Slokdarmspataders: Verwijde bloedvaten in slokdarm

Slokdarmvarices zijn vergrote of gezwollen bloedvaten (spataderen) van de slokdarm. Deze aandoening duidt op een abnormale bloedtoevoer naar de lever. De verwijde bloedvaten zijn vaak aanwezig bij patiënten met een chronische leverziekte zoals levercirrose. Een geremde bloedstroom leidt tot verwijde bloedvaten in de slokdarm door de verhoogde tegendruk. De meest ernstige complicatie van slokdarmspataderen is een scheur of bloeding in de slokdarm, wat mogelijk levensbedreigend is. De patiënt krijgt dan te maken met onder andere bloed braken, een zwarte ontlasting en bewustzijnsverlies. Een snelle medicamenteuze en chirurgische behandeling is nodig om het leven van de patiënt te redden.

• Synoniemen van slokdarmvarices
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Chirurgie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van slokdarmvarices

Synoniemen voor slokdarmvarices zijn:

• oesofageale varices
• oesofagusvarices
• slokdarmspataderen
• slokdarmspataders

Epidemiologie

Slokdarmvarices komen vooral voor bij mensen met chronische leveraandoeningen, zoals levercirrose. De prevalentie van slokdarmvarices bij patiënten met levercirrose is hoog, met een geschatte frequentie van 60% tot 80%. De kans op het ontwikkelen van slokdarmvarices neemt toe naarmate de levercirrose vordert. Dit fenomeen is vaker te zien bij mannen dan bij vrouwen en is meestal gerelateerd aan alcoholmisbruik, virale hepatitis en andere aandoeningen die de lever aantasten.

Oorzaken

De slokdarm (voedselpijp) is de buis die de keel verbindt met de maag. Normaal gesproken wordt het bloed van de milt en de darmen via de poortader aan de lever afgeleverd.

Varices zijn vergrote aderen die zich in het onderste deel van de slokdarm bevinden. Slokdarmvarices zijn meestal het gevolg van portale hypertensie, een medische aandoening waarbij de lever aangetast is. Bij portale hypertensie ontstaat een verhoogde druk in het portale bloedvatsysteem. Dit aderstelsel voert bloed vanuit de darmen, de milt en de maag naar de lever. Portale hypertensie leidt tot levercirrose (littekenvorming in de lever). Deze littekens verminderen het bloed dat door de lever stroomt. Hierdoor stroomt er meer bloed door de aderen van de slokdarm. De extra bloedstroom zorgt ervoor dat de bloedvaten in de slokdarm naar buiten uitstromen. Hevige bloedingen treden mogelijk op als de aderen scheuren. Elke vorm van een chronische leverziekte veroorzaakt mogelijk oesofageale varices. Varices treden soms ook op in het bovenste deel van de maag.

Minder frequente oorzaken zijn een trombose van de miltaders, schistosomiasis (parasitaire infectieziekte veroorzaakt door wormen), massale vetveranderingen en sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, huid, longen en zenuwstelsel).

Risicofactoren

Risicofactoren voor de ontwikkeling van bloedende slokdarmspataders zijn onder andere:

• alcoholisme
• een gevorderde leverziekte of levercirrose
• een hoge poortaderdruk (portale hypertensie)
• geslacht: mannen zijn vaker dan vrouwen aangetast
• grote spataders

Symptomen

De symptomen van slokdarmspataderen zijn meestal niet aanwezig totdat de spataderen beginnen te bloeden. Als een bloeding optreedt, gaat dit gepaard met volgende ernstige tekenen:

• ascites (vochtophoping in de buik, symptoom van een leverziekte)
• bewustzijnsverlies (ernstige gevallen)
• braken en significante hoeveelheden bloed in het braaksel zien (bloed braken)
• duizeligheid
• een shock
• een verlaagde bloeddruk (bij een actieve bloeding)
• een versnelde hartslag bij een actieve bloeding)
• een zwarte of teerachtige ontlasting of een bloederige ontlasting
• geelzucht (symptoom van leverziekte)
• gemakkelijk bloeden (symptoom van leverziekte)
• gevoelloosheid
• snel blauwe plekken (symptoom van leverziekte)
• splenomegalie (vergroting van de milt)
• uitpuilende aderen in de buikwand

