Pancreas divisum: Tweedeling van alvleesklier

Pancreas divisum is een aangeboren afwijking waarbij de alvleesklier (pancreas) in twee afzonderlijke delen is verdeeld, elk met een eigen afvoergang. Deze aandoening bevindt zich tussen de maag en de wervelkolom en speelt een belangrijke rol in de spijsvertering van voedsel. Hoewel pancreas divisum in de meeste gevallen geen symptomen of complicaties veroorzaakt, kan het soms leiden tot chronische buikpijn, mogelijk als gevolg van alvleesklierontsteking. Diverse behandelingsopties zijn beschikbaar om deze aandoening te beheersen.

• Epidemiologie van pancreas divisum
• Oorzaken
• Verband met andere aandoeningen
• Symptomen: Mogelijke chronische buikpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pancreas divisum
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van pancreas divisum

Pancreas divisum is een relatief veelvoorkomende aandoening, met een prevalentie van 4% tot 10% in de bevolking. Het komt minder vaak voor bij mensen van Aziatische afkomst. De exacte prevalentie kan variëren afhankelijk van de onderzochte populatie en de gebruikte diagnostische methoden.

Oorzaken

Pancreas divisum is de meest voorkomende aangeboren afwijking van de alvleesklier. De oorzaak van deze afwijking is nog niet volledig begrepen, maar het defect ontstaat tijdens de embryonale ontwikkeling. Tijdens de ontwikkeling van de baby in de baarmoeder komen twee afzonderlijke weefselstructuren samen om de alvleesklier te vormen, elk met een eigen afvoergang. Normaal gesproken versmelten deze afvoergangen tot één enkele ductus pancreaticus. Wanneer dit niet gebeurt, ontstaan er twee aparte afvoergangen die elk vloeistoffen naar verschillende delen van de dunne darm (twaalfvingerige darm) afvoeren.

Verband met andere aandoeningen

Pancreas divisum wordt soms in verband gebracht met andere aandoeningen die de alvleesklier beïnvloeden, zoals pancreatitis. Het is belangrijk voor patiënten om bewust te zijn van de mogelijke symptomen en om regelmatig medische evaluaties te ondergaan.

Symptomen: Mogelijke chronische buikpijn

In de meeste gevallen blijft pancreas divisum asymptomatisch en veroorzaakt het geen problemen. Echter, als een obstructie optreedt in de afvoergang van de alvleesklier, kan dit leiden tot een zwelling en weefselbeschadiging, wat resulteert in acute of chronische pancreatitis (alvleesklierontsteking). Symptomen van chronische pancreatitis kunnen onder meer zijn: chronische buikpijn, braken, misselijkheid, en soms pijn in de zij. Deze symptomen kunnen echter ook optreden zonder de aanwezigheid van pancreatitis.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van pancreas divisum kan worden bevestigd door middel van verschillende beeldvormingstechnieken. Een endoscopische retrograde cholangiopancreaticografie (ERCP) wordt vaak uitgevoerd om de galwegen en het afvoerkanaal van de alvleesklier in beeld te brengen. De gouden standaard voor het diagnosticeren van pancreas divisum is echter de MRI-scan of MRCP-scan, wat staat voor ‘MR-cholangiopancreaticografie’. Dit is een magnetische resonantie (MR)-onderzoek van de galblaas, de galwegen, en de pancreasgangen.

Differentiële diagnose

Bij symptomatische patiënten moeten andere aandoeningen worden uitgesloten die vergelijkbare symptomen vertonen. Deze aandoeningen omvatten:

• acute ontsteking van de alvleesklier
• alvleesklierkanker
• chronische buikpijn
• chronische pancreatitis
• hyperamylasemie
• sfincter van Oddi-disfunctie

Behandeling van pancreas divisum

Behandeling is niet altijd nodig bij pancreas divisum, vooral niet als de patiënt asymptomatisch is. Bij symptomatische patiënten, vooral die met recidiverende pancreatitis, zijn er verschillende behandelingsopties beschikbaar:

• Niet-operatieve behandeling met pancreasenzymsupplementen
• Minor papillectomie: verwijdering van de papil van Vater, waar de afvoergangen van de alvleesklier in de twaalfvingerige darm uitmonden
• Minor papilla stent: plaatsing van een stent om de afvoer van enzymen te vergemakkelijken
• Ballondilatatie: chirurgisch verwijden van elke vernauwing in de afvoergangen

Prognose

De prognose voor patiënten met pancreas divisum is over het algemeen goed, vooral als de aandoening geen symptomen veroorzaakt. Voor patiënten met symptomen van pancreatitis zijn de vooruitzichten vergelijkbaar met die van andere patiënten met pancreatitis. Zelfs na behandeling kan er soms sprake zijn van terugkerende ontstekingen van de alvleesklier.

Complicaties

Hoewel pancreas divisum in de meeste gevallen geen symptomen veroorzaakt, kan het in sommige gevallen leiden tot complicaties. De meestvoorkomende complicatie is chronische pancreatitis (alvleesklierontsteking). Dit kan leiden tot:

• Ernstige, terugkerende buikpijn: Dit is het meest kenmerkende symptoom van chronische pancreatitis. De pijn kan constant of intermitterend zijn en kan uitstralen naar de rug.
• Verteringsproblemen: De alvleesklier produceert enzymen die essentieel zijn voor de spijsvertering. Bij chronische pancreatitis kunnen deze enzymen niet goed worden geproduceerd of afgegeven, wat kan leiden tot diarree, vettige ontlasting, en gewichtsverlies.
• Diabetes mellitus: De alvleesklier produceert ook insuline, een hormoon dat de bloedsuikerspiegel reguleert. Schade aan de alvleesklier door chronische pancreatitis kan leiden tot diabetes.
• Alvleesklierfalen: In ernstige gevallen kan chronische pancreatitis leiden tot alvleesklierfalen, waarbij de alvleesklier niet langer in staat is om voldoende enzymen en hormonen te produceren. Dit kan levensbedreigend zijn.

Andere, minder vaak voorkomende complicaties van pancreas divisum zijn:
Obstructie van de galwegen: De afvoergangen van de alvleesklier en de galblaas kunnen dichtgeslibd raken, wat kan leiden tot geelzucht, pijn in de rechterbovenbuik en misselijkheid.
Pseudocysten van de alvleesklier: Dit zijn met vocht gevulde zakken die zich kunnen vormen in de alvleesklier als gevolg van ontsteking.
Kanker van de alvleesklier: Hoewel het zeldzaam is, kan chronische pancreatitis het risico op alvleesklierkanker verhogen.

Niet alle patiënten met pancreas divisum zullen complicaties ontwikkelen. De kans op complicaties is groter bij patiënten die:

• Roken
• Overmatig alcohol drinken
• Een vette voeding consumeren
• Een familiegeschiedenis hebben van pancreatitis

Regelmatige medische controles en een gezonde levensstijl zijn belangrijk voor patiënten met pancreas divisum om het risico op complicaties te verminderen.

Naast de bovenstaande informatie, zijn er nog enkele aanvullende punten met betrekking tot complicaties van pancreas divisum:

• De ernst van de complicaties kan variëren van mild tot levensbedreigend.
• Vroege diagnose en behandeling van complicaties zijn belangrijk om verdere schade aan de alvleesklier te voorkomen.
• In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn om complicaties te behandelen.

Preventie

Hoewel pancreas divisum een aangeboren afwijking is en niet kan worden voorkomen, kunnen regelmatige medische controles en vroege detectie van symptomen helpen bij het voorkomen van ernstige complicaties. Patiënten met symptomen zoals chronische buikpijn of recidiverende pancreatitis moeten nauwlettend worden gevolgd om het beste behandelplan te bepalen en om eventuele complicaties tijdig te identificeren.

Lees verder

• Pancreatitis: Alvleesklierontsteking met buikpijn
• Acute pancreatitis: Ontsteking alvleesklier met pijn in buik
• Chronische pancreatitis: Aanhoudende ontsteking alvleesklier
• Exocriene pancreasinsufficiëntie (EPI)
• Vergroting van pancreas: Oorzaken van vergrote alvleesklier