Galkoliek: Buikpijn door galsteen die galweg blokkeert

Galkoliek (ook bekend als galsteenaanval of galblaasaanval) is een symptoom dat optreedt wanneer een galsteen (cholelithiasis) een galweg blokkeert, wat leidt tot intense buikpijn. Galstenen zijn meestal asymptomatisch, maar wanneer ze symptomen veroorzaken, leiden ze vaak tot galkolieken. De behandeling van galkolieken bestaat doorgaans uit het verwijderen van de galblaas, wat kan gebeuren via verschillende chirurgische technieken. Indien chirurgie niet noodzakelijk is, kunnen medicijnen worden voorgeschreven, of kan de arts de steen middels een andere techniek verwijderen. Het volgen van een gezonde voeding kan ook bijdragen aan het verminderen van het risico op het ontstaan van galstenen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Galkoliek door galsteen die galweg blokkeert
• Risicofactoren van galkolieken
• Galstenen gevormd uit cholesterol
• Galstenen gevormd uit bilirubine
• Risicogroepen
• Symptomen: Intense buikpijn
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Verwijdering van de galblaas
• Chirurgie
• Medicatie en verbrijzeling van stenen
• Prognose van galstenen
• Complicaties
• Preventie van galkoliek door gezonde voeding

Epidemiologie

Galkoliek is een aandoening die wordt gekarakteriseerd door hevige pijn in de bovenbuik, vaak veroorzaakt door galstenen die de galwegen blokkeren. De prevalentie van galkoliek varieert wereldwijd, maar het komt vaker voor in bepaalde populaties. De incidentie van galkoliek neemt toe naarmate mensen ouder worden, vooral bij vrouwen, die een hogere kans hebben op het ontwikkelen van galstenen. De aandoening is ook geassocieerd met bepaalde geografische gebieden waar het dieet rijk is aan vetten en cholesterol. De prevalentie van galkoliek is sterk verbonden met de prevalentie van galstenen, aangezien galstenen de belangrijkste oorzaak zijn van galwegaandoeningen die leiden tot pijnlijke episodes van galkoliek.

Prevalentie in verschillende leeftijdsgroepen
De prevalentie van galkoliek neemt toe naarmate de leeftijd vordert. Bij vrouwen komt het vaker voor dan bij mannen, vooral bij de leeftijdsgroep tussen 40 en 60 jaar. Het risico op galkoliek is hoger bij mensen die genetisch vatbaar zijn voor galstenen, wat een belangrijke risicofactor is voor deze aandoening. In sommige gevallen wordt de aandoening pas gediagnosticeerd wanneer een patiënt zich presenteert met hevige buikpijn of andere symptomen van galwegobstructie.

Geografische variaties
Er zijn geografische variaties in de prevalentie van galkoliek. In westerse landen, waar het dieet vaak rijk is aan verzadigde vetten en cholesterol, komen galstenen en galkoliek vaker voor dan in Aziatische landen, waar traditionele diëten doorgaans lager in vet en cholesterol zijn. Dit suggereert dat voedingspatronen een belangrijke rol spelen in het ontstaan van galkoliek.

Mechanisme

Het mechanisme achter galkoliek is vaak gerelateerd aan de verstopping van de galwegen door galstenen. Galstenen kunnen zich vormen in de galblaas, en wanneer ze in de galwegen terechtkomen, kunnen ze de doorgang blokkeren, wat resulteert in pijnlijke krampen en ontsteking van de galblaas of de galwegen. De pijn bij galkoliek wordt vaak veroorzaakt door de druk die ontstaat door de obstructie van de galwegen, evenals door een ontstekingsreactie in de omliggende weefsels.

Vorming van galstenen
Galstenen ontstaan meestal uit een onbalans in de chemische samenstelling van gal. Dit kan het gevolg zijn van een overmaat aan cholesterol of bilirubine, wat de belangrijkste componenten zijn van galstenen. Cholesterolstenen komen het vaakst voor en kunnen zich ontwikkelen door een verhoogd cholesterolgehalte in het gal, wat bijdraagt aan de vorming van stenen. Bilirubinegalstenen ontstaan door een overproductie van bilirubine, wat kan gebeuren bij aandoeningen zoals hemolytische anemie.

Obstructie van de galwegen
Wanneer galstenen de galwegen blokkeren, kan dit leiden tot de verstoorde afvoer van gal. Dit veroorzaakt een ophoping van gal in de galblaas en de lever, wat resulteert in pijn en ontsteking. De intensiteit van de pijn bij galkoliek varieert, maar het kan soms zeer hevig zijn en leiden tot ziekenhuisopnames.

Oorzaken: Galkoliek door galsteen die galweg blokkeert

Galkoliek ontstaat door intense buikpijn die veroorzaakt wordt door galstenen (harde afzettingen in de galblaas). Deze pijn komt in 'aanvallen' en kan variëren in intensiteit. Ongeveer tien tot twintig procent van de volwassenen in ontwikkelde landen heeft galstenen, maar slechts één tot vier procent ervaart daadwerkelijk galkolieken. De galblaas slaat gal op, een vloeistof geproduceerd door de lever die helpt bij de vetvertering in de dunne darm. Galstenen ontwikkelen zich vaak door een chemische onbalans in de galblaas, zoals hoge niveaus van cholesterol of bilirubine (een afvalproduct). Deze onbalans leidt tot de vorming van kleine kristallen die zich geleidelijk ontwikkelen tot galstenen. Als een galsteen een galweg blokkeert, ontstaat galkoliek.

Risicofactoren van galkolieken

Galstenen gevormd uit cholesterol

Sommige mensen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van galstenen, wat kan leiden tot galkoliek:

• Personen die grote maaltijden eten of vette voedingsmiddelen consumeren
• Personen die een stressvolle periode doormaken
• Personen die snel gewicht verliezen
• Personen met diabetes mellitus of insulineresistentie
• Personen die meerdere keren zwanger zijn geweest
• Personen met obesitas
• Personen met een familiegeschiedenis van galstenen
• Personen met maagdarmaandoeningen zoals de ziekte van Crohn (met diarree en buikpijn)
• Personen ouder dan veertig jaar
• Personen van Mexicaanse-Amerikaanse afkomst en Indianen
• Vrouwen in het algemeen

Galstenen gevormd uit bilirubine

Galstenen gevormd uit bilirubine (ook wel pigmentstenen genoemd) komen minder vaak voor. Personen met een verhoogd risico op deze vorm van galstenen zijn:

• Personen met een leveraandoening zoals cirrose
• Personen met een infectie van de galwegen
• Personen met sikkelcelanemie of aanverwante aandoeningen

Risicogroepen

Galkoliek komt vaker voor bij bepaalde risicogroepen. Dit omvat mensen van specifieke leeftijden, geslachten en mensen met bepaalde medische aandoeningen.

Vrouwen en leeftijd
Vrouwen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van galkoliek, vooral na de leeftijd van 40 jaar. Dit kan te maken hebben met hormonale veranderingen, zoals de verhoogde productie van oestrogeen, die de galblaasfunctie beïnvloeden. Ouderen lopen ook een verhoogd risico, vooral als ze andere risicofactoren zoals obesitas of diabetes hebben.

Genetische aanleg
Mensen met een familiegeschiedenis van galstenen of galkoliek hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van de aandoening. Genetische factoren kunnen de neiging om galstenen te vormen beïnvloeden, en deze aandoeningen komen vaker voor bij bepaalde etnische groepen.

Symptomen: Intense buikpijn

Patiënten met galkolieken ervaren plotselinge, intense buikpijn, meestal in de bovenbuik, die vijftien minuten tot vijf uur kan aanhouden. De pijn ontstaat door verhoogde druk (samentrekking) in de galblaas en verdwijnt meestal wanneer de galsteen de galweg niet meer blokkeert. De pijn kan op verschillende plaatsen voelbaar zijn, zoals:

• De zijkant van het lichaam of het schouderblad
• Het midden van de buik
• Onder de ribben aan de rechterkant

Galkoliek treedt op telkens wanneer een galsteen een galweg blokkeert. De pijn kan plotseling beginnen en kan op elk moment van de dag of nacht optreden. Na verloop van tijd verdwijnt de pijn meestal vanzelf, vaak zonder koorts. Sommige patiënten ervaren misselijkheid en/of braken tijdens de aanvallen, vooral na het eten.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van galkoliek kunnen wijzen op een ernstigere aandoening, zoals galblaasontsteking of galwegobstructie. Het is belangrijk dat patiënten deze symptomen herkennen en medische hulp zoeken bij hevige of aanhoudende pijn.

Hevige buikpijn
Hevige pijn in de bovenbuik, vaak na het eten van vetrijke maaltijden, is het meest voorkomende symptoom van galkoliek. De pijn kan uitstralen naar de rug of schouders en komt vaak in aanvallen voor. Het kan uren duren en wordt vaak geassocieerd met misselijkheid en braken.

Geelzucht
Geelzucht, of een gele verkleuring van de huid en het oogwit, kan een signaal zijn van een obstructie van de galwegen. Dit kan optreden als gevolg van galstenen die de galwegen blokkeren, wat leidt tot een ophoping van gal in het bloed.

Diagnose en onderzoeken

De arts begint met het verzamelen van informatie over de symptomen en de locatie van de buikpijn. Wanneer de pijn zich in het bovenste deel van de buik bevindt (het gebied van de lever en galblaas), kan dit al op galkoliek wijzen. Voor een definitieve diagnose zijn echter aanvullende onderzoeken nodig. De arts zal doorgaans een echografie van de buik uitvoeren om galstenen te identificeren. Bij acute gevallen kan een CT-scan worden uitgevoerd, vooral wanneer de patiënt zich meldt bij de spoedeisende hulp. Een ERCP (endoscopische retrograde cholangiopancreatografie) kan worden ingezet als andere beeldvormende onderzoeken onduidelijke resultaten geven. Ook een bloedonderzoek is essentieel om ernstigere aandoeningen zoals acute cholecystitis (ontsteking van de galblaas met buikpijn en koorts) of cholangitis (ontsteking van de galwegen) uit te sluiten. Dit bloedonderzoek helpt ook bij het uitsluiten van infecties, uitdroging of elektrolytenstoornissen. Meestal veroorzaken galstenen geen afwijkingen in laboratoriumresultaten.

Behandeling: Verwijdering van de galblaas

Een gezonde en evenwichtige voeding kan het risico op galstenen helpen verlagen. Wanneer galkolieken optreden, vooral bij herhaaldelijke aanvallen, is een behandeling noodzakelijk. Zonder behandeling kunnen de klachten binnen vijf jaar na een aanval terugkeren.

Chirurgie

De meest gebruikelijke behandeling voor galkoliek is de chirurgische verwijdering van de galblaas, een procedure bekend als cholecystectomie. Het lichaam kan goed functioneren zonder galblaas. Deze operatie kan worden uitgevoerd via open chirurgie of laparoscopie. Beide procedures worden uitgevoerd onder algemene anesthesie. Bij een laparoscopische cholecystectomie maakt de arts kleine incisies in de buik en plaatst een dunne buis met een camera om de galblaas te visualiseren. Deze methode heeft de voorkeur omdat het herstel sneller verloopt (meestal binnen een week) en patiënten vaak dezelfde dag naar huis kunnen. Bij een open cholecystectomie maakt de arts een grotere incisie, wat een langer herstel met zich meebrengt.

Medicatie en verbrijzeling van stenen

Wanneer chirurgie niet mogelijk is, kan de arts medicatie of schokgolf-lithotripsie gebruiken. Medicijnen kunnen sommige galstenen oplossen, vooral kleinere stenen. Anti-emetica (tegen misselijkheid en braken) en pijnstillers kunnen ook nodig zijn. Bij schokgolf-lithotripsie wordt een echografie gebruikt om de galsteen te lokaliseren, waarna schokgolven door het lichaam worden gestuurd om de steen te verbrijzelen zonder dat er een operatie nodig is.

Prognose van galstenen

De prognose van galkoliek hangt af van de onderliggende oorzaak, de behandeling en de algehele gezondheid van de patiënt. Veel patiënten herstellen goed na het verlichten van de obstructie van de galwegen, maar sommige kunnen herhaalde episodes van galkoliek ervaren.

Kans op terugkerende aanvallen
Bij patiënten met galstenen is er een verhoogd risico op terugkerende aanvallen van galkoliek, zelfs na de eerste episode. Dit kan leiden tot herhaalde ziekenhuisopnames of de noodzaak voor chirurgische ingrepen zoals het verwijderen van de galblaas.

Langetermijngezondheid
Zonder behandeling kan galkoliek leiden tot ernstige complicaties, zoals galblaasontsteking of infectie van de galwegen. Het verwijderen van de galblaas wordt vaak aanbevolen bij patiënten die herhaaldelijk galkoliek ervaren om toekomstige complicaties te voorkomen.

Complicaties

Als een galsteen meer dan enkele uren een galweg blokkeert, kunnen er ernstige complicaties optreden. De galblaas kan ontsteken of opzwellen, wat kan leiden tot schade of infectie aan de galwegen of de lever. Ook kan een galsteen de ductus pancreaticus blokkeren, de afvoerweg van de alvleesklier, wat kan resulteren in acute pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier) met potentieel levensbedreigende complicaties. Schade aan de galwegen tijdens de operatie kan leiden tot galblaaspijn en infecties, wat mogelijk een tweede operatie noodzakelijk maakt.

Preventie van galkoliek door gezonde voeding

Hoewel galkoliek niet altijd volledig kan worden voorkomen, kunnen bepaalde aanpassingen in levensstijl het risico aanzienlijk verminderen. Het handhaven van een gezond gewicht, een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kunnen bijdragen aan het verminderen van het risico op galstenen en galkoliek.

Gezond voedingspatroon
Een voedingspatroon dat rijk is aan vezels en arm aan verzadigde vetten kan helpen de vorming van galstenen te voorkomen. Het verminderen van de inname van vetten en cholesterolrijke voedingsmiddelen kan de galblaasfunctie verbeteren en het risico op galkoliek verlagen.

Regelmatige lichaamsbeweging
Lichaamsbeweging speelt een sleutelrol in het handhaven van een gezond gewicht en het bevorderen van een goede galblaasfunctie. Regelmatige fysieke activiteit kan het risico op galstenen en de daaropvolgende episode van galkoliek helpen verminderen.

Lees verder

• Galstenen: Harde afzettingen in galblaas met galkoliek