Verder presenteert de patiënt zich ook met eventuele bijkomende symptomen van een leverziekte, bloedstolsels of een parasitaire infectie.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van slokdarmvarices zijn onder andere:

• ernstige bloeding, gekenmerkt door braken van bloed of zwarte, teerachtige ontlasting
• verhoogd bewustzijnsverlies of verwardheid
• aanhoudende duizeligheid of flauwvallen
• snelle verslechtering van de algemene toestand van de patiënt
• significante buikpijn of gevoeligheid bij palpatie

Diagnose en onderzoeken

De arts vermoedt reeds dat de patiënt lijdt aan slokdarmspataders wanneer hij bloederig braaksel ziet. Een volledige medische geschiedenis en een oplijsting van de momenteel aanwezige symptomen is echter nodig. Verder zijn diagnostische onderzoeken nodig.

Beeldvormende onderzoeken

De arts voert enkele beeldvormende onderzoeken uit, zoals een CT-scan en Doppler-echografie (beeldvormend onderzoek van bloedvaten) van de milt en portale aders.

Capsule-endoscopie

De patiënt slikt een capsule in waarin een kleine camera zit die foto's maakt door het hele spijsverteringskanaal. Dit is een optie voor patiënten die geen endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) willen ondergaan.

Oesofagoscopie

De arts plaatst bij een oesofagoscopie (inwendig kijkonderzoek van de slokdarm) een dunne, flexibele, verlichte buis door de mond en door de slokdarm. Een gedetailleerde inspectie van de grootte van het uitgezette bloedvat is nodig, waarbij de arts de kleur en de tekenen van de bloeding noteert.

Behandeling

Naast de behandeling van slokdarmvarices, behandelt de arts eveneens het onderliggend probleem.

Medicatie

De arts wil vooreerst een slokdarmbloeding voorkomen. Hij verlaagt de poortaderdruk met medicatie zoals bètablokkers.

Chirurgie

Met behulp van een endoscoop is het mogelijk om een stukje elastische band op de specifieke varices te wikkelen, wat vooral nuttig is wanneer er een grote kans is op een slokdarmbloeding. Bij een slokdarmbloeding gebeurt onmiddellijk een operatie om het bloeden te stoppen. Een bloedtransfusie vervangt het verloren bloed. De arts schrijft verder antibiotica voor, want bloedingen verhogen het risico op infecties. Patiënten met een ernstige leverziekte of patiënten met terugkerende slokdarmspataders hebben soms een operatie nodig om de leverfunctie te verbeteren.

Prognose

Slokdarmvarices kunnen ernstig zijn en mogelijk levensbedreigend. De prognose hangt af van:

• de ernst van de bloedingen
• de omvang van de leverziekte
• de behandeling
• de algehele gezondheidstoestand van de patiënt

Een goede beheersing van portale hypertensie kan de overlevingskansen verhogen.

Complicaties

Complicaties van slokdarmvarices omvatten:

• bloeding, wat leidt tot een verhoogd risico op shock
• leverfalen
• infecties, zoals peritonitis (ontsteking van de buikvlies)
• bloedarmoede door chronisch bloedverlies
• spijsverteringsproblemen zoals dysfagie (moeite met slikken)

Bijna alle ernstige complicaties kunnen worden behandeld met snelle medische hulp en goede nazorg.

Preventie

Preventieve maatregelen zijn gericht op het voorkomen van de progressie van leverziekten en de ontwikkeling van slokdarmvarices. Dit omvat:

• het vermijden van alcohol
• het behandelen van leverziekten zoals hepatitis met antivirale middelen
• het volgen van een gezond dieet en het vermijden van overgewicht
• regelmatige medische controles voor patiënten met risicofactoren

Verder kunnen medicijnen en veranderingen in levensstijl helpen bij het voorkomen van de ontwikkeling van slokdarmvarices en het voorkomen van bloeding bij bestaande varices.