Chronische pancreatitis: oorzaken, symptomen & behandeling

Chronische pancreatitis oftewel langdurige alvleesklierontsteking is een ernstige aandoening die onomkeerbare schade aanricht. Chronische pancreatitis is een ontsteking van de alvleesklier waarbij alvleeskliercellen geleidelijk afsterven. Deze ontsteking levert in het beginstadium niet altijd duidelijke symptomen op, maar na verloop van tijd kunnen vervelende klachten optreden, zoals buikpijn, misselijkheid en vetdiarree. Tot de belangrijkste oorzaken van chronische pancreatitis behoren chronisch alcoholmisbruik, galstenen en erfelijke aanleg. Doordat de alvleesklier niet meer voldoende insuline aanmaakt kan er bovendien diabetes ontstaan. Welke mogelijke vormen van behandeling zijn er zoal als het gaat om chronische pancreatitis?

Ontsteking van pancreas of alvleesklier

De pancreas of alvleesklier speelt een belangrijke rol in het spijsverteringsproces. De alvleesklier produceert alvleeskliersap dat enzymen bevat, en deze zijn belangrijk voor de vertering van onder andere vetten, suikers en eiwitten. Daarnaast maakt de pancreas ook hormonen aan, met name insuline en glucagon. Deze hormonen zijn cruciaal voor de regeling van de bloedsuikerspiegel. Bij pancreatitis of alvleesklierontsteking komen de twee functies van dit orgaan (productie van enzymen en productie van hormonen) in het gedrang en kunnen er vervelende gevolgen ontstaan.

Soorten pancreatitis

Er zijn twee soorten pancreatitis of alvleesklierontsteking: acute en chronische. Bij acute pancreatitis geraakt de pancreas plots ontstoken, maar kan zich na relatief korte tijd weer herstellen. Deze acute ontsteking kan erg pijnlijk zijn maar geneest doorgaans binnen enkele weken. Tot de mogelijke oorzaken van acute pancreatis behoren overmatig alcoholgebruik, letsel ten gevolge van een ongeval, gebruik van bepaalde medicijnen, een stofwisselingsziekte of een tumor. De behandeling van acute pancreatitis kan bestaan uit pijnstillers en/of antibiotica.

Wat is chronische pancreatitis?

Wanneer de alvleesklier gedurende lange tijd ontstoken is spreekt men van chronische pancreatitis. Dit is een ernstige aandoening die ongeneeslijk is. In dit geval gaat de functie van de pancreas geleidelijk achteruit, wat een onomkeerbaar proces is. Doordat de cellen van de alvleesklier afsterven ontstaat er littekenweefsel. Dit littekenweefsel belemmert een vlotte afvoer van het alvleeskliersap en dit kan zorgen voor pijn en spijsverteringsproblemen. In het beginstadium van chronische pancreatitis zijn er niet altijd symptomen en klachten doordat de pancreas over een grote reservecapactiteit beschikt. Hierdoor is er nog niet meteen functieverlies en blijft de bloedsuikerspiegel nog relatief stabiel. Geleidelijk aan zal de toestand van de alvleesklier echter verslechteren, zal de patiënt meer klachten ondervinden en zal zijn of haar levensverwachting dalen.

Oorzaken chronische pancreatitis

Alcohol

Een van de belangrijkste oorzaken van chronische pancreatitis is chronisch alcoholmisbruik. In een groot aantal gevallen is het overmatig drinken van alcohol de oorzaak van chronische alvleesklierontsteking. Door overmatige hoeveelheden alcohol te drinken op lange termijn wordt niet alleen de lever maar ook de pancreas sterk op de proef gesteld. Uit een wetenschappelijke studie van Dufour & Adamson (2003) blijkt dat vooral de hoeveelheid alcohol en de duur van het gebruik ervan bepalend zijn om alcohol als een risicofactor te beschouwen. Hierbij concluderen Dufour & Adamson dat het drinken van 8 biertjes per dag gedurende een termijn van 6 à 12 jaar kan leiden tot chronische pancreatitis. Toch ontwikkelen niet alle alcoholisten chronische pancreatitis.

Andere oorzaken

Behalve alcoholmisbruik zijn er ook andere mogelijke oorzaken van chronische alvleesklierontsteking, zoals: herhaaldelijk terugkerende acute pancreatitis, erfelijke aanleg, een auto-immuunziekte, een stofwisselingsziekte of een tumor. Ook galstenen kunnen een oorzaak zijn van chronische alvleesklierontsteking, net als een obstructie van de zogenaamde Papil van Vater. Het is echter niet altijd makkelijk om de juiste oorzaak te vinden van een chronische ontsteking van de alvleesklier. In dat geval spreekt men van idiopathische pancreatitis, wat betekent: van onbekende oorsprong.

Symptomen chronische alvleesklierontsteking

Hevige buikpijn

Een van de belangrijkste klachten bij chronische pancreatitis is buikpijn. Het gaat hierbij om pijn in de linkerkant van de buik, die kan uitstralen naar de linkerzij en de linkerschouder, maar ook naar de rug. In het beginstadium van chronische pancreatitis is er echter niet altijd sprake van pijn. Ook later kunnen er wisselende periodes zijn van hevige pijn en matige pijn. Doorgaans voelt de patiënt meer pijn tijdens of na de maaltijd. Wanneer de chronische pancreatitis in een vergevorderd stadium is zullen de pijnklachten stilaan verminderen of zelfs verdwijnen.

Andere symptomen

Bijkomend kunnen symptomen optreden als braken, misselijkheid, gasvorming, versnelde ademhaling en koorts. Doordat de alvleesklier niet meer voldoende spijsverteringsenzymen kan produceren kunnen vetten niet meer verteerd worden en ontstaat er vetdiarree. Dit betekent dat vetten onveranderd via de stoelgang het lichaam verlaten, wat kan zorgen voor een dunne, stinkende ontlasting. Voorts kan er gewichtsverlies optreden, gebrek aan eetlust en galstuwing. Dit laatste komt doordat de opgezwollen pancreas tegen de galblaas drukt en hierdoor het vloeien van de galvloeistof belemmert. Door galstuwing kan dan weer geelzucht ontstaan, waardoor het oogwit en de huid mogelijk een geelbruine kleur krijgen.

Chronische pancreatitis en diabetes

Een belangrijke complicatie van chronische pancreatitis is diabetes of suikerziekte. Doordat alvleeskliercellen geleidelijk afsterven kan de alvleesklier niet meer voldoende insuline aanmaken. Hierdoor geraakt de bloedsuikerspiegel ontregeld en kan er diabetes ontstaan. Bij patiënten met chronische pancreatitis en suikerziekte moet het niveau aan insuline aangevuld worden met injecties. Bij chronische pancreatitis treedt diabetes doorgaans op wanneer de alvleesklier voor 80% is afgestorven.

Behandeling chronische pancreatitis

In eerste instantie bestaat de behandeling van chronische alvleesklierontsteking uit het wegnemen van de oorzaak. Voorts is de therapie gericht op het bestrijden van pijn, het vertragen van het aftakelingsproces van de pancreas en het zo goed mogelijk behouden van de levenskwaliteit. De prognose bij chronische pancreatitis is afhankelijk van de medische toestand van de patiënt en het stadium van de pancreatitis.

Stoppen met alcohol

Patiënten die de gewoonte hebben om alcohol te drinken zal aangeraden worden om onmiddellijk en definitief te stoppen met drinken. Toch alcohol blijven gebruiken kan de aftakeling van de alvleesklier versnellen en meer pijn veroorzaken. Daarnaast wordt patiënten met chronische pancreatitis ook aangeraden om meteen te stoppen met roken.

Pijnstillers

Wanneer er sprake is van hevige pijn zal de arts pijnstillers voorschrijven. De keuze van pijnstiller is afhankelijk van de mate van de pijn. Zo kan er gekozen worden voor paracetamol, NSAID’s, codeïne of zelfs morfine.
Enkele voorbeelden van pijnstillers die voorgeschreven kunnen worden bij chronische pancreatitis:

• Co-codamol (paracetamol + codeïne)
• Solpadol (paracetamol + codeïne)
• Tramadol (morfine-achtige pijnstiller)

Medicijnen

Doordat de pancreas niet meer voldoende enzymen produceert ontstaan er spijsverteringsproblemen, vooral na het eten van vetten. Om die reden kunnen medicijnen voorgeschreven worden om het tekort aan enzymen aan te vullen, en moet de patiënt zich ook houden aan een dieet, waarbij vette voeding afgeraden wordt. In geval van diabetes wordt het tekort aan insuline opgevangen door middel van injecties. De medicijnen die toegediend worden om het tekort aan enzymen aan te vullen bevatten de werkzame stof pancreatine. Pancreatine bevat de spijsverteringsenzymen lipase, amylase en protease. Deze enzymenpreparaten zijn verkrijgbaar onder de vorm van losse korrels en capsules.
Enkele voorbeelden van dergelijke enzymenpreparaten zijn:

• Creon
• Pancrease
• Panzytrat

Om ervoor te zorgen dat de werkzame stof van de enzymenpreparaten meer gelijkmatig vrijkomt kan de arts ook een maagzuurremmer voorschrijven. Een maagzuurremmer verlaagt de zuurtegraad in de maag en dit zorgt voor een hoger rendement van de enzymencapsules.

Vitaminen

Wanneer het lichaam omwille van een alvleesklierontsteking problemen heeft om vetten te verteren zullen deze onveranderd via de stoelgang het lichaam verlaten. Door deze 'vetdiarree' verliest het lichaam ook veel vitaminen en kan er een vitaminetekort ontstaan. Zo kan er bij pancreatitis sprake zijn van een tekort aan vitamine A, D, E en K. Wanneer deze tekorten vastgesteld worden kan de arts extra supplementen met de respectievelijke vitaminen voorschrijven.

Bijkomende supplementen

In het algemeen kan het nuttig zijn om supplementen in te nemen ter ondersteuning van de pancreas. Enkele voorbeelden daarvan zijn:

• Biotics Cytozyme Pan Alvleesklier Tabletten
• Meridiaancomplex Milt en Pancreas
• Zymoral Pancreaspoeder

Ingrepen bij chronische pancreatitis

Bij chronische pancreatitis zijn er tal van verschillende ingrepen mogelijk, afhankelijk van de ernst van de ontsteking en van de klachten.

Endoscopie

Bij een endoscopische behandeling (ERCP) gebruikt de arts een flexibele buis om langs de mond en de maag tot bij de galblaas en alvleesklier te komen. Op deze manier kunnen galstenen verwijderd worden uit de afvoergang van de galblaas of de pancreas. Bij een zogenaamde papillotomie maakt de arts een sneetje bij de afvoergang, waardoor de afvoer van alvleeskliersap en galvloeistof vlotter kan verlopen.

Operatie

Andere mogelijke ingrepen zijn bijvoorbeeld het verwijderen van littekenweefsel of het verbinden van de afvoergang van de alvleesklier met de dunne darm. In zeldzame gevallen is een volledige verwijdering van de pancreas noodzakelijk. Leven zonder pancreas is mogelijk, maar de levensverwachting zal in dat geval lager zijn. Wanneer de situatie van de patiënt levensbedreigend is kan eventueel gekozen worden voor een pancreastransplantatie, wat een erg risicovolle operatie is.

Lees verder

• Pijn aan alvleesklier of pancreas: oorzaken, symptomen, tips
• Alcoholmisbruik: wanneer vormt alcoholgebruik een probleem?
• Suikerziekte of diabetes: symptomen & behandeling