Anurie: Afwezige urineproductie door probleem rond nieren

Anurie is een medische toestand waarbij de patiënt vrijwel geen urine produceert. Dit symptoom kan een aanwijzing zijn voor diverse metabolische en andere aandoeningen. Anurie kan voortkomen uit problemen vóór (prerenaal), in de nieren zelf (renaal) of na (postrenaal) de nieren. Vaak gaat anurie gepaard met symptomen zoals misselijkheid, diarree en een verminderde eetlust. Het diagnosticeren en behandelen van anurie kan complex zijn door de uiteenlopende oorzaken. Zodra de arts de oorzaak van de anurie heeft vastgesteld, kan een gerichte behandeling worden gestart.

• Oorzaken van anurie vóór de nieren (prerenale anurie)
• Oorzaken van anurie in de nieren (renale anurie)
• Oorzaken voorbij de nieren (postrenale anurie)
• Symptomen: Niet of erg weinig plassen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van Anurie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken van anurie vóór de nieren (prerenale anurie)

Hypovolemie

Bij hypovolemie is er sprake van een verminderde bloedcirculatie door verlies van bloedvolume. Dit kan veroorzaakt worden door overmatig bloedverlies, diarree, braken, brandwonden, diuretische medicatie (plaspillen), longoedeem (vocht in de longen door linkerhartfalen) en vochtverlies door operaties. Ernstig bloedverlies kan optreden bij aandoeningen zoals ebola (bloedingsinfectie door ebolavirus) of anale kloven (schade aan het slijmvlies, vaak door obstipatie). Bij hypovolemie kunnen de nierslagaders uiteindelijk afgesloten raken, wat leidt tot een afwezigheid van urineproductie.

Hartfalen

Een myocardinfarct, ook bekend als hartaanval, ontstaat door een verminderde bloedtoevoer naar het hart, vaak veroorzaakt door hartspieraandoeningen (cardiomyopathie) en aritmieën (onregelmatigheden in het hartritme). Dit kan indirect leiden tot anurie door onvoldoende doorbloeding van de nieren.

Lage systemische vasculaire weerstand

Een lage systemische vasculaire weerstand, oftewel lage bloeddruk, kan ontstaan bij ernstige infecties zoals sepsis (bloedvergiftiging) of bij een shock. Ernstige allergische reacties op geneesmiddelen en medicatie voor hoge bloeddruk kunnen ook bijdragen aan een lage systemische vasculaire weerstand.

Diabetes

Bij slecht gecontroleerde diabetes mellitus kan diabetische ketoacidose optreden, wat kan leiden tot acuut nierfalen en anurie.

Andere oorzaken

Een plotselinge compressie van de nierader of de inferieure vena cava (onderste holle ader), pancreatitis (alvleesklierontsteking) of een plotselinge toename van de buikdruk kunnen ook anurie veroorzaken.

Oorzaken van anurie in de nieren (renale anurie)

Problemen die zich binnen de nieren voordoen kunnen leiden tot anurie. Dit kan het gevolg zijn van veranderingen in de structuur van de glomerulus (de vaatkluwen in de nier waar bloedplasma wordt gefilterd) en de nierbuisjes, wat resulteert in een drastische vermindering van urineproductie. Oorzaken zijn onder meer auto-immuunziekten, glomerulonefritis (ontsteking van de glomeruli, een vorm van nierontsteking) en andere nierziekten. Nefrotoxische geneesmiddelen, zoals ACE-remmers, NSAID’s (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) en penicilline (een soort antibiotica), kunnen eveneens anurie veroorzaken.

Oorzaken voorbij de nieren (postrenale anurie)

Problemen die optreden na het verlaten van het bloed uit de nieren kunnen ook anurie veroorzaken. Enkele voorbeelden zijn urineweginfecties, knikken in een katheter in een ziekenhuissetting of een vergrote prostaat, die de normale urine-uitvoer belemmeren.

Hypertensie (hoge bloeddruk)

Bij hypertensie kan schade aan de slagaders rond de nieren optreden, wat de nierfunctie kan beïnvloeden en bijdragen aan anurie.

Nierstenen

Nierstenen zijn kristallen die zich vormen in de nier of urineleider (ureter). Dit wordt vaak veroorzaakt door onvoldoende vochtinname, maar andere factoren kunnen ook bijdragen. Symptomen zijn onder andere buikpijn, rugpijn en liespijn. Nierstenen kunnen de urine-uitvoer blokkeren en leiden tot anurie.

Niertumoren

Een niertumor kan de normale nierfunctie verstoren en leiden tot obstructie van de urine-uitvoer.

Symptomen: Niet of erg weinig plassen

Bij anurie is de patiënt niet in staat om urine te produceren, wat leidt tot extreem weinig of geen urinelozing. Dit kan gepaard gaan met overmatig vochtverlies, diarree, misselijkheid, een verminderd eetlust of braken.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium

Normaal produceert een persoon zonder nierproblemen tussen de één en anderhalve liter urine per dag. Een aanverwante aandoening is ‘oligurie’ (verminderde urineproductie), waarbij de urineproductie tussen 80 en 400 ml per dag ligt. Anurie wordt gedefinieerd als een urineproductie van minder dan 80 ml per dag.

Diagnostisch onderzoek

De arts zal eerst vragen stellen over de symptomen en medische geschiedenis van de patiënt. Dit omvat vragen over urineretentie (onvoldoende ledigen van de blaas), recente urineproblemen, vermoeidheid en bloed in de urine.

Verder onderzoek kan nodig zijn om anurie te diagnosticeren:

• een biopsie (microscopisch onderzoek van een klein weefselmonster van de nier)
• echografie van de nieren en blaas (onderzoek met geluidsgolven)
• CT-scan van de buik (inspectie van de nieren)
• MRI-scan (gedetailleerd beeld van de nieren)
• een nierscintigrafie (nucleair geneeskundig onderzoek)
• urineonderzoek

Behandeling van Anurie

Anurie is een medische noodsituatie en vereist vaak onmiddellijke aandacht. In een ziekenhuisomgeving kan anurie soms het gevolg zijn van een knik in de katheter, wat snel kan worden opgelost. Als anurie wordt veroorzaakt door bepaalde medicijnen die schade aan de nieren veroorzaken, kan stoppen met deze medicatie op doktersadvies noodzakelijk zijn. Bij infecties kan antibiotica worden voorgeschreven. In sommige gevallen is het nodig om nierstenen te vergruizen of om chirurgische ingrepen uit te voeren. Als geen enkele andere behandeling effectief is, kan een niertransplantatie nodig zijn. Ondersteunende behandelingen, zoals vochttoediening en diuretische medicatie (plaspillen), kunnen ook worden toegepast.

Prognose

De prognose voor patiënten met anurie hangt af van de onderliggende oorzaak en de tijdigheid van de behandeling. Bij snelle en effectieve behandeling kan de nierfunctie vaak worden hersteld. Echter, als anurie wordt veroorzaakt door ernstige aandoeningen zoals nierfalen of een obstructie die niet snel wordt behandeld, kan dit leiden tot chronische nierproblemen of andere ernstige complicaties.

Complicaties

Anurie kan ernstige complicaties veroorzaken, vaak als gevolg van het onderliggende probleem. Door afwijkingen in het hart en de bloedvaten kunnen vocht- en natriumretentie optreden. Maagdarmproblemen, zoals ernstig braken of diarree, kunnen leiden tot extreme uitdroging (dehydratie) en elektrolytenstoornissen, zoals hyperkaliëmie. Hyperkaliëmie kan hartritmestoornissen en andere hartafwijkingen veroorzaken. Andere mogelijke complicaties zijn bloedarmoede en problemen met de bloedplaatjes.

Preventie

Voorkomen van anurie richt zich voornamelijk op het beheersen van de onderliggende aandoeningen. Regelmatige medische controles en het goed beheren van risicofactoren zoals diabetes en hoge bloeddruk zijn cruciaal. Ook het vermijden van nierbeschadigende medicatie en het adequate hydratatie kunnen helpen om het risico op anurie te verminderen.