Salmonellose: Infectie met Salmonella met diarree & buikpijn

Salmonellose (Salmonella enterocolitis) is een ziekte die voortvloeit uit een infectie met Salmonella, een bepaald type bacterie. De bacteriële infectie ontstaat door de inname van besmet water of besmette voeding. Bij de infectieziekte ondervindt de patiënt symptomen die lijken op buikgriep, zoals diarree en buikpijn. Meestal ontstaan slechts milde symptomen en herstelt de patiënt spontaan binnen enkele dagen, waardoor een behandeling vaak niet nodig is. Slechts af en toe zet de arts antibiotica in. De prognose van de ziekte is doorgaans zeer goed, maar kinderen, ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem ontwikkelen vaker ernstige complicaties. Preventief moeten mensen zo veel mogelijk hun handen wassen en andere maatregelen nemen om salmonellose te voorkomen. Een infectie met de salmonellabacterie is genoemd naar D. E. Salmon, een Amerikaanse patholoog die geboren werd in 1850 en overleed in 1914.

• Epidemiologie Salmonella enterocolitis
• Oorzaken bacteriële infectie
• Risicofactoren: Contact met bacteriën
• Symptomen van diarree en buikpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling bacteriële infectie
• Prognose salmonella-infectie
• Complicaties salmonellose
• Preventie van buikgriep

Epidemiologie Salmonella enterocolitis

De meeste patiënten met deze aandoening zijn jonger dan twintig jaar. De infectie komt vaker voor in de zomerperiode dan in de winterperiode.

Oorzaken bacteriële infectie

Salmonellabacteriën

Een Salmonella-infectie is één van de meest voorkomende vormen van een voedselvergiftiging (diarree door inname van besmet voedsel). De bacterie Salmonella enterica is verantwoordelijk voor salmonellose. Meestal veroorzaken de types S. enteritidis en S. typhimurium de infectie. Deze gramnegatieve organismen, die wereldwijd voorkomen, zijn commensalen (onschadelijke bacteriën die in het lichaam verblijven) die in de darmen van veel pluimvee voorkomen en in de eieren van kippen aanwezig zijn. De staafvormige bacteriën kunnen zowel met als zonder zuurstof leven.

Overdracht

De overdracht van de bacteriële infectie naar de mens gebeurt door het eten van besmette voedingsmiddelen en geïnfecteerd water. Het voedsel of water kan al besmet zijn tijdens de voedselverwerking (bijvoorbeeld door verwerkers die hun handen niet hebben gewassen). De bacteriën tasten de bekleding van de dunne darm aan en veroorzaken darmgerelateerde symptomen. Rundvlees, pluimvee, melk en eieren zijn vaak besmet met salmonella. Ook groenten kunnen geïnfecteerd zijn (bijvoorbeeld door besmette mest). Besmette voedingsmiddelen zien er normaal uit en ruiken normaal, waardoor mensen niet weten dat ze de bacteriën binnenkrijgen. Daarnaast kan de overdracht van de infectie plaatsvinden door contact met geïnfecteerde dieren, waaronder huisdieren. Deze besmette dieren tonen vaak geen tekenen van ziekte.

Risicofactoren: Contact met bacteriën

Salmonellose komt sneller voor onder de volgende omstandigheden:

• antibiotica in het recente verleden gebruikt hebben
• contact hebben met de ontlasting van een huisdier met diarree
• contact hebben met een leguaan of andere hagedissen, schildpadden of slangen (reptielen en amfibieën zijn dragers van salmonella)
• contact hebben met familieleden met een recente salmonella-infectie
• contact hebben met kleine knaagdieren zoals hamsters
• contact hebben met levend pluimvee zoals babykuikens en eendjes
• darmziekten zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn) of colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• een verzwakt immuunsysteem hebben
• in een ziekenhuis, verpleegtehuis of andere zorginstelling verblijven of werken
• niet goed gekookt of slecht bewaard voedsel eten zoals kalkoen, kalkoendressing, kip of eieren
• regelmatig medicijnen gebruiken die de zuurproductie in de maag blokkeren (antacida)

