Melkallergie: Allergie voor melk en zuivelproducten

Bij een melkallergie (ook gekend als koemelkallergie) ontstaat een abnormale reactie van het immuunsysteem wanneer het lichaam wordt blootgesteld aan melk of producten die melk bevatten. Wanneer mensen lijden aan een melkallergie, krijgen ze minuten tot uren na de melkinname te maken met onder andere waterige ogen, huidproblemen en/of diarree, maar in ernstige gevallen ontstaan onder andere ernstige ademhalingsproblemen en bewustzijnsverlies. De beste behandeling voor deze aandoening is het vermijden van de uitlokkende voedingsmiddelen. Deze lijst is langer dan verwacht omdat diverse ingrediënten en afgeleiden van melk in veel producten aanwezig zijn zoals bijvoorbeeld koekjes of ingeblikt vlees. In de meeste gevallen verbeteren de klachten geleidelijk, maar in zeer ernstige gevallen komen sporadisch mensen te overlijden als gevolg van een allergie voor melk.

• Terminologie
• Epidemiologie van allergie voor melk
• Oorzaken melkallergie
• Risicofactoren
• Symptomen
• Allergische reactie
• Anafylaxie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medische behandeling
• Voeding
• Alternatieven
• Preventie: Vermijden van melk en zuivelproducten
• Producten en ingrediënten met melk
• Oppassen met ‘melkvrije producten’
• Complicaties

Terminologie

Lactose-intolerantie
Lactose-intolerantie treedt op wanneer een persoon onvoldoende enzymen heeft die nodig zijn om suiker (die in melk is opgeslagen) af te breken, hetgeen nodig is voor een goede vertering. Het enzym ‘lactase’ is verantwoordelijk voor de afbraak van de suiker in melk (lactose).

Melkallergie
Bij een melkallergie is sprake van een abnormale immunologische reactie. Het immuunsysteem van het lichaam zet immunoglobuline E (IgE) (antilichamen) in om de eiwitten die in melk aanwezig zijn, te elimineren uit het lichaam.

Melkintolerantie
Een melkallergie is evenmin hetzelfde als een melkintolerantie. Bij deze laatste is het nodig om erg veel melk te consumeren om symptomen te verkrijgen. Melkallergie komt plotseling op en is veel gevaarlijker dan een intolerantie of gevoeligheid voor melk. Melkallergie is namelijk potentieel dodelijk.

Epidemiologie van allergie voor melk

Tussen 2-3 procent van de kinderen jonger dan drie jaar heeft een melkallergie. Op zestienjarige leeftijd is 80% van deze kinderen de melkallergie ontgroeid, hoewel de allergie ook tal van volwassenen treft.

Oorzaken melkallergie

De meeste mensen zijn allergisch voor koeienmelk, maar melk dat afkomstig is van schapen, geiten, buffels en andere melk producerende zoogdieren veroorzaakt ook allergische symptomen bij mensen die hieraan gevoelig zijn. Wanneer mensen met een melkallergie melk of melkproducten gebruiken, ziet het lichaam het eiwit of de eiwitten in de melk als gevaarlijke indringers. Het immuunsysteem gaat dan proberen om deze ‘indringer’ te elimineren via de IgE-antilichamen. Dit veroorzaakt een allergische reactie en onaangename allergische symptomen omdat chemicaliën zoals histamine in het lichaam worden vrijgegeven.

Twee belangrijke eiwitten in koemelk veroorzaken mogelijk een allergische reactie met name caseïne (aanwezig in het vaste deel van melk) en wei (aanwezig in het vloeibare deel). Het is mogelijk dat een persoon allergisch is voor één van deze eiwitten, maar soms is iemand ook voor beide eiwitten allergisch.

Risicofactoren

Volgens de Mayo Clinic zijn er vier belangrijke risicofactoren bij het ontwikkelen van een melkallergie:

• andere allergieën: Allergische kinderen (andere allergieën) lijden sneller aan een melkallergie.
• eczeem: Eczeem verhoogt de kans op voedselallergie.
• familiegeschiedenis: Het risico op een voedselallergie, zoals een melkallergie, stijgt wanneer één of beide ouders een voedselallergie of een andere soort allergie hebben, zoals hooikoorts, eczeem of astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen).
• leeftijd: Kinderen krijgen het vaakst te maken met een melkallergie.

Symptomen

Allergische reactie

Een allergische reactie op melk verschijnt bij de meeste mensen binnen enkele minuten tot uren na het consumeren van melk of producten die melk bevatten. De symptomen van een melkallergie zijn variabel in ernst en bevatten onder meer:

• algemeen: een loopneus, rillingen, waterige ogen
• huid: eczeem, een jeukende allergische huiduitslag op de huid, vaak rond de mond, galbulten, netelroos, vochtophoping onder de huid zoals een opgezet gezicht of opgezette ogen
• longen: hoesten, niezen, astma, een longontsteking, een piepende ademhaling, wheezing (piepend geluid bij de uitademing = vernauwing van de kleinere luchtwegen)
• maag en darmen: een stinkende ontlasting, bloedingen, braken, buikkrampen, diarree, een losse ontlasting (mogelijk met bloed in de ontlasting), kolieken (baby’s)

Anafylaxie

Een ernstige reactie veroorzaakt een plotselinge anafylactische reactie, die soms fataal is. De symptomen die hierbij optreden zijn een gezwollen keel, ademhalingsproblemen, cyanose (blauwzucht), blozen, ernstige jeuk, aanhoudende maag-darmproblemen, hartritmestoornissen, bewustzijnsverlies en een shock (met een gevaarlijke daling van de bloeddruk).

Diagnose en onderzoeken

Een bloedonderzoek is nodig. In het bloed van een persoon met een melkallergie kan de arts namelijk het antilichaam ‘immunoglobuline E (IgE)’ identificeren. Een andere diagnostische test voor melkallergie is een huidtest. De arts injecteert in de huid een beetje eiwitten die aanwezig zijn in melk. Een grote bult ontstaat wanneer iemand hierop allergisch reageert. Deze huidtest wordt meestal uitgevoerd door een allergoloog. Dit onderzoek is wel niet altijd betrouwbaar voor het opsporen van een melkallergie.

Behandeling

Medische behandeling

Orale (via de mond ingenomen) immunotherapie is bij een aantal mensen nuttig voor de behandeling van een melkallergie. Verder krijgen mensen het advies om altijd een adrenalinepen mee te nemen voor het geval ze toch een zeer ernstige allergische reactie krijgen. Daarna is een onmiddellijke opname in het ziekenhuis vereist.

Voeding

Daarnaast krijgt de persoon voedingsadviezen via de arts of een voedingsdeskundige. Mensen met een melkallergie moeten namelijk zoveel mogelijk voedingsmiddelen vermijden die een allergische reactie zouden kunnen teweegbrengen. Baby’s met een melkallergie drinken best borstvoeding (gedurende minimaal vier tot zes maanden), al zet de arts hiervoor ook vaak vitaminen en mineralen verrijkte sojazuigelingenvoeding in.

Alternatieven

Enkele alternatieven voor dierlijke afgeleide melk omvatten sojamelk, rijstmelk, kokosmelk en amandelmelk. De ongezoete versies van deze melk genieten de voorkeur. Het is bij een melkallergie erg belangrijk om voldoende vitaminen en mineralen binnen te krijgen. Zuivelproducten bevatten veel calcium, eiwitten, vitaminen D en vitamine B12. Bij een melkallergie zijn mogelijk veel andere voedingsmiddelen nodig om geen vitaminetekorten te krijgen. De beste voedingsbronnen zijn groenten zoals broccoli en spinazie, en sojaproducten. Een voedingsdeskundige helpt mensen en/of de ouders van een kind voor het verkrijgen van een gezonde en evenwichtige voeding.

Preventie: Vermijden van melk en zuivelproducten

Mensen met een melkallergie moeten melk en zuivel in elke vorm strikt vermijden, waaronder boter, wei, melk, yoghurt en kaas.

Producten en ingrediënten met melk

Volgende veel voorkomende producten en ingrediënten bevatten melk. Dit is zeker geen volledige lijst.

• aardappelpuree
• au gratin gerechten
• boter, botervet, boterolie, boterzuur
• cakemix
• caseïnaten (in alle vormen)
• caseïne
• caseïnehydrolysaat
• chocolade
• diacetyl
• donuts
• gebakken producten - brood, koekjes, crackers, taarten
• gecremeerde voedingsmiddelen
• gemalen melk
• ghee
• granen
• hydrolysaten
• ijsje
• kaas en kaassaus
• karnemelk
• kauwgom
• koffie creamers
• kunstboter of kaasgeur
• kwark
• lactalbumine
• lactalbuminefosfaat
• lactoferrin
• lactoferrine
• lactoglobuline
• lactose
• lactulose
• leb
• margarine
• melk (in alle vormen zoals gecondenseerd, afgeleid, droog, verdampt, koemelk en melk van andere dieren, laag vet, gemalen, melkvet, vetvrij, poeder, eiwit, mager, vaste stoffen, geheel, karnemelk)
• melkeiwit hydrolysaat
• nougat (zit in snoep)
• pudding
• rennet caseïne
• room, inclusief zure room
• saladedressings
• sorbet
• vla
• vlees - ingeblikt en verwerkt vlees
• wei (in alle vormen)
• witte sauzen
• wrongel
• yoghurt
• zure room

Deze ingrediënten bevinden zich ook in andere, minder voor de hand liggende bronnen van melk, zoals chocolade, gebakken producten, snoepjes en producten met kunstmatige botersmaak. Ook bij ingeblikte tonijn (sommige merken bevatten caseïne), schelpdieren (is soms gedompeld in melk om de visgeuren te verminderen) en verwerkte vleesproducten zitten soms zuivelingrediënten.

Oppassen met ‘melkvrije producten’

Producten die in de winkel bestempeld staan als ‘melkvrije producten’ bevatten soms toch nog melkderivaten, die voor mensen met een melkallergie problemen opleveren. Een melkderivaat is een stof die gemaakt kan worden, of verkregen is uit melk (zoals wei of caseïne). Deze 'zuivelvrije' producten zijn wel prima voor mensen met lactose-intolerantie, maar zeker niet voor mensen met een melkallergie. De etiketten grondig lezen is bijgevolg nodig.

Complicaties

Sommige mensen krijgen te maken met anafylaxie (een ernstige, potentieel levensbedreigende allergische reactie). Onmiddellijke medische bijstand is hierbij vereist. Daarnaast hebben kinderen met een melkallergie meer kans op hooikoorts en allergieën bij andere voedingsmiddelen zoals pinda's, soja, eieren of zelfs rundvlees.

Lees verder

• Voedselallergie en voedselintolerantie: Symptomen
• Ei-allergie: Behandeling van allergische reactie op kippenei