Schaal- en schelpdierenallergie: Soort voedselallergie

Één van de meest bekende voedselallergieën is een schaal- en schelpdierenallergie. Hierbij reageren patiënten bijvoorbeeld allergisch op krab, mosselen of inktvis. Bij deze levenslange aandoening reageert het immuunsysteem extreem fel op eiwitten die aanwezig zijn in deze voedingsmiddelen. De tekenen van allergische patiënten zijn erg variabel en bestaan uit bijvoorbeeld misselijkheid, netelroos en hoesten. In ernstige gevallen zijn de symptomen levensbedreigend (anafylactische shock) en is een spoedbehandeling nodig. Patiënten met dit type allergie kunnen tot slot het beste schaal- en schelpdieren vermijden.

• Epidemiologie
• Bronnen van schaal- en schelpdieren
• Oorzaken van allergie voor schaaldieren en schelpdieren
• Risicofactoren van type voedselallergie
• Symptomen
• Tekenen
• Anafylaxie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van schaal- en schelpdierenallergie
• Thuisbehandelingen
• Medicatie
• Immuunsysteem ‘heropvoeden’
• Prognose van allergische reactie
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met schaal- en schelpdierenallergie
• Voedingspatroonbeperkingen en voedselveiligheid
• Hulp en educatie voor vrienden en familie
• Misvattingen rond schaal- en schelpdierenallergie
• Schaal- en schelpdierenallergie komt alleen voor bij kinderen
• Een allergie voor schaal- en schelpdieren veroorzaakt alleen milde huidreacties
• Een schaal- en schelpdierenallergie betekent dat je ook allergisch bent voor vis
• Koken of bakken maakt schaal- en schelpdieren veilig voor allergiepatiënten
• Mensen met een schaal- en schelpdierenallergie kunnen veilig inktvis of octopus eten
• Een milde reactie betekent dat de allergie niet ernstig is

Epidemiologie

Schaal- en schelpdierenallergie is een veelvoorkomende voedselallergie, vooral in gebieden waar deze voedingsmiddelen vaak worden geconsumeerd. De prevalentie varieert wereldwijd, maar allergieën voor schaal- en schelpdieren worden vaak gezien bij zowel kinderen als volwassenen. De incidentie is aanzienlijk toegenomen in de afgelopen jaren, wat kan worden toegeschreven aan veranderingen in voeding en de toegenomen consumptie van zeevruchten.

Bronnen van schaal- en schelpdieren

Schaaldieren zijn garnalen, krab en (rivier)kreeft. Deze veroorzaken het vaakst allergische reacties. Coquilles, mosselen, oesters, sint-jakobsschelpen en inktvis behoren tot de weekdieren (schelpdieren). Patiënten met een schaal- en schelpdierenallergie reageren echter mogelijk ook op ingrediënten van schaal- en schelpdieren die aanwezig zijn in bijvoorbeeld:

• compost of kunstmest
• cosmetische producten
• dierenvoeding
• hemCon-verbanden (een wondverband gemaakt van garnaalschalen)
• visvoer
• voedselsupplementen:
• calciumsupplementen gemaakt van oesterschelpen of koraal
• glucosamine
• omega-3 supplementen (meestal gemaakt van vis, maar soms gemaakt van schaaldieren)

Oorzaken van allergie voor schaaldieren en schelpdieren

Schaal- en schelpdierenallergieën treden op wanneer het immuunsysteem reageert tegen de eiwitten die zich in deze dieren bevinden. Het immuunsysteem gaat bij deze patiënten extreem hard werken en probeert dan vreemde indringers te bestrijden. Bij deze reactie komt histamine vrij, een chemische stof die leidt tot de tekenen van een allergische reactie. Het mechanisme achter deze allergie kan ook verband houden met genetische predispositie en eerdere blootstelling aan allergenen.

Risicofactoren van type voedselallergie

Meestal ontstaat dit type voedselallergie pas in de volwassenheid, al beginnen de symptomen soms ook al in de kindertijd (en dan vooral jongens). Verder krijgen patiënten sneller te maken met een schaal- en schelpdierenallergie wanneer een familielid ook kampt met een allergie (welk type dan ook). Omgevingsfactoren zoals blootstelling aan allergenen in de kindertijd kunnen ook een rol spelen bij de ontwikkeling van deze allergie.

Symptomen

De milde tot ernstige tekenen van een allergie voor schaal- en schelpdieren ontstaan enkele seconden, minuten tot af en toe enkele uren na de inname. De symptomen zijn zeer variabel tussen patiënten maar ook variëren de tekenen en de ernst en de duur hiervan per allergische reactie. Verder reageren sommige patiënten op alle soorten schaal- en schelpdieren terwijl anderen enkel reageren op bepaalde soorten.