Symptomen van diarree en buikpijn

Salmonella tast zowel de dikke als de dunne darm aan. De typische symptomen beginnen abrupt 6-72 uur na de besmetting met de bacteriën en bestaan uit misselijkheid, buikpijn, buikkrampen, diarree, een groene ontlasting en soms hoofdpijn, spierpijn, duizeligheid, koorts, rillingen en braken. De diarree kan variëren van overvloedig en waterig tot bloeddiarree.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

De arts bevraagt de patiënt over de aanwezige symptomen en het voedsel dat hij onlangs heeft gegeten. Hij vraagt ook naar de werk- en thuisomgevingen van de patiënt.

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van salmonellose gebeurt door het identificeren van de bacteriën in het bloed via een bloedonderzoek of in de ontlasting via een ontlastingsonderzoek.

Differentiële diagnose

Bij de volgende aandoeningen ontstaan ook darmgerelateerde en algemene symptomen, waardoor de arts soms verder onderzoek moet uitvoeren om de juiste oorsprong te achterhalen:

• amoebiasis (darminfectie door een parasiet met braken en buikpijn)
• cryptosporidiose (waterige diarree en braken door een parasiet)
• shigellose (bacteriële infectie met diarree)
• Yersinia enterocolitica (bacteriële infectie met diarree)

Behandeling bacteriële infectie

Antibiotische therapie (zoals ciprofloxacine 500 mg tweemaal per dag) kan de duur en de ernst van de symptomen verminderen, maar de arts zet zelden deze medicijnen in omdat de meeste patiënten spontaan herstellen. Het is belangrijk om voldoende te blijven drinken om uitdroging te voorkomen. Water heeft hierbij de voorkeur. Verder is een gewone voeding zonder te veel alcohol, koffie, pittige kruiden, vet en suiker nodig totdat de klachten verdwenen zijn. De diarree en uitdrogingsverschijnselen als gevolg van frequente diarree kunnen bij sommige patiënten zo ernstig zijn dat ziekenhuisbehandeling nodig is voor extra vochttoediening en elektrolyten (zoals natrium, chloride en kalium) om elektrolytenstoornissen te voorkomen.

Prognose salmonella-infectie

De meeste patiënten herstellen spontaan van een salmonella-infectie binnen drie tot zeven dagen, hoewel het organisme nog enkele weken in de ontlasting kan aanwezig blijven. Het kan soms enkele maanden duren voordat de darmgewoonten weer genormaliseerd zijn.

Complicaties salmonellose

Bacteriëmie komt voor bij 1-4% van de getroffen patiënten en komt vaker voor bij ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Soms kan er een verspreide infectie ontstaan, wat ernstige gevolgen kan hebben. Bij gezonde volwassenen is salmonella gastro-enteritis (buikgriep) meestal een relatief milde ziekte, maar jonge kinderen en ouderen lopen meer risico op significante uitdroging (dehydratie). Een klein aantal patiënten met salmonellose kan bovendien reactieve artritis ontwikkelen (aandoening met symptomen aan huid, maag, darmen en ogen), een aandoening die maanden of jaren kan aanhouden en mogelijk resulteert in chronische artritis (gewrichtsontsteking).

Preventie van buikgriep

Een goede handhygiëne is essentieel bij het werken met dieren, voeding en keukenhulpmiddelen. Dit geldt ook voor de omgang met gezonde dieren; handen moeten onmiddellijk grondig gewassen worden (goede handhygiëne). Daarnaast moeten keukenmaterialen altijd goed gereinigd worden. Rauwe melk en zuivelproducten moeten vermeden worden. Groenten en fruit moeten grondig gewassen en, indien mogelijk, geschild worden.

Lees verder

• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling
• Buikpijn: Veelvoorkomende oorzaken van pijn in buikstreek
• Voedselvergiftiging: Diarree door inname van besmet voedsel
• Maagdarminfecties (gastro-enteritis, buikgriep): Oorzaken