Galkoliek: Buikpijn door galsteen die galweg blokkeert

Galkoliek (ook bekend als galsteenaanval of galblaasaanval) is een symptoom dat optreedt wanneer een galsteen (cholelithiasis) een galweg blokkeert, wat leidt tot intense buikpijn. Galstenen zijn meestal asymptomatisch, maar wanneer ze symptomen veroorzaken, leiden ze vaak tot galkolieken. De behandeling van galkolieken bestaat doorgaans uit het verwijderen van de galblaas, wat kan gebeuren via verschillende chirurgische technieken. Indien chirurgie niet noodzakelijk is, kunnen medicijnen worden voorgeschreven, of kan de arts de steen middels een andere techniek verwijderen. Het volgen van een gezonde voeding kan ook bijdragen aan het verminderen van het risico op het ontstaan van galstenen.

• Oorzaken: Galkoliek door galsteen die galweg blokkeert
• Risicofactoren van galkolieken
• Galstenen gevormd uit cholesterol
• Galstenen gevormd uit bilirubine
• Symptomen: Intense buikpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Verwijdering van de galblaas
• Chirurgie
• Medicatie en verbrijzeling van stenen
• Prognose van galstenen
• Complicaties
• Preventie van galkoliek door gezonde voeding

Oorzaken: Galkoliek door galsteen die galweg blokkeert

Galkoliek ontstaat door intense buikpijn die veroorzaakt wordt door galstenen (harde afzettingen in de galblaas). Deze pijn komt in 'aanvallen' en kan variëren in intensiteit. Ongeveer tien tot twintig procent van de volwassenen in ontwikkelde landen heeft galstenen, maar slechts één tot vier procent ervaart daadwerkelijk galkolieken. De galblaas slaat gal op, een vloeistof geproduceerd door de lever die helpt bij de vetvertering in de dunne darm. Galstenen ontwikkelen zich vaak door een chemische onbalans in de galblaas, zoals hoge niveaus van cholesterol of bilirubine (een afvalproduct). Deze onbalans leidt tot de vorming van kleine kristallen die zich geleidelijk ontwikkelen tot galstenen. Als een galsteen een galweg blokkeert, ontstaat galkoliek.

Risicofactoren van galkolieken

Galstenen gevormd uit cholesterol

Sommige mensen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van galstenen, wat kan leiden tot galkoliek:

• Personen die grote maaltijden eten of vette voedingsmiddelen consumeren
• Personen die een stressvolle periode doormaken
• Personen die snel gewicht verliezen
• Personen met diabetes mellitus of insulineresistentie
• Personen die meerdere keren zwanger zijn geweest
• Personen met obesitas
• Personen met een familiegeschiedenis van galstenen
• Personen met maagdarmaandoeningen zoals de ziekte van Crohn (met diarree en buikpijn)
• Personen ouder dan veertig jaar
• Personen van Mexicaanse-Amerikaanse afkomst en Indianen
• Vrouwen in het algemeen

Galstenen gevormd uit bilirubine

Galstenen gevormd uit bilirubine (ook wel pigmentstenen genoemd) komen minder vaak voor. Personen met een verhoogd risico op deze vorm van galstenen zijn:

• Personen met een leveraandoening zoals cirrose
• Personen met een infectie van de galwegen
• Personen met sikkelcelanemie of aanverwante aandoeningen

Symptomen: Intense buikpijn

Patiënten met galkolieken ervaren plotselinge, intense buikpijn, meestal in de bovenbuik, die vijftien minuten tot vijf uur kan aanhouden. De pijn ontstaat door verhoogde druk (samentrekking) in de galblaas en verdwijnt meestal wanneer de galsteen de galweg niet meer blokkeert. De pijn kan op verschillende plaatsen voelbaar zijn, zoals:

• De zijkant van het lichaam of het schouderblad
• Het midden van de buik
• Onder de ribben aan de rechterkant

Galkoliek treedt op telkens wanneer een galsteen een galweg blokkeert. De pijn kan plotseling beginnen en kan op elk moment van de dag of nacht optreden. Na verloop van tijd verdwijnt de pijn meestal vanzelf, vaak zonder koorts. Sommige patiënten ervaren misselijkheid en/of braken tijdens de aanvallen, vooral na het eten.

Diagnose en onderzoeken

De arts begint met het verzamelen van informatie over de symptomen en de locatie van de buikpijn. Wanneer de pijn zich in het bovenste deel van de buik bevindt (het gebied van de lever en galblaas), kan dit al op galkoliek wijzen. Voor een definitieve diagnose zijn echter aanvullende onderzoeken nodig. De arts zal doorgaans een echografie van de buik uitvoeren om galstenen te identificeren. Bij acute gevallen kan een CT-scan worden uitgevoerd, vooral wanneer de patiënt zich meldt bij de spoedeisende hulp. Een ERCP (endoscopische retrograde cholangiopancreatografie) kan worden ingezet als andere beeldvormende onderzoeken onduidelijke resultaten geven. Ook een bloedonderzoek is essentieel om ernstigere aandoeningen zoals acute cholecystitis (ontsteking van de galblaas met buikpijn en koorts) of cholangitis (ontsteking van de galwegen) uit te sluiten. Dit bloedonderzoek helpt ook bij het uitsluiten van infecties, uitdroging of elektrolytenstoornissen. Meestal veroorzaken galstenen geen afwijkingen in laboratoriumresultaten.

Behandeling: Verwijdering van de galblaas

Een gezonde en evenwichtige voeding kan het risico op galstenen helpen verlagen. Wanneer galkolieken optreden, vooral bij herhaaldelijke aanvallen, is een behandeling noodzakelijk. Zonder behandeling kunnen de klachten binnen vijf jaar na een aanval terugkeren.

Chirurgie

De meest gebruikelijke behandeling voor galkoliek is de chirurgische verwijdering van de galblaas, een procedure bekend als cholecystectomie. Het lichaam kan goed functioneren zonder galblaas. Deze operatie kan worden uitgevoerd via open chirurgie of laparoscopie. Beide procedures worden uitgevoerd onder algemene anesthesie. Bij een laparoscopische cholecystectomie maakt de arts kleine incisies in de buik en plaatst een dunne buis met een camera om de galblaas te visualiseren. Deze methode heeft de voorkeur omdat het herstel sneller verloopt (meestal binnen een week) en patiënten vaak dezelfde dag naar huis kunnen. Bij een open cholecystectomie maakt de arts een grotere incisie, wat een langer herstel met zich meebrengt.

Medicatie en verbrijzeling van stenen

Wanneer chirurgie niet mogelijk is, kan de arts medicatie of schokgolf-lithotripsie gebruiken. Medicijnen kunnen sommige galstenen oplossen, vooral kleinere stenen. Anti-emetica (tegen misselijkheid en braken) en pijnstillers kunnen ook nodig zijn. Bij schokgolf-lithotripsie wordt een echografie gebruikt om de galsteen te lokaliseren, waarna schokgolven door het lichaam worden gestuurd om de steen te verbrijzelen zonder dat er een operatie nodig is.

Prognose van galstenen

Als de galsteen is gepasseerd, verdwijnen de galkolieken meestal. Een operatie om de galblaas te verwijderen is doorgaans effectief en voorkomt toekomstige aanvallen.

Complicaties

Als een galsteen meer dan enkele uren een galweg blokkeert, kunnen er ernstige complicaties optreden. De galblaas kan ontsteken of opzwellen, wat kan leiden tot schade of infectie aan de galwegen of de lever. Ook kan een galsteen de ductus pancreaticus blokkeren, de afvoerweg van de alvleesklier, wat kan resulteren in acute pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier) met potentieel levensbedreigende complicaties. Schade aan de galwegen tijdens de operatie kan leiden tot galblaaspijn en infecties, wat mogelijk een tweede operatie noodzakelijk maakt.

Preventie van galkoliek door gezonde voeding

Een dieet rijk aan calorieën en geraffineerde koolhydraten, met weinig vezels, verhoogt het risico op galstenen. Voorbeelden van geraffineerde koolhydraten zijn wit brood en witte rijst. Voedingsmiddelen rijk aan verzadigde vetten, zoals boter, gebak en vet vlees, kunnen het cholesterolgehalte in de galblaas verhogen en het risico op galstenen verhogen. Het volgen van een dieet dat rijk is aan vers fruit, groenten, volkorenproducten en magere eiwitten kan helpen galstenen te voorkomen en de gezondheid te bevorderen.

Lees verder

• Galstenen: Harde afzettingen in galblaas met galkoliek