Tekenen

Bekende symptomen van een schaal- en schelpdierenallergie omvatten:

• ademhaling en longen: wheezing (piepend geluid bij de uitademing), hoesten, pijn op de borst, ademhalingsproblemen, kortademigheid, huid en spieren rond de ribben trekken naar binnen (bij baby’s)
• gezicht: een zwelling van lippen, de mond, de tong en de keel, de oogleden
• hersenen: een licht gevoel in het hoofd, duizeligheid, flauwvallen, verwardheid, bewustzijnsverlies, een verstopte neus
• huid: een bleke of blauwe verkleuring van de huid, netelroos, jeuk, een huiduitslag op het gezicht of lichaam
• keel: een strakke keel / beklemmend gevoel in de keel, een gezwollen keel, een hese stem
• maag en darmen: indigestie (maagklachten na het eten of drinken), misselijkheid, braken, diarree, buikpijn

Anafylaxie

Patiënten met zeer ernstige symptomen ervaren een anafylactische shock (anafylaxie). Zij hebben een spoedbehandeling nodig. Zij ervaren een ernstige zwelling van de keel met een vernauwing van de luchtwegen, ernstige ademhalingsproblemen, een snelle pols, een shock en duizeligheid. Het is cruciaal dat deze patiënten een epinefrine auto-injector bij zich hebben en weten hoe deze te gebruiken.

Diagnose en onderzoeken

De arts beoordeelt de klinische geschiedenis van een patiënt grondig en voert daarna een huidpriktest uit. Ook is een meting van het voor schaaldieren specifieke IgE-niveau nodig via een bloedonderzoek. De orale voedseluitdagingstest, een test waarbij steeds grotere hoeveelheden voedsel aan een patiënt worden gegeven om te bepalen of hij een voedselallergie heeft, blijft de gouden standaard. Het is belangrijk dat deze tests worden uitgevoerd onder medisch toezicht, vooral bij patiënten met een geschiedenis van ernstige allergische reacties.

Behandeling van schaal- en schelpdierenallergie

Thuisbehandelingen

Actieve behandelingsopties die schaal- en schelpdierenallergische patiënten ongevoelig maken, zijn anno oktober 2024 nog niet beschikbaar. Patiënten krijgen het advies om schaal- en schelpdieren die symptomen veroorzaken niet in te nemen. Hiervoor moeten ze zorgvuldig voedseletiketten lezen om onbedoelde consumptie te voorkomen. Diverse voedingsmiddelen bevatten mogelijk schaal- en schelpdieren zoals sambal, kroepoek en bouillabaisse. Plaatsen waar schaal- en schelpdieren verwerkt of bereid worden, vermijden patiënten tot slot eveneens (ook het aanraken of inademen van stoom van schaal- en schelpdieren leidt mogelijk tot een allergische reactie).

Medicatie

Verder kunnen patiënten antihistaminica nemen om milde symptomen te verlichten en een epinefrine auto-injector gebruiken bij een anafylactische shock. Deze injector is een soort handapparaat dat in een spier adrenaline levert zodat de luchtwegen kunnen ontspannen. Het is belangrijk dat patiënten en hun omgeving goed geïnformeerd zijn over het gebruik van deze medicijnen en de symptomen van een anafylactische shock.

Immuunsysteem ‘heropvoeden’

Verder is voedseldesensibilisatie en tolerantie-inductie mogelijk. Hierbij wordt het immuunsysteem heropvoeden door kleine doses van het aanstootgevende voedsel te geven en dit in de loop van de tijd te verhogen. Dit moet echter altijd gebeuren onder strikte medische begeleiding en kan nog in ontwikkeling zijn.

Prognose van allergische reactie

De prognose voor patiënten met een schaal- en schelpdierenallergie is over het algemeen goed, mits er adequate maatregelen worden genomen om allergenen te vermijden. Veel patiënten kunnen een significante afname van symptomen ervaren naarmate ze ouder worden, hoewel de allergie bij sommigen permanent kan zijn. Het is essentieel dat patiënten regelmatig opvolging hebben met een allergoloog. Deze opvolging kan helpen bij het monitoren van de allergie en het aanpassen van het behandelplan, indien nodig. Het kan ook het bieden van informatie over nieuwe onderzoeken of behandelingen omvatten, wat de kwaliteit van leven kan verbeteren.

Veranderingen in symptomen
Bij sommige patiënten kunnen allergische symptomen na verloop van tijd veranderen. Jongere patiënten hebben mogelijk meer last van acute reacties, terwijl volwassenen soms milder reageren. Het is belangrijk voor patiënten om alert te blijven op veranderingen in hun reacties, omdat dit invloed kan hebben op hun benadering van het vermijden van allergenen en hun algehele welzijn.

Rol van educatie en zelfmanagement
Educatie speelt een cruciale rol in het beheren van allergieën. Patiënten moeten goed geïnformeerd zijn over hun allergie en leren hoe ze hun omgeving kunnen aanpassen om blootstelling aan allergenen te minimaliseren. Het volgen van voorlichtingssessies of workshops over allergiebeheer kan bijdragen aan een betere omgang met de allergie in het dagelijks leven. Dit helpt patiënten ook om hun angsten en zorgen over hun allergie te verminderen.

Complicaties

Complicaties van een schaal- en schelpdierenallergie kunnen ernstig zijn en omvatten onder andere levensbedreigende reacties zoals anafylaxie. Anafylaxie kan leiden tot symptomen zoals zwelling van de luchtwegen, ernstige ademhalingsproblemen, een plotselinge daling van de bloeddruk en bewustzijnsverlies.

Langdurige gevolgen
Langdurige vermijding van allergenen kan ook negatieve effecten hebben op het voedingspatroon, vooral als schaal- en schelpdieren een belangrijk onderdeel van het voedingspatroon waren. Dit kan leiden tot voedingsdeficiënties, zoals een tekort aan belangrijke voedingsstoffen, en een verminderde kwaliteit van leven. Patiënten moeten daarom zorgvuldig hun voedingspatroon in de gaten houden en ervoor zorgen dat ze alternatieve bronnen van essentiële voedingsstoffen opnemen.

Herkennen van anafylaxie
Het is cruciaal dat patiënten met deze allergie goed geïnformeerd zijn over de mogelijke symptomen van anafylaxie. Vroegtijdige herkenning van de symptomen kan levensreddend zijn. Educatie over de symptomen kan helpen bij het voorkomen van ernstige complicaties.

Preventie

Preventie van allergische reacties op schaal- en schelpdieren omvat het strikt vermijden van deze voedingsmiddelen en het zorgvuldig lezen van voedseletiketten om onbedoelde inname te voorkomen.

Bewustzijn van verborgen allergenen
Patiënten moeten zich bewust zijn van verborgen bronnen van allergenen, zoals sauzen, marinades of bewerkte voedingsmiddelen waarin schaal- en schelpdieren kunnen zijn verwerkt. Dit bewustzijn kan hen helpen om onveilige voedingskeuzes te vermijden en hun gezondheid te beschermen.

Educatie en training in allergiebeheer
Educatie over het herkennen van symptomen van een allergische reactie is van groot belang, evenals het dragen van een epinefrine auto-injector. Het dragen van deze injector stelt patiënten in staat om snel te reageren in geval van een anafylactische reactie. Patiënten en hun naasten moeten goed getraind zijn in het gebruik van de auto-injector en weten wanneer en hoe ze deze moeten toepassen. Dit kan hen niet alleen vertrouwen geven in hun vermogen om hun allergie te beheren, maar ook zorgen voor een snellere en effectievere reactie in noodsituaties.

Ondersteuning en expertise
Toegang tot expertise en ondersteuning van gezondheidsprofessionals kan patiënten helpen bij het navigeren door hun allergiebeheer. Het is belangrijk dat patiënten vragen stellen en hun zorgen delen met hun zorgverleners, zodat ze de best mogelijke begeleiding en ondersteuning kunnen ontvangen.

Praktische tips voor het omgaan met schaal- en schelpdierenallergie

Schaal- en schelpdierenallergie is een veelvoorkomende voedselallergie die kan leiden tot ernstige reacties, waaronder anafylaxie, bij contact met schaal- en schelpdieren. Het is van cruciaal belang om te weten hoe je allergieën te beheersen om een reactie te voorkomen.

Voedingspatroonbeperkingen en voedselveiligheid

Het is essentieel om volledig uit te sluiten van je voedingspatroon alle schaal- en schelpdieren, evenals voedingsmiddelen die mogelijk sporen van deze ingrediënten bevatten. Lees altijd etiketten op verwerkte voedingsmiddelen zorgvuldig en wees extra voorzichtig in restaurants en bij sociale evenementen om kruisbesmetting te voorkomen.

