Virale hepatitis D-infectie: Ontstoken lever door virus

Virale hepatitis D is een infectieziekte waarbij de lever ontstoken en gezwollen is door het hepatitis D-virus (HDV). Deze ontsteking kan alleen optreden bij mensen die al besmet zijn met het hepatitis B-virus (HBV). De symptomen kunnen acuut of chronisch zijn en omvatten geelzucht, donkere urine, lichte ontlasting, zwakte, vermoeidheid en een gezwollen buik. Chronische leverontsteking kan leiden tot levercirrose, leverfalen of zelfs leverkanker. Behandelingen voor hepatitis D omvatten medicatie, medische behandelingen en in sommige gevallen een levertransplantatie. De prognose is uitstekend als het virus volledig uit het lichaam kan worden verwijderd, maar de vooruitzichten zijn afhankelijk van verschillende factoren.

• Synoniem hepatitis D-infectie
• Epidemiologie
• Prevalentie van virale hepatitis D
• Geografische spreiding
• Leeftijd en geslacht
• Mechanisme
• Structurele eigenschappen van hepatitis D-virus
• Replicatie van hepatitis D-virus
• Immuunrespons en leverbeschadiging
• Oorzaken: Door hepatitis D-virus én hepatitis B-virus
• Risicofactoren
• Blootstelling aan hepatitis B
• Intraveneus drugsgebruik
• Onbeschermde seks en risicogedrag
• Risicogroepen
• Patiënten met chronische hepatitis B
• Injecterende druggebruikers
• Mensen met een hoog risico op bloedtransfusies
• Symptomen van acute en chronische infectie
• Alarmsymptomen
• Acute hepatitis D-symptomen
• Chronische hepatitis D-symptomen
• Verergering van symptomen bij co-infectie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van virale infectie
• Prognose HDV-infectie
• Verloop bij acute infectie
• Chronische infectie en levercomplicaties
• Invloed van antivirale therapie
• Complicaties van leverontsteking
• Preventie van hepatitis D
• Vaccinatie tegen hepatitis B
• Veilig bloedgebruik en injecties
• Veilig seksueel gedrag

Synoniem hepatitis D-infectie

Een hepatitis D-infectie wordt door artsen soms aangeduid als een ‘hepatitis-deltavirusinfectie’.

Epidemiologie

De epidemiologie van virale hepatitis D (HDV) heeft betrekking op de verspreiding, frequentie en demografische kenmerken van infecties wereldwijd, evenals de impact van deze ziekte op verschillende bevolkingsgroepen.

Prevalentie van virale hepatitis D

Virale hepatitis D is een zeldzame en ernstige virale infectie die alleen kan optreden bij patiënten die al besmet zijn met hepatitis B (HBV). Wereldwijd wordt het geschat dat ongeveer 5% van de mensen met chronische hepatitis B ook geïnfecteerd is met hepatitis D. HDV komt voornamelijk voor in gebieden met een hoge prevalentie van hepatitis B, zoals Sub-Sahara Afrika, Oost-Azië en delen van Zuid-Amerika.

Geografische spreiding

De prevalentie van hepatitis D is het hoogst in ontwikkelingslanden, waar hepatitis B vaker voorkomt. In westerse landen is het aantal gevallen van hepatitis D lager, hoewel migranten uit endemische regio’s een hoger risico lopen. De infectie komt ook vaker voor bij injecterende druggebruikers, vooral bij mensen die geen toegang hebben tot preventieve zorg of behandeling voor hepatitis B.

Leeftijd en geslacht

Hoewel hepatitis D op elke leeftijd kan optreden, komt het vaker voor bij volwassenen, met een piek in de vroege volwassenheid. De infectie heeft geen sterke voorkeur voor geslacht, hoewel sommige studies een licht verhoogd risico bij mannen aantonen, mogelijk vanwege gedragingen die het risico op infectie vergroten, zoals intraveneus drugsgebruik.

Mechanisme

Het mechanisme van virale hepatitis D-infectie betreft de interactie van het hepatitis D-virus (HDV) met het hepatitis B-virus (HBV) en de pathofysiologie van de infectie.

