle patiënten met urineleiderkanker ervaren pijn. In sommige gevallen blijft de ziekte lang asymptomatisch, wat de diagnose kan vertragen. Pijn in de flank of onderbuik kan pas optreden als de tumor de urineafvoer belemmert. In een gevorderd stadium kan de pijn ernstiger worden, vooral als de tumor zich verspreidt naar nabijgelegen organen of het lymfesysteem.

Behandeling van urineleiderkanker leidt altijd tot nierverwijdering

Hoewel in sommige gevallen een verwijdering van de aangetaste nier en urineleider nodig is (nefro-ureterectomie), zijn er ook minder ingrijpende behandelingsopties. Afhankelijk van de grootte en locatie van de tumor kan een laserbehandeling of een gedeeltelijke verwijdering van de urineleider mogelijk zijn. De keuze van de behandeling hangt af van de individuele situatie en de uitgebreidheid van de ziekte.

Chemotherapie is altijd effectief bij urineleiderkanker

Chemotherapie wordt vaak ingezet bij gevorderde urineleiderkanker of als de kanker is uitgezaaid. Echter, niet alle tumoren reageren even goed op chemotherapie. Daarom wordt soms gekozen voor een combinatie van behandelingen, zoals chirurgie in combinatie met chemotherapie of radiotherapie. Daarnaast wordt er onderzoek gedaan naar nieuwe doelgerichte therapieën die mogelijk effectiever zijn.

Na behandeling komt urineleiderkanker niet terug

Zelfs na succesvolle behandeling bestaat er een risico op terugkeer van urineleiderkanker, vooral bij patiënten met een voorgeschiedenis van kanker in de urinewegen. Regelmatige controleafspraken en monitoring van de urine zijn noodzakelijk om een eventuele terugkeer tijdig op te sporen. Gezonde leefstijlkeuzes, zoals stoppen met roken en het vermijden van schadelijke stoffen, kunnen het risico op herhaling verminderen.

Lees verder

• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips