Galkoliek: Buikpijn door galsteen die galweg blokkeert

Galkoliek (galsteenaanval, galblaasaanval) is een symptoom dat tot uiting komt wanneer een galsteen (cholelithiasis) een galweg blokkeert, wat intense buikpijn veroorzaakt. Galstenen zijn meestal asymptomatisch, maar wanneer ze toch klachten veroorzaken, komen galkolieken vaak voor. De behandeling van galkolieken bestaat uit het verwijderen van de galblaas, wat mogelijk is via diverse chirurgische technieken. Indien een operatie niet geïndiceerd is, zijn medicijnen inzetbaar of anders verbrijzelt de arts de steen. Een gezonde voeding vermindert tot slot de kans op het ontstaan van een galsteen.

• Oorzaken: Galkoliek door galsteen die galweg blokkeert
• Risicofactoren van galkolieken
• Galstenen gevormd uit cholesterol
• Galstenen gevormd uit bilirubine
• Symptomen: Intense buikpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Verwijdering van galblaas
• Chirurgie
• Medicatie en verbrijzeling van stenen
• Prognose van galstenen
• Complicaties
• Preventie van galkoliek door gezonde voeding

Oorzaken: Galkoliek door galsteen die galweg blokkeert

Bij galkoliek ontstaat intense buikpijn als gevolg van galstenen (harde afzettingen in galblaas met galkoliek). De pijn komt en gaat in ‘aanvallen’. Galstenen komen voor bij circa tien tot twintig procent volwassenen in ontwikkelde landen, maar jaarlijks heeft hiervan slechts één tot vier procent daadwerkelijk galkolieken. In de galblaas gebeurt de opslag van gal, een stof die wordt geproduceerd door de lever en die helpt bij de spijsvertering in de dunne darm. Galstenen ontwikkelen zich wanneer een chemische onbalans in de galblaas optreedt. Deze onbalans veroorzaakt hoge waarden van cholesterol (bij galstenen gevormd uit cholesterol) of bilirubine (afvalproduct, bij galstenen gevormd uit bilirubine) in de galblaas. Hierdoor ontwikkelen zich kleine kristallen die geleidelijk uitgroeien tot galstenen. De galblaas is verbonden met de lever door galwegen (soort openingen). Als een galsteen één van deze kanalen blokkeert, ontstaat galkoliek.

Risicofactoren van galkolieken

Galstenen gevormd uit cholesterol

Sommige patiënten lopen meer risico op het ontwikkelen van galstenen (gevormd uit cholesterol) dan anderen en hebben meer kans op galkoliek:

• patiënten die een grote maaltijd eten of vette voedingsmiddelen consumeren
• patiënten die een stressvolle periode ondergaan hebben
• patiënten die heel snel afvallen
• patiënten die lijden aan diabetes mellitus (suikerziekte) of insulineresistentie
• patiënten die reeds meermaals zwanger zijn geweest
• patiënten die zwaarlijvig zijn
• patiënten met een familiegeschiedenis van galstenen
• patiënten met maagdarmaandoeningen, zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• patiënten ouder dan veertig jaar
• patiënten van Mexicaanse-Amerikaanse afkomst en Indianen
• vrouwen

Galstenen gevormd uit bilirubine

Galstenen gevormd uit bilirubine (pigmentstenen) komen minder vaak voor. Patiënten met een hoger risico op het ontwikkelen van deze vorm van galstenen zijn:

• patiënten met de leveraandoening cirrose
• patiënten met een infectie van de galwegen
• patiënten met sikkelcelanemie en aanverwante aandoeningen

Symptomen: Intense buikpijn

Patiënten met galkolieken hebben plotselinge, intense buikpijn (meestal aan de bovenbuik) die vijftien minuten tot vijf uur aanhoudt. De pijn is het resultaat van een verhoogde druk (samentrekking) in de galblaas. Koliekpijn in de buik gaat niet weg door het laten van een wind, door te braken of door een toiletbezoek. Deze pijn is meestal voelbaar op specifieke plaatsen gevoeld, waaronder:

• de zijkant van het lichaam of het schouderblad
• het midden van de buik
• onder de ribben aan de rechterkant

Galkoliek treedt telkens op wanneer een galsteen de galweg blokkeert. De pijn verdwijnt wanneer de galsteen niet langer deze galweg blokkeert. Een volgende aanval van galkolieken treedt soms meerdere weken of maanden later pas op. Deze aanval verschijnt op ieder moment van de dag of nacht. De pijn van galkoliek verdwijnt met andere woorden meestal na verloop van tijd zonder koorts te veroorzaken. Sommige patiënten lijden wel aan misselijkheid en/of braken tijdens de aanvallen. Deze symptomen zijn duidelijker na het eten van een maaltijd.

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de patiënt over de symptomen en het soort en de locatie van de buikpijn. Wanneer namelijk pijn optreedt in het bovengedeelte van de buik (gebied van de lever en galblaas), dan wijst dit mogelijk reeds op galkoliek. Het uitvoeren van beeldvormende onderzoeken is echter noodzakelijk voor het stellen van de diagnose. De arts voert namelijk een echografie van de buik uit om galstenen op te sporen. Een CT-scan is echter vaak het eerste onderzoek dat de arts inzet wanneer een patiënt zich meldt bij de spoedeisende hulp. Een ERCP (endoscopische retrograde cholangiopancreatografie: inwendig kijkonderzoek van de galwegen en het pancreas) is inzetbaar wanneer beide beeldvormende onderzoeken dubbelzinnige resultaten opleveren. Daarnaast is een bloedonderzoek vereist, zeker bij koorts of aanhoudende pijn. De arts sluit met een bloedonderzoek namelijk een ernstigere galblaaspathologie uit, zoals acute cholecystitis (ontsteking van de galblaas met buikpijn en koorts) of cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts en buikpijn). Tevens sluit de arts een infectie, uitdroging of elektrolytenstoornissen uit door middel van een bloedonderzoek. Stenen in de galblaas of de galwegen produceren meestal geen laboratoriumafwijkingen.

Behandeling: Verwijdering van galblaas

Een gezonde en evenwichtige voeding is belangrijk om het risico op galstenen te verlagen. Wanneer galkolieken echter aanwezig zijn, is een behandeling nodig en dit vooral wanneer herhaaldelijke aanvallen optreden. Zonder behandeling verschijnen de klachten namelijk opnieuw binnen de vijf jaar na een episode.

Chirurgie

De arts behandelt galkoliek via een chirurgische verwijdering van de galblaas (cholecystectomie). Het lichaam is in staat om zonder galblaas goed te functioneren. Deze operatie is mogelijk via open chirurgie en laparoscopie. Beide operatievormen geburen onder algemene narcose, zodat de patiënt slaapt tijdens de ingreep. Bij een laparoscopische cholecystectomie maakt de arts kleine sneden in de buik en plaatst hij vervolgens een dunne buis met een videocamera in het buikgebied. Op deze manier heeft de chirurg een goed beeld over de te verwijderen galblaas. Laparoscopische chirurgie geniet de voorkeur omdat het herstel sneller is (één week) en de patiënt meestal de dag zelf reeds naar huis kan. Bij een open cholecystectomie maakt de arts eerst een grote snede in de buik om de galblaas te verwijderen. Deze operatie is invasiever en het herstel is trager.

Medicatie en verbrijzeling van stenen

In sommige gevallen is een operatie niet mogelijk, en zet de arts medicatie of een verbrijzeling van de stenen (schokgolf-lithotripsie) in. Medicijnen lossen sommige stenen op (vooral kleine stenen). Daarnaast zijn anti-emetica (geneesmiddelen tegen misselijkheid en braken) en gepaste pijnstillers nodig. De arts gebruikt bij de schokgolf-lithotripsie een echografie om de galsteen op te sporen, en vervolgens stuurt hij schokgolven door het lichaam om de galsteen te verbrijzelen, zonder een snede in de huid te maken.

Prognose van galstenen

Wanneer de galsteen gepasseerd is, verdwijnt galkoliek. Een operatie om de galblaas te verwijderen is meestal effectief.

Complicaties

Als een galsteen meer dan een paar uur een galweg blokkeert, treden andere complicaties op. De galblaas gaat namelijk ontsteken of opzwellen, hetgeen resulteert in schade of een infectie aan de galwegen of de lever. Verder blokkeert een galsteen mogelijk de ductus pancreaticus. Dit is de afvoergang van de alvleesklier die loopt in het pancreas en de verteringssappen verzamelt die het pancreas produceert. Wanneer deze afvoergang geblokkeerd is, ontstaat een ontsteking van de alvleesklier (pancreatitis), hetgeen mogelijk leidt tot levensbedreigende complicaties. Verder ontstaat mogelijk schade aan de galweg tijdens de operatie, met galblaaspijn en een infectie als gevolg. Hierdoor moet de arts mogelijk opnieuw een operatie uitvoeren.

Preventie van galkoliek door gezonde voeding

Wanneer patiënten voedingsmiddelen met veel calorieën en geraffineerde koolhydraten en weinig vezels consumeren, stijgt de kans op het ontwikkelen van galstenen. Voorbeelden van geraffineerde koolhydraten zijn wit brood of witte rijst. Voedsel dat veel verzadigd vet bevat, zoals boter, gebak of vet vlees is een andere risicofactor voor galstenen door een opgehoopt cholesterolgehalte in de galblaas. Een gezonde voeding voorkomt galstenen. Dit bestaat uit veel vers fruit en groenten, volkoren koolhydraten en magere eiwitten.

Lees verder

• Galstenen: Harde afzettingen in galblaas met galkoliek