Indigestie (dyspepsie): Maagklachten na het eten of drinken

Indigestie (dyspepsie) zijn maagklachten die vaak optreden na het eten of drinken en vrijwel bij iedereen al wel eens is opgetreden. De patiënt ervaart hierbij aanhoudende of terugkerende pijn of ongemak in de bovenbuik. Een opgeblazen gevoel, ongemak, misselijkheid en oprispingen komen hierbij vaak tot stand. Deze groep van symptomen kent meestal niet-ernstige oorzaken en daarom is het vaak mogelijk om deze thuis te behandelen. Maar af en toe wijzen de maagklachten op ernstigere problemen zoals een maagzweer en dan is een medische behandeling wel nodig. Ook wanneer ernstigere maagpijn optreedt en/of andere geassocieerde symptomen aanwezig zijn, is het belangrijk om medisch advies in te winnen.

• Terminologie: Maagzuur versus indigestie
• Oorzaken van dyspepsie
• Risicofactoren van indigestie
• Aandoeningen
• Medicijnen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Huismiddeltjes bij maagklachten
• Professionele medische behandeling
• Medicatie
• Psychotherapie
• Complicaties
• Pylorusstenose
• Slokdarmstrictuur
• Preventie van indigestie
• Gezond dieet
• Beperkingen op cafeïne en alcohol
• Eetgedrag en levensstijl
• Vermijd roken en overgewicht
• Stressmanagement

Terminologie: Maagzuur versus indigestie

Maagzuur en dyspepsie worden vaak door elkaar gebruikt, maar dit zijn twee aparte entiteiten. Toch komen ze ook vaak samen voor. Maagzuur is een symptoom van zure terugvloeiing, waarbij de patiënt een branderig gevoel achter het borstbeen (retrosternale pijn) ervaart dat meestal optreedt na het eten.

Oorzaken van dyspepsie

Bij het eten produceert de maag zuur. Indigestie is vaak veroorzaakt doordat overtollig maagzuur in contact komt met de gevoelige, beschermende bekleding van de maag, het bovenste deel van de darm of de slokdarm. Dit veroorzaakt pijn en zwelling, wat resulteert in een gevoel van ongemak dat aanvoelt als 'een brandend gevoel in de buik'. Soms hebben patiënten aanhoudende indigestie met een onbekende oorzaak. Dit type indigestie staat bekend als ‘functionele dyspepsie’ of ‘niet-ulcus dyspepsie’ genoemd.

Risicofactoren van indigestie

Enkele aandoeningen, medicijnen en omgevingsfactoren verhogen de kans op dyspepsie.

Aandoeningen

Volgende aandoeningen veroorzaken mogelijk dyspepsie

• chronische pancreatitis (alvleesklierontsteking)
• de zwangerschap
• een maagbreuk
• een maagzweer
• een schildklierziekte
• galstenen (harde afzettingen in galblaas met galkoliek)
• gastritis (maagontsteking)
• gastro-oesofageale reflux
• gastroparese (een aandoening waarbij een vertraagde maaglediging plaatsvindt; dit is vooral bij patiënten met diabetes mellitus aanwezig)
• het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie)
• maaginfecties, vooral veroorzaakt door de bacterie Helicobacter pylorus
• maagkanker (zeldzaam)
• psychische problemen, zoals angst, een depressie, nervositeit of stress

Medicijnen

Volgende medicijnen veroorzaken mogelijk indigestie:

• aspirine en andere pijnstillers, zoals NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) zoals ibuprofen en naproxen
• bepaalde antibiotica
• oestrogeen en orale (via de mond ingenomen) anticonceptiva
• schildkliermedicatie
• steroïde medicijnen

Omgevingsfactoren

Ook enkele omgevingsfactoren leiden sneller tot maagklachten zoals:

• een emotioneel trauma
• sigaretten roken
• stress en vermoeidheid
• te veel alcohol drinken (overmatig alcoholgebruik)
• te veel eten, te snel eten, vetrijke voedingsmiddelen eten of eten tijdens stressvolle situaties
• zwaarlijvigheid

Symptomen

Veel voorkomende symptomen van indigestie treden meestal kort na het nuttigen van eten of drinken op, waardoor hij zich snel vol (verzadigd) of ongemakkelijk voelt, zelfs als hij weinig gegeten heeft. Volgende symptomen treden gewoonlijk op in combinatie met dyspepsie:

• boeren, soms het opboeren van een bittere vloeistof of vies smakend voedsel
• braken
• brandend maagzuur of zure reflux
• buikpijn
• een brandend gevoel in de maag of bovenbuik
• een grommende maag (borborygmi)
• een opgeblazen gevoel
• een slecht ruikende of zure adem (halitose)
• een zure smaak in de mond
• hikken
• hoesten
• maagkrampen
• misselijkheid
• oprispringen
• pijn achter de ribben
• pijn die meestal begint in de bovenbuik (bovenbuikpijn) en omhoog gaat achter het borstbeen
• winderigheid

Deze symptomen nemen vaak toe bij stress.

Alarmsymptomen

Dyspepsie en spijsverteringsproblemen zijn in principe niet ernstig en verdwijnen bij de meeste patiënten binnen enkele uren. Ouderen en kinderen zijn wel sneller uitgedroogd en daarom is medische hulp nodig wanneer patiënten langer dan één dag braken en diarree hebben. Patiënten met ernstige, frequente of aanhoudende maagproblemen moeten een arts raadplegen. Het is ook aangewezen om medische hulp in te roepen als één of meer van volgende symptomen aanwezig zijn in combinatie met dyspepsie:

• aanhoudend braken
• armpijn
• bloed braken
• chronische constipatie
• chronische diarree
• duizeligheid
• een bloederige ontlasting of een zwarte ontlasting
• een gele verkleuring van de ogen en de huid (geelzucht)
• een geschiedenis van bloedarmoede met ijzertekort (ferriprieve anemie) of gerelateerde aandoeningen
• een knobbel in de buik of maag
• een verlies van eetlust
• ernstige pijn in de rechter bovenbuik
• het onvermogen om een wind te laten
• koorts
• kortademigheid
• onbedoeld gewichtsverlies
• pijn bij het urineren (dysurie)
• pijn op de borst tijdens inspanning
• slikproblemen
• zweten

Een hartaanval veroorzaakt mogelijk vergelijkbare symptomen met indigestie. Als dyspepsie gepaard gaat met kortademigheid, zweten, pijn op de borst of pijn die naar de kaak, de nek of arm uitstraalt (uitstralingspijn), is onmiddellijk medische hulp nodig.

Diagnose en onderzoeken

Een patiënt met symptomen van indigestie, geeft een nauwkeurige beschrijving aan de arts over het ongemak dat hij ervaart. Hierbij meldt hij de locatie, het soort pijn, de bijkomende symptomen en ook welke factoren de pijn verbeteren of juist verergeren. De arts wil alle onderliggende aandoeningen die mogelijk leiden tot de symptomen eerst gaan uitsluiten. Hiervoor voert de arts een bloedonderzoek uit. Een echografie of CT-scan van de buik geeft de arts ook informatie die mogelijk leidt tot de oorzaak van de maagklachten. Daarnaast is een röntgenfoto van de maag of dunne darm nodig wat plaatsvindt via een bariumsliktest. Een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag) geeft ook nuttige informatie over de binnenkant van de maag. Tijdens de procedure maakt de arts gebruik van een endoscoop - een flexibele buis die een licht bevat en een camera om vanuit het lichaam beelden te produceren.

Huismiddeltjes bij maagklachten

Als de symptomen mild van aard zijn of zelden optreden, zijn veranderingen in de levensstijl vaak voldoende om de maagklachten te verhelpen.

Gewicht
Het is belangrijk om op gewicht te blijven of bij overgewicht gewicht te verliezen.

Goede kledij kiezen
Nauwzittende kleding dragen is geen goed advies, omdat dit drukt op de maag, waardoor de inhoud de slokdarm kan binnendringen.

Goede nachtrust nemen
Elke nacht moet de patiënt minstens zeven uur slapen, waardoor de maagklachten verminderen.

Niet gaan liggen
In een horizontale lichaamsstand gaat maagzuur sneller achteruit reizen en omhoog bewegen, wat brandend maagzuur met zich meebrengt. Patiënten met indigestie gaan daarom best niet liggen of naar bed totdat dit overgaat. Wanneer een patiënt toch gaat liggen, moet het hoofd, de nek en de bovenborst op kussens steunen, idealiter in een hoek van dertig graden. Gaan slapen gebeurt tot slot best minimaal drie uur na het eten van de laatste maaltijd van de dag.

Roken en alcohol drinken vermijden
Roken leidt tot keelirritatie en andere gezondheidsproblemen, waardoor de kans op indigestie vergroot. Als de patiënt heeft overgegeven, ontstaat door het roken verdere irritatie aan het pijnlijke, gevoelige keelweefsel. Alcohol is een toxine (gifstof) dat het lichaam niet goed kan verteren. Alcohol schaadt mogelijk de lever en de maagwand. Patiënten met dyspepsie stoppen daarom met roken en vermijden alcoholgebruik.

Stress verlichten
Als stress spijsverteringsproblemen veroorzaakt, is het belangrijk om om te leren gaan met de stress, zoals door middel van ontspanningstechnieken, biofeedback of gaan sporten. Het is wel essentieel om geen fysieke beweging uit te voeren met een volle maag. Een fysieke inspanning leveren voor een maaltijd of minstens een uur na het eten van een maaltijd is een beter idee.

Voedingsadviezen
Maaltijden
Kleine maaltijden eten (vier à vijf per dag) is beter dan grote maaltijden verorberen, zodat de maag niet zo hard of zo lang hoeft te werken. Traag eten geniet eveneens de voorkeur.

Moeilijk verteerbare levensmiddelen vermijden
Sommige voedingsmiddelen zijn moeilijker te verteren dan anderen, wat het risico op maagklachten zoals dyspepsie verhoogt. Alle patiënten met indigestie moeten voedsel vermijden dat gefrituurd, vet, romig, gekruid, zout of sterk geconserveerd is of veel cafeïne of chocolade bevat. Ook voedingsmiddelen die veel zuren bevatten, zoals citrusvruchten en tomaten, zijn afgeraden. Vruchten, noten, peulvruchten en volkoren voedingsmiddelen zitten boordevol vezels en zijn een uitstekende keuze om de maag te beschermen tegen indigestie. Veel yoghurt en ontbijtgranen zijn ook versterkt met vezels. Het bijhouden van een voedingsdagboek is nuttig om te identificeren welke voedingsmiddelen maagproblemen veroorzaken.

Warmte toepassen
Een warm bad nemen of een verwarmingszak gebruiken doet de gespannen spieren ontspannen, waardoor de spijsverteringsproblemen verminderen. Daarnaast is het gebruik van een verwarmde zak of een warmtepack gedurende twintig minuten op de maag aanbevolen.

Water drinken
Het lichaam heeft water nodig om de voedingsstoffen uit voedingsmiddelen en dranken efficiënt te verteren en te absorberen. Wanneer patiënten uitgedroogd geraken, is het voor de spijsvertering lastiger en treden sneller problemen op, zoals indigestie. Het is bijgevolg belangrijk om voldoende te blijven drinken, ook al omdat braken en diarree zeer snel tot uitdrogingsverschijnselen leiden.

Professionele medische behandeling

Bij ernstige maagklachten of bij frequente episodes van indigestie schrijft de arts mogelijk medicijnen voor:

Medicatie

Antacida
Antacida gaan de effecten van maagzuur tegen (maagzuurremmers)

Antibiotica
Als H. pylori een maagzweer veroorzaakt wat leidt tot indigestie, is een antibioticum nodig. Bijwerkingen zijn diarree en schimmelinfecties.

Antidepressiva
Een patiënt die niet reageert op andere behandelingen, krijgt laaggedoseerde antidepressiva voorgeschreven. Antidepressiva verlichten soms ongemak door het gevoel van de pijn te verminderen. Bijwerkingen zijn misselijkheid, hoofdpijn, agitatie, obstipatie en nachtelijk zweten.

H2-receptorantagonisten
Deze medicijnen verminderen maagzuurniveaus en gaan langer mee dan antacida, maar antacida werken wel sneller. Sommige patiënten ervaren misselijkheid, braken, obstipatie, diarree en hoofdpijn nadat ze deze medicijnen innemen. Andere bijwerkingen zijn blauwe plekken of bloedingen.

Prokinetica
Dit medicijnen verhogen de peristaltiek in het maagdarmkanaal wat helpt bij een vertraagde maaglediging. Bijwerkingen hiervan zijn vermoeidheid, neerslachtigheid, slaperigheid, angst en spierspasmen.

Protonpompremmers (PPI's)
protonpompremmers (medicijnen die het maagzuur verminderen) zijn zeer effectief voor patiënten die ook gastro-oesofageale refluxziekte hebben. Ze verminderen maagzuur en zijn sterker dan H2-receptorantagonisten.

Andere medicatie
De arts adviseert soms wijzigingen in het huidige medicatieschema als hij vermoedt dat de medicijnen indigestie veroorzaken. Het is belangrijk om medicijnen alleen onder toezicht van een arts te veranderen.

Psychotherapie

Patiënten met functionele dyspepsie zijn mogelijk gebaat met psychotherapie om de cognitieve aspecten van indigestie te beheersen. Cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie), biofeedback, hypnotherapie en ontspanningstherapie zijn aanbevolen.

Complicaties

Dyspepsie is in de meeste gevallen mild van aard en komt zelden tot uiting. Ernstige indigestie geeft soms echter aanleiding tot complicaties.

Pylorusstenose

Pylorusstenose treedt op wanneer maagzuur op lange termijn irritatie veroorzaakt aan de bekleding van het spijsverteringsstelsel. De pylorus is de overgang tussen de maag en de dunne darm. Bij pylorusstenose gaat het maagklepje (maaguitgang) vernauwen, waardoor het verteren van voedsel niet meer goed lukt. Chirurgie is soms nodig om de pylorus te verwijden.

Slokdarmstrictuur

Zure reflux is een aandoening waarbij maagzuur terugvloeit in de slokdarm waardoor het gevoelige maagslijmvlies irritatie oploopt. Hierdoor ontstaat soms ook schade aan de slokdarm, die dan gaat vernauwen (vernauwing in slokdarm. Patiënten met een slokdarmvernauwing ervaren slikproblemen. Het voedsel komt vast te zitten in de keel en daarnaast kampt de patiënt met pijn op de borst. Een verbreding van de slokdarm (oesofageale dilatatie) is soms nodig.

Preventie van indigestie

Preventie van indigestie begint vaak met het aanpassen van eet- en leefgewoonten. Het implementeren van gezonde voedings- en levensstijlen kan aanzienlijk bijdragen aan het verminderen van het risico op dyspepsie.

Gezond dieet

Een cruciaal aspect van het voorkomen van indigestie is het volgen van een gezond dieet. Het consumeren van kleinere maaltijden verspreid over de dag kan de belasting van de maag verminderen en symptomen van indigestie verlichten. Grote maaltijden kunnen de maag overbelasten en bijdragen aan ongemak.

Daarnaast is het belangrijk om vetrijke voedingsmiddelen te beperken. Voedingsmiddelen zoals gefrituurd voedsel, vette snacks en vette vleesproducten kunnen de maag irriteren en bijdragen aan indigestie. Het kiezen voor magere eiwitten en het vermijden van overmatige vetinname kan helpen om maagproblemen te verminderen.

Het vermijden van voedingsmiddelen die de maag kunnen irriteren, zoals specerijen, citroensap, knoflook en uien, kan ook nuttig zijn. Deze voedingsmiddelen kunnen het maagzuur verhogen of de maagwand irriteren, wat kan bijdragen aan indigestie. Het verminderen of vermijden van deze voedingsmiddelen kan helpen om symptomen te voorkomen.

Beperkingen op cafeïne en alcohol

Cafeïne en alcohol zijn bekend om hun potentieel om de maag te irriteren en kunnen bijdragen aan indigestie. Het beperken van de consumptie van koffie, thee, energiedrankjes en alcoholische dranken kan helpen om de maag te kalmeren en symptomen te verminderen.

Eetgedrag en levensstijl

Het is ook belangrijk om eetgewoonten te overwegen. Langzaam eten en goed kauwen kunnen helpen om de spijsvertering te verbeteren en de kans op indigestie te verkleinen. Het consumeren van voedsel in een rustige omgeving zonder haast kan bijdragen aan een betere spijsvertering.

Daarnaast kan het vermijden van liggende posities direct na het eten helpen om indigestie te voorkomen. Het is raadzaam om na een maaltijd rechtop te blijven zitten of te wandelen om de spijsvertering te bevorderen.

Vermijd roken en overgewicht

Roken kan de productie van maagzuur verhogen en bijdragen aan indigestie. Het vermijden van roken of stoppen met roken kan dus nuttig zijn voor het voorkomen van maagproblemen.

Overgewicht kan ook een factor zijn bij het ontwikkelen van indigestie. Het handhaven van een gezond gewicht door middel van een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kan helpen om de druk op de maag te verminderen en symptomen van indigestie te voorkomen.

Stressmanagement

Stress kan een belangrijke rol spelen bij indigestie. Het toepassen van technieken voor stressmanagement, zoals meditatie, yoga of ontspanningsoefeningen, kan bijdragen aan een betere spijsvertering en het verminderen van indigestiesymptomen.

Door deze preventieve maatregelen te volgen, kan de kans op het ontwikkelen van indigestie aanzienlijk worden verminderd, wat bijdraagt aan een betere algehele gezondheid en welzijn.

Lees verder

• Buikpijn of maagpijn na het eten: Oorzaken en symptomen