Oesofagitis: Slokdarmontsteking, vaak door brandend maagzuur

De slokdarm is de buis die leidt van de achterkant van de mond naar de maag. Oesofagitis is een aandoening waarbij de slokdarmwand ontstoken, geïrriteerd of gezwollen is. Meestal is gastro-oesofageale reflux (brandend maagzuur) de oorzaak van deze ziekte. Pijn op de borst, keelpijn en slikproblemen zijn typische problemen van een ontsteking van de slokdarm. De arts bekijkt goed wat de precieze oorzaak is van de slokdarmontsteking en stemt hierop een geschikte behandeling af. Dit bestaat meestal uit leefstijl- en voedingsaanpassingen, medicijnen en/of een operatie.

• Oorzaken en risicofactoren: Vaak door brandend maagzuur
• Symptomen: Pijn op de borst, keelpijn en slikproblemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling oesofagitis
• Prognose is meestal goed
• Complicaties slokdarmontsteking

Oorzaken en risicofactoren: Vaak door brandend maagzuur

Ziekten

Brandend maagzuur
Brandend maagzuur is de meest voorkomende oorzaak van een slokdarmontsteking. Een soort klep (sfincter) belemmert dat de zure maaginhoud in de slokdarm terechtkomt. Indien deze klep niet goed werkt, stroomt de inhoud van de maag terug in de slokdarm, wat leidt tot de symptomen van gastro-oesofageale reflux (brandend maagzuur door maaginhoud die terugvloeit naar slokdarm). Een complicatie van brandend maagzuur is een chronische ontsteking en weefselbeschadiging in de slokdarm.

Eosinofiele oesofagitis
Eosinofiele oesofagitis, een auto-immuunziekte, veroorzaakt ook deze aandoening. Eosinofielen zijn een type witte bloedcellen die een belangrijke rol spelen bij allergische reacties. Eosinofiele oesofagitis treedt op bij een hoge concentratie van deze witte bloedcellen in de slokdarm, waarschijnlijk als reactie op een allergeen middel (allergeen) of zure reflux of beide. Vaak zijn patiënten met dit soort oesofagitis allergisch voor één of meer voedingsmiddelen, zoals melk, eieren, tarwe, soja, pinda's, bonen, rogge en rundvlees. Maar ook een allergie voor pollen is soms de oorzaak van oesofagitis.

Infectieuze oesofagitis
Bovendien hebben patiënten met een verzwakt immuunsysteem zoals patiënten met een hiv-infectie, diabetes mellitus (suikerziekte), nierproblemen en ouderen en patiënten die corticosteroïden (sterke ontstekingsremmende medicatie) nemen, een verhoogd risico op het ontwikkelen van oesofagitis. Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem leiden bepaalde infecties namelijk tot oesofagitis. Een infectie is vaak het gevolg van schimmels of een gist (meestal Candida) of virussen, zoals herpes of het cytomegalovirus.

Auto-immuunaandoeningen
Sclerodermie is een aandoening waarbij littekenweefsel zich opbouwt in de huid en in organen. Hierbij ontstaan slikproblemen, wat mogelijk leidt tot oesofagitis. Andere auto-immuunaandoeningen zijn ook bekende risicofactoren, zoals:

• chronische granulomateuze aandoening
• collageen vaatziekten: Bewegingsstoornissen van de slokdarm laten het zuur niet snel verdwijnen, waardoor schade optreedt in de slokdarm
• de ziekte van Behçet (aandoening met onder andere zweren en uveitis)
• de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies)
• graft-versus-host ziekte (complicatie na transplantatie)
• huidaandoeningen:
• epidermolysis bullosa (loslating van opperhuid en blaarvorming)
• pemphigus vulgaris (zweren en blaren aan huid en slijmvliezen)
• parapemphigus (huidziekte met blaren, vooral bij ouderen)
• cicatriciale pemfigoïden
• huidaandoeningen door medicatie zoals bijvoorbeeld erythema multiforme (reactie op medicatie of infectie met algemene symptomen en problemen met huid, slijmvliezen en ogen), toxische epidermale necrolyse (overgevoelige reactie op medicatie met symptomen aan de huid en organen), lichen planus (symptomen aan mond, huid, geslachtsorganen, nagels en/of hoofdhuid), psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers), acanthosis nigricans, leukoplakie
• sarcoïdose (aandoening aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• uitgezaaide kanker

Andere ziekten
Een andere ziekte die leidt tot een slokdarmontsteking, is een hiatus hernia (maagbreuk: deel van de maag glijdt door opening in het middenrif naar de holte van de borstkas waardoor zure maaginhoud naar de slokdarm terugvloeit), beter bekend als een maagbreuk. Een deel van de maag glijdt door de opening in het middenrif naar de borstkasholte. Dit resulteert in de aanwezigheid van zure maaginhoud in de slokdarm. Chronisch braken en chirurgie of bestraling van de borst (bijvoorbeeld voor de behandeling van longkanker) zijn andere risicofactoren

Medicijnen

Daarnaast veroorzaken bepaalde geneesmiddelen een ontsteking van de slokdarm. Hierbij valt te denken aan bepaalde typen antibiotica (voor het bestrijden van bacteriële infecties, kaliumchloride (voor het aanvullen van kalium bij een tekort), bepaalde hartmedicijnen, medicijnen voor osteoporose (bisfosfonaten) en niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals aspirine, ibuprofen of naproxen. Ook bepaalde vitaminen en mineralensupplementen, zoals vitamine C en ijzer resulteren mogelijk in oesofagitis. Tot slot zorgt medicatiegebruik zonder het drinken van veel water soms voor het ontwikkelen van de aandoening.

Omgevingsfactoren
Volgende omgevingsfactoren verhogen het risico op een slokdarmontsteking

• het roken van sigaretten
• koffie, chocolade, vet of gekruid voedsel
• overmatig alcoholgebruik
• zwaarlijvigheid

Symptomen: Pijn op de borst, keelpijn en slikproblemen

Door de infectie of irritatie ontstaat een ontsteking van de slokdarm. Hierdoor ontwikkelen zich zweren in de slokdarm. Mogelijke symptomen van een slokdarmontsteking zijn:

• braken
• brandend maagzuur (zure reflux)
• buikpijn
• globus pharyngeus (brokgevoel in keel)
• heesheid
• hoesten
• Pijn op de borst is één van de mogelijke symptomen van een slokdarmontsteking / Bron: Pexels, Pixabay
  keelpijn
• koorts
• misselijkheid
• moeite met slikken (doorslikken van voedsel en vloeistof is bemoeilijkt)
• pijn bij het slikken (odynofagie)
• pijn op de borst (vergelijkbare pijn met een hartaanval: de pijn zit achter het borstbeen)
• slecht groeien (bij jonge kinderen)
• voedingsproblemen (bij jonge kinderen)
• zure oprispingen (boeren)

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts voert enkele onderzoeken uit om een slokdarmontsteking op te sporen:

• een eliminatiedieet (voedsel schrappen en dan weer introduceren) (soms)
• een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag): Hierbij verwijdert de arts vaak een stukje weefsel van de slokdarm voor verder onderzoek (een biopsie).
• een slokdarmmanometrie (drukmeting van de slokdarm)

Differentiële diagnose

Een aantal aandoeningen bootsten de symptomen van een slokdarmontsteking na waaronder:

• angina pectoris (pijn op de borst, teken van een hartaanval)
• brandend maagzuur
• cholecystitis (ontsteking van galblaas met buikpijn, koorts en misselijkheid) en galkoliek (buikpijn door galsteen die galweg blokkeert)
• een aorta-aneurysma (uitstulping van een deel van de kransslagader)
• een coronaire hartziekte (aandoening aan kransslagaders)
• een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• een maagzweer
• een myocardinfarct
• een strictuur (een vernauwing in de slokdarm)
• een vreemd voorwerp in het maagdarmkanaal
• functionele dyspepsie (maagklachten na het eten of drinken)
• het acute kransslagader syndroom
• pericarditis (een ontsteking van het hartzakje)
• slokdarmkanker (slikproblemen en problemen met eten)

Behandeling oesofagitis

De behandeling van oesofagitis is afhankelijk van de oorzaak. De patiënt met gastro-oesofageale reflux verliest gewicht en/of past de voeding aan. Meerdere kleine maaltijden zijn beter dan twee of drie grote maaltijden per dag. Pas twee à drie uur na het eten gaat de patiënt liggen. Snacks op een laat tijdstip zijn afgeraden. Chocolade, munt, knoflook, ui, citrusvruchten, tomaten, kruidige en zure voedingsmiddelen, koffie en alcoholgebruik verergeren de symptomen. Roken en te strakke kleding dragen rond het midden zijn andere factoren die de patiënt vermijdt. Een professionele behandeling van patiënten met brandend maagzuur bestaat uit medicijnen die het maagzuur verminderen (antacida of protonpompremmers). Antibiotica zijn goede medicijnen die helpen tegen infecties. Patiënten met eosinofiele oesofagitis krijgen eveneens medicijnen en daarnaast elimineren ze bepaalde voedingsmiddelen uit de voeding. De arts schrijft voorts corticosteroïden voor wanneer een voedselallergie de oorzaak is van een slokdarmontsteking. Af en toe is een operatie vereist, met name bij een scheur in de slokdarm of bij een obstructie (verstopping) van de slokdarm, zoals een tumor.

Prognose is meestal goed

De prognose is goed met een snelle diagnose en de juiste behandeling. Uiteindelijk is de prognose afhankelijk van het onderliggende ziekteproces. De aandoeningen die oesofagitis veroorzaken, reageren echter vrijwel steeds goed op de behandeling. Zeker gezonde patiënten herstellen goed. Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem is de hersteltijd meestal langer.

Complicaties slokdarmontsteking

Indien onbehandeld, ontstaan enkele complicaties door oesofagitis. In de slokdarm ontstaan namelijk mogelijk littekens (vernauwing) waardoor de patiënt slikproblemen ervaart. Jaren na het optreden van de symptomen van gastro-oesofageale reflux, ontwikkelt de patiënt mogelijk een Barrett-slokdarm (schade aan wand van slokdarm door reflux). In zeldzame gevallen leidt een Barrett-slokdarm tot slokdarmkanker. Een perforatie (doorboring) met mediastinitis (ontsteking van borstkasruimte tussen longen met pijn op de borst), laryngitis (ontsteking van het strottenhoofd en de stembanden) en aspiratiepneumonie (longontsteking door het inademen van vreemde stoffen) zijn zeldzame doch ernstige complicaties.

Lees verder

• Slokdarmkanker: Kanker in slokdarm met slikproblemen
• Slokdarmkrampen: Oorzaken van slokdarmspasmen
• Slokdarmmanometrie: Onderzoek van de slokdarmfunctie
• Slokdarmspataders: Verwijde bloedvaten in slokdarm
• Slokdarmzweer: Oorzaken en symptomen van zweervorming