Salmonellose: Infectie met Salmonella met diarree & buikpijn

Salmonellose (Salmonella enterocolitis) is een ziekte die voortvloeit uit een infectie met Salmonella, een bepaald type bacterie. De bacteriële infectie ontstaat door de inname van besmet water of besmette voeding. De patiënt krijgt bij de infectieziekte te maken met symptomen van een buikgriep waaronder diarree en buikpijn. Meestal ontstaan slechts milde symptomen en herstelt de patiënt spontaan binnen enkele dagen waardoor een behandeling niet gerechtvaardigd is. Slechts af en toe zet de arts antibiotica in. De prognose van de ziekte is zeer goed, maar kinderen, ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem ontwikkelen vaker ernstige complicaties. Preventief wassen mensen best zo veel mogelijk de handen, maar daarnaast zijn andere preventieve maatregelen nodig voor het voorkomen van salmonellose. Een infectie met de salmonellabacterie is genoemd naar D. E. Salmon, een Amerikaans patholoog die geboren werd in 1850 en overleed in 1914.

• Epidemiologie Salmonella enterocolitis
• Oorzaken bacteriële infectie
• Risicofactoren: Contact met bacteriën
• Symptomen van diarree en buikpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling bacteriële infectie
• Prognose salmonella-infectie
• Complicaties salmonellose
• Preventie van buikgriep

Epidemiologie Salmonella enterocolitis

De meeste patiënten met deze aandoening zijn jonger dan twintig jaar. De infectie komt voorts vaker in de zomerperiode dan in de winterperiode voor.

Oorzaken bacteriële infectie

Salmonellabacteriën

Een Salmonella-infectie is één van de meest voorkomende vormen van een voedselvergiftiging (diarree door inname van besmet voedsel). De bacterie Salmonella enterica is verantwoordelijk voor salmonellose. Meestal veroorzaken de types S. enteritidis en S. typhimurium de infectie. Deze gramnegatieve organismen, die over de hele wereld voorkomen, zijn commensalen (onschadelijke bacteriën die in het lichaam verblijven) die in de darmen van veel pluimvee voorkomen en in de eieren van kippen aanwezig zijn. De staafvormige bacteriën kunnen zowel met als zonder zuurstof leven.

Overdracht

De overdracht van de bacteriële infectie op de mens gebeurt door het eten van besmette voedingsmiddelen en geïnfecteerd water. Het voedsel of water is mogelijk reeds besmet tijdens de voedselverwerking (bijvoorbeeld door verwerkers die de handen niet gewassen hebben). De bacteriën tasten de bekleding van de dunne darm aan en veroorzaken dan darmgerelateerde symptomen. Rundvlees, pluimvee, melk en eieren zijn het vaakst besmet met salmonella. Ook groenten zijn mogelijk geïnfecteerd (besmetting van de mest). Besmette voedingsmiddelen ogen en ruiken normaal waardoor mensen niet weten dat ze de bacteriën innemen. Verder komt de overdracht van de infectie ook tot stand bij personen die contact hebben met geïnfecteerde dieren, waaronder huisdieren. Deze besmette dieren tonen vaak geen tekenen van de ziekte.

Risicofactoren: Contact met bacteriën

Salmonellose komt sneller tot stand in een aantal omstandigheden:

• antibiotica in het recente verleden gebruikt hebben
• contact hebben met de ontlasting van een huisdier met diarree
• contact hebben met een leguaan of andere hagedissen, schildpadden of slangen (reptielen en amfibieën zijn dragers van salmonella)
• contact hebben met familieleden met een recente salmonella-infectie
• contact hebben met kleine knaagdieren zoals hamsters
• contact hebben met levend pluimvee werken zoals babykuikens en eendjes
• darmziekten hebben zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn) of colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• een verzwakt immuunsysteem hebben
• in een ziekenhuis, verpleegtehuis of andere zorginstelling verblijven of werken
• niet goed gekookt of slecht bewaard voedsel eten zoals kalkoen, kalkoendressing, kip of eieren
• regelmatig medicijnen gebruiken die de zuurproductie in de maag blokkeren (antacida)

