Rotavirusinfectie: Diarree en braken bij baby's en kinderen

Het rotavirus is een virus dat bij mensen een maagdarmontsteking veroorzaakt. De symptomen omvatten ernstige diarree, braken, koorts en uitdroging. Infecties komen voornamelijk voor in de winter en het voorjaar. Er is geen bewezen effectieve behandeling voor rotavirusinfecties, maar symptomatische en ondersteunende zorg kan wel helpen. Het is cruciaal om voldoende vocht in te nemen om uitdroging door langdurige diarree en braken te voorkomen. Een vaccin tegen rotavirus is beschikbaar. De naam van het virus is afgeleid van het Latijnse “rota,” wat “wiel” betekent, vanwege de wielachtige verschijning onder de microscoop.

• Epidemiologie: Vooral bij baby's en jonge kinderen
• Oorzaken van rotavirusinfectie
• Symptomen: Diarree, braken en uitdroging
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van rotavirusinfectie
• Preventie

Epidemiologie: Vooral bij baby's en jonge kinderen

Het rotavirus is wereldwijd een belangrijke veroorzaker van diarree, zowel sporadisch als in epidemieën. Het is een van de meest voorkomende oorzaken van diarree bij kinderen. Bijna alle niet-gevaccineerde kinderen zijn wereldwijd voor hun vijfde verjaardag met het rotavirus besmet. In ontwikkelde landen presenteren kinderen zich vaak met milde symptomen of geen symptomen, terwijl in ontwikkelingslanden jaarlijks meer dan 600.000 kinderen jonger dan vijf jaar sterven aan een rotavirusinfectie. De prevalentie van het virus is hoger tijdens de winter- en voorjaarmaanden en komt vaker voor in niet-tropische gebieden. Volwassenen kunnen ook besmet raken, maar bij hen zijn de symptomen vaak mild of afwezig.

Oorzaken van rotavirusinfectie

Het rotavirus behoort tot de familie van de reovirussen, een groep kleine virussen met een diameter van ongeveer 70 nm. Het veroorzaakt gastro-enteritis (maagdarminfectie) bij mensen. Er zijn verschillende stammen van het rotavirus die meerdere infecties kunnen veroorzaken. De verspreiding van het virus gebeurt voornamelijk via de fecaal-orale route. Besmetting treedt op wanneer de ontlasting van een besmette persoon op oppervlakken of handen terechtkomt en vervolgens in de mond terechtkomt. Kinderen verspreiden het virus gemakkelijk als ze hun handen niet goed wassen (zie handhygiëne) voor het eten of na het toiletbezoek. Ook het verschonen van een luier met besmette ontlasting kan het virus verspreiden, vooral als de verschoontafel besmet raakt en daarna voor een ander kind wordt gebruikt. De besmettelijkheid begint voordat de diarree zich ontwikkelt en kan tot tien dagen na het verdwijnen van de symptomen aanhouden.

Symptomen: Diarree, braken en uitdroging

Rotavirusinfecties kunnen asymptomatisch zijn, maar vooral bij baby’s die met de fles worden gevoed, komen symptomen vaker voor dan bij baby’s die borstvoeding krijgen (). Gezonde volwassenen hebben vaak milde of geen symptomen, maar personen met een verzwakt immuunsysteem ([ARTIKEL=197396]) lopen een groter risico op ernstige infecties. De incubatietijd van een rotavirusinfectie bedraagt ongeveer twee dagen. De ziekte manifesteert zich door braken ([ARTIKEL=190242]), (lichte) koorts ([ARTIKEL=170887]), buikkrampen ([ARTIKEL=197304]), waterige diarree ([ARTIKEL=183136], vaak ernstige diarree [ARTIKEL=191353]), uitdroging ([ARTIKEL=170674]) en een elektrolytenonbalans ([SPECIAL=9218]). Symptomen van uitdroging zijn onder andere een droge huid ([ARTIKEL=191286]), slaperigheid ([ARTIKEL=170759]), verminderde urineproductie ([ARTIKEL=176905]), afwezigheid van tranen bij het huilen ([ARTIKEL=195756]), een droge of plakkerige mond ([ARTIKEL=177097]), een droge keel ([ARTIKEL=185673]), duizeligheid ([ARTIKEL=184802]), ingevallen ogen ([ARTIKEL=185670]), een ingezonken fontanel bij zuigelingen ([ARTIKEL=192289]) en veel dorst ([ARTIKEL=185835]).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij lichamelijk onderzoek vertonen patiënten met een rotavirusinfectie vaak geen opvallende kenmerken, behalve tekenen van uitdroging. Andere klinische bevindingen kunnen zijn:

• droge of plakkerige slijmvliezen
• een ruwe huid of luierdermatitis door diarree ([ARTIKEL=197472])
• gewichtsverlies ([ARTIKEL=189829])
• hyperactieve darmgeluiden ([ARTIKEL=172935])
• ingevallen ogen en/of fontanel
• rectaal onderzoek: stimuleert de productie van waterige ontlasting ([ARTIKEL=169165])
• tachycardie (versnelde hartslag) die niet in verhouding staat tot de temperatuur ([ARTIKEL=180031])

De urineproductie is vaak aanzienlijk verminderd, maar dit is moeilijk te meten bij luiers van zuigelingen vanwege de hoeveelheid waterige ontlasting die de juiste bepaling bemoeilijkt.

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van een rotavirusinfectie kan worden bevestigd door middel van een ontlastingsonderzoek ([ARTIKEL=189201]) of een bloedonderzoek ([ARTIKEL=191471]).

Differentiële diagnose

De symptomen van rotavirusinfectie kunnen lijken op die van andere aandoeningen zoals:

• [ARTIKEL=173542]amoebiasis (darminfectie door een parasiet)
• Salmonella-infectie (), die diarree en buikpijn kan veroorzaken ([ARTIKEL=197273])
• enterovirale infecties
• gastro-enteritis
• [ARTIKEL=176739]giardiasis (infectie van de dunne darm met diarree en buikkrampen)
• uitdroging

Behandeling

De behandeling van rotavirusinfecties richt zich voornamelijk op het voorkomen van uitdroging door voldoende vochtinname. Als orale vochtinname niet mogelijk is, wordt intraveneuze vochttoediening (via een ader) toegepast. Vooral baby’s worden nauwlettend gevolgd vanwege hun verhoogde risico op uitdroging. Antibiotica zijn niet effectief tegen rotavirusinfecties, omdat deze veroorzaakt worden door een virus en antibiotica alleen effectief zijn tegen bacteriële infecties.

Prognose

De symptomen van een rotavirusinfectie duren meestal drie tot acht dagen, waarna patiënten doorgaans spontaan herstellen. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 4.500 baby’s in het ziekenhuis behandeld voor rotavirusinfecties, met minder dan tien sterfgevallen per jaar.

Complicaties van rotavirusinfectie

Rotavirusinfecties kunnen leiden tot verschillende complicaties, vooral als ze niet goed worden beheerd of bij kwetsbare populaties zoals jonge kinderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. Hier zijn enkele mogelijke complicaties:

Uitdroging

Een van de meest voorkomende en ernstige complicaties van rotavirusinfectie is uitdroging. Uitdroging kan optreden door het verlies van grote hoeveelheden vocht door diarree en braken. De symptomen van uitdroging omvatten:

• Droge huid
• Slaperigheid
• Verminderde urineproductie
• Afwezigheid van tranen bij huilen
• Droge of plakkerige mond
• Droge keel
• Duizeligheid
• Ingevallen ogen
• Ingezonken fontanel bij zuigelingen
• Veel dorst

Bij ernstige uitdroging kan de patiënt in een levensbedreigende toestand verkeren, wat onmiddellijke medische interventie vereist.

Elektrolytenonbalans

Diarree en braken kunnen leiden tot een elektrolytenonbalans, wat kan resulteren in een verstoorde balans van natrium, kalium en andere belangrijke mineralen in het lichaam. Symptomen van elektrolytenonbalans zijn:

• Verhoogde dorst
• Spierkrampen
• Duizeligheid of flauwvallen
• Verhoogde hartslag
• Buikkrampen
• Onregelmatige hartslag

Een elektrolytenonbalans kan ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid en vereist vaak intraveneuze toediening van elektrolytenoplossingen.

Infecties van andere organen

Hoewel zeldzaam, kunnen rotavirusinfecties in sommige gevallen leiden tot infecties van andere organen, zoals:

• Longontsteking (door aspiratie van braken)
• Nierinfecties (door uitdroging en verminderde urineproductie)
• Hersenontsteking (zeldzaam, maar mogelijk bij ernstige gevallen van uitdroging en elektrolytenonbalans)

Deze complicaties vereisen vaak aanvullende medische behandeling en toezicht.

Vertraagde groei en ontwikkeling bij jonge kinderen

Bij jonge kinderen kan een ernstige rotavirusinfectie leiden tot vertraagde groei en ontwikkeling als gevolg van langdurige diarree en verminderde voedselinname. Dit kan resulteren in:

• Gewichtsverlies
• Vertraagde motorische ontwikkeling
• Voedingsdeficiënties

Een goede hydratatie en voedingsondersteuning zijn cruciaal om deze complicaties te voorkomen en het herstel te bevorderen.

Langdurige gevolgen

In sommige gevallen kunnen rotavirusinfecties langdurige gevolgen hebben, zoals:

• Chronische diarree (bij ernstige gevallen of bij kinderen met een verzwakt immuunsysteem)
• Gevoeligheid voor toekomstige infecties (bij herhaalde blootstelling aan het virus)

Deze langdurige gevolgen kunnen invloed hebben op de algehele gezondheid en het welzijn van de patiënt, vooral bij jonge kinderen en kwetsbare volwassenen.

Het is essentieel om rotavirusinfecties vroegtijdig te herkennen en adequaat te behandelen om deze complicaties te voorkomen en de gezondheid van de patiënt te beschermen.

Preventie

Er is een vaccin beschikbaar tegen rotavirus, dat in België is opgenomen in het vaccinatieschema, maar niet in Nederland. Afhankelijk van het merk wordt het vaccin in twee of drie doses toegediend. Dit vaccin kan de ernst van de infectie verminderen en het risico op ziekenhuisopname door rotavirusinfecties verlagen.

Met de juiste voorzorgsmaatregelen en vaccinatie kan de impact van rotavirusinfecties aanzienlijk worden verminderd, vooral bij kwetsbare bevolkingsgroepen zoals jonge kinderen en ouderen.

Lees verder

• Braken (overgeven): Oorzaken, behandeling en preventie
• Maagdarminfecties (gastro-enteritis, buikgriep): Oorzaken
• Virale gastro-enteritis: Buikgriep veroorzaakt door virus
• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling