Pijn in de bovenbuik: Oorzaken van bovenbuikpijn

In de bovenbuik bevinden zich de bovenste darmen, de galblaas, de lever en de alvleesklier. Diverse aandoeningen kunnen pijn in dit buikgebied veroorzaken. Bovenbuikpijn kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van een maagzweer of galstenen. Andere symptomen die gepaard kunnen gaan met pijn in de bovenbuik zijn misselijkheid, braken, koorts, huiduitslag en diarree. Sommige oorzaken van bovenbuikpijn zijn te wijten aan milde aandoeningen die goed te behandelen zijn, terwijl andere aandoeningen ernstiger kunnen zijn en invasieve medische behandelingen vereisen. Wanneer de pijn in de bovenbuik ernstig is, aanhoudt of gepaard gaat met ernstigere symptomen zoals hoge koorts, is het belangrijk om een arts te raadplegen.

• Appendicitis (blindedarmontsteking)
• Buikgriep (gastro-enteritis)
• Darmobstructie
• Diverticulitis
• Galstenen
• Leveraandoeningen en bovenbuikpijn
• Hepatitis (leverontsteking)
• Leverabces
• Maagaandoeningen en pijnlijke bovenbuik
• Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)
• Indigestie (dyspepsie)
• Maagslijmvliesontsteking (maagontsteking, gastritis)
• Maagzweer
• Voeding en pijn in de bovenbuik
• Voedselallergieën
• Voedselintolerantie

Appendicitis (blindedarmontsteking)

Oorzaken
Appendicitis verwijst naar een ontsteking van de appendix, het wormvormig aanhangsel van de blindedarm. Blindedarmontsteking ontstaat vaak door blokkade van de appendix, meestal door ontlasting, wormen, een tumor of andere obstructies. Deze blokkade kan ook het gevolg zijn van een infectie.

Symptomen
Veel voorkomende symptomen van appendicitis zijn pijn in de rechteronderbuik of pijn rond de navel die naar beneden verplaatst, verlies van eetlust, misselijkheid en braken kort na het begin van de buikpijn. Andere symptomen kunnen diarree of constipatie, een gezwollen buik en hoge koorts zijn. In sommige gevallen kan de pijn ook scherp of dof zijn in de bovenbuik of uitstralen naar de rug.

Behandeling
De behandeling van appendicitis omvat het toedienen van pijnstillende medicijnen en antibiotica. Vaak is een spoedoperatie nodig om de appendix te verwijderen (appendectomie). Een gescheurde appendix kan levensbedreigende complicaties veroorzaken, zoals peritonitis (buikvliesontsteking), die onbehandeld fataal kan zijn.

Buikgriep (gastro-enteritis)

Oorzaken
Gastro-enteritis is een ontsteking van de maag en darmen. Het kan worden veroorzaakt door virussen (zoals rotavirus of norovirus), bacteriën (zoals salmonella), toxines geproduceerd door bacteriën, parasieten (zoals Giardia), en chemicaliën (zoals toxines in giftige paddenstoelen). Gastro-enteritis is zeer besmettelijk en verspreidt zich via contact met een geïnfecteerde persoon, hun braaksel of ontlasting, of via besmet voedsel en water.

Symptomen
Symptomen van buikgriep zijn onder andere:

• braken
• buikpijn of een pijnlijke bovenbuik
• diarree
• geen eetlust
• hoofdpijn
• koorts
• koude rillingen
• maagpijn
• misselijkheid

Behandeling
De symptomen verdwijnen meestal binnen enkele dagen zonder specifieke medicatie. Het is cruciaal om veel vloeistoffen te drinken om uitdroging te voorkomen, wat vooral belangrijk is voor baby's, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. Uitdroging kan zich uiten in onder andere droge mond en weinig of geen urineproductie.

Preventie
Om het risico op gastro-enteritis te verminderen, is het belangrijk om regelmatig de handen te wassen, vooral na toiletbezoek of het verschonen van luiers, en voor het bereiden of eten van voedsel. Patiënten met buikgriep moeten thuisblijven totdat de symptomen minimaal 24 uur verdwenen zijn. Mensen die met voedsel werken of zorgdragen voor kwetsbare groepen zoals ouderen of jonge kinderen, dienen pas 48 uur na het verdwijnen van de symptomen weer aan het werk te gaan.