Draag altijd een epinefrine auto-injector (adrenalinepen) bij je om onmiddellijk te kunnen reageren bij een ernstige allergische reactie. Het is ook handig om te leren herkennen wanneer een reactie begint, zodat je snel kunt handelen.

Hulp en educatie voor vrienden en familie

Het is belangrijk om je familie, vrienden en andere mensen in je omgeving te informeren over je allergie, zodat ze je kunnen ondersteunen bij het voorkomen van blootstelling. Zorg ervoor dat ze weten hoe ze een epinefrine-injectie moeten toedienen en dat ze kunnen helpen bij het zoeken naar medische hulp als je een reactie krijgt.

Als je op vakantie gaat of uit eten gaat, onderzoek dan van tevoren waar je veilig kunt eten. Overleg met restaurantpersoneel om ervoor te zorgen dat je voedsel veilig is en dat je allergie serieus wordt genomen.

Misvattingen rond schaal- en schelpdierenallergie

Een allergie voor schaal- en schelpdieren is een van de meest voorkomende voedselallergieën en kan variëren van milde klachten tot ernstige anafylactische reacties. Er bestaan echter veel misvattingen over deze allergie, die kunnen leiden tot misverstanden over symptomen, diagnose en behandeling.

Schaal- en schelpdierenallergie komt alleen voor bij kinderen

Veel mensen denken dat een allergie voor schaal- en schelpdieren vooral voorkomt bij kinderen en dat ze er overheen kunnen groeien. In werkelijkheid kan deze allergie op elke leeftijd ontstaan en verdwijnt deze zelden spontaan. Zelfs volwassenen die jarenlang probleemloos schaal- en schelpdieren hebben gegeten, kunnen plotseling een allergische reactie ontwikkelen.

Een allergie voor schaal- en schelpdieren veroorzaakt alleen milde huidreacties

Sommigen geloven dat een allergische reactie op schaal- en schelpdieren beperkt blijft tot huiduitslag of jeuk. In werkelijkheid kan de reactie variëren van lichte huidklachten tot ernstige anafylaxie. Symptomen kunnen onder andere ademhalingsproblemen, zwelling van de mond en keel, misselijkheid en een daling van de bloeddruk omvatten. Snelle medische interventie kan noodzakelijk zijn bij ernstige reacties.

Een schaal- en schelpdierenallergie betekent dat je ook allergisch bent voor vis

Hoewel vis en schaal- en schelpdieren beide uit de zee komen, behoren ze tot verschillende biologische groepen. Een allergie voor schaal- en schelpdieren betekent dus niet automatisch dat iemand ook allergisch is voor vis. Het is echter wel mogelijk om voor beide allergieën te hebben, maar dit moet door middel van bloedonderzoeken of andere testen worden vastgesteld.

Koken of bakken maakt schaal- en schelpdieren veilig voor allergiepatiënten

Sommige mensen denken dat verhitting de allergenen in schaal- en schelpdieren afbreekt en ze daardoor veilig maakt voor consumptie. Dit is echter een gevaarlijke misvatting. De allergenen blijven vaak stabiel, zelfs na koken of bakken, waardoor een allergische reactie nog steeds mogelijk is.

Mensen met een schaal- en schelpdierenallergie kunnen veilig inktvis of octopus eten

Hoewel inktvis en octopus geen schaaldieren zijn, behoren ze wel tot de weekdieren en kunnen ze vergelijkbare allergenen bevatten. Patiënten met een allergie voor schaal- en schelpdieren lopen een verhoogd risico op een reactie bij het eten van weekdieren. Het is raadzaam om dit met een arts of allergoloog te bespreken voordat deze voedingsmiddelen worden geprobeerd.

Een milde reactie betekent dat de allergie niet ernstig is

Een eerste allergische reactie op schaal- en schelpdieren kan mild lijken, maar dat betekent niet dat toekomstige reacties ook mild zullen zijn. Allergieën kunnen zich ontwikkelen en verergeren bij herhaalde blootstelling. In sommige gevallen kan een eerder milde reactie bij een volgende blootstelling leiden tot een levensbedreigende anafylactische shock. Daarom is het belangrijk om altijd alert te blijven en een noodplan te hebben, zoals het dragen van een adrenalinepen.

Lees verder

• Allergieën en allergische reactie: Contact met allergenen
• Antihistaminica: Geneesmiddelen tegen allergische reacties
• Anafylaxie: Ernstige allergische reactie
• Voedselallergie en voedselintolerantie: Symptomen
• Loratadine: Medicijn voor behandeling allergie en netelroos