Structurele eigenschappen van hepatitis D-virus

Het hepatitis D-virus is een defect virus dat alleen kan repliceren in de aanwezigheid van hepatitis B. HDV is een enkelstrengs RNA-virus dat zich omhulst in een HBsAg-deeltje (hepatitis B surface antigen). Het virus is afhankelijk van het hepatitis B-virus voor zijn replicatie, omdat het de HBV-surface antigenen nodig heeft om zich in de levercellen te verankeren.

Replicatie van hepatitis D-virus

De replicatie van HDV is volledig afhankelijk van de aanwezigheid van hepatitis B. Wanneer het hepatitis D-virus een levercel infecteert, gebruikt het de virale enzymen van hepatitis B om zijn eigen RNA te repliceren. Dit maakt de infectie meer virulent, omdat het de lever ernstig kan beschadigen door de combinatie van hepatitis B en hepatitis D-infectie.

Immuunrespons en leverbeschadiging

De leverbeschadiging door hepatitis D wordt voornamelijk veroorzaakt door de immuunrespons tegen geïnfecteerde levercellen. Dit leidt tot chronische ontsteking, leverfibrose, cirrose en in sommige gevallen leverkanker. De co-infectie van hepatitis B en D kan de progressie naar een ernstiger klinisch beeld versnellen.

Oorzaken: Door hepatitis D-virus én hepatitis B-virus

Hepatitis D-virus én hepatitis B-virus
Hepatitis D is een virale infectie veroorzaakt door het hepatitis D-virus (HDV). Dit virus, oorspronkelijk bekend als ‘deltavirus’ (delta-agens), werd in 1977 ontdekt door Rizzetto et al. Het is een enkelstrengig RNA-virus dat behoort tot de familie Flaviviridae. HDV is een onvolledig RNA-virus met een diameter van 40-50 nm en maakt gebruik van de mantel van het hepatitis B-virus (HBV). Het virus bevat in de kern een eigen hepatitis D-antigeen (HDAg), ook bekend als het ‘delta-antigeen’. Voor vermenigvuldiging heeft het hepatitis D-virus de aanwezigheid van hepatitis B-virus nodig, wat betekent dat een co-infectie (gelijktijdige infectie met HBV) of een superinfectie (HDV-infectie bij een reeds bestaande HBV-infectie) noodzakelijk is. HDV kan de ernst van leverziekten bij patiënten met acute of chronische hepatitis B-infectie verergeren en kan ook symptomen veroorzaken bij HBV-dragers zonder eerdere symptomen.

Andere virussen
Andere virussen die hepatitis D kunnen veroorzaken zijn onder meer:

• het coxsackievirus
• het cytomegalovirus
• het Epstein-Barrvirus (dat klierkoorts veroorzaakt)
• het herpes simplex-virus
• andere arbovirussen, zoals die verantwoordelijk voor influenza (griep) of gele koorts

Overdracht
De overdracht van hepatitis D gebeurt via bloed en bloedproducten (zoals bloedtransfusies, intraveneus drugsgebruik, prikincidenten, of contact met beschadigde huid). Besmetting kan ook plaatsvinden via seksueel contact, maar enkel als zowel HDV als HBV tegelijkertijd worden overgedragen.

Risicofactoren

Hepatitis D komt alleen voor bij personen die al besmet zijn met hepatitis B. Risicofactoren voor hepatitis D-infectie zijn onder andere:

• zwangerschap van een geïnfecteerde moeder (zij kan het virus aan de baby doorgeven)
• dragen van het hepatitis B-virus
• mannen die seks hebben met andere mannen
• misbruik van intraveneuze of injectiegeneesmiddelen
• ontvangen van veel bloedtransfusies
• wonen in regio's waar hepatitis D meer voorkomt

Blootstelling aan hepatitis B

Omdat HDV alleen kan repliceren in de aanwezigheid van hepatitis B, zijn mensen die al besmet zijn met hepatitis B de primaire risicogroep voor hepatitis D. Dit geldt voor mensen met chronische hepatitis B of degenen die recentelijk met het hepatitis B-virus in contact zijn gekomen.

Intraveneus drugsgebruik

Injecterende druggebruikers lopen een significant verhoogd risico op hepatitis D, vooral wanneer zij onveilige injectiepraktijken toepassen, zoals het delen van naalden. HDV verspreidt zich vaak via bloedcontact, wat het risico voor deze groep aanzienlijk verhoogt.

Onbeschermde seks en risicogedrag

Onbeschermde seksuele contacten, vooral met meerdere partners of bij mannen die seks hebben met mannen, kunnen ook het risico op hepatitis D verhogen, aangezien HDV vaak wordt overgedragen via bloed en lichaamsvloeistoffen.

Risicogroepen

Bepaalde bevolkingsgroepen hebben een hoger risico op infectie met hepatitis D, afhankelijk van zowel genetische als omgevingsfactoren.

Patiënten met chronische hepatitis B

De grootste risicogroep voor hepatitis D zijn patiënten die al besmet zijn met hepatitis B. Zonder de aanwezigheid van hepatitis B is hepatitis D niet mogelijk. Deze groep vereist bijzondere aandacht voor het controleren van co-infectie.

Injecterende druggebruikers

Injecterende druggebruikers, vooral diegenen die naalden delen, vormen een andere risicogroep. Door de verspreiding van bloed bij het delen van naalden neemt het risico op infectie met hepatitis D aanzienlijk toe.

Mensen met een hoog risico op bloedtransfusies

Mensen die regelmatig bloedtransfusies ontvangen, bijvoorbeeld patiënten met hemofilie of andere bloedziekten, lopen mogelijk een verhoogd risico op hepatitis D als de transfusies niet goed gecontroleerd zijn op virale infecties.

Symptomen van acute en chronische infectie

De incubatietijd (de periode tussen blootstelling aan het virus en het optreden van symptomen) bedraagt meestal twee weken tot drie maanden. Symptomen kunnen acuut, subacuut of chronisch zijn.

Acute infectie
Patiënten met acute hepatitis D vertonen vaak symptomen zoals:

• donkere urine
• huiduitslag
• kleigekleurde ontlasting
• verlies van eetlust
• geelzucht (geelachtige verkleuring van huid, slijmvliezen en ogen)
• gewrichtspijn
• koorts
• misselijkheid en braken
• pijn in de bovenbuik, boven de lever
• spierpijn
• vermoeidheid

Chronische infectie
Chronische hepatitis D kan vaak minder merkbare symptomen hebben, maar leidt sneller tot ernstige complicaties. Symptomen kunnen zijn:

• jeukende huid
• geelzucht
• gewichtsverlies
• vermoeidheid
• zwakte
• buikzwelling (ascites)
• zwelling van de enkels (oedeem)

Alarmsymptomen

De symptomen van virale hepatitis D zijn vaak geassocieerd met die van hepatitis B, maar kunnen ernstiger zijn vanwege de co-infectie.

Acute hepatitis D-symptomen

In het geval van acute hepatitis D-infectie kunnen patiënten symptomen ervaren zoals vermoeidheid, geelzucht (gele huid of ogen), buikpijn, en donkergekleurde urine. Deze symptomen zijn vergelijkbaar met die van hepatitis B, maar kunnen intensiever zijn door de co-infectie.

Chronische hepatitis D-symptomen

In chronische gevallen kan de infectie leiden tot langdurige leverbeschadiging, wat resulteert in symptomen zoals buikpijn, gewichtsverlies, bloedingen, zwelling van de buik (ascites) en verwarring als gevolg van leverfalen. Hepatitis D kan de progressie van leverziekten versnellen, wat kan leiden tot cirrose of leverkanker.

Verergering van symptomen bij co-infectie

Bij co-infectie met hepatitis B en D kunnen de symptomen ernstiger zijn en kan de ziekte sneller vorderen, met verhoogde kans op levercirrose en hepatocellulair carcinoom (leverkanker).

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van hepatitis D wordt gesteld op basis van de medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek. Tijdens het lichamelijk onderzoek let de arts op huidskleur, zwelling van de benen, zwelling van de voeten of enkels en gevoeligheid of zwelling van de buik. Soms is een echografie van de lever nodig om de stijfheid van de lever te meten, wat bekend staat als elastografie. Een leverbiopsie kan ook nodig zijn om weefselmonsters te verkrijgen voor microscopisch onderzoek, vooral als andere tests onvoldoende informatie bieden over de leverbeschadiging of ziekte.

Behandeling van virale infectie

Bij chronische hepatitis D die leidt tot cirrose kunnen medicijnen, chirurgie en andere medische ingrepen nodig zijn. Als acute hepatitis D leidt tot acuut leverfalen, of als chronische hepatitis D leidt tot leverfalen of leverkanker, kan een levertransplantatie noodzakelijk zijn.

Prognose HDV-infectie

De prognose van virale hepatitis D-infectie hangt af van de ernst van de infectie, de reactie op antivirale behandeling en de aanwezigheid van bijkomende leverschade.

Verloop bij acute infectie

Bij acute hepatitis D-infectie kunnen de meeste patiënten herstellen met ondersteuning en antivirale therapieën. Echter, bij mensen met chronische hepatitis B kan de infectie ernstige leverschade veroorzaken, wat de prognose verslechtert.

Chronische infectie en levercomplicaties

Chronische hepatitis D-infectie kan leiden tot ernstige levercomplicaties, zoals cirrose en hepatocellulair carcinoom. Zonder adequate behandeling kan de overleving ernstig worden beïnvloed.

Invloed van antivirale therapie

Behandeling van hepatitis D met antivirale middelen zoals interferon kan helpen de infectie onder controle te houden, maar het is niet altijd curatief. De effectiviteit van antivirale therapie is afhankelijk van het stadium van de ziekte en de algehele gezondheid van de patiënt.

Complicaties van leverontsteking

Acute hepatitis D
Acute hepatitis D kan in zeldzame gevallen leiden tot acuut leverfalen, waarbij de lever plotseling stopt met functioneren. Dit komt zelden voor, maar leverfalen komt vaker voor bij patiënten met zowel hepatitis D- als hepatitis B-infecties dan bij patiënten met alleen hepatitis D.

Chronische hepatitis D
Chronische hepatitis D kan leiden tot levercirrose, leverfalen en leverkanker. Patiënten met zowel chronische hepatitis B als hepatitis D hebben een hogere kans op deze complicaties dan mensen met alleen chronische hepatitis B. Vroege diagnose en behandeling van chronische hepatitis B en D kunnen de kans op ernstige gezondheidsproblemen verminderen.

Cirrose
Cirrose is een aandoening waarbij gezond leverweefsel langzaam wordt vervangen door littekenweefsel, wat de bloedstroom door de lever belemmert. In de vroege stadia van cirrose blijft de lever nog functioneren, maar naarmate de cirrose verergert, kan leverfalen optreden.

Leverfalen
Leverfalen ontwikkelt zich meestal over maanden of jaren, waarbij de lever zijn functie niet meer kan vervullen of beschadigde cellen niet kan vervangen.

Leverkanker
Patiënten met zowel chronische hepatitis B als hepatitis D hebben een verhoogd risico op leverkanker. Het is daarom aanbevolen om minimaal twee keer per jaar een echografie of ander beeldvormend onderzoek van de lever te ondergaan om tijdig kanker te detecteren, zodat een behandeling kan worden gestart.

Preventie van hepatitis D

Preventiemaatregelen voor hepatitis B zijn ook effectief tegen hepatitis D. Dit omvat het vermijden van het delen van naalden en persoonlijke voorwerpen. Handschoenen moeten worden gedragen bij contact met bloed of open huidzweren van anderen. Hoewel er geen vaccin voor hepatitis D beschikbaar is, kan een vaccin tegen hepatitis B helpen om hepatitis D te voorkomen.

Vaccinatie tegen hepatitis B

Omdat hepatitis D alleen voorkomt bij mensen die al besmet zijn met hepatitis B, is de vaccinatie tegen hepatitis B de belangrijkste preventieve maatregel. Vaccinatie tegen hepatitis B voorkomt niet alleen hepatitis B, maar ook hepatitis D, omdat de twee infecties nauw met elkaar verbonden zijn.

Veilig bloedgebruik en injecties

Het vermijden van onveilige injectiepraktijken en het gebruik van schone naalden is essentieel om de verspreiding van hepatitis D te voorkomen. Gezondheidszorginstellingen moeten strikte hygiënische protocollen volgen bij bloedtransfusies en medische ingrepen.

Veilig seksueel gedrag

Veilig seksueel gedrag, zoals het gebruik van condooms, kan helpen de overdracht van hepatitis D te verminderen, vooral bij risicogroepen zoals mannen die seks hebben met mannen en mensen met meerdere seksuele partners.

Lees verder

• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie
• Levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik
• Leverfalen: Lever stopt plots of geleidelijk met werken
• Icterus (geelzucht) en hepatitis (leverontsteking)
• Geelzucht (icterus): Soorten, oorzaken en symptomen