Epigastrische pijn: Pijn in midden bovenbuik (boven maag)

Het epigastrium is het gedeelte van de bovenbuik dat zich onder de ribben bevindt. Het epigastrische gebied omvat de maag, een deel van de lever, het pancreas en de twaalfvingerige darm. Sommige patiënten ervaren epigastrische pijn (epigastralgie), waarbij ze pijn ervaren in het midden van de bovenbuik, net onder de ribbenkast. De milde tot ernstige pijn gaat afhankelijk van de oorzaak gepaard met andere klachten, zoals diarree, maagzuur en winderigheid. Zowel het stellen van de diagnose en als het maken van een behandelplan zijn sterk afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de klachten. Bij veruit de meeste patiënten is de pijn slechts mild en zakt deze spontaan of met enkele huismiddeltjes weg. Af en toe is echter medicatie of een andere medische behandeling nodig om de oorzaak van epigastrische pijn aan te pakken.

• Epidemiologie
• Aandoeningen en pijn boven het maaggebied
• Abdominale aorta-aneurysma
• Abdominale spierspanning
• Cardiovasculaire aandoeningen
• Eierstokkanker
• Galblaasaandoeningen
• Gastro-enteritis
• Haakworminfectie
• Indigestie
• Lactose-intolerantie
• Maagbreuk (hiatus hernia)
• Maagkanker
• Maagzweer
• Pancreaskanker
• Pancreatitis
• Prikkelbare darm syndroom (PDS)
• Slokdarmontsteking of maagslijmvliesontsteking
• Virale hepatitis
• Zure reflux en GERD
• Omgevingsfactoren en pijn boven de maagstreek
• Alcoholgebruik
• Voeding
• Zwangerschap
• Risicofactoren
• Risicogroepen voor epigastrische pijn
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijn in het midden van de bovenbuik
• Huismiddeltjes
• Professionele medische behandeling
• Prognose van epigastrische pijn
• Complicaties geassocieerd met epigastrische pijn
• Preventie van epigastrische pijn

Epidemiologie

Epigastrische pijn komt veel voor en kan verschillende oorzaken hebben. De prevalentie van deze aandoening varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bijvoorbeeld, aandoeningen zoals gastritis en maagzweren zijn vrij algemeen, met een aanzienlijke hoeveelheid mensen die op enig moment in hun leven symptomen ervaren. Andere aandoeningen die epigastrische pijn kunnen veroorzaken, zoals pancreatitis of galblaasaandoeningen, hebben een lagere prevalentie, maar kunnen nog steeds een significante impact hebben op de bevolking.

Aandoeningen en pijn boven het maaggebied

Verschillende ziekten kunnen pijn boven de maagstreek veroorzaken.

Abdominale aorta-aneurysma

Een abdominale aorta-aneurysma is een zwelling van de buikslagader die buikpijn kan veroorzaken. Deze aandoening kan ook leiden tot een pulsatie in de buik en kan levensbedreigend zijn als deze scheurt.

Abdominale spierspanning

Abdominale spierspanning verwijst naar een verhoogde spanning of kramp in de buikspieren. Dit kan veroorzaakt worden door overmatige fysieke activiteit, stress of houdingsproblemen. Het kan leiden tot een gevoel van ongemak of pijn in de bovenbuik en kan gepaard gaan met een opgeblazen gevoel en ongemak.

Cardiovasculaire aandoeningen

Cardiovasculaire aandoeningen, zoals hartaanvallen, kunnen pijn in de bovenbuik veroorzaken die vaak uitstralend naar de borst, armen of rug kan zijn. Andere symptomen zijn kortademigheid, zweten, misselijkheid en duizeligheid. Deze aandoeningen vereisen onmiddellijke medische aandacht.

Eierstokkanker

Eierstokkanker is een vorm van kanker die begint in de eierstokken. Symptomen kunnen vaag zijn en omvatten vaak buikpijn, een opgeblazen gevoel en veranderingen in menstruatie. Omdat de symptomen vaak pas in een laat stadium optreden, kan de diagnose vaak pas later worden gesteld.

Galblaasaandoeningen

Patiënten met problemen aan de galblaas ervaren vaak epigastrische pijn. Dit kan het gevolg zijn van galstenen (harde afzettingen in de galblaas die galkoliek veroorzaken), een galblaasontsteking (cholecystitis) of zelfs galblaaskanker. Specifieke symptomen van galblaasproblemen zijn:

• buikpijn
• kleigekleurde ontlasting
• opgeblazen gevoel
• verlies van eetlust
• geelzucht (icterus)
• intense pijn in de rechterbovenkant van de maag na het eten
• koorts
• winderigheid

Gastro-enteritis

Gastro-enteritis, vaak buikgriep genoemd, is een ontsteking van het maagslijmvlies en de darmen. Het wordt meestal veroorzaakt door een virale of bacteriële infectie en kan symptomen zoals buikpijn, diarree, braken, en koorts veroorzaken. Het herstel gebeurt meestal binnen enkele dagen, maar hydratatie is cruciaal.

Haakworminfectie

Haakworminfectie is een parasitaire aandoening die wordt veroorzaakt door de haakworm, vaak verkregen door blootstelling aan besmette grond. Symptomen kunnen buikpijn, jeuk, en diarree omvatten. Behandeling omvat meestal antiparasitaire medicatie.

Indigestie

Indigestie treedt meestal op na het eten. Wanneer een patiënt eet, produceert de maag zuur om het voedsel te verteren. Soms kan dit zuur de bekleding van het spijsverteringsstelsel irriteren. Symptomen zoals een boer laten, een opgeblazen gevoel, een vol gevoel (zelfs bij een kleine portie) en misselijkheid komen vaak voor bij indigestie. Deze symptomen kunnen samen met epigastrische pijn optreden. Hoewel indigestie bij iedereen wel eens voorkomt, kan het ook wijzen op een intolerantie voor bepaald voedsel.

Lactose-intolerantie

Patiënten die lactose-intolerant zijn, hebben moeite met het afbreken van lactose, een suiker die aanwezig is in melk en andere zuivelproducten. Voor patiënten met lactose-intolerantie veroorzaakt het consumeren van zuivelproducten epigastrische pijn en andere symptomen, waaronder:

• diarree
• opgeblazen gevoel
• krampen
• maagpijn
• misselijkheid of braken
• winderigheid

Maagbreuk (hiatus hernia)

Bij een maagbreuk (hiatus hernia) steekt een deel van de maag door het middenrif en in de borstkas. Deze aandoening, die vooral ouderen treft, kan het gevolg zijn van een ongeval of verzwakte middenrifspieren. Niet elke patiënt met een maagbreuk ervaart pijn in het midden van de bovenbuik. Andere symptomen van een hiatus hernia zijn:

• heesheid
• keelpijn
• luide boeren
• pijn op de borst
• slikproblemen
• winderigheid

Maagkanker

Maagkanker, of maagcarcinoom, is kanker die zich ontwikkelt in het maagslijmvlies. Symptomen kunnen zijn: aanhoudende buikpijn, misselijkheid, braken, en ongewild gewichtsverlies. Deze vorm van kanker wordt vaak in een laat stadium gediagnosticeerd, wat de behandeling kan bemoeilijken.

Maagzweer

Bij een maagzweer is de bekleding van de maag of de dunne darm beschadigd door een bacteriële infectie of door het gebruik van te veel bepaalde medicijnen, zoals niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's). Symptomen van maagzweren zijn epigastrische pijn, maagpijn, vermoeidheid en kortademigheid.

Pancreaskanker

Pancreaskanker is een agressieve vorm van kanker die ontstaat in de alvleesklier. Symptomen kunnen onder andere geelzucht, buikpijn, gewichtsverlies en vermoeidheid zijn. Deze kanker is vaak moeilijk te detecteren in een vroeg stadium en kan snel vorderen.

Pancreatitis

Pancreatitis is een ontsteking van de alvleesklier, vaak veroorzaakt door galstenen of alcoholmisbruik. Symptomen kunnen ernstige buikpijn, misselijkheid, braken en koorts omvatten. De behandeling omvat meestal het vermijden van voedselinname en behandeling met medicatie en soms chirurgische ingrepen.

Prikkelbare darm syndroom (PDS)

Prikkelbare darm syndroom (PDS) is een veel voorkomende aandoening van de darmen die leidt tot symptomen zoals buikpijn, opgeblazen gevoel, gasvorming en veranderingen in de stoelgang (diarree of constipatie). De oorzaak is vaak onbekend, maar stress en voedingspatroon kunnen een rol spelen.

Slokdarmontsteking of maagslijmvliesontsteking

Bij een slokdarmontsteking ontstaat een ontsteking van de bekleding van de slokdarm. Bij gastritis is het slijmvlies van de maag ontstoken (maagslijmvliesontsteking). Deze infectie kan worden veroorzaakt door de bacterie Helicobacter pylori, die vaak maagproblemen veroorzaakt. Oesofagitis en gastritis kunnen het gevolg zijn van zure reflux, infecties en irritatie door bepaalde medicijnen. Sommige immuunstoornissen kunnen ook ontstekingen veroorzaken. Een onbehandelde ontsteking kan leiden tot littekenweefsel of bloedingen. Andere veel voorkomende symptomen zijn:

• aanhoudende hoest
• brandend gevoel in de borst en keel
• zure smaak in de mond of een braakselachtige smaak in de mond
• misselijkheid
• overgeven of bloed braken
• slikproblemen
• weinig eten

Virale hepatitis

Virale hepatitis verwijst naar ontsteking van de lever veroorzaakt door een virus. Het kan leiden tot symptomen zoals geelzucht, vermoeidheid, buikpijn en misselijkheid. Er zijn verschillende soorten virale hepatitis (A, B, C, D, en E) die variëren in ernst en behandeling.

Zure reflux en GERD

Zure reflux of GERD (gastro-oesofageale reflux) treedt op wanneer het maagzuur dat wordt gebruikt in de spijsvertering terugvloeit naar de slokdarm. Zure reflux veroorzaakt vaak zuurbranden (pijn in de borst en keel). Aanhoudende zure reflux kan de slokdarm beschadigen en leiden tot gastro-oesofageale refluxziekte. Zuurbranden kan gepaard gaan met pijn boven de maagstreek, hoewel het ook op zichzelf kan voorkomen. Andere veel voorkomende symptomen van zure reflux zijn onder andere:

• brandende pijn op de borst
• een aanhoudende hoest
• een aanhoudende keelpijn of heesheid
• een brokgevoel in de keel (of borst)
• een zure of braakselachtige smaak in de mond
• indigestie

Gastro-oesofageale reflux kan leiden tot een Barrett-slokdarm (schade aan de wand van de slokdarm door reflux).

Omgevingsfactoren en pijn boven de maagstreek

Een aantal omgevingsfactoren kan het risico op pijn boven de maagstreek verhogen.

Alcoholgebruik

Mensen die weinig of matig alcohol drinken ervaren meestal geen maag- of darmproblemen. Bij overmatig alcoholgebruik (alcoholmisbruik) kunnen ontstekingen in de maagwand optreden. Deze ontstekingen kunnen epigastrische pijn en andere spijsverteringsproblemen veroorzaken. Ook het consumeren van alcohol tijdens maaltijden kan af en toe leiden tot epigastrische pijn.

Voeding

De maag is behoorlijk flexibel. Wanneer iemand meer eet dan nodig is, kan de maag uitzetten, wat druk uitoefent op de omliggende organen en leidt tot epigastrische pijn. Overeten kan ook leiden tot indigestie, zure reflux en brandend maagzuur. Het eten van extreem pittig voedsel kan de maag irriteren, wat pijn in het midden van de bovenbuik tot gevolg kan hebben.

Zwangerschap

Zwangere vrouwen ervaren vaak milde epigastrische pijn. Dit komt vaak door zure reflux of door de druk van de groeiende baarmoeder. Bovendien kunnen hormonale veranderingen (hormonale veranderingen) de spijsvertering vertragen, waardoor zure reflux en epigastrische pijn kunnen verergeren. Ernstige of aanhoudende epigastrische pijn tijdens de zwangerschap kan wijzen op een ernstigere aandoening, dus zwangere vrouwen moeten bij ongewone symptomen een arts raadplegen.

Risicofactoren

De risicofactoren voor epigastrische pijn variëren afhankelijk van de onderliggende aandoening. Enkele algemene risicofactoren zijn:

• Voedingspatroon: Het consumeren van pittig, vet of zuur voedsel kan het risico op maagzweren en gastritis verhogen.
• Roken: Roken kan bijdragen aan het ontstaan van gastritis en maagzweren.
• Alcoholgebruik: Overmatig alcoholgebruik kan de maagwand irriteren en bijdragen aan gastritis en ulcera.
• Stress: Chronische stress kan bijdragen aan het ontstaan van gastritis en andere spijsverteringsproblemen.
• Medicatie: Het langdurig gebruik van niet-steroïde anti-inflammatoire medicijnen (NSAID's) kan het risico op maagzweren verhogen.

Risicogroepen voor epigastrische pijn

Epigastrische pijn is een veelvoorkomend symptoom dat kan wijzen op verschillende onderliggende aandoeningen. Het is van cruciaal belang om risicogroepen te identificeren die een verhoogde kans hebben op het ervaren van deze pijn. Door deze groepen te herkennen, kan tijdige diagnose en behandeling worden geboden.

Ouderen
Ouderen vormen een significante risicogroep voor epigastrische pijn. Naarmate mensen ouder worden, kunnen ze vatbaarder worden voor gastro-intestinale aandoeningen zoals maagzweren, gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) en maaginfecties. De afname van de maagzuursecretie en de veranderingen in de spijsverteringsfunctie dragen bij aan het risico op deze aandoeningen.

Patiënten met chronische aandoeningen
Patiënten met chronische aandoeningen zoals diabetes, hart- en vaatziekten of leveraandoeningen kunnen een verhoogd risico lopen op epigastrische pijn. Deze aandoeningen kunnen de bloedsomloop en de spijsvertering beïnvloeden, wat kan leiden tot pijn in de bovenbuik.

Patiënten met een ongezond voedingspatroon
Een ongezond voedingspatroon, waaronder het frequent consumeren van vetrijke, gekruide of bewerkte voedingsmiddelen, kan bijdragen aan de ontwikkeling van epigastrische pijn. Onregelmatige maaltijden, overmatig alcoholgebruik en het eten van grote porties verhogen het risico op gastro-intestinale ongemakken en pijn.

Patiënten met stress en psychische aandoeningen
Stress en psychische aandoeningen, zoals angst en depressie, kunnen een belangrijke rol spelen bij de ervaring van epigastrische pijn. Psychologische factoren kunnen de spijsverteringsfunctie beïnvloeden, leiden tot veranderingen in eetgedrag en de perceptie van pijn verhogen. Het is essentieel om een holistische benadering te hanteren bij het behandelen van deze symptomen.

Zwangere vrouwen
Zwangere vrouwen kunnen ook een verhoogd risico lopen op epigastrische pijn door hormonale veranderingen en druk op de maag en darmen. Veranderingen in de spijsvertering en de groei van de baarmoeder kunnen leiden tot ongemak in het epigastrische gebied.

Patiënten met een familiaire geschiedenis van gastro-intestinale aandoeningen
Een familiaire geschiedenis van aandoeningen zoals maagzweren, gastro-oesofageale refluxziekte of kanker kan het risico op epigastrische pijn verhogen. Genetische factoren kunnen de vatbaarheid voor deze aandoeningen beïnvloeden en het is belangrijk dat patiënten met een dergelijke geschiedenis goed worden gecontroleerd.

Geassocieerde symptomen

Naast epigastrische pijn kunnen de volgende symptomen optreden:

• Misselijkheid: Vaak gepaard met maagpijn.
• Braken: Kan optreden bij ernstige aandoeningen zoals maagzweren of pancreatitis.
• Verminderde eetlust: Als gevolg van ongemak of pijn bij het eten.
• Opgeblazen gevoel: Vaak gerelateerd aan maag- of darmproblemen.
• Gewichtsverlies: Kan optreden bij langdurige of ernstige aandoeningen zoals kanker.

Alarmsymptomen

Bij epigastrische pijn kunnen de volgende alarmsymptomen optreden, die duiden op een ernstiger aandoening:

• Onverklaarbaar gewichtsverlies: Kan wijzen op een ernstige aandoening zoals maagkanker.
• Aanhoudend braken: Vooral als het bloed bevat, kan duiden op een maagzweer of ernstige gastro-intestinale bloeding.
• Pijn die verergert of niet afneemt: Kan wijzen op een acute ontsteking of complicatie zoals pancreatitis.
• Koorts: In combinatie met buikpijn kan duiden op een infectie of ontsteking.

Diagnose en onderzoeken

Het vaststellen van de oorzaak van epigastrische pijn is cruciaal voor een effectieve behandeling. De arts begint meestal met het verzamelen van de medische geschiedenis van de patiënt en beoordeelt het medicatiegebruik. Hij vraagt ook naar het type pijn en eventuele bijkomende symptomen. Daarna volgt een lichamelijk onderzoek. Indien nodig worden verdere onderzoeken uitgevoerd, zoals:

• bloedonderzoek
• CT-scan
• echografie
• endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) om problemen in de slokdarm op te sporen (zoals slokdarmontsteking of tumoren)
• hartonderzoek
• röntgenfoto van de buik om verstoppingen of tumoren te detecteren
• urineonderzoek

Behandeling van pijn in het midden van de bovenbuik

Huismiddeltjes

Er zijn verschillende huismiddeltjes die de pijn boven de maagstreek kunnen verzachten. Het vermijden van voedsel dat irritatie veroorzaakt en het eten van kleinere porties kunnen nuttig zijn. Verdund aloëverasap kan diverse maagproblemen behandelen. Gemberthee kan maagaandoeningen verlichten door het zuur te neutraliseren en ontsteking of irritatie in het spijsverteringskanaal te verminderen. Verbrande toast kan helpen bij het ontgiften van de maag. Kamillethee kan symptomen van epigastrische pijn bestrijden, brandend maagzuur verlichten en de maag kalmeren. Pepermuntthee kan ook nuttig zijn, hoewel het niet aanbevolen wordt bij gastro-oesofageale reflux. Yoghurt kan indigestie verlichten. Zuiveringszout, gemengd met warm water, kan de zuurgraad in de maag neutraliseren.

Professionele medische behandeling

Bij milde epigastrische pijn kan behandeling vaak overbodig zijn, vooral als er geen andere symptomen zijn. De behandeling hangt echter af van de diagnose en de onderliggende oorzaak van de pijn.

De arts kan verschillende medicijnen voorschrijven om de epigastrische pijn te verlichten:

• Antacida: Deze medicijnen verminderen de overmatige zuurproductie in de maag.
• H2-blokkers: Deze geneesmiddelen worden gebruikt bij maagzweren en voorkomen de overmatige zuurproductie in de maag.
• Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's): Deze medicijnen verlichten pijn en verminderen koorts en ontstekingen.

Daarnaast kan de arts indien nodig andere medicijnen voorschrijven als deze leiden tot epigastrische pijn.

Prognose van epigastrische pijn

De prognose voor epigastrische pijn hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Epigastrische pijn kan voortkomen uit verschillende aandoeningen, zoals gastro-oesofageale refluxziekte (GERD), maagzweren, gastritis, pancreatitis of galblaasproblemen. Hier zijn enkele algemene aandachtspunten:

• Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD): Bij een vroege diagnose en geschikte behandeling kan de pijn vaak goed onder controle worden gehouden. Leefstijlaanpassingen en medicatie helpen meestal effectief.
• Maagzweren: De prognose is doorgaans goed bij het volgen van een voorgeschreven behandelplan, dat vaak bestaat uit antibiotica en maagzuurremmers. Het vermijden van irritante stoffen zoals alcohol en roken versnelt het herstel.
• Gastritis: Met de juiste medicatie en voedingsaanpassingen kan gastritis meestal worden behandeld, hoewel chronische gevallen af en toe kunnen voorkomen.
• Pancreatitis: De prognose varieert afhankelijk van de ernst en de oorzaak. Acute pancreatitis kan levensbedreigend zijn en vereist onmiddellijke medische aandacht, terwijl chronische pancreatitis met passende behandelingen en aanpassingen in levensstijl beheersbaar kan zijn.
• Galblaasproblemen: Bij galstenen of galblaasontsteking kan een operatie nodig zijn. Na verwijdering van de galblaas herstellen de meeste mensen volledig, hoewel sommige veranderingen in voedingspatroon en levensstijl nodig kunnen zijn.

In de meeste gevallen van epigastrische pijn is de prognose positief mits de onderliggende oorzaak effectief wordt behandeld en de aanbevolen leefstijlaanpassingen worden gevolgd. Chronische of onverklaarde epigastrische pijn kan echter aanvullende evaluaties en langdurige behandelingen vereisen.

Complicaties geassocieerd met epigastrische pijn

Epigastrische pijn kan in sommige gevallen leiden tot ernstige complicaties, vooral als de symptomen verergeren. Dit kan ongemak tijdens het eten veroorzaken en invloed hebben op de eetgewoonten, wat kan leiden tot gewichtsverlies. Mogelijke complicaties zijn:

• infecties
• verhoogd risico op kanker
• verminderde levenskwaliteit
• gewichtsverlies
• hartaanvallen
• kanker van de slokdarm, maag en andere organen
• littekens en vernauwing van de slokdarm
• ondervoeding door verminderde voedselinname

Preventie van epigastrische pijn

Preventie van epigastrische pijn is afhankelijk van de specifieke oorzaak, maar hier zijn enkele algemene aanbevelingen die kunnen helpen om het risico te verminderen:

• Gezonde voeding: Eet een evenwichtig voedingspatroon rijk aan vezels en vermijd voedingsmiddelen die bekend staan als triggers voor maag- en darmproblemen, zoals vet voedsel, pittig voedsel en cafeïne.
• Vermijd overeten: Eet kleinere, frequentere maaltijden in plaats van grote maaltijden om de druk op de maag te verminderen.
• Beperk alcoholconsumptie: Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot irritatie van het maagliniaal en verergering van bestaande aandoeningen.
• Stop met roken: Roken kan de maagwand irriteren en het risico op refluxziekte verhogen. Het stoppen met roken kan helpen bij het verminderen van maagklachten.
• Beheer stress: Stress kan bijdragen aan maagproblemen zoals gastritis en maagzweren. Ontspanningsmethoden zoals meditatie, yoga en ademhalingsoefeningen kunnen nuttig zijn.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Matige lichaamsbeweging kan bijdragen aan een goede spijsvertering en helpt bij het behouden van een gezond gewicht.
• Medische controle: Laat regelmatig een medische controle uitvoeren als je symptomen van epigastrische pijn hebt, vooral als je een voorgeschiedenis hebt van maag- of darmproblemen.
• Medicatie: Volg het advies van je arts over het gebruik van medicatie, vooral bij het nemen van medicijnen die maagirritatie kunnen veroorzaken, zoals bepaalde pijnstillers en ontstekingsremmers.

Door deze preventieve maatregelen in acht te nemen, kunnen veel gevallen van epigastrische pijn worden voorkomen of geminimaliseerd.

Lees verder

• Pijn in de bovenbuik: Oorzaken van bovenbuikpijn