Slokdarmspataders: Verwijde bloedvaten in slokdarm

Slokdarmvarices zijn vergrote of gezwollen bloedvaten (spataderen) van de slokdarm. Deze aandoening duidt op een abnormale bloedtoevoer naar de lever. De verwijde bloedvaten zijn vaak aanwezig bij patiënten met een chronische leverziekte zoals levercirrose. Een geremde bloedstroom leidt tot verwijde bloedvaten in de slokdarm door de verhoogde tegendruk. De meest ernstige complicatie van slokdarmspataderen is een scheur of bloeding in de slokdarm, wat mogelijk levensbedreigend is. De patiënt krijgt dan te maken met onder andere bloed braken, een zwarte ontlasting en bewustzijnsverlies. Een snelle medicamenteuze en chirurgische behandeling is nodig om het leven van de patiënt te redden.

• Synoniemen van slokdarmvarices
• Epidemiologie
• Prevalentie van slokdarmspataders
• Leeftijd en geslacht
• Geografische variaties
• Mechanisme
• Poortaderdrukverhoging
• Bloedstroomomleiding
• Bloedingsrisico door spataders
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Patiënten met levercirrose
• Patiënten met portal hypertensie
• Patiënten met een voorgeschiedenis van gastro-intestinale bloedingen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Bloedbraken
• Zwarte, teerachtige ontlasting
• Lage bloeddruk en shock
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Chirurgie
• Prognose
• Langdurige overleving bij behandeling
• Complicaties door onbehandelde bloedingen
• Complicaties
• Preventie
• Regelmatige screening bij risicopatiënten
• Medicatie om de druk te verlagen
• Vermijden van alcoholgebruik

Synoniemen van slokdarmvarices

Synoniemen voor slokdarmvarices zijn:

• oesofageale varices
• oesofagusvarices
• slokdarmspataderen
• slokdarmspataders

Epidemiologie

Prevalentie van slokdarmspataders

Slokdarmspataders komen veel voor, vooral bij patiënten met leveraandoeningen zoals cirrose. De prevalentie van slokdarmspataders wordt geschat op ongeveer 50-60% bij patiënten met cirrose, en de prevalentie neemt toe met de ernst van de leverziekte. Bij patiënten zonder leverziekte komt het veel minder vaak voor, hoewel het nog steeds kan voorkomen bij andere risicofactoren zoals ernstige trombose van de poortader.

Leeftijd en geslacht

Slokdarmspataders worden vaker waargenomen bij mannen dan bij vrouwen, vooral bij oudere patiënten. De incidentie neemt toe met de leeftijd, vooral bij mensen boven de 50 jaar. De man-vrouwverhouding in de ontwikkeling van slokdarmspataders is ongeveer 2:1, wat mogelijk te maken heeft met het hogere risico op levercirrose bij mannen.

Geografische variaties

Er zijn geografische verschillen in de prevalentie van slokdarmspataders, voornamelijk als gevolg van variaties in de prevalentie van hepatitis-infecties, levercirrose en andere onderliggende aandoeningen die tot spataders kunnen leiden. In gebieden met een hoge prevalentie van hepatitis B en C, zoals delen van Sub-Sahara Afrika en Zuid-Oost Azië, komt de aandoening vaker voor.

Mechanisme

Poortaderdrukverhoging

Het primaire mechanisme achter de vorming van slokdarmspataders is een verhoging van de poortaderdruk, vaak veroorzaakt door levercirrose. De verhoogde druk in de poortader veroorzaakt de uitzetting van bloedvaten in de slokdarm, die kunnen barsten en bloedingen veroorzaken. Deze verhoogde druk is meestal het gevolg van littekenvorming en obstructie van de leverdoorbloeding.

Bloedstroomomleiding

Bij levercirrose ontstaat er een omleiding van bloed uit de lever naar andere bloedvaten, waaronder de slokdarmvenen. Deze omleiding van bloed verhoogt de druk in de slokdarmvenen, waardoor spataders ontstaan. Dit fenomeen is het gevolg van de afgenomen capaciteit van de lever om bloed te filteren en te verwerken.

Bloedingsrisico door spataders

Wanneer de druk in de slokdarmspataders te hoog wordt, kunnen de vaatwanden verzwakken en breken, wat leidt tot ernstige bloedingen. Dit is een van de belangrijkste complicaties van slokdarmspataders en kan levensbedreigend zijn als het niet snel wordt behandeld.

Oorzaken

De slokdarm (voedselpijp) is de buis die de keel verbindt met de maag. Normaal gesproken wordt het bloed van de milt en de darmen via de poortader aan de lever afgeleverd.

Varices zijn vergrote aderen die zich in het onderste deel van de slokdarm bevinden. Slokdarmvarices zijn meestal het gevolg van portale hypertensie, een medische aandoening waarbij de lever aangetast is. Bij portale hypertensie ontstaat een verhoogde druk in het portale bloedvatsysteem. Dit aderstelsel voert bloed vanuit de darmen, de milt en de maag naar de lever. Portale hypertensie leidt tot levercirrose (littekenvorming in de lever). Deze littekens verminderen het bloed dat door de lever stroomt. Hierdoor stroomt er meer bloed door de aderen van de slokdarm. De extra bloedstroom zorgt ervoor dat de bloedvaten in de slokdarm naar buiten uitstromen. Hevige bloedingen treden mogelijk op als de aderen scheuren. Elke vorm van een chronische leverziekte veroorzaakt mogelijk oesofageale varices. Varices treden soms ook op in het bovenste deel van de maag.

Minder frequente oorzaken zijn een trombose van de miltaders, schistosomiasis (parasitaire infectieziekte veroorzaakt door wormen), massale vetveranderingen en sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, huid, longen en zenuwstelsel).

Risicofactoren

Risicofactoren voor de ontwikkeling van bloedende slokdarmspataders zijn onder andere:

• alcoholisme
• een gevorderde leverziekte of levercirrose
• een hoge poortaderdruk (portale hypertensie)
• geslacht: mannen zijn vaker dan vrouwen aangetast
• grote spataders

Risicogroepen

Patiënten met levercirrose

Patiënten met een geschiedenis van levercirrose, ongeacht de oorzaak, behoren tot de hoogste risicogroep voor het ontwikkelen van slokdarmspataders. Het risico neemt toe met de ernst van de cirrose en de aanwezigheid van andere complicaties zoals ascites (vochtophoping in de buik).

Patiënten met portal hypertensie

Portal hypertensie, die optreedt wanneer er een verhoogde druk in de poortader is, is een andere risicofactor voor het ontwikkelen van slokdarmspataders. Dit kan het gevolg zijn van levercirrose, maar ook van andere aandoeningen die de poortader blokkeren, zoals trombose.

Patiënten met een voorgeschiedenis van gastro-intestinale bloedingen

Patiënten die eerder een gastro-intestinale bloeding hebben gehad, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van slokdarmspataders, vooral als de bloeding werd veroorzaakt door spataders in de slokdarm.

Symptomen

De symptomen van slokdarmspataderen zijn meestal niet aanwezig totdat de spataderen beginnen te bloeden. Als een bloeding optreedt, gaat dit gepaard met volgende ernstige tekenen:

• ascites (vochtophoping in de buik, symptoom van een leverziekte)
• bewustzijnsverlies (ernstige gevallen)
• braken en significante hoeveelheden bloed in het braaksel zien (bloed braken)
• duizeligheid
• een shock
• een verlaagde bloeddruk (bij een actieve bloeding)
• een versnelde hartslag bij een actieve bloeding)
• een zwarte of teerachtige ontlasting of een bloederige ontlasting
• geelzucht (symptoom van leverziekte)
• gemakkelijk bloeden (symptoom van leverziekte)
• gevoelloosheid
• snel blauwe plekken (symptoom van leverziekte)
• splenomegalie (vergroting van de milt)
• uitpuilende aderen in de buikwand

Verder presenteert de patiënt zich ook met eventuele bijkomende symptomen van een leverziekte, bloedstolsels of een parasitaire infectie.

Alarmsymptomen

Bloedbraken

Een van de meest alarmerende symptomen van slokdarmspataders is bloedbraken, die kan optreden wanneer de spataders in de slokdarm breken. Dit kan variëren van het braaksel dat lijkt op koffiegruis tot ernstige, levenbedreigende bloedingen.

Zwarte, teerachtige ontlasting

Zwarte, teerachtige ontlasting (melena) kan wijzen op een bloeding uit slokdarmspataders. De kleur komt van het geoxideerde bloed dat door het spijsverteringskanaal beweegt voordat het het lichaam verlaat.