Darmobstructie

Oorzaken
Een gedeeltelijke of volledige darmobstructie ontstaat wanneer voedsel of ontlasting niet door de darmen kan bewegen. Veel voorkomende oorzaken zijn verklevingen, hernia's, kanker, en sommige medicijnen.

Symptomen
Belangrijke symptomen van een darmobstructie zijn onder andere:

• braken
• constipatie
• opgeblazen gevoel
• buikzwelling
• ernstige buikpijn of buikkrampen
• onvermogen om winden te laten
• luide darmgeluiden

De bijkomende symptomen kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Behandeling
Een complete darmobstructie is een medische noodsituatie die meestal een operatie vereist.

Diverticulitis

Oorzaken
Diverticula (divertikels) zijn kleine zakjes die zich kunnen vormen in de bekleding van het maagdarmkanaal, een aandoening die bekendstaat als diverticulose. De meeste mensen met diverticulose hebben geen symptomen. Bij een klein aantal mensen raken deze zakjes ontstoken, wat diverticulitis wordt genoemd. Dit kan veroorzaakt worden door een ophoping van bacteriën of ontlasting in de zakjes.

Symptomen
Diverticulitis kan leiden tot hevige pijn, een ongemakkelijk opgeblazen gevoel, constipatie of diarree, koorts en een verhoogd aantal witte bloedcellen. In ernstige gevallen kan bloed in de ontlasting optreden door een bloeding in het spijsverteringskanaal.

Behandeling
De behandeling bestaat uit antibiotica en soms een tijdelijk dieet waarbij geen voedsel wordt ingenomen om de darmen rust te geven. Op lange termijn is het belangrijk om voldoende vezels in de voeding op te nemen om de ontlasting te normaliseren en de symptomen te verlichten.

Galstenen

Oorzaken
Galstenen zijn kristalachtige afzettingen die zich in de galblaas vormen, een klein peervormig orgaan dat gal opslaat. Gal is een spijsverteringsvloeistof geproduceerd door de lever. Galstenen kunnen ontstaan door een te hoog bilirubine- of cholesterolgehalte in de gal, een te laag aantal galzouten, of door een abnormale functie van de galblaas.

Symptomen
De meeste mensen met galstenen ervaren geen symptomen. Wanneer symptomen optreden, kunnen deze het gevolg zijn van een galsteen die vastloopt in een galbuis. Symptomen van galwegobstructie zijn onder andere:

• Algemeen: een snelle hartslag (tachycardie), koorts, koude rillingen en misselijkheid.
• Specifiek: pijn in de rechterbovenbuik die naar de rug of schouder straalt, geelzucht (gele verkleuring van huid en ogen), donkere urine en lichte ontlasting.

Behandeling
De behandeling van galstenen kan variëren van medicijnen tot het verwijderen van de galblaas (cholecystectomie) bij ernstige gevallen.

Leveraandoeningen en bovenbuikpijn

Hepatitis (leverontsteking)

Oorzaken
Hepatitis is een ontsteking van de lever die kan ontstaan door zowel infectieuze als niet-infectieuze factoren. Infectieuze oorzaken omvatten virussen, zoals hepatitis A, B, C, D, en E, evenals parasieten. Niet-infectieuze oorzaken zijn onder andere het gebruik van bepaalde medicijnen en blootstelling aan giftige stoffen. Hepatitis kan ook voortkomen uit een auto-immuunreactie, waarbij het immuunsysteem de eigen levercellen aanvalt.

Symptomen
Bij acute virale hepatitis, ongeacht het type virus, kunnen symptomen zoals griepachtige klachten, misselijkheid, braken, buikpijn (vooral in de bovenbuik), koorts, vermoeidheid, verlies van eetlust en soms huiduitslag, gewrichtspijn en geelzucht optreden.

Behandeling
De behandeling varieert afhankelijk van het type hepatitis. Voor hepatitis A is meestal geen specifieke behandeling nodig, aangezien de infectie vaak vanzelf geneest. Voor chronische hepatitis B, zoals type B, kunnen antivirale medicijnen nodig zijn. Acute hepatitis B heeft doorgaans geen medicatie nodig. Hepatitis C wordt zowel in acute als chronische gevallen behandeld met antivirale medicijnen. Hepatitis D kan met interferon worden behandeld, hoewel de effectiviteit varieert. De acute vorm van hepatitis E verdwijnt meestal zonder medische interventie. Bij auto-immuunhepatitis worden corticosteroïden voorgeschreven.

Leverabces

Oorzaken
Een leverabces is een met pus gevulde massa in de lever, vaak ontstaan door buikaandoeningen zoals appendicitis of diverticulitis die zich via de bloedbaan naar de lever verspreiden. Het kan ook ontstaan als gevolg van een leverletsel of infectie, zoals bij bacteriële infecties.

Symptomen
Symptomen van een leverabces kunnen onder andere bovenbuikpijn, koorts, rillingen, vermoeidheid, diarree, verlies van eetlust, aanhoudend hikken, pijn op de borst, bleke ontlasting en algemene zwakte zijn.

Behandeling
De behandeling van een leverabces omvat meestal het gebruik van antibiotica en het draineren van het abces om het pus af te voeren. Dit wordt vaak gedaan via een percutane drainage of soms door een operatie.

Maagaandoeningen en pijnlijke bovenbuik

Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)

Oorzaken
Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) is een chronische aandoening waarbij maaginhoud terugvloeit naar de slokdarm. Dit wordt veroorzaakt door een verzwakte of slecht functionerende onderste slokdarmsfincter (de sluitspier tussen de maag en de slokdarm). Factoren zoals een ongezond dieet, obesitas, en een hiatushernia kunnen bijdragen aan het ontstaan van GERD.

Symptomen
Veelvoorkomende symptomen van GERD zijn onder andere een zure smaak in de mond, brandend maagzuur, oprispingen, slikpijn, keelpijn, een toegenomen speekselproductie, misselijkheid, hoesten, een slechte adem, pijn op de borst, braken, ademhalingsproblemen, en slijtage van de tanden. Complicaties kunnen onder andere oesofagitis (slokdarmontsteking), slokdarmvernauwing en Barrett-slokdarm omvatten.

Behandeling
Behandeling van GERD omvat vaak veranderingen in levensstijl, medicatie en soms een operatie. Aanbevolen levensstijlveranderingen zijn onder andere het vermijden van liggende posities direct na het eten, het opheffen van het hoofdeinde van het bed, gewichtsverlies bij overgewicht, het vermijden van voedsel dat symptomen uitlokt, en stoppen met roken. Medicijnen kunnen antacida, H2-receptorblokkers, protonpompremmers en prokinetica omvatten.

Indigestie (dyspepsie)

Oorzaken
Indigestie verwijst naar een vol of ongemakkelijk gevoel tijdens of na een maaltijd. Dit kan ontstaan door te veel eten, te snel eten, of het consumeren van vetrijke voeding. Factoren zoals alcohol, stress, en vermoeidheid kunnen de symptomen verergeren.

Symptomen
Symptomen van indigestie kunnen onder andere een grommende maag (borborygmi), boeren, gas, misselijkheid, brandend maagzuur, en een opgeblazen gevoel zijn.

Behandeling
Indigestie verdwijnt vaak binnen enkele uren. Voorkom indigestie door langzaam en matig te eten en vloeistoffen na de maaltijd te drinken in plaats van tijdens de maaltijd. Beperk de inname van cafeïne en vermijd het eten van vetrijk voedsel.

Maagslijmvliesontsteking (maagontsteking, gastritis)

Oorzaken
Een veelvoorkomende oorzaak van maagslijmvliesontsteking is een infectie met de bacterie Helicobacter pylori. Andere oorzaken kunnen onder andere diabetes mellitus, galreflux, alcoholmisbruik, roken, en overmatig koffie drinken zijn.

Symptomen
Symptomen kunnen variëren afhankelijk van de ernst van de gastritis en omvatten onder andere:

• aanhoudend hikken
• bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie)
• boeren/oprispingen
• braken
• buikpijn
• maagbloeding
• opgeblazen gevoel
• pijn in de bovenbuik
• verlies van eetlust
• een vol gevoel
• hoofdpijn
• indigestie
• koorts
• maagzweren
• malaise
• misselijkheid
• onbedoeld gewichtsverlies
• epigastrische pijn
• vermoeidheid
• winderigheid

Behandeling
Behandeling van maagslijmvliesontsteking omvat:

• antibiotica voor het doden van bacteriën
• medicijnen die de hoeveelheid maagzuur verminderen
• aanpakken van risicofactoren (zoals stressvermindering, alcohol- en koffieconsumptie verminderen)

Maagzweer

Oorzaken
Maagzweren ontstaan aan de binnenkant van de maag wanneer de beschermende slijmlaag wordt aangetast door maagzuur. De meest voorkomende oorzaak is een infectie met de bacterie Helicobacter pylori. Langdurig gebruik van niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's) zoals aspirine en ibuprofen kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van maagzweren. Hoewel stress en gekruid voedsel geen maagzweren veroorzaken, kunnen ze de symptomen verergeren.

Symptomen
Het meest voorkomende symptoom van een maagzweer is een brandende of knagende pijn in het midden van de buik, maar niet alle zweren veroorzaken pijn. Sommige mensen ervaren indigestie, brandend maagzuur, en misselijkheid. De pijn kan ook aan de bovenkant van de buik voelbaar zijn.

Behandeling
De behandeling bestaat uit het gebruik van medicijnen om maagzuren te verminderen en antibiotica om H. pylori te doden. Stoppen met roken en vermijden van alcohol zijn ook nuttig. Als maagzweren niet genezen met medicatie, kan een operatie nodig zijn.

Voeding en pijn in de bovenbuik

Voedselallergieën

Oorzaken
Een voedselallergie is een aandoening waarbij het immuunsysteem reageert op normaal onschadelijke voedingsmiddelen alsof ze gevaarlijke ziekteverwekkers zijn. Veelvoorkomende voedselallergieën zijn voor: boomnoten (zoals amandelen, walnoten, pecannoten en cashewnoten), eieren, melk, pindanoten, schelpdieren, sojasaus, tarwe, en vis.

Symptomen
Symptomen van voedselallergieën kunnen variëren van milde huiduitslag en een metaalachtige smaak in de mond tot ernstigere reacties zoals hoesten, een verstopte neus, en buikpijn. In ernstige gevallen kan een levensbedreigende reactie optreden, bekend als anafylaxie, met symptomen zoals duizeligheid, een snelle hartslag, een bleke huid, en vernauwde luchtwegen.

Behandeling
Er is momenteel geen genezing voor voedselallergieën. De belangrijkste behandeling is het vermijden van de allergene voedingsmiddelen. Patiënten moeten ook zorgvuldig de voedingslabels controleren en vragen stellen over de ingrediënten bij eetgelegenheden om blootstelling aan allergenen te voorkomen.

Voedselintolerantie

Oorzaken
Voedselintolerantie ontstaat wanneer een persoon niet in staat is bepaalde voedingsmiddelen goed te verteren door een tekort aan specifieke enzymen. Lactose-intolerantie, waarbij het lichaam moeite heeft met het verteren van lactose in zuivelproducten, is een veelvoorkomende vorm van voedselintolerantie. Bij een lactose-intolerantie vergist lactose in de dikke darm, wat leidt tot ongemakkelijke symptomen. De exacte oorzaak van andere vormen van voedselintolerantie is vaak onduidelijk.

Symptomen
Symptomen van voedselintolerantie verschijnen meestal geleidelijk, vaak enkele uren na consumptie van het probleemvoedsel. Klachten kunnen buikpijn, een opgeblazen gevoel, winderigheid en diarree omvatten. Voedselintolerantie kan ook huidproblemen zoals uitslag en jeuk veroorzaken.

Behandeling
De meest effectieve manier om voedselintolerantie te behandelen is het vermijden van het betreffende voedsel. In sommige gevallen kan het raadplegen van een voedingsdeskundige of diëtist nuttig zijn om een gepersonaliseerd dieet op te stellen.

Lees verder

• Chronische buikpijn: Oorzaken van aanhoudende pijn in buik
• Buikpijn of maagpijn na het eten: Oorzaken en symptomen
• Buikpijn: Veelvoorkomende oorzaken van pijn in buikstreek
• Epigastrische pijn: Pijn in midden bovenbuik (boven maag)