Slokdarmspataderen, slokdarmvarices: symptomen, behandeling

Slokdarmspataderen zijn abnormaal vergrote aderen onder de slijmvlieslaag in het onderste deel van de slokdarm - de gespierde buis van circa 25 cm lengte die keel en maag met elkaar verbindt. Slokdarmspataderen staan niet op zichzelf, maar zijn altijd het gevolg van een andere ziekte. Ze komen het vaakst voor bij mensen met ernstige leverziekten. Slokdarmspataderen ontwikkelen zich wanneer de normale bloedstroom naar de lever wordt belemmerd door littekenweefsel in de lever of een bloedstolsel. Op zoek naar een manier om de blokkades te omzeilen, stroomt het bloed via kleinere bloedvaten die niet zijn ontworpen om grote hoeveelheden bloed te vervoeren. De aders kunnen bloed gaan lekken of zelfs scheuren, waardoor levensbedreigende bloedingen kunnen ontstaan.

• Wat zijn slokdarmspataderen?
• Oorzaken van slokdarmvarices
• Risicofactoren
• Complicaties
• Symptomen slokdarmspataderen
• Bloeding
• Bijkomende klachten
• Gradering slokdarmspataderen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling slokdarmspataderen
• Bloedtransfusie en medicatie
• Rubberbandligatie
• Scleroseren
• Transjugulaire Intrahepatische Portosystemische Shunt (TIPS)
• Onderliggende aandoening behandelen
• Prognose
• Preventie
• Drink geen alcohol
• Plantaardig dieet
• Gezond gewicht
• Chemicaliën spaarzaam gebruiken
• Verminder het risico op hepatitis
• Casus: Slokdarmspataderen (slokdarmvarices)
• Patiënt
• Klachten
• Onderzoek
• Diagnose
• Behandeling
• Advies
• Prognose

Wat zijn slokdarmspataderen?

De medische benaming voor slokdarmspataderen is oesofagusvarices of slokdarmvarices. Slokdarmspataderen zijn sterk uitgezette aderen in de slokdarm, welke bij een verhoogde bloeddruk in de leverpoortader (portale hypertensie) kunnen ontstaan. De leverpoortader wordt vaak kortweg poortader genoemd. Het is een ader die bloed van de darmen, maag, milt, alvleesklier en blaas naar de lever vervoert.

Portale hypertensie kan verscheidene oorzaken hebben. In veel gevallen is levercirrose de oorzaak. Zoals in de inleiding reeds opgemerkt, gaat het bloed naar alternatieve routes zoeken, zoals de aderen in de slokdarm en soms ook in het bovenste deel van de maag. Deze dunne aderen die zich onder de slijmvlieslaag in de slokdarm bevinden, zijn echter niet gemaakt om zo'n grote hoeveelheid bloed te verwerken. Als gevolg van een vergrote toevoer van bloed rekken ze uit en worden ze wijder: er ontstaan zogenaamde spataderen. Dit kan gevaarlijk zijn, aangezien slokdarmspataderen kunnen knappen waardoor er hevige bloedingen kunnen ontstaan. Dit is een medische noodsituatie, waarbij direct medisch ingrijpen nodig is.

Oorzaken van slokdarmvarices

Slokdarmvarices kunnen zich soms vormen wanneer de bloedtoevoer naar de lever wordt geblokkeerd, meestal als gevolg van littekenweefsel in de lever dat wordt veroorzaakt door leverziekte. De bloedstroom begint te stijgen, waardoor de druk in de grote ader (poortader) die bloed naar je lever vervoert, toeneemt. Deze druk (portale hypertensie) dwingt het bloed om andere wegen door kleinere aderen te zoeken, zoals die in het laagste deel van de slokdarm. Deze dunwandige aders zwellen op als een ballon door de toename van bloed. Soms kunnen de aderen scheuren en bloeden.

Oorzaken van oesofageale varices zijn onder andere:

• Levercirrose: een aandoening waarbij littekenweefsel ontstaat in de lever. Een aantal leveraandoeningen, waaronder hepatitis, alcoholische leverziekte, leververvetting en primaire biliaire cirrose, kunnen kan leiden tot cirrose.
• Bloedstolsel (trombose). Een bloedstolsel in de poortader of in een ader die in de poortader (miltader) uitkomt, kan slokdarmspataderen veroorzaken.
• Een parasitaire infectie. Schistosomiasis is een parasitaire infectie die wordt aangetroffen in delen van Afrika, Zuid-Amerika, het Caribisch gebied, het Midden-Oosten en Zuidoost-Azië. De parasiet kan de lever beschadigen, evenals de longen, de ingewanden en de blaas.

Risicofactoren

Hoewel veel mensen met een vergevorderde leverziekte slokdarmvarices ontwikkelen, zullen de meesten geen bloeding hebben. Varices hebben meer kans om te gaan bloeden in de volgende gevallen:

• Hoge poortaderdruk (portale hypertensie). Het risico op bloedingen neemt toe naarmate de druk in de poortader toeneemt.
• Grote slokdarmspataderen. Hoe groter de spataderen, hoe groter de kans dat ze gaan bloeden.
• Rode markeringen op de varices. Sommige varices vertonen lange, rode strepen of rode vlekken. Deze markeringen duiden op een hoog risico op bloedingen.
• Ernstige levercirrose of leverfalen. Des te ernstiger de leverziekte, des te groter de kans dat spataderen zullen bloeden.
• Doorgaan met alcohol drinken. Het risico op bloedingen is veel groter als je blijft drinken dan wanneer je stopt, vooral als de ziekte alcoholgerelateerd is.

Complicaties

De meest ernstige complicatie van slokdarmspataderen is bloeding. Zodra je een bloeding hebt gehad, neemt je risico op een nieuwe bloeding sterk toe. Als je genoeg bloed verliest, kun je in shock raken, wat kan leiden tot de dood.

Symptomen slokdarmspataderen

Bloeding

Slokdarmspataderen geven meestal vrij weinig klachten. Bij grote spataderen bestaat de kans dat deze plotseling knapt, waardoor er een bloeding ontstaat. Dit gaat vaak gepaard met de volgende klachten:

• braken van helderrood bloed, soms met stolsels;
• pikzwarte, teerachtige ontlasting doordat het bloed via de maag in de darmen komt;
• duizeligheid;
• verlies van bewustzijn (in ernstige gevallen).

De arts kan varices vermoeden als je tekenen vertoont van een leveraandoening, waaronder:

• gele verkleuring van je huid en ogen (geelzucht)
• gemakkelijk bloeden of blauwe plekken krijgen
• vochtophoping in de buik (ascites)

Wanneer je vermoedt dat je last hebt van zo’n slokdarmbloeding, dan is het belangrijk om terstond een arts in te schakelen. Bij een bloeding van de slokdarm of de maag, zul je meteen naar het ziekenhuis worden gebracht om daar behandeld te worden.

Bijkomende klachten

Voorst kan de onderliggende aandoening klachten veroorzaken. De verhoogde bloeddruk in de poortader kan bijvoorbeeld problemen geven, zoals vochtophoping in de buik (= ascites). Een vergrote milt (= splenomegalie) en uitpuilende aderen in de buikwand kunnen ook optreden.

Gradering slokdarmspataderen

De gradering van slokdarmspataderen is als volgt:

Onderzoek en diagnose

Door middel van een kijkonderzoek van de slokdarm (gastroscopie) kunnen afwijkingen van de slokdarm opgespoord worden en de diagnose gesteld worden. Slokdarmspataderen staan niet op zichzelf. Afhankelijk van de aard van je klachten, zal de arts verder onderzoek verrichten om de achterliggende aandoening op te kunnen sporen.

Behandeling slokdarmspataderen

Bloedtransfusie en medicatie

Bij veel bloedverlies, zul je allereerst een bloedtransfusie krijgen. Ook kan er een buisje (een stent) in de luchtpijp geplaatst worden, ter voorkoming dat bloed in de luchtwegen terechtkomt. Vervolgens krijg je via een infuus medicatie toegediend, onder meer om de druk in de poortader te verlagen, stolsels in het bloed op te lossen en om ontstekingen te voorkomen. Dit laatste gebeurt middels het toedienen van antibiotica.

Rubberbandligatie

Wanneer je toestand stabiel is, volgt onderzoek van de slokdarm en maag met behulp van een flexibele buis (gastroscopie). De arts zal proberen rubberbandligatie toe te passen, wat betekent dat spataderen worden afgebonden met behulp van een endoscoop. Als gevolg hiervan verschrompelen de spataderen en sterven ze af.

Scleroseren

Een andere behandelmogelijkheid is sclerosere, wat letterlijk 'hard maken' betekent. Hierbij spuit de arts via een flexibele buis met een injectienaald een speciale vloeistof in en rond de spataderen, waardoor er bloedpropjes ontstaan wat ervoor zorgt dat de spataderen verdwijnen. Scleroseren wordt de laatste jaren steeds minder vaak toegepast, omdat de kans op een nieuwe bloeding groter dan bij de rubberbandligatie.

Transjugulaire Intrahepatische Portosystemische Shunt (TIPS)

De behandeling Transjugulaire Intrahepatische Portosystemische Shunt (TIPS) behoort ook tot de mogelijkheden. Hierbij wordt een omleiding (oftewel een shunt) aangelegd met behulp van een buisje, een zogeheten stent. Bij deze ingreep wordt een stent tussen de poortader en een tak van de afvoerende leverader geplaatst, waardoor het bloed beter kan wegstromen uit de poortader. De druk af in poortader neemt af en dientengevolge wordt de druk in de spataderen ook minder.