Symptomen van diarree en buikpijn

Salmonella tast zowel de dikke als de dunne darm aan. De typische symptomen beginnen abrupt 6-72 uur na de besmetting met de bacteriën en bestaan uit misselijkheid, buikpijn, buikkrampen, diarree, een groene ontlasting en soms hoofdpijn, spierpijn, duizeligheid, koorts, rillingen en braken. De diarree varieert van overvloedig en waterig tot bloeddiarree.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

De arts bevraagt de patiënt over de aanwezige symptomen en het voedsel dat hij onlangs heeft gegeten. Hij wenst tevens informatie over de werk- en thuisomgevingen.

Diagnostisch onderzoek
De diagnose van salmonellose gebeurt aan de hand van het identificeren van de bacteriën in het bloed via een bloedonderzoek of in de ontlasting via een ontlastingsonderzoek.

Differentiële diagnose

Bij volgende aandoeningen ontstaan ook darmgerelateerde en algemene symptomen waardoor de arts soms verder onderzoek moet inzetten om de juiste oorsprong achterhalen.

• amoebiasis (darminfectie door parasiet met braken en buikpijn)
• cryptosporidiose (waterige diarree en braken door parasiet)
• shigellose (bacteriële infectie met diarree)
• Yersinia enterocolitica (bacteriële infectie met diarree)

Behandeling bacteriële infectie

Antibiotische therapie (ciprofloxacine 500 mg tweemaal per dag) vermindert de duur en de ernst van de symptomen, maar de arts zet zelden deze medicijnen in daar de meeste patiënten spontaan herstellen. Het is wel belangrijk om voldoende te blijven drinken om uitdroging te voorkomen. Water geniet hierbij de voorkeur. Verder is een gewone voeding zonder te veel alcohol, koffie, pittige kruiden, vet en suiker nodig totdat de klachten verdwenen zijn. De diarree en de uitdrogingsverschijnselen als gevolg van de frequente diarree zijn bij sommige patiënten zo ernstig dat sommige patiënten een behandeling nodig hebben in het ziekenhuis met extra vochttoediening voor het grote verlies door de diarree en het braken. Tevens zijn extra elektrolyten (natrium, chloride en kalium) nodig omdat elektrolytenstoornissen ontstaan.

Prognose salmonella-infectie

De meeste patiënten herstellen spontaan van een salmonella-infectie binnen drie tot zeven dagen, hoewel het organisme nog enkele weken aanwezig blijft in de feces (ontlasting). Het duurt soms wel tot enkele maanden vooraleer de darmgewoonten weer genormaliseerd zijn.

Complicaties salmonellose

Bacteriëmie komt voor bij 1-4% van de getroffen patiënten en komt vaker voor bij ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Soms komt hierbij ook nog een verspreide infectie tot stand, met potentieel ernstige gevolgen. Bij gezonde volwassenen is salmonella gastro-enteritis (buikgriep) meestal een relatief kleine ziekte, maar jonge kinderen en ouderen lopen meer risico op significante uitdroging (dehydratie). Een klein aantal patiënten die besmet zijn met salmonellose, ontwikkelen bovendien reactieve artritis (aandoening met symptomen aan huid, maag, darmen en ogen), een ziekte die maanden of jaren aansleept en mogelijk resulteert in chronische artritis (gewrichtsontsteking).

Preventie van buikgriep

Een goede handhygiëne is nodig bij het werken met dieren, voeding en keukenhulpmiddelen. Ook bij de omgang met gezonde dieren is het nodig om de handen meteen grondig te wassen (goede handhygiëne). Daarnaast moeten de keukenmaterialen ook steeds goed gereinigd zijn. Rauwe melk en zuivelproducten zijn uit den boze. Groenten en fruit moeten mensen tot slot steeds grondig wassen en schillen.

Lees verder

• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling
• Buikpijn: Veelvoorkomende oorzaken van pijn in buikstreek
• Voedselvergiftiging: Diarree door inname van besmet voedsel
• Maagdarminfecties (gastro-enteritis, buikgriep): Oorzaken