Pijn in de bovenbuik: Oorzaken van bovenbuikpijn

In de bovenbuik bevinden zich de bovenste darmen, de galblaas, de lever en de alvleesklier. Diverse aandoeningen zijn verantwoordelijk voor pijn in dit buikgebied. Bovenbuikpijn is bijvoorbeeld te wijten aan een maagzweer of galstenen. Ook andere symptomen gaan mogelijk gepaard met een pijnlijke bovenbuik, zoals misselijkheid, braken, koorts, een huiduitslag en diarree. Sommige oorzaken van bovenbuikpijn zijn te wijten aan een milde aandoening die goed te behandelen is, terwijl andere aandoeningen ernstiger zijn en een invasieve medische behandeling vereisen. Wanneer de pijn in het bovenste buikgebied ernstig is, aanhoudt of gepaard gaat met ernstigere tekenen zoals hoge koorts, is het belangrijk om een arts te raadplegen.

• Appendicitis (blindedarmontsteking)
• Buikgriep (gastro-enteritis)
• Darmobstructie
• Diverticulitis
• Galstenen
• Leveraandoeningen en bovenbuikpijn
• Hepatitis (leverontsteking)
• Leverabces
• Maagaandoeningen en pijnlijke bovenbuik
• Gastro-oesofageale reflux
• Indigestie (dyspepsie)
• Maagslijmvliesontsteking (maagontsteking, gastritis)
• Maagzweer
• Voeding en pijn in de bovenbuik
• Voedselallergie
• Voedselintolerantie

Appendicitis (blindedarmontsteking)

Oorzaken
Appendicitis duidt op een ontsteking van de appendix, het wormvormig aanhangsel van de blindedarm. Een blindedarmontsteking treedt op wanneer de appendix wordt geblokkeerd, vaak door ontlasting, wormen, een tumor of iets anders dat daar niet hoort te zitten. Deze verstopping resulteert mogelijk ook uit een infectie.

Symptomen
Vaak voorkomende symptomen zijn pijn in de rechteronderbuik of pijn in de buurt van de navel die naar beneden beweegt, een verlies van eetlust, misselijkheid en braken kort nadat buikpijn begint, diarree of constipatie, een gezwollen buik en hoge koorts. Af en toe ontstaat echter ook scherpe of doffe pijn in de bovenbuik of uitstralingspijn naar de rug.

Behandeling
De patiënt krijgt pijnstillende medicijnen en antibiotica toegediend. Een snelle chirurgische verwijdering van de appendix (appendectomie) is voorts nodig want een gescheurde appendix leidt tot levensbedreigende complicaties. De bacteriën en het vuil uit de ontstoken appendix komen dan namelijk in de buikholte terecht wat leidt tot peritonitis (buikvliesontsteking). Dit leidt onbehandeld tot de dood.

Buikgriep (gastro-enteritis)

Oorzaken
Gastro-enteritis is een aandoening die de maag en darmen aantast. Virussen (zoals het rotavirus of norovirus), bacteriën (zoals salmonella), toxines geproduceerd door bacteriën, parasieten (zoals Giardia) en chemicaliën (zoals gifstoffen in giftige paddenstoelen) veroorzaken mogelijk buikgriep. Infectieuze gastro-enteritis is heel gemakkelijk te verspreiden door contact met een geïnfecteerde patiënt (of hun braaksel of ontlasting). Het verspreidt zich eveneens via besmet voedsel of water.

Symptomen
Bekende symptomen van buikgriep zijn:

• braken
• buikpijn / een pijnlijke bovenbuik
• diarree
• geen eetlust
• hoofdpijn
• koorts
• koude rillingen
• maagpijn
• misselijkheid

Behandeling
Normaalgesproken houden de tekenen slechts een paar dagen aan en is geen medicatie vereist. Het is erg belangrijk om veel vloeistoffen te drinken om uitdroging te voorkomen, wat vooral optreedt bij baby’s, ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Uitdroging kenmerkt zich door onder andere een droge mond en weinig of geen urineproductie.

Preventie
Om het risico op het krijgen of verspreiden van gastro-enteritis te verminderen, moeten mensen steeds de handen goed wassen na het gebruik van het toilet of het verschonen van luiers en ook voor het bereiden of eten van voedsel. Als een patiënt getroffen is door buikgriep, blijft hij best thuis tot de symptomen minstens 24 uur verdwenen zijn. Als een patiënt tijdens het werk met voedsel werkt of voor kinderen, ouderen of patiënten zorgt, mag hij pas 48 uur nadat de symptomen zijn verdwenen weer aan het werk gaan.

Darmobstructie

Oorzaken
Een gedeeltelijke of volledige darmobstructie (verstopping van de darmen) verschijnt wanneer voedsel of ontlasting niet door de darmen kan bewegen. Er zijn veel oorzaken. De meest voorkomende zijn verklevingen, hernias, kanker en het gebruik van bepaalde medicijnen.

Symptomen
Belangrijke symptomen van een darmobstructie zijn onder meer

• braken
• constipatie
• een opgeblazen gevoel
• een zwelling van de buik
• ernstige buikpijn of buikkrampen
• het onvermogen om een wind te laten
• luide darmgeluiden

Bijkomende symptomen zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Behandeling
Een complete darmobstructie is een medische noodsituatie die meestal een operatie vereist.

Diverticulitis

Oorzaken
Diverticula (divertikels) zijn kleine zakjes die zich kunnen vormen in de bekleding van het maagdarmkanaal. Dit proces staat bekend als diverticulose. De meeste patiënten met diverticulose zijn zich niet bewust van de aandoening. Ze blijven hun hele leven vrij van symptomen. Bij een zeer klein aantal patiënten met diverticulose raken de zakjes ontstoken, hetgeen bekendstaat als diverticulitis. Vaak zijn een verzameling van bacteriën of ontlasting in de zakjes de oorzaak van diverticulitis.

Symptomen
Diverticulitis veroorzaakt mogelijk erg veel pijn, een ongemakkelijk, opgeblazen gevoel, constipatie of diarree, koorts en een verhoogd aantal witte bloedcellen. Als de infectie verergert, kampt een patiënt met bloed in de ontlasting door een bloeding in het spijsverteringsstelsel.

Behandeling
Medicatie behandelt de infectie. Bij een zeer ernstige infectie mag een patiënt mogelijk tijdelijk niet eten. De darmen krijgen dan de tijd om tot rust te komen. Op de lange termijn is het belangrijk om voldoende vezels binnen te krijgen. Hierdoor wordt de ontlasting opgevuld, zodat deze gemakkelijker door de dikke darm en uit het lichaam beweegt.

Galstenen

Oorzaken
Galstenen zijn kleine tot grote kristalachtige afzettingen die zich gevormd hebben in de galblaas, een klein, peervormig orgaan dat als opslagplaats voor gal dient. Gal is een spijsverteringsvloeistof geproduceerd door de lever. Galstenen ontstaan mogelijk door een te hoog bilirubinegehalte in de gal, een te hoog cholesterolgehalte in de gal, een te laag aantal galzouten in het gal en een abnormale functie van de galblaas.

Symptomen
Patiënten hebben één of meer harde of zachte, gladde of gekartelde galstenen. De meeste patiënten hebben geen symptomen. Wanneer symptomen optreden, is dit meestal te wijten aan een galsteen die zich verplaatst en vast komt te zitten in een kanaal dat gal draagt, zoals het galkanaal. Volgende tekenen treden mogelijk op bij een galwegobstructie (verstopping van het galkanaal door de galsteen):

• algemeen: een snelle hartslag (tachycardie), koorts, rillingen, spierstijfheid, verwardheid
• darmen: diarree, een kleigekleurde ontlasting, witte stipjes in de ontlasting, galkoliek, winderigheid
• huid: een jeukende huid, geelzucht
• maag: (overmatig) boeren, braken, brandend maagzuur, een opgeblazen gevoel, een verlies van eetlust, indigestie (maagklachten na het eten of drinken), misselijkheid
• pijn: chronische buikpijn, galblaaspijn, uitstralingspijn naar de rug, uitstralingspijn naar de schouder

Behandeling
Voor een patiënt met klachten door de galstenen, zijn diverse behandelingsopties beschikbaar. Het exacte verloop van de behandeling hangt af van de symptomen en de kenmerken van de aanwezige galstenen. Volgende behandelingen zijn mogelijk:

• chirurgie
• endoscopische galblaasstenting
• extracorporale schokgolflithotripsie
• geneesmiddelen
• percutane therapie

Leveraandoeningen en bovenbuikpijn

Hepatitis (leverontsteking)

Oorzaken
Hepatitis, een ontsteking van de lever, resulteert uit verschillende oorzaken, zowel infectieus als niet-infectieus. Infectieuze agentia die hepatitis veroorzaken, zijn onder meer virussen en parasieten. Niet-infectieuze oorzaken zijn bepaalde medicijnen en giftige stoffen. In sommige gevallen is hepatitis het gevolg van een auto-immuunreactie gericht tegen de levercellen van het lichaam.

Symptomen
Acute virale hepatitis heeft vergelijkbare tekenen, ongeacht het verantwoordelijke hepatitisvirus. Patiënten ervaren griepachtige symptomen en algemene tekenen zoals misselijkheid, braken, buikpijn (bovenbuikpijn), koorts, vermoeidheid, een verlies van eetlust, en af en toe ook een huiduitslag, gewrichtspijn en geelzucht.

Behandeling
De behandeling is afhankelijk van het type. Bij type A is meestal geen behandeling vereist. Antivirale medicijnen behandelen de chronische vorm van type B, voor de acute vorm is geen medicatie nodig. Ook bij type C worden bij zowel de acute als chronische vorm antivirale medicijnen ingezet. Interferon behandelt type D, maar dit werkt niet bij alle patiënten even goed. De acute vorm van hepatitis E verdwijnt meestal vanzelf. Bij auto-immuunhepatitis zet de arts corticosteroïden in.

Leverabces

Oorzaken
Een leverabces is een massa gevuld met pus in de lever. Veel voorkomende oorzaken zijn buikaandoeningen zoals appendicitis of diverticulitis als gevolg van een hematogene (bloed) verspreiding door de poortader. Een leverabces ontwikkelt zich ook als een complicatie van een leverletsel.

Symptomen
Diverse tekenen treden mogelijk op zoals bovenbuikpijn, koorts, rillingen, vermoeidheid, diarree, een verlies van eetlust, aanhoudend hikken, diarree, pijn op de borst, een bleke ontlasting en zwakte.

Behandeling
De arts behandelt een leverabces met antibiotica. Verder draineert de arts het abces (hij voert het pus af).

Maagaandoeningen en pijnlijke bovenbuik

Gastro-oesofageale reflux

Oorzaken
Gastro-oesofageale reflux is een chronische aandoening waarbij de maaginhoud naar de slokdarm stijgt, wat resulteert in symptomen of complicaties. De aandoening komt tot stand door het falen van de onderste slokdarmsfincter (sluitspier).

Symptomen
Bekende symptomen zijn onder meer een zure smaak in de mond, brandend maagzuur, oprispingen, slikpijn, keelpijn, een toegenomen speekselproductie, misselijkheid, hoesten, een slechte adem, pijn op de borst, braken, ademhalingsproblemen en een slijtage van de tanden. Complicaties zijn oesofagitis (slokdarmontsteking), een slokdarmvernauwing en een Barrett-slokdarm

Behandeling
De patiënt is gebaat met levensstijlveranderingen, medicijnen en soms een operatie. Veranderingen in levensstijl omvatten niet drie uur na het eten gaan liggen, het hoofdeinde van het bed opheffen, gewicht verliezen bij overgewicht, voedsel vermijden dat symptomen veroorzaakt en stoppen met roken. Inzetbare medicijnen omvatten antacida, H2-receptorblokkers, protonpompremmers en prokinetica.

Indigestie (dyspepsie)

Oorzaken
Bij indigestie ervaren patiënten een vol of ongemakkelijk gevoel tijdens of na een maaltijd. Patiënten ontwikkelen vaak indigestie na het eten of drinken te veel, te snel eten, of het eten van bijzonder vetrijk voedsel. Andere levensstijlfactoren die deze aandoening verergeren, zijn alcohol, stress en vermoeidheid.

Symptomen
Een grommende maag (borborygmi), boeren, gas, misselijkheid, brandend maagzuur en een opgeblazen gevoel zijn andere kenmerken van indigestie.

Behandeling
Vaak verdwijnen afleveringen van indigestie binnen enkele uren. Langzaam en matig eten tijdens de maaltijd voorkomt indigestie. Verder moeten patiënten vloeistoffen na de maaltijd drinken in plaats van tijdens de maaltijd. Daarnaast is het verstandig om de cafeïne-inname te beperken.

Maagslijmvliesontsteking (maagontsteking, gastritis)

Oorzaken
Een infectie met de bacterie Helicobacter pylori (H. pylori) is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van een ontsteking van het maagslijmvlies, al veroorzaken mogelijk ook andere organismen een maagslijmvliesontsteking. Diverse andere oorzaken zijn bekend voor een maagontsteking, zoals onder andere diabetes mellitus en galreflux, alcoholmisbruik, roken en koffie drinken.

Symptomen
De symptomen zijn afhankelijk van het type gastritis en de ernst van de symptomen maar bestaan uit onder andere:

• aanhoudend hikken
• bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie)
• boeren/oprispingen
• braken
• buikpijn
• een maagbloeding
• een opgeblazen gevoel
• een pijnlijke bovenbuik
• een verlies van eetlust
• een vol gevoel
• hoofdpijn
• indigestie (maagklachten na het eten of drinken)
• koorts
• maagzweren
• malaise (een algemeen ziek gevoel)
• misselijkheid
• onbedoeld gewichtsverlies
• pijn op in het gebied boven de maag (epigastrische pijn)
• vermoeidheid
• winderigheid

Behandeling
De behandeling van een maagontsteking bestaat uit:

• antibiotica om bacteriën te doden
• geneesmiddelen gebruiken die de hoeveelheid zuur in de maag verminderen
• risicofactoren aanpakken (stress verminderen, alcohol vermijden, koffie vermijden, …)

Maagzweer

Oorzaken
Maagzweren ontwikkelen zich aan de binnenkant van de maag. Maagzweren komen voor wanneer de zuren die voedsel helpen verteren, de maag beschadigen. De meest voorkomende oorzaak is een infectie met de bacterie Helicobacter pylori. Een andere oorzaak is het langdurig gebruik van niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID's) zoals aspirine en ibuprofen. Stress en gekruid voedsel veroorzaken geen zweren, maar verergeren wel de tekenen.

Symptomen
Hoewel het meest voorkomende symptoom van een maagzweer een brandende of knagende pijn in het midden van de buik is, veroorzaken niet alle maagzweren pijn. Sommige mensen ervaren indigestie, brandend maagzuur en misselijkheid. Ook is de pijn bij sommige patiënten voelbaar aan de bovenkant van de buik.

Behandeling
De behandeling bestaat uit medicijnen om maagzuren te verminderen of antibiotica om H. pylori te doden. Niet roken en alcohol vermijden os eveneens nuttig. Niet-genezende maagzweren vereisen mogelijk een operatie.

Voeding en pijn in de bovenbuik

Voedselallergie

Oorzaken
Een voedselallergie is een aandoening waarbij het immuunsysteem een normaal onschadelijk type voedsel behandelt alsof het een gevaarlijk virus, een bacterie of een ander besmettelijk organisme is. De vaakst voorkomende voedselallergieën zijn voor: boomnoten (inclusief amandelen, walnoten, pecannoten en cashewnoten), eieren, melk, pindanoten, schelpdieren, sojasaus, tarwe en vis.

Symptomen
Een patiënt kampt met bijvoorbeeld een milde huiduitslag, een metaalachtige smaak in de mond, hoesten, een verstopte neus en buikpijn (bijvoorbeeld in de bovenbuik). Af en toe treedt een levensbedreigende complicatie op die bekendstaat als een anafylactische shock (anafylaxie) waarbij duizeligheid, een snelle pols, een bleke huid en vernauwde luchtwegen mogelijk optreden.

Behandeling
Er is geen remedie voor voedselallergieën anno oktober 2020, maar het elimineren van het voedsel uit de voeding, voorkomt allergische reacties. Hiervoor moeten patiënten mogelijk ook zorgvuldig de voedingslabels lezen en navraag doen in eetgelegenheden.

Voedselintolerantie

Oorzaken
Bij een voedselintolerantie heeft een patiënt het moeilijk om bepaalde voedingsmiddelen te verteren omdat een patiënt hiervoor bepaalde enzymen mist. Het onvermogen om lactose, de suiker in zuivelproducten, te verteren, is een veel voorkomende voedselintolerantie. Wanneer lactose niet wordt geabsorbeerd, vergist het in de dikke darm en leidt het tot vervelende symptomen. Het is in oktober 2020 onduidelijk waarom een patiënt intolerant is voor bepaalde voedingsmiddelen.

Symptomen
De symptomen treden meestal geleidelijk op (enkele uren na het eten van het probleemvoedsel). Hierbij ontstaan enkel klachten wanneer de patiënt een aanzienlijke hoeveelheid van het bewuste voedsel eet. Buikpijn, een opgeblazen gevoel, winderigheid en/of diarree zijn vaak voorkomende symptomen. Daarnaast tast voedselintolerantie vaak de huid aan hetgeen resulteert in een huiduitslag en jeuk.

Behandeling
Stoppen met het innemen van het voedingsmiddel dat leidt tot klachten, is aangewezen. Eventueel is een verwijzing naar een voedingsdeskundige of diëtist aangewezen.

Lees verder

• Chronische buikpijn: Oorzaken van aanhoudende pijn in buik
• Buikpijn of maagpijn na het eten: Oorzaken en symptomen
• Buikpijn: Veelvoorkomende oorzaken van pijn in buikstreek
• Epigastrische pijn: Pijn in midden bovenbuik (boven maag)