Lage bloeddruk en shock

Patiënten met slokdarmspataders kunnen ook lage bloeddruk en tekenen van shock vertonen bij het optreden van een bloeding. Deze symptomen duiden op ernstige bloedingen en vereisen onmiddellijk medische hulp.

Diagnose en onderzoeken

De arts vermoedt reeds dat de patiënt lijdt aan slokdarmspataders wanneer hij bloederig braaksel ziet. Een volledige medische geschiedenis en een oplijsting van de momenteel aanwezige symptomen is echter nodig. Verder zijn diagnostische onderzoeken nodig.

Beeldvormende onderzoeken
De arts voert enkele beeldvormende onderzoeken uit, zoals een CT-scan en Doppler-echografie (beeldvormend onderzoek van bloedvaten) van de milt en portale aders.

Capsule-endoscopie
De patiënt slikt een capsule in waarin een kleine camera zit die foto's maakt door het hele spijsverteringskanaal. Dit is een optie voor patiënten die geen endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) willen ondergaan.

Oesofagoscopie
De arts plaatst bij een oesofagoscopie (inwendig kijkonderzoek van de slokdarm) een dunne, flexibele, verlichte buis door de mond en door de slokdarm. Een gedetailleerde inspectie van de grootte van het uitgezette bloedvat is nodig, waarbij de arts de kleur en de tekenen van de bloeding noteert.

Behandeling

Naast de behandeling van slokdarmvarices, behandelt de arts eveneens het onderliggend probleem.

Medicatie

De arts wil vooreerst een slokdarmbloeding voorkomen. Hij verlaagt de poortaderdruk met medicatie zoals bètablokkers.

Chirurgie

Met behulp van een endoscoop is het mogelijk om een stukje elastische band op de specifieke varices te wikkelen, wat vooral nuttig is wanneer er een grote kans is op een slokdarmbloeding. Bij een slokdarmbloeding gebeurt onmiddellijk een operatie om het bloeden te stoppen. Een bloedtransfusie vervangt het verloren bloed. De arts schrijft verder antibiotica voor, want bloedingen verhogen het risico op infecties. Patiënten met een ernstige leverziekte of patiënten met terugkerende slokdarmspataders hebben soms een operatie nodig om de leverfunctie te verbeteren.

Prognose

Langdurige overleving bij behandeling

De prognose voor patiënten met slokdarmspataders is sterk afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de behandeling. Wanneer slokdarmspataders op tijd worden opgespoord en behandeld, kunnen patiënten vaak langdurige overleving bereiken, zelfs bij ernstige leverziekte.

Complicaties door onbehandelde bloedingen

Onbehandelde bloedingen door slokdarmspataders kunnen leiden tot ernstige complicaties zoals hypovolemische shock, orgaanfalen en overlijden. Tijdige behandeling van bloedingen, bijvoorbeeld door endoscopische procedures of medicamenteuze therapie, kan de prognose aanzienlijk verbeteren.

Complicaties

Complicaties van slokdarmvarices omvatten:

• bloeding, wat leidt tot een verhoogd risico op shock
• leverfalen
• infecties, zoals peritonitis (ontsteking van de buikvlies)
• bloedarmoede door chronisch bloedverlies
• spijsverteringsproblemen zoals dysfagie (moeite met slikken)

Bijna alle ernstige complicaties kunnen worden behandeld met snelle medische hulp en goede nazorg.

Preventie

Regelmatige screening bij risicopatiënten

Voor patiënten met levercirrose of een verhoogd risico op portal hypertensie is regelmatige screening essentieel om de aanwezigheid van slokdarmspataders vroegtijdig op te sporen. Endoscopische controles kunnen helpen bij het identificeren van spataders voordat ze bloedingen veroorzaken.

Medicatie om de druk te verlagen

Medicatie zoals bètablokkers wordt vaak voorgeschreven aan patiënten met slokdarmspataders om de poortaderdruk te verlagen en zo het risico op bloeding te verminderen. Dit kan helpen bij het beheersen van de aandoening en het voorkomen van ernstige complicaties.

Vermijden van alcoholgebruik

Vermijden van alcohol is cruciaal voor patiënten met levercirrose om verdere schade aan de lever te voorkomen en het risico op slokdarmspataders te verminderen. Het verminderen van alcoholconsumptie kan ook het risico op bloeding door bestaande spataders helpen beperken.