Anurie: Afwezige urineproductie door probleem rond nieren

Bij anurie is een patiënt vrijwel niet in staat om urine uit te plassen. Dit is mogelijk een symptoom van verschillende metabolische en andere aandoeningen. Soms resulteert het symptoom uit een probleem buiten (postrenaal), in de nieren (renaal) of voor (prerenaal) de nieren. Vaak is anurie vergezeld van misselijkheid, diarree en een gebrek aan eetlust. De diagnose en behandeling van anurie is complex omdat de oorzaken zo divers zijn. Wanneer de arts de locatie bepaald heeft van het probleem dat leidt tot anurie, is een behandeling mogelijk.

• Oorzaken van anurie voor de nieren (prerenale anurie)
• Oorzaken van anurie in de nieren (renale anurie)
• Oorzaken voorbij de nieren (postrenale anurie)
• Symptomen: Niet of erg weinig plassen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van symptoom
• Complicaties van afwezige urineproductie

Oorzaken van anurie voor de nieren (prerenale anurie)

Hypovolemie

Bij hypovolemie circuleert te weinig bloedvolume in het lichaam wat komt door vochtverlies. Hypovolemie komt tot stand door overdreven bloedverlies, diarree, braken, brandwonden, diuretische medicatie (plaspillen), longoedeem (vocht in de longen door linkerhartfalen) en vochtverlies door operatieprocedures. Een ernstige bloeding met veel vochtverlies tot gevolg, ontstaat bijvoorbeeld door ebola (infectieziekte met bloedingen door ebolavirus) maar ook bij anale kloven (schade aan slijmvlies, vaak door obstipatie). Bij hypovolemie geraken de nierslagaders uiteindelijk afgesloten waardoor de urine het lichaam niet kan verlaten, met een afwezige urineproductie als gevolg.

Hartfalen

Een myocardinfarct (afsterven van een stuk van de hartspier: hartaanval) resulteert uit een verminderde bloedtoevoer naar het hart. Dit is het gevolg van een hartspieraandoening (cardiomyopathie) en aritmieën (onregelmatigheden in het hartritme).

Lage systemische vasculaire weerstand

Een lage systemische vasculaire weerstand (lage bloeddruk) verschijnt bij ernstige infectieuze aandoeningen zoals sepsis (bloedvergiftiging) of een shock. Ernstige allergische reacties op bepaalde geneesmiddelen en de inname van medicatie tegen een hoge bloeddruk zijn andere mogelijke oorzaken van een lage systemische vasculaire weerstand.

Diabetes

Bij slecht gecontroleerde diabetes mellitus (suikerziekte) ontstaat soms diabetische ketoacidose. Hierdoor krijgt een patiënt te maken met acuut nierfalen en anurie.

Andere oorzaken

Een plotselinge compressie van de nierader of inferieure vena cava (onderste holle ader), pancreatitis (alvleesklierontsteking) of plotselinge toename van de buikdruk veroorzaakt mogelijk ook nog anurie buiten de nieren.

Oorzaken van anurie in de nieren (renale anurie)

Soms ontstaan problemen in de nieren zelf. Hierdoor ontstaat een afwijkende structuur van de glomerulus (vaatkluwen van de nier; bloedplasma wordt hier gefilterd) en de nierbuisjes, waardoor de urineproductie erg laag is. Dit gebeurt bijvoorbeeld door auto-immuunziekten, glomerulonefritis (nierfilterontsteking: ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors, vorm van een nierontsteking) en een nierziekte. Ook nefrotoxische geneesmiddelen (medicatie die toxisch is voor de nieren) veroorzaakt soms anurie zoals ACE-remmers, NSAID’s (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) en penicilline (een vorm van antibiotica).

Oorzaken voorbij de nieren (postrenale anurie)

Soms ontstaan problemen nadat het bloed de nier heeft verlaten. Een urineweginfectie, knik in een katheter in het ziekenhuis of een prostaatvergroting zijn enkele voorbeelden die de normale bloedstroom belemmeren.

Hypertensie (hoge bloeddruk)

Wanneer de bloeddruk te hoog is (hypertensie), ontstaat schade aan de slagaders rond de nier waardoor de nierfunctie aangetast is.

Nierstenen

Nierstenen vormen zich kristallen in de nier of urineleider (ureter). Dit gebeurt vooral door te weinig vochtinname, maar ook andere factoren spelen een rol. Buikpijn, rugpijn en liespijn zijn hierbij kenmerkend. Daarnaast belemmeren ze de urine-uitvoer met anurie als gevolg.

Niertumoren

Een niertumor verstoort de nierfunctie waardoor een belemmering van de urine-uitvoer tot stand komt.

Symptomen: Niet of erg weinig plassen

Bij anurie is de patiënt niet in staat om urine te produceren. Overmatig vochtverlies, diarree, misselijkheid, een verlies van eetlust of braken gaan soms gepaard met anurie.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium

Normaal gesproken plast een persoon zonder nierproblemen in het totaal tussen de één en anderhalve liter urine per dag. Een aanverwante medische aandoening van anurie is ‘oligurie’ (verminderde urineproductie). Hierbij bedraagt de urineproductie tussen 80 en 400 ml per dag. Wanneer de urineproductie onder de 80 ml is, is dit gekend als ‘anurie’.

Diagnostisch onderzoek

De patiënt krijgt eerst vragen voorgeschoteld over de aanwezige symptomen. Zo bevraagt de arts de patiënt over mogelijke urineretentie (de blaas niet of onvolledig kunnen ledigen), recente problemen met urine, vermoeidheid of bloed in de urine.

Diagnostisch onderzoek
Verdere onderzoeken zijn nodig om anurie te diagnosticeren.

• een biopsie (microscopisch onderzoek van een klein weefselmonster van de nier)
• een echografie van de nieren en blaas (onderzoek met geluidsgolven)
• een CT-scan van de buik (voor een inspectie van de nieren)
• een MRI-scan (voor een gedetailleerder beeld van de nieren)
• een nierscintigrafie (onderzoek via nucleaire geneeskunde)
• een urineonderzoek

Behandeling van symptoom

Anurie is een medische noodsituatie. Wanneer dit in een ziekenhuis gebeurt, is dit vaak het gevolg van een knik in de katheter en dan is dit snel verholpen. Veroorzaken bepaalde medicijnen schade aan de nieren waardoor anurie tot uiting komt, dan is het raadzaam om hiermee op doktersadvies te stoppen. Bij infecties zet de arts antibiotica in om deze te bestrijden. Nierstenen vergruizen is soms nodig. In een aantal gevallen is een chirurgische ingreep vereist. Wanneer geen enkele andere behandeling effectief is, is een niertransplantatie vereist. Daarnaast gebeurt vaak een ondersteunende behandeling in de vorm van vochttoediening en diuretische medicatie (plaspillen).

Complicaties van afwezige urineproductie

Omdat anurie volgt op een onderliggend probleem, ontstaan vrij ernstige complicaties. Door afwijkingen aan het hart en de bloedvaten is de vocht- en natriumretentie van het lichaam aangetast. Maagdarmproblemen die geassocieerd zijn met ernstig braken of diarree, leiden tot extreme uitdroging (dehydratie) en elektrolytenstoornissen, zoals hyperkaliëmie. Hyperkaliëmie leidt dan weer sneller tot hartritmestoornissen en andere hartafwijkingen. Bloedarmoede en een probleem met de bloedplaatjes behoren ook tot de mogelijke complicaties.