Onderliggende aandoening behandelen

Slokdarmspataderen ontstaan onder invloed van een ziekte, meestal levercirrose. Deze onderliggende ziekte zal ook behandeld moeten worden. Na de behandeling zal op regelmatige basis controle moeten plaatsvinden om te controleren of er geen nieuwe spataderen zijn ontstaan.

Prognose

De prognose van slokdarmvarices hangt af van de etiologie van portale hypertensie dat heeft geleid tot de ontwikkeling van varices en ook van de status van de leverfunctie. Het sterftecijfer onder patiënten met bloedingen is 30 tot 40% gedurende 1 jaar. Patiënten met oesofageale varices zonder bloeding of ascites, hebben een sterftecijfer van 3,4% per jaar.

Preventie

Neem de volgende maatregelen om je lever gezond te houden:

Drink geen alcohol

Mensen met een leveraandoening doen er verstandig aan om te stoppen met het drinken van alcohol, omdat de lever alcohol verwerkt. Alcohol drinken kan een al kwetsbare lever nog meer belasten.

Plantaardig dieet

Kies een plantaardig dieet vol met fruit, groenten, peulvruchten, volle granen, zaden en noten. Vermijd vlees, zuivelproducten, olie en bewerkt voedsel.

Gezond gewicht

Een teveel aan lichaamsvet kan je lever beschadigen. Obesitas gaat gepaard met een groter risico op complicaties van cirrose. Zorg dat je afvalt als zwaarlijvig bent of overgewicht hebt. Dit kan heel goed met een plantaardig dieet (zie boven). Daarna is het belangrijk om een gezond gewicht te handhaven.

Chemicaliën spaarzaam gebruiken

Gebruik chemicaliën spaarzaam en met de nodige voorzichtigheid. Volg de gebruiksaanwijzing op van huishoudelijke chemicaliën, zoals schoonmaakmiddelen en insectensprays. Als je met chemicaliën werkt, dien je alle veiligheidsmaatregelen op te volgen. Je lever verwijdert gifstoffen uit je lichaam, dus ook gifstoffen die via de huid in het lichaam kunnen binnendringen.

Verminder het risico op hepatitis

Het delen van naalden en het hebben van onbeschermde seks kan het risico op hepatitis B en C verhogen. Bescherm jezelf door seksuele onthouding of door een condoom te gebruiken als je wel seks hebt. Vraag je arts voor een vaccinatie tegen hepatitis B en hepatitis A.

Casus: Slokdarmspataderen (slokdarmvarices)

Patiënt

Bert, 58 jaar, bouwvakker.

Klachten

Bert voelt zich al weken vermoeid, heeft buikpijn en verliest gewicht. Hij heeft soms bloed in zijn braaksel en een opgeblazen gevoel. Bekend met chronisch alcoholgebruik.

Onderzoek

• Anamnese: Chronisch alcoholgebruik, levercirrose. Rookt een pakje sigaretten per dag.
• Fysiek onderzoek: Geelzucht, vochtophoping in de buik (ascites), spider naevi (kleine 'spinvormige' bloedvaatjes op vooral de borst en bovenarmen). Gevoelige buik, vooral rechtsboven.
• Laboratoriumonderzoek: Verhoogde leverenzymen, verhoogde bilirubine, verlaagde albumine. Lage bloedplaatjes en verhoogde stollingstijd.
• Beeldvorming: Echografie bevestigt levercirrose en ascites. Endoscopie toont grote slokdarmvarices.

Diagnose

Slokdarmvarices door portale hypertensie als gevolg van levercirrose.

Behandeling

• Endoscopische bandligatie: Elastische banden om varices te behandelen.
• Bètablokkers: Propranolol om portale druk te verlagen.
• Ascitesmanagement: Zoutarm dieet en diuretica (plaspillen).

Advies

• Alcoholstop: Stoppen met het drinken van alcohol is cruciaal om verdere leverschade te voorkomen.
• Gezond dieet: Eiwitrijk en geen rauwe zeevruchten.
• Medische follow-up: Regelmatige controles en endoscopieën.

Prognose

Met de juiste behandeling kan Bert’s risico op complicaties afnemen. Stoppen met alcohol en de medische adviezen van zijn arts opvolgen zijn daarbij van essentieel belang. Regelmatige controles blijven belangrijk.

Lees verder

• Achalasie van de slokdarm: symptomen, oorzaak en behandeling
• Slokdarmkanker: symptomen, slokdarmklachten en behandeling
• Slokdarmontsteking: symptomen en behandeling oesofagitis
• Slokdarmzweer: symptomen & behandeling van zweer in slokdarm
• Leveraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling