Oesofagitis: Slokdarmontsteking, vaak door brandend maagzuur

De slokdarm is de buis die leidt van de achterkant van de mond naar de maag. Oesofagitis is een aandoening waarbij de slokdarmwand ontstoken, geïrriteerd of gezwollen is. Meestal is gastro-oesofageale reflux (brandend maagzuur) de oorzaak van deze ziekte. Pijn op de borst, keelpijn en slikproblemen zijn typische problemen bij een ontsteking van de slokdarm. De arts onderzoekt de precieze oorzaak van de slokdarmontsteking en past de behandeling daarop aan. Dit bestaat meestal uit leefstijl- en voedingsaanpassingen, medicijnen en/of een operatie.

• Oorzaken en risicofactoren: Vaak door brandend maagzuur
• Symptomen: Pijn op de borst, keelpijn en slikproblemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling oesofagitis
• Prognose is meestal goed
• Complicaties slokdarmontsteking
• Preventie van oesofagitis

Oorzaken en risicofactoren: Vaak door brandend maagzuur

Ziekten

Brandend maagzuur

Brandend maagzuur is de meest voorkomende oorzaak van een slokdarmontsteking. Een klep (sfincter) voorkomt dat de zure maaginhoud in de slokdarm terechtkomt. Indien deze klep niet goed werkt, stroomt de inhoud van de maag terug in de slokdarm, wat leidt tot de symptomen van gastro-oesofageale reflux (brandend maagzuur door maaginhoud die terugvloeit naar de slokdarm). Een complicatie van brandend maagzuur is een chronische ontsteking en weefselbeschadiging in de slokdarm.

Eosinofiele oesofagitis

Eosinofiele oesofagitis, een auto-immuunziekte, veroorzaakt ook deze aandoening. Eosinofielen zijn een type witte bloedcellen die een belangrijke rol spelen bij allergische reacties. Eosinofiele oesofagitis treedt op bij een hoge concentratie van deze witte bloedcellen in de slokdarm, waarschijnlijk als reactie op een allergeen middel (allergeen) of zure reflux, of beide. Vaak zijn patiënten met deze vorm van oesofagitis allergisch voor één of meer voedingsmiddelen, zoals melk, eieren, tarwe, soja, pinda's, bonen, rogge en rundvlees. Ook een allergie voor pollen kan soms de oorzaak zijn van oesofagitis.

Infectieuze oesofagitis

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met hiv, diabetes mellitus (suikerziekte), nierproblemen en ouderen, evenals patiënten die corticosteroïden (sterke ontstekingsremmende medicatie) gebruiken, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van oesofagitis. Bij deze patiënten kunnen bepaalde infecties namelijk leiden tot oesofagitis. Een infectie is vaak het gevolg van schimmels of gisten (meestal Candida) of virussen, zoals herpes of het cytomegalovirus.

Auto-immuunaandoeningen
Sclerodermie is een aandoening waarbij littekenweefsel zich opbouwt in de huid en in organen, wat slikproblemen kan veroorzaken en mogelijk leidt tot oesofagitis. Andere auto-immuunaandoeningen zijn ook bekende risicofactoren, zoals:

• chronische granulomateuze aandoening
• collageen vaatziekten: Bewegingsstoornissen van de slokdarm laten het zuur niet snel verdwijnen, waardoor schade optreedt in de slokdarm
• de ziekte van Behçet (aandoening met onder andere zweren en uveitis)
• de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies)
• graft-versus-host ziekte (complicatie na transplantatie)
• huidaandoeningen:
• epidermolysis bullosa (loslating van de opperhuid en blaarvorming)
• pemphigus vulgaris (zweren en blaren aan huid en slijmvliezen)
• parapemphigus (huidziekte met blaren, vooral bij ouderen)
• cicatriciale pemfigoïden
• huidaandoeningen door medicatie zoals bijvoorbeeld:
• erythema multiforme (reactie op medicatie of infectie met algemene symptomen en problemen met huid, slijmvliezen en ogen)
• toxische epidermale necrolyse (overgevoelige reactie op medicatie met symptomen aan de huid en organen)
• lichen planus (symptomen aan mond, huid, geslachtsorganen, nagels en/of hoofdhuid)
• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• acanthosis nigricans
• leukoplakie
• sarcoïdose (aandoening aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• uitgezaaide kanker

Andere ziekten
Een andere ziekte die leidt tot een slokdarmontsteking, is een hiatus hernia (maagbreuk: deel van de maag glijdt door een opening in het middenrif naar de holte van de borstkas, waardoor zure maaginhoud naar de slokdarm terugvloeit). Chronisch braken en chirurgie of bestraling van de borst (bijvoorbeeld voor de behandeling van longkanker) zijn andere risicofactoren.

Medicijnen

Daarnaast veroorzaken bepaalde geneesmiddelen een ontsteking van de slokdarm. Hierbij valt te denken aan bepaalde typen antibiotica (voor het bestrijden van bacteriële infecties), kaliumchloride (voor het aanvullen van kalium bij een tekort), bepaalde hartmedicijnen, medicijnen voor osteoporose (bisfosfonaten) en niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals aspirine, ibuprofen of naproxen. Ook bepaalde vitaminen en mineralensupplementen, zoals vitamine C en ijzer, kunnen mogelijk oesofagitis veroorzaken. Tot slot zorgt medicatiegebruik zonder voldoende water soms voor het ontwikkelen van de aandoening.

Omgevingsfactoren

De volgende omgevingsfactoren verhogen het risico op een slokdarmontsteking:

• het roken van sigaretten
• koffie, chocolade, vet of gekruid voedsel
• overmatig alcoholgebruik
• zwaarlijvigheid

Symptomen: Pijn op de borst, keelpijn en slikproblemen

Door de infectie of irritatie ontstaat een ontsteking van de slokdarm. Hierdoor ontwikkelen zich zweren in de slokdarm. Mogelijke symptomen van een slokdarmontsteking zijn:

• braken
• brandend maagzuur (zure reflux)
• buikpijn
• globus pharyngeus (brokgevoel in de keel)
• heesheid
• hoesten
• Pijn op de borst is één van de mogelijke symptomen van een slokdarmontsteking / Bron: Pexels, Pixabay
• keelpijn
• koorts
• misselijkheid
• moeite met slikken (doorslikken van voedsel en vloeistof is bemoeilijkt)
• pijn bij het slikken (odynofagie)
• pijn op de borst (vergelijkbare pijn met een hartaanval: de pijn zit achter het borstbeen)
• slecht groeien (bij jonge kinderen)
• voedingsproblemen (bij jonge kinderen)
• zure oprispingen (boeren)

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts voert enkele onderzoeken uit om een slokdarmontsteking op te sporen:

• een eliminatiedieet (voedsel schrappen en dan weer introduceren)
• (soms) een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag): Hierbij verwijdert de arts vaak een stukje weefsel van de slokdarm voor verder onderzoek (een biopsie).
• een slokdarmmanometrie (drukmeting van de slokdarm)

Differentiële diagnose

Een aantal aandoeningen bootsten de symptomen van een slokdarmontsteking na, waaronder:

• angina pectoris (pijn op de borst, teken van een hartaanval)
• brandend maagzuur
• cholecystitis (ontsteking van de galblaas met buikpijn, koorts en misselijkheid) en galkoliek (buikpijn door een galsteen die de galweg blokkeert)
• aorta-aneurysma (uitstulping van een deel van de kransslagader)
• een coronaire hartziekte (aandoening aan de kransslagaders)
• een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• een maagzweer
• een myocardinfarct
• een strictuur (een vernauwing in de slokdarm)
• een vreemd voorwerp in het maagdarmkanaal
• functionele dyspepsie (maagklachten na het eten of drinken)
• het acute kransslagader syndroom
• pericarditis (een ontsteking van het hartzakje)
• slokdarmkanker (slikproblemen en problemen met eten)

Behandeling oesofagitis

De behandeling van oesofagitis is afhankelijk van de oorzaak. Patiënten met gastro-oesofageale reflux verliezen gewicht en/of passen hun voeding aan. Meerdere kleine maaltijden zijn beter dan twee of drie grote maaltijden per dag. De patiënt dient twee à drie uur na het eten rechtop te blijven zitten. Snacks op een laat tijdstip zijn afgeraden. Chocolade, munt, knoflook, ui, citrusvruchten, tomaten, kruidige en zure voedingsmiddelen, koffie en alcoholgebruik kunnen de symptomen verergeren. Roken en te strakke kleding rond het midden moeten worden vermeden. Professionele behandeling van patiënten met brandend maagzuur bestaat vaak uit medicijnen die het maagzuur verminderen (antacida of protonpompremmers). Antibiotica zijn nuttig bij het bestrijden van infecties. Patiënten met eosinofiele oesofagitis krijgen eveneens medicijnen en elimineren bepaalde voedingsmiddelen uit hun dieet. De arts kan corticosteroïden voorschrijven wanneer een voedselallergie de oorzaak is van de slokdarmontsteking. In sommige gevallen is een operatie noodzakelijk, vooral bij een scheur in de slokdarm of bij een obstructie (verstopping) van de slokdarm, zoals een tumor.

Prognose is meestal goed

De prognose is doorgaans goed met een snelle diagnose en de juiste behandeling. Uiteindelijk is de prognose afhankelijk van het onderliggende ziekteproces. De aandoeningen die oesofagitis veroorzaken, reageren echter vrijwel altijd goed op behandeling. Zeker bij gezonde patiënten is het herstel doorgaans goed. Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem kan de hersteltijd echter langer zijn.

Complicaties slokdarmontsteking

Indien onbehandeld, kunnen er enkele complicaties ontstaan door oesofagitis. In de slokdarm kunnen namelijk littekens ontstaan (vernauwing), wat kan leiden tot slikproblemen. Jaren na het optreden van de symptomen van gastro-oesofageale reflux kan de patiënt mogelijk een Barrett-slokdarm ontwikkelen (schade aan de wand van de slokdarm door reflux). In zeldzame gevallen kan een Barrett-slokdarm leiden tot slokdarmkanker. Andere zeldzame, maar ernstige complicaties zijn een perforatie (doorboring) met mediastinitis (ontsteking van de borstkasruimte tussen de longen met pijn op de borst), laryngitis (ontsteking van het strottenhoofd en de stembanden) en aspiratiepneumonie (longontsteking door het inademen van vreemde stoffen).

Preventie van oesofagitis

Preventie van oesofagitis richt zich op het vermijden van de factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Het omvat aanpassingen in levensstijl en dieet, evenals het vermijden van bepaalde risicofactoren.

Leefstijl- en dieetmaatregelen

• Vermijd voedingsmiddelen die de symptomen verergeren: Beperk de inname van tomaten en knoflook, die vaak brandend maagzuur kunnen veroorzaken. Vermijd overmatig alcoholgebruik en cafeïne (bijvoorbeeld in koffie en cola), die de maagzuurproductie kunnen verhogen. Beperk de consumptie van vet en gekruid voedsel, omdat deze de symptomen kunnen verergeren. Vermijd citrusvruchten en producten die veel zuur bevatten. Beperk het gebruik van chocolade, menthol en ui, omdat deze ook bijdragen aan reflux.
• Pas je eetgewoonten aan: Eet meerdere kleinere maaltijden per dag in plaats van twee of drie grote maaltijden om overmatige druk op de maag te voorkomen. Vermijd het eten van grote maaltijden vlak voor het slapen. Probeer ten minste twee tot drie uur na het eten rechtop te blijven zitten om reflux te minimaliseren. Vermijd snacks vlak voor het slapengaan om te voorkomen dat maagzuur in de slokdarm terechtkomt.
• Houd een gezond gewicht: Beperk de calorie-inname en verhoog de fysieke activiteit om zwaarlijvigheid te voorkomen, wat een risicofactor is voor oesofagitis.
• Vermijd risicofactoren: Stop met roken, omdat nicotine de slokdarmspier kan ontspannen en reflux kan verergeren. Draag geen strakke kleding rond je middel, aangezien dit de druk op de maag kan verhogen en reflux kan bevorderen.

Medische preventieve maatregelen

• Volg medisch advies op: Als je voorgeschiedenis hebt van oesofagitis of reflux, volg dan de aanbevelingen van je arts op voor medicatie en behandeling om terugvallen te voorkomen.
• Gebruik medicijnen zorgvuldig: Neem voorgeschreven medicijnen, zoals antacida of protonpompremmers, zoals voorgeschreven om symptomen van reflux te beheersen. Voorkom zelfmedicatie met medicijnen die het maagzuur kunnen verhogen of de slokdarm kunnen irriteren.
• Beperk blootstelling aan irriterende stoffen: Wees voorzichtig met het gebruik van antibiotica en andere medicijnen die de slokdarm kunnen irriteren. Volg de instructies voor het innemen van deze medicijnen op en neem ze met voldoende water. Als je een allergie hebt voor bepaalde voedingsmiddelen, houd je dan aan een eliminatiedieet zoals aanbevolen door je arts om eosinofiele oesofagitis te voorkomen.

Regelmatige controle en follow-up

• Maak regelmatige afspraken met je arts: Laat je regelmatig controleren door je arts om je voortgang te volgen, vooral als je last hebt van chronische reflux of oesofagitis.
• Pas aan bij symptomen: Neem tijdig contact op met je arts bij het optreden van nieuwe of verergerende symptomen, zodat vroegtijdige interventie kan plaatsvinden om verdere complicaties te voorkomen.

Door deze preventieve maatregelen te volgen, kun je de kans op het ontwikkelen van oesofagitis verminderen en de symptomen onder controle houden als je al last hebt van de aandoening.

Lees verder

• Slokdarmkanker: Kanker in slokdarm met slikproblemen
• Slokdarmkrampen: Oorzaken van slokdarmspasmen
• Slokdarmmanometrie: Onderzoek van de slokdarmfunctie
• Slokdarmspataders: Verwijde bloedvaten in slokdarm
• Slokdarmzweer: Oorzaken en symptomen van